1, 2. a) ¿Ima ruraytaq mana facilchu? b) ¿Ima tapukuykunamantam yachasunchik?

¿QAWARQANKICHU warmapa uyanta kamachisqankuta mana kasukuyta munaptin? Sutillamá qawachichkan sonqonmanta mana kasukuy munasqanta. Taytan kasukunanta yachachkaspanpas kasukuytaqa manam munanchu. ¡Sasamá chayqa! Wakinpiqa chaynam ñoqanchiktapas pasawanchik.

² Wakin kutikunapiqa manam facilchu kamachiwaqninchikkunata kasukuyqa. ¿Chaynachu icha manachu? Chaynamiki, ichaqa manam qamllachu chayna sasachakuypiqa tarikunki. Bibliaqa kamachiwanchikmi autoridadkunata kasukunapaq, runakuna puncha-punchaw aswan mana kasukuq kaptinkupas (Proverbios 24:21). Diospa kuyakuyninpi takyayta munaspaqa Bibliapa nisqantam kasukunanchik. Ichaqa, ¿imanasqataq sasachakunchik kasukunanchikpaq? ¿Imanasqataq Jehová Diosqa autoridadkunata kasukunanchikta munan? ¿Imataq yanapawasunchik kasukunanchikpaq hinaspa imakunata ruraspam kasukunanchik? Yachasunchikyá chaykunamanta.

3, 4. ¿Imanasqam huchayoq kanchik, hinaspa imaynatam sasachawanchik autoridadta kasukunanchikta?

³ ¿Imanasqataq mana facilchu autoridadkunata kasukuyqa? Llapallanchik huchallikuq kasqanchikrayku chaynataq autoridadkuna huchallikuq kasqankuraykum. Ñakarichiwaqninchik huchaqa waranqa wata ñawpaqtaraqmi Eden huertapi  rikurimurqa Adanwan Eva Diospa contranpi hatariruptinku. Qawasqanchikman hina, mana kasukuptinkum hucha rikurimurqa. Chaymi kunanpas sasachakunchik kasukunapaq (Genesis 2:15-17; 3:1-7; Salmo 51:5; Romanos 5:12).

⁴ Huchayoq nacesqanchikraykum hatun tukuq orgulloso kanchik, humilde kananchikpaqmi ichaqa sasachakunchik. Arí, achka wataña Jehová Diosta servispanchikpas hatun tukuq hinaspa mana kasukuqpas rikuriruchwanmi. Chaynam pasarurqa Diospa serviqnin Coreyta. Diospa llaqtanwan kuskam achka sasachakuykunata aguantarqa. Chaywanpas Diospa runankunapi munaychakuytam qallarirqa hinaspapas chay tiempopi llapallan runakunamanta ancha humillakuq Moisespa contranpim runakunata umacharqa (Numeros 12:3; 16:1-3). Chaynataqmi pasakurqa rey Uziaswanpas, hatun tukuq rikuriruspanmi Jehová Diospa templonman yaykuruspan sacerdotekunallapa incienso kañanankuta kañarurqa (2 Cronicas 26:16-21). Coreywan Uziasqa Diospa contranpi hatarisqankumantam castigasqa karqaku. Paykunamantam kayta yachanchik: kallpanchakunanchikmi mana hatun tukuq kananchikpaq, orgulloso kayqa sasachanmi autoridadkuna kasukunanchikta.

5. ¿Imaynatam autoridadkunaqa runamasinkuta munaychakunku?

⁵ Wakinpiqa autoridadkunam huchayoq kanku runakuna mana kasukunankupaq. Yaqa lliw kamachikuqkunam mana llakipayakuq, sayapakuq hinaspa ñakarichiq karqaku. Kunankamam kamachikuqkunaqa runamasinta munaychakuspan ñakarichinku (leey Eclesiastes 8:9). Piensarisun rey Saulpi. Rey kananpaq Jehová Dios akllaruptinqa humillakuq hinaspa allin runam karqa. Ichaqa tiempopa risqanman hinam, hatun tukuq chaynataq envidiakuq rikuriruspan Davidta qatikacharqa (1 Samuel 9:20, 21; 10:20-22; 18:7-11). Qepa tiempopiñataqmi David rey kananpaq nombrasqa karqa. Israel nacionpi aswan allin kaq rey kaspanpas mana allintam rurarurqa, Het casta Uriaspa warminwanmi puñururqa hinaspam Uriasta llumpay peleaq tropakunapa puntanman wañunanpaq churarachirqa (2 Samuel 11:1-17). Qawasqanchikman hinam runakunaqa  huchallikuq kaspanku autoridadniyoq kasqankuta mana allinta servichikunku, astawanraqmi Jehová Diosta mana respetaspanku. Runapa tukuy ima rurasqankuta controlanankupaq iglesia catolicapa umalliqninkuna imaymana rurasqankumantam Inglaterra nacionniyoq yachaysapa runa nirqa: ‘Autoridadniyoq kaqkunam runata ñakarichinku’ nispa. Chayna kaptinmi tapukunchik: “¿Imanasqataq autoridadkunataqa kasukuna?”, nispa.

6, 7. a) Willarimuy imanasqam Jehová Diosta kamachiwaqninchikta hina respetananchikmanta. b) ¿Imakunapim Jehová Diosta hinalla kasukunanchik, hinaspa pipa ejemplontam qatikunanchik?

⁶ Autoridadkunata kasukunapaqqa kuyakuymi yanapawasunchik, puntataqa Jehová Diosta kuyasqanchikmi chaymanta runamasinchikta hinaspa kikinchiktapas kuyakusqanchikmi. Tukuy imamantapas llalliriqtaqa Jehová Diostam kuyanchik chaymi kusichiyta munanchik (leey Proverbios 27:11; Marcos 12:29, 30). Yacharunchikmi Eden huertapi Diosta mana kasukusqankumantapacha runakunaqa Jehová Diospa tukuy munaychakuq kayninta mana allinpaq hapisqankuta. Yacharunchiktaqmi yaqa llapallan runakuna Diospa Munaychakusqanta qepancharuspa Satanasman sayapakusqankutapas. Ñoqanchikmi ichaqa Dios kamachikunanpaq derechoyoq kasqanta qawachinchik. Chaynaqa, ¿imaynataq sientekunchik Jehová Dios tukuy imapi kamachikuq kasqanmanta Apocalipsis 4:11 nisqanta leespanchik? Admirasqam. Manamá iskayrayanchikchu paylla Kamachikunanpaq derechoyoq kasqanmantaqa, chaytam qawachinchik sapa punchaw kamachikuyninkunata tukuy sonqonchikwan kasukuspa.

⁷ Jehová Diosta respetaspaqa manam tukuy ima kamachisqallantachu kasukuna. Kasukunchikqa kuyaspanchikmi. Ichaqa warmamanta rimasqanchikman hinam, wakin kutikunapiqa mana facilchu Diosninchikpa kamachikuyninkuna kasukuyqa, chayna kaptinpas kasukuytam yachananchik. Yuyarinanchikmi imaynam Jesusqa ñakarinan kachkaptinpas Diospa kamachikuyninta siemprepuni kasukusqanmanta,  chaymi nirqa: “Amayá ñoqapa munasqaychu kachun aswanqa qampa munasqaykiyá”, nispa (Lucas 22:42).

8. a) ¿Pikunata kasukuspam Jehová Diosta kasukunchik, hinaspa imaynatam Jehová Dios qawarqa Israel runakuna Moisespa contranpi hatarirusqankuta? b) ¿Imam yanapawasunchik corregiwasqanchikkunata hinaspa consejawasqanchikkunata chaskikunanchikpaq? (Qaway  “Kasukuy consejasusqaykita, chaskiy corregisusqaykita” niq yachachikuytapas.)

⁸ Jehová Diosqa manañamá serviqninkunamanqa rimanñachu. Munayninmantaqa willawanchikmi Palabrantakama hinaspa rantinpi kay Pachapi cuentallikuqnintakama. Chaymi Jehová Diostaqa kasukunchik autoridadniyoq runakunata hinaspa ñoqanchikmanta cuentallikunankupaq akllasqankunata kasukuspanchik. Consejawasqanchikta otaq corregiwasqanchikta mana chaskikuspa paykunapa contranpi hatariruptinchikqa Diostam piñachichwan. Chaynatam rurarqaku Israel casta runakuna. Mana allinkunata rimasqankuta chaynataq Moisespa contranpi hatarirusqankutapas Jehová Diosqa paypa contranpi hatarirusqankuta hinam qawarqa (Numeros 14:26, 27).

9. ¿Imanasqam ninchik runamansinchikta kuyaspanchikqa autoridadtaqa kasukunchikmi nispa? Willarimuy huk ejemplota.

⁹ Autoridadtaqa kasukunchiktaqmi runamansinchikta kuyasqanchikrayku. Kaymanta allinta entiendenapaqqa soldado kasqaykipi piensay. Sichu soldadomasikikunawan kawsayta hinaspa guerrapi ganayta munaspaykiqa tropapa kamachiqnintam respetanayki hinaspa kamachikuyninkunatapas kasukunaykim. Hukllan mana kasukuptinqa, tropaqa sasachakuypi hinaspa peligropim tarikunqa. Tropakunamanta rimaptinchikqa ichapas guerrakunamantawan ñakariykunamanta piensanchik. Jehová Diospam ichaqa allin ruraqlla tropankuna kachkan. Bibliapim pachak-pachaknintin kutita Jehová Diosta sutichan “Llapallan Kamachiq”, nispa (1 Samuel 1:3). Paymi atiyniyoq angelkunapa Kamachiqnin. Chaymantapas Bibliaqa ninmi cristianokunaqa Diosta servispa tropa hina kasqanchikta (Salmo 68:11; Ezequiel 37:1-10). Paykunapaqmi Diosqa punta apaqninkunata churarqa. Paykunata mana kasukuspanchikqa peligropim churachwan iñiqmasinchikkunata.  Chaynaqa, ancianokunapa contranpi pipas hatariruptinqa wawqe-panikunapa mana allinninkupaqmi kanqa (1 Corintios 12:14, 25, 26). Chaytaqa tupachichwanmi familiapi huknin kaq churi mana kasukuptin llapallanku ñakarisqankuwan. Qawasqanchikman hinaqa respetakuq chaynataq yanapakuq kaspaqa runamasinchikta kuyasqanchiktam qawachinchik.

10, 11. ¿Imanasqam autoridadkunata kasukuy allinninchikpaq kasqanmanta yachayqa allinpuni? Willarimuy.

¹⁰ Autoridadkunataqa kasukunchiktaqmi allinninchikpaq kasqanrayku. Jehová Diosqa pitapas kasukunanchikta mañawaspanchikqa willawanchikpunim allinninchikpaq kasqanmantapas. Ejemplopaq, ¿imatam prometewanchik tayta-mamanchikta kasukusqanchikmanta? Allin kaspanchik unay wata kawsakuytam (Deuteronomio 5:16; Efesios 6:2, 3). ¿Congregacionpi ancianokunapa consejawasqanchikta kasukusqanchikmanta? Dioswan amistadninchik allinlla kaytam (Hebreos 13:7, 17). ¿Llaqtapi autoridadkunata kasukusqanchikmantaqa?  Sasachakuymanta librakuytam (Romanos 13:4).

¹¹ Imarayku Jehová Dios kasukunanchikta munasqanta yachaptinchikqa autoridadkunata kasukuyqa manam sasachu kanqa. Familiapi, congregacionpi hinaspa llaqtapi autoridadkunata kasukunamantayá yachasunchik.

12. ¿Ima kamachikuytataq qosaqa chaskirqa, hinaspa imaynatam ruranan?

¹² Jehová Diosmi familiata qallarichiqqa. Payqa hawka kananchiktam munan, chaymi ayllukuna allin kawsakunankupaq sumaq arreglota rurarqa (1 Corintios 14:33). Qosakunatam familiapi uma kananpaq churarqa. Chaypaqqa qosakunam Jesucristota kasukunanku, paymiki qaripa Umanqa. ¿Imaynatam chaytaqa ruranku? Congregacionta Jesus imayna pusasqanta qatikuspankum (Efesios 5:23). Chaymi qosaqa ruranpuni ayllunpi imam rurananta. Manam ichaqa ñakarichikuqchu, aswanqa llakipayakuq, kuyakuq, llampu sonqo hinaspa entiendeqmi. Tukuy imamanta nanachikuqqa Jehová Dioslla kasqantam reqsikun.

13. ¿Imatam warmiqa ruranan Diospa munasqanman hina ayllunpi rurananpaq?

¹³ Warmiqa qosantam yanapanan chaynataq ruraysiqninmi kanan. ‘Mamanpa yachachikuyninkunata’ warmakuna kasukunankumanta Biblia rimaspanqa, qawachinmi paypas warmankuna kamachiq kasqanmanta  (Proverbios 1:8). Chayna kaptinpas cristiana warmiqa yachanmi qosanta mana kamachinantaqa, chaymi rurayninkunapi yanapan. Ruraysinmi imapas rurayninkunapi, hinaspa manam qosantaqa mana allinpaqqa hapinchu nitaq artellawanñaqa munasqanta ruranchu manataqmi paypa rantinpiqa churakunchu. Imapipas paywan mana acuerdopi kaspanqa respetowanmi willarin, manam ichaqa qosanpa contranpiqa hatarinchu. ¿Qosan mana iñiq kaptinqa? Sasachakuypich tarikunqa, chaywanpas qosanta respetaptinqa tiempopa risqanman hinachá paypas Jehová Diospi iñikunqa (leey 1 Pedro 3:1).

14. ¿Imata ruraspankum wawa-churikuna taytankutawan Jehová Diostapas kusichinmanku?

¹⁴ Wawa-churikunaqa, ¿imatam kasukusqankuwan qawachinku? Tayta-mamanku respetasqankuta hinaspa kusichisqankutapas (Proverbios 10:1). Jehová Diostam astawanqa kusichinku. Taytallanwan otaq mamallanwan yachaspankupas  astawanraqmi kasukunanku hinaspapas yanapanankum. Diospa kamachisqanman hina ruraq ayllukunaqa hawkam hinaspa kusisqam kawsakunku. Chaymantapas familiakuna rikurichiq Jehová Diostam hatunchanku (Efesios 3:14, 15).

15. a) ¿Imata ruraspam Jehová Diospa kamachikuq kasqanta congregacionpi respetasqanchikta qawachinchik? b) ¿Bibliapa mayqen yachachikuyninkunataq yanapawasun congregacionpi nanachikuqkunata kasukunanchikpaq? (Qaway  “Congregacionpi punta apaqkunata kasukusunchik” niq yachachikuytapas.)

¹⁵ Jehová Diosmi congregacionta nanachikunanpaq Churinta churarqa (Colosenses 1:13). Jesusñataq ‘allin yuyayniyoq confianza sirvienteta’ servichikun Diospa llaqtanpi kaqkunata iñiyninkupi yanapananpaq (Mateo 24:45-47). Kachkantaqmi Jehová Diospa Llaqtanpi Punta Apaqkunapas. Paykunaqa punta pachak watapi hinam congregacionpi ancianokunaman yachachikuykunatawan consejokunata willakunku. Chaytaqa kikinkupunim chaynataq congregacionkunata watukuq wawqekunawan otaq rantinpi cuentallikuqkunawan willakunku. Chaynaqa congregacionpi ancianokunata respetaspaqa Jehová Diostam kasukuchkanchik (leey 1 Tesalonicenses 5:12; Hebreos 13:17).

16. ¿Imanasqataq Bibliaqa nin ancianokunaqa chuya espiritupa nombrasqan kasqankuta?

¹⁶ Ancianokunawan siervos ministeriales nisqa wawqekunaqa pantaqmi kanku. Llapa runakuna hinam pantanku. Chayna kaptinkupas Jehová Diosqa “atiyta otaq regalota hinam” ancianokunata congregacionpi churan wawqe-panikuna iñiyninkupi allinta takyanankupaq (Efesios 4:8). Bibliaqa niwanchikmi chuya espiritupa akllasqan kasqankumanta (Hechos 20:28). ¿Imanasqataq chaynata nin? Puntataqa pitapas anciano kananpaq nombranankupaqqa ancianokunam Bibliapa nisqanta cumplinanta qawananku, Bibliaqa chuya espiritupa guiasqanman hinam qellqakurqa (1 Timoteo 3:1-7, 12; Tito 1:5-9). Chaymantapas anciano kananpaq tanteaspankuqa  Jehová Diospa chuya espiritunpa yanapakuynintam mañakunku.

17. ¿Imanasqataq paninchikkunaqa umankuta tapakunku congregacionpi qaripa ruranankuta ruraspankuqa?

¹⁷ Predicanapaq huñunakuykunata otaq imapas congregacionpi rurana kaqkunataqa ancianokunam hinaspa siervos ministeriales nisqa wawqekunam ruranku. ¿Ancianokuna hinaspa siervos ministeriales nisqa wawqekuna mana kaptinqa? Chayna kaptinqa bautizasqa kaq wawqem chaykunata ruran. ¿Mana kaptinqa? Yuyayniyoq otaq preparasqa paninchikmi yanapan. Ichaqa bautizasqa qaripa rantinpi imatapas warmi ruraspanqa umantam tapakunan (1 Corintios 11:3-10). * Umanta tapakusqanqa manam yanqa ruraqta hinachu warmitaqa qawachichkan. Aswanqa qawachichkanmi congregacionpi hinaspa familiapi Jehová Diospa arreglo rurasqanta respetasqanta.

18, 19. a) ¿Imaynatam yachachiwaq Romanos 13:1-7 nisqan yachachikuykunataqa? b) ¿Imaynatam qawachinchik llaqtapi autoridadkunata respetasqanchikta?

¹⁸ Cristianokunaqa sonqomantapunim kallpanchakunchik Romanos 13:1-7 (leey) nisqanpi yachachikuykunata kasukunanchikpaq. Chay textota leespanchikqa ‘autoridadkunamanta’ willasqantam qawasunchik. Autoridadkuna kanantam Jehová Diosqa saqen chaqwa mana kananpaq chaynataq tukuy imata runapa allinninpaq ruranankupaq. ¿Imaynatam qawachinchik autoridadkunata respetasqanchikta? Kamachikuyninkunata kasukuspam. Chaymi impuestokunata paganchik, padronachikuspapas cheqapllata willakunchik hinaspa leypa nisqantam kikinchikpas familianchikpas cumplinchik chaynataq, negocionchikmanta hinaspa wasinchikmanta ima kamachiwasqanchiktapas kasukunchik. Ichaqa Diosta mana kasukunanchikpaq kamachiwaptinchikqa manapunim kasukunchikchu. Apostolkunapa nisqanman hinam ninchik: “Runakunamanta  puntataqa Diostam kasukuna”, nispa (Hechos 5:28, 29; qawariy  “¿Pitataq kasukunay?”, niq yachachikuyta).

¹⁹ Llaqtapi autoridadkunataqa kasukunchiktaqmi rantinpi kaq runakunata respetaspanchik, aswanraqmi paykunawan rimaspanchikqa. Rey Agripapa hinaspa kamachikuq Festopa qayIIanpim apostol Pabloqa defiendekurqa. Huchasapa runakuna kasqankuta yachachkaspanpas respetowanmi paykunataqa rimarqa (Hechos 26:2, 25). Paypa ejemplontam qatikunanchik mayqan autoridadkunapa qayllanpi kaspapas. Mozo-sipaskunapas colegionkupi profesorninkutam respetananku hinaspa kasukunanku. Manayá iñisqanchikta allinpaq hapiqkunallatachu respetanchikqa aswanpas Jehová Diospa testigonkunapa contranpi kaqkunatapas. Llapallan runakunamá sutillata qawananku respetakuq kasqanchikta, mana iñiqmasinchik kaspankupas (leey Romanos 12:17, 18; 1 Pedro 3:15).

20, 21. ¿Ima bendicionkunatam chaskisunchik autoridadkunata respetaspanchikqa?

²⁰ Wakin runakunallata respetananchikmantaqa Bibliapa kayna nisqantam kasukunanchik: “Respetaychik llapallanta” (1 Pedro 2:17). Achka runakunam admirakunqaku sonqomanta respetasqanchikta qawaspanku, astawanraqmi wakin runakuna mana respetakuq kasqankuta qawaspankuqa. Chaynata ruraspanchikmi Jesuspa kamachisqanta kasukusunchik, paymi nirqa: “Achkichkaq mechero hina kaychik runakunapa qayllanpi chaynapi allin rurasqaykichikta qawaspanku hanaq pachapi kaq Taytaykichikta paykunapas alabanankupaq”, nispa (Mateo 5:16).

²¹ Runakuna tutayaypi hina kawsasqankuraykum allin sonqoyoq kaqkunaqa maskanku achki hina Diospa yachachikuyninta. Chaynaqa ayllunchikpi, congregacionpi chaynataq llaqtapi autoridadkunata respetaptinchikqa wakinchá qawawaspanchik Diospa nisqanta kasukuyta munanqaku. Ima allinchá kanman ¿aw? Chayna mana kaptinpas Jehová Diostam kusichisunchik hinaspa kuyakuyninpipas takyasunchikmi.