1, 2. (1) ¿Imanasqataq mana riqsisqanchik lawpi purinapaq pipas yanapawananchik? (2) ¿Imaynatam Diosqa unanchawarqanchik?

 KAYPI yuyaymanariy: Aqullaña chunniqpi purichkaptiki kay lawmanta hinaspa wak lawmanta wayra pukumuspan aquta apaykacharuptinqa, chinkaruspach manaña yachawaqchu mayman riytapas, ¿aw? Chaynaqa, ¿imatam ruwawaq? Ñanta riqsiq runatachá pusasunaykipaq niwaq, hinaspapas mayninta rinaykipaqchá intita utaq killata qawawaq. Chaykunata ruwayqa yanapasunkimanmi chinkaruspa mana wañurunaykipaq.

 ² Ñuqanchikpas wakinpiqa achka sasachakuykunapi kasqanchikraykum ima ruwaytapas mana atichwanchu. Ichaqa Jehova Diosmi llapanchikta unanchawarqanchik imam allin utaq imam mana allin kasqanmanta cuenta qukuqta utaq musyakuqta (Santiago 1:17). Qatiqninpim yachasun cuenta qukuq kasqanchik imayna yanapawasqanchikmanta. Yachasuntaqmi imam allin utaq imam mana allin kasqanmanta chaylla cuenta qukuq kanapaq imata ruwananchikmanta hinaspa hukkunapa tantiasqankuta respetanamantapas.

3. ¿Imaynatam yanapawanchik cuenta qukuq kasqanchik?

³ Jehova Diosmi cuenta qukuqta unanchawarqanchik. Chayraykum yachanchik imam allin utaq imam mana allin kasqanta. Imam allin utaq mana allin kasqanmanta cuentata qukuspanchikqa yachasunmi piensasqanchik hinaspa sunqunchik imayna kasqanmanta, hinaspapas mana allinkunamanta karunchakuspam allinkunata ruwasun. Cuenta qukuq kasqanchikraykum allinta ruwaruspaqa hawka tarikunchik, mana allinta ruwaruspañataqmi hukmanyasqa tarikunchik (qaway 5 kaq willakuyta).

4, 5. (1) ¿Imamanmi Adanwan Evaqa wichiykurqaku mana allinta tantiakusqankurayku? (2) Bibliapa willakusqan cuenta qukuq runakunamanta rimarimuy.

⁴ Kikinchikmi tantiakunanchik allinta utaq mana allinta ruwanapaqqa. Adanwan Evapas kikinkum tantiakururqaku mana allinta ruwanankupaq, chaymi huchaman wichiykurqaku. Chayta ruwasqankumanta pesapakuspankupas manañam ima ruwaytapas atirqakuñachu. Paykunaqa Jehova Diostam mana kasukurqakuchu (Genesis 3:7, 8). Adanwan Evaqa mana pantaq kasqankuraykum yacharqaku Diosta mana kasukuyqa mana allin kasqanta, chaywanpas mana allintam tantiarurqaku.

 ⁵ Achka runakunam pantaq kaspankupas yachanku imam allin utaq mana allin kasqantaqa. Chaynam karqa Job sutiyuq runapas, payqa allinta tantiaruspanmi nirqa: ‘Sunquypipas manam ñakakusaqchu’, nispa (Job 27:6). Kaypi ‘sunqumanta’ rimaspanqa, Jobqa rimachkarqa cuenta qukuq kasqanmantam, chaymi payqa yacharqa imam allin utaq mana allin kasqanta. David sutiyuq runam ichaqa sunqunpa munasqanta ruwaspan wakinpiqa Jehova Diosta mana kasukurqachu. Huk kutipim Davidqa kamachiq Saulta mana respetarqachu, chaymanta qipatam sunqunpi ‘ñakakurqa’ (1 Samuel 24:5). Davidpas cuenta qukuq kasqanraykum musyakurqa ruwasqanqa mana allin kasqanmanta, chaymi manaña kaqmantaqa pantarqachu.

6. ¿Imanasqam nichwan cuenta qukuqta Jehova Dios llapanchikta unanchawasqanchikmanta?

⁶ Jehova Diosta mana yupaychaq runakunapas cuentatam qukunku imakuna allin kasqanmanta utaq mana allin kasqanmantaqa. Bibliam nin: ‘[Runakunapa] pensamientonmi willan ruwasqanku allin utaq mana allin kasqanta’, nispa (Romanos 2:14, 15). Yaqa llapallan runakunam yachanku runa wañuchiyqa utaq suwakuyqa mana allin kasqanta. Chaytaqa yachanku llapallanchikta cuenta qukuqta Dios unanchawasqachikraykum. Chaymi Diosta mana yupaychaq runakunapas Diospa yachachisqanman hinaraq wakinpiqa allinkunata ruwarunku.

7. ¿Imanasqam wakinpiqa mana cuenta qukuqña rikuriruchwan?

⁷ Wakinpim ichaqa mana cuenta qukuqña rikuriruchwan. Chaynaqa rikuriruchwan pantaq runakuna kasqanchikraykum hinaspa sunqunchik mana allinman aysawasqanchikraykum. Chaymi allin cuenta qukuq kanapaqqa anchata kallpanchakunanchik, manamriki qunqayllamantachu allin cuenta qukuqqa karusun. Rimarisun Joseymanta, payqa huchapakuymanmi mana wichiykurqachu allinta cuentata qukusqanrayku (Genesis  39:1, 2, 7-12). Ñuqanchikpas allinta cuentata qukunanchikpaqqa Diospa chuya espiritunwanmi yanapachikunanchik, hinaspapas bibliapa yachachikuyninkunamantam allinta yachananchik (Romanos 9:1). Kunanmi yachasun chayta imayna ruwanamanta.

8. (1) ¿Imaynataq rikuriruchwan sunqunchikpa munasqanta ruwaspaqa? (2) ¿Imatam tapukunanchik manaraq imatapas tantiachkaspanchik?

⁸ Wakin runakunam piensanku sunqunkupa munasqanta ruwaspa allin cuenta qukuq kasqankuta. Ninkuraqmi sunqunkupi hawkalla kaspankuqa imapas munasqankuta ruwanankumanta. Ichaqa sunqunchikqa mana allinkunamanmi aysawanchik, chaymi sunqunchikpa munasqanta ruwaspaqa manaña cuenta qukuq rikuriruchwan. Chaymi biblia nin: ‘Runapa sunqunqa, tukuy imamantapas aswan engañakuq hinaspa mana allinpa huntasqanmi. ¿Pitaq allinta riqsinman?’, nispa (Jeremias 17:9). Sunqunchik pantachikuqllaña kasqanraykum mana allin kaqtapas “allinmi” nichwan. Yuyarisun apostol Pablomanta. Manaraq Jesuspa qatiqnin kachkaspanmi Diospa runankunata ñakarichirqa. Chaynata ruwaspanpas Pabloqa hawkam sunqunpiqa tarikurqa, piensarqam allin kaqta ruwasqanta. Ichaqa manam sunqunpi hawka tarikusqanraykullachu Pabloqa Diospa munayninta ruwachkarqa. Chayna kasqanmantam tiempopa risqanman hina Pabloqa cuentata qukurqa (Hechos 23:1; 1 Corintios 4:4; 2 Timoteo 1:3). Diospa runankunata ñakarichisqan mana allin kasqanmanta musyakuspanmi Pabloqa manaña paykunataqa ñakarichirqañachu. Chaymi ñuqanchikpas manaraq imatapas tantiachkaspa tapukunanchik: “¿Ima ruwanaytataq Diosqa munan?”, nispa.

9. Jehova Diosta manchakuspaqa, ¿imatam mana ruwasunchu?

 ⁹ Pitapas kuyaspanchikqa manam imapas mana munasqantaqa ruwasunchu. Chaynallataqmi Jehova Diosta kuyaspanchikpas chiqnisqankunataqa mana ruwasunchu. Aswanqa payta manchakuspam allinkunata ruwasunchik. Rimarisun Nehemiasmanta, payqa manam llaqtapi kamachikuq kasqanraykuchu apuyayllata maskarqa. ¿Imanasqa? ‘Diosta manchakusqanraykum’ (Nehemias 5:15). Nehemiasqa Jehova Dios kusichiytam munarqa. Chaynam ñuqanchikpas Jehova Diosta manchakuspaqa, chiqnisqankunataqa mana ruwananchikchu. Bibliata ñawinchaspam astawan yachasun imakunata Jehova Dios chiqnisqanmanta (qaway 6 kaq willakuyta).

10, 11. ¿Bibliapi mayqin yachachikuyninkunataq yanapawachwan trago tomaymanta allinta tantianapaq?

¹⁰ Ichapas tantiakunanchik kanqa tragota tomanapaq utaq manapas. ¿Bibliapi mayqan yachachikuykunataq yanapawasun allinta tantianapaq? Wakinmantayá yachaykusun. Bibliaqa manam ninchu tragota mana tomanamantaqa. Nintaqmi vinoqa runapa sunqunta kusichisqanmantapas (Salmo 104:14, 15). Ichaqa Jesusmi qatiqninkunata nirqa ‘tomakuyllaman’ qukuruyqa mana allin kasqanmanta (Lucas 21:34). Pabloñataqmi iñiqmasinkunata nirqa kusirikuykunallapi hinaspa sinkakuyllapi ama purinankupaq (Romanos 13:13). Chaymantapas nirqam sinkakuqkunaqa ‘Diospa munaychakuyninman mana yaykunankumanta’ (1 Corintios 6:9, 10).

¹¹ Tapukusunchik: “¿Tragotaraqchu tomanay allin tarikunaypaq hinaspa kusirikunaypaqpas? ¿Kallpanchakunichu tragota mana achkata tomanaypaq hinaspa sapa kuti mana tomanaypaqpas? * ¿Atiymanchu tragota mana tomaspalla  kusirikuyta?”, nispa. Chaymantapas Jehova Diospa yanapakuynintam mañakunanchik allinta tantianapaq (qaway Salmo 139:23, 24). Bibliapa yachachikuyninkunamanta allinta yachaspanchikmi allin cuenta qukuq kasunchik, chaynapim allinta tantiasun. Ichaqa manam chayllatachu ruwananchikqa, qatiqninpim imatawanraq ruwanamanta yachachkasunchik.

12, 13. (1) ¿Imanasqataq mana chaynallatachu tantianchik? (2) ¿Imatam ruwananchik chayna kaptinqa?

¹² Manam llapanchikchu chaynallata imapipas tantianchik. Ichapas ñuqanchikqa imapas ruwayta allinpaq hapichwan, hukkunañataq chay ruwasqanchikta mana allinpaq hapinmanku. Rimarisun aslla trago tomaymanta. Ichapas ñuqanchikqa aslla trago tomanapaq tantiakuchwan, hukkunañataq mana tomanankupaq tantiakunmanku. ¿Imanasqataq mana chaynallatachu tantianchik?

¹³ Manamá llapanchikchu chaynallata tantianchik mana chay llaqtayuqlla kasqanchikrayku, ayllunchikkuna imayna yachachiwasqanchikrayku utaq kawsakuyninchikpi imapas pasawasqanchikrayku. Pipas ñawpaqta trago tomayllamanña qukuruq runaqa, ichapas tantiakurunman tragota manaña mallinanpaq (1 Reyes 8:38, 39). Chayna runa tragota mana chaskiwaptinchikqa. ¿Ima nichwantaq? ¿Piñakuruspachu hinalla hikutaspanchik tapuchwan imanasqa mana tomasqanmanta? Manam chaytaqa ruwananchikchu, aswanmi chay runapa tantiakusqanta respetananchik.

14, 15. (1) ¿Imam Pablopa tiemponpi pasakurqa? (2) ¿Imatam Pabloqa nirqa?

¹⁴ Apostol Pablopa tiemponpipas iñiqkunaqa manam chaynallatachu tantiakuqku. Rimarisun aycha mikusqankumanta. Taytacha-mamachakunaman qusqanku  aychamanta wakin puchuqtam mercadopi rantikuqku. Pablopaqqa manam huchachu karqa chay aychata rantispa mikuyqa (1 Corintios 10:25). Paypaqqa lliw mikuykunam Jehova Diospa qusqan karqa. Ichaqa wakin iñiqmasinkunam mana chaynatachu piensarqaku ñawpaqta taytacha-mamachakunata yupaychasqankurayku. Chay aychata mikuyqa manam allinchu paykunapaqqa karqa. Chayrayku, ¿imatam Pablo ruwarqa? Payqa manam kaynatachu nirqa: “Ñuqapaqqa manam imananchu aycha mikuyqa, ima munasqaytapas mikukuymanmi”, nispaqa.

¹⁵ Aswanmi payqa iñiqmasinkunapa imayna piensasqankuta respetarqa, chaymi imapas munasqantaqa mana ruwarqachu. Pabloqa nirqam: ‘Manam kikillanchikpa munasqallanchiktachu ruwananchik’, nispa. Nirqataqmi: “Cristopunipas manam kikinpa munasqallantachu ruwarqa”, nispa (Romanos 15:1, 3). Pabloqa Jesusta qatipakuspam hukkunapi piensarqa, chaymi kikinpa munasqallantaqa mana ruwarqachu (qaway 1 Corintios 8:13; 10:23, 24, 31-33).

16. ¿Imanasqam iñiqmasinchikkunapa imapas tantiasqankumantaqa mana rimapakunanchikchu?

¹⁶ ¿Imatam ruwachwan hukkunapa ruwasqan ñuqanchikpaq mana allin rikchakuwaptinchikqa? Manam chayraykuqa rimapakunachu, hinaspapas manam ninanchikchu hukkunapa piensasqanmanta ñuqanchikpa piensasqanchik aswan allin kasqantaqa (qaway Romanos 14:10). Cuenta qukuqtaqa Diosqa unanchawarqanchik manam hukkunapa imayna tantiasqankumanta rimapakunapaqchu, aswanmi kikinchik imayna kasqanchikta qawakunapaq (Mateo 7:1). Manam munanchikchu imapas nisqanchikrayku utaq imatapas tantiasqanchikrayku iñiqmasinchikkuna rakinasqa kanankutaqa. Aswanmi munanchik kuyakuq hinaspa huk sunqulla kayta (Romanos 14:19).

17. ¿Imaynam wakin runakunaqa rikurirunku?

¹⁷ Apostol Pedrom kaynata qillqarqa: “Allin concienciayuqyá kaychik”, nispa (1 Pedro 3:16). Wakin runakunaqa manam kasukunkuchu Jehova Diospa nisqantaqa, chaymi paykunaqa manaña musyankuñachu imam allin utaq mana allin kasqanmantaqa. Pablom nirqa chayna runakunapa concienciankuqa utaq cuenta qukuq kayninkuqa ‘fierrowan marcasqa hina mana ima musyaqña’ rikurirusqanta (1 Timoteo 4:2). ¿Haykallapipas ninawan kañakururqankichu? Chayna kaptinqa, punchawkuna  pasasqanman hinam aychaykiqa qarayaruspan manaña imatapas musyaq rikurirun. Yaqa chaynam mana allinta pipas hinalla ruwaspanqa manaña musyakunqachu mana allin ruwasqanmantaqa.

18, 19. (1) ¿Imaynatam yanapawanchik pesapakusqanchik utaq pinqakusqanchikqa? (2) ¿Imatam ruwachwan mana allin ruwasqanchikmanta unayña wanakuruspapas hinallaraq pesapakuspaqa?

¹⁸ Imapas ruwasqanchikmanta pesapakuptinchikqa, ichapas sunqunchikqa willawachkanchik imapas ruwasqanchik mana allin kasqanmanta. Chaynatam yachachwan pantarusqanchikta, hinaspam kallpanchakuchwan manaña pantanapaq. Pantasqanchikmanta yachaspaqa manañam kaqmantaqa ruwananchikchu. Yuyaymanasun kamachiq Davidpi. Huchallikuruptinmi sunqun mana allin ruwarusqanmanta musyachirqa, chaymi wanakurqa. Mana allin ruwasqanta chiqnispanmi Jehova Diosta  kasukunanpaqña tantiakurqa. Tukuy chaykunata ruwasqanraykum Davidqa nirqa: “Señorlláy, qamqa ancha kuyakuqmi kanki, hucha pampachaqmi kanki”, nispa (Salmo 51:1-19; 86:5; qaway 7 kaq willakuyta).

¹⁹ Sichu huchanchikmanta unayña wanakuruspapas hinalla pesapakusun, hinaspaqa mana kaqpaqmi hapikuyta qallaykuchwan. Chayna tarikuspaqa yuyarinanchikmi ñawpaqpi imapas ruwasqanchikmanta allichananchikpaq manaña imapas ruway atisqanchikmanta. Yachachkaspanchikña utaq manaraq yachachkaspanchik mana allinta ruwarusqanchikmantaqa Jehova Diosqa pampachaykuwanchikñam, hinaspapas qunqarunñam huchanchikkunataqa. Paypa qayllanpiqa mana huchayuq hinañam kachkanchik, hinaspapas kallpanchakuchkanchikmi allin kaqtaña ruwananchikpaq. Ichapas sunqunchikpiqa hinalla pesapakuchkanchik, ichaqa bibliam nin Diosninchik  ñuqanchikmantapas ‘aswan allinta sunqunchikta riqsisqanmanta’ (qaway 1 Juan 3:19, 20). Huk rimaypiqa Diosmi kuyawasqanchikrayku hinaspa llakipayawasqachikrayku yanapawasun manaña pesapakunapaq utaq manaña pinqakunapaq. Manam iskayrayananchikchu Jehova Diosqa ña pampacharuwasqanchikmantaqa. Pampacharuwasqanchikmanta mana iskayrayaspaqa, hawkam sunqunchikpi tarikusun, hinaspapas kusisqam munayninta ruwasunchik (1 Corintios 6:11; Hebreos 10:22).

20, 21. (1) ¿Imapaqmi kay qillqaqa yanapawasun? (2) Imatapas ruwaspaqa, ¿imatam qawachinanchik?

²⁰ Kay qillqaqa yanapawasunmi imam allin utaq imam mana allin kasqanmanta cuentata qukunapaq, chaynapi kay sasachakuy tiempopipas mana allinkunata mana ruwananchikpaq. Yanapawasuntaqmi bibliapa yachachisqanman hina tukuy imapi kasukunapaqpas. Kay qillqapiqa manam tukuy imapaqchu kamachikuykunataqa tarisun, huk rimaypiqa manam “kaynata utaq waknata ruway” niqtaqa tarisunchu. ¿Imanasqa? ‘Cristopa kamachikuyninman’ hinaña kawsakusqanchikraykum, Cristopa kamachikuyninkunaqa bibliapi yachachikuykunaman hinam kachkan (Galatas 6:2). Kaywanqa manam nichkanchikchu imatapas ruwanapaq kamachikuy mana kaptin munasqanchikta ruwanamantachu (2 Corintios 4:1, 2; Hebreos 4:13; 1 Pedro 2:16). Aswanmi imataña ruwaspapas Jehova Dios kuyasqanchikta qawachinanchik.

²¹ Bibliapa yachachikuyninkunapi yuyaymanaspaqa hinaspa yachachisqanman hina kawsakuspaqa imam allin utaq imam mana allin kasqanmantam allinta tantiasunchik. Chaymantapas Jehova Diospa munasqanman hinam piensasun (Hebreos 5:14). Chaykunata ruwaspanchikqa allintam imamantapas cuentata qukusun, hinaspam allinkunata ruwaspanchik Diosninchikwanpas hinalla kuyachikusun.