1-3. a) ¿Imaynatam llamkayta qawanku runakunaqa? b) ¿Ima nintaq Biblia llamkaymanta, hinaspa ima tapukuykunamantam kay yachachikuypi yachasunchik?

KAY tiempopiqa achka runakunam llamkaytaqa llumpay llasaq qepita hina qawanku. Puncha-punchawmi manaña tukuy atina llamkaypi mana munastin llamkanku. Ichaqa manamá chaynachu kanan. Kanmi razonkuna kusikuywan hinaspa ganaswan llamkanapaq.

² Bibliaqa qawachinmi llamkaypi kallpanchakuyqa allin kasqanta. Qawachintaqmi llamkay hinaspa llamkasqanchik allinpi tukusqan kusichikuq kasqantapas. Chaymi Salomon kaynata qellqarqa: ‘Runapaqqa allinqa kanman mikuymi, tomaymi chaynataq llamkasqanmanta kusikuymi. Tukuy chaykunaqa Diosmantam hamun’, nispa (Eclesiastes 3:13). Ancha kuyawaqninchik Jehová Diosqa allin kaqtam ñoqanchikpaqqa munan, llamkayninchikpi allin tarikunanchikta hinaspa llamkasqanchikmanta kusikunanchiktapas munanmi. Diospa qawasqanman hina llamkayta qawaspaqa chaynataq kamachikuyninkunaman hina ruraspaqa kuyakuyninpim takyasunchik (leey Eclesiastes 2:24; 5:18).

³ Kay yachachikuypim tawa tapukuykunamanta yachasunchik: ¿Imaynatam cristianoqa ‘llamkasqanwan kusikunman’? ¿Imapi llamkaymi mana allinchu kanman? ¿Imaynatam Dios yupaychayninpi hinaspa  llamkayninpipas allinlla tarikunman? Hinaspa ¿Ima llamkaypitaq astawanqa llamkanan? Manaraq chaykunamanta rimachkaspayá ancha allin llamkaqkunamanta rimasunchik, paykunaqa kanku Jehová Dioswan Jesucristom.

4, 5. ¿Imaynatataq Bibliaqa qawachin Jehová Dios alli-allin llamkaq kasqanta?

⁴ Jehová Diosqa Llapallanmantapas allin llamkaqmi. Chaymi Genesis 1:1 kaynata nin: ‘Tukuy imapa qallariyninpim cielokunata hinaspa kay pachata Dios unancharqa’, nispa. Kay pachata unanchayta tukuruspanmi ‘Dios qawarqa lliw rurasqankuna sumaqllaña kasqanta’ (Genesis 1:31). Diosqa kusikurqam llamkasqanmanta. Arí, ‘kusikuq’ Diosqa tukuy ima rurasqanmantam anchata kusikurqa (Salmo 104:31).

⁵ Jehová Diosqa ancha llamkaq kaspanmi hinalla imatapas rurachkan. Chaymi, kay pachapi kaqkuna unanchasqa kasqanmanta pachaknintin wata pasayta Jesus nirqa: “Taytayqa kunankamam llamkachkan”, nispa (Juan 5:17). Ichaqa, ¿imatam Jehová Diosqa hinalla rurarqa? Hanaq pachamantam runakunata cuidarqa hinaspa yachachirqa. Chaymantapas, chuya espiritunwanmi akllarqa sapaqchasqa cristianokunata, paykunatam sutichan ‘mosoq runakuna’ nispa, paykunam Jesuswan hanaq pachamanta kamachimunqaku (2 Corintios 5:17). Manam haykapipas llamkaytaqa saqerqachu, kuyaqnin runakuna mosoq pachapi wiñay kawsanankupaq munaynin rurakunanrayku (Romanos 6:23). Diosqa mayna kusisqachá tarikun wara-waranqantin runakuna Gobiernonmanta allin noticia uyarisqankumanta, payman asuykusqankumanta hinaspa kuyakuyninpi takyanankupaq  paypa munasqanman hina kawsasqankumantapas (Juan 6:44).

6, 7. ¿Imata ruraspanmi Jesus qawachirqa allin llamkaq kasqanta?

⁶ Jesusqa allin llamkaq kasqantam unay tiempo qawachirqa. Manaraq kay Pachaman hamuchkaspanmi Diospa ‘ruraysiqnin maestro’ karqa, paynintakamam Jehová Dios unancharqa “cielopi tukuy ima kaqkunatapas, kay pachapi kaqkunatapas” (Proverbios 8:22-31; Colosenses 1:15-17). Kay pachapi kaspanpas llamkarqam. Warmacha kasqanmantam tablakunawan llamkayta yacharqa hinaptinmi “carpintero” nispa suticharqaku (Marcos 6:3). * Chay tiempokunapiqa manam karqachu herramientakunata rantinapaq tiendakuna nitaq corrientewan funcionaq herramientakunapas. Carpintero kanapaqqa kallpayoqmi hinaspa yachayniyoqmi kananku karqa. Piensariy; tabla rurananpaq sachakunata Jesus takasqanpi, hinaspa llaqllananpaq sitioman kullukuna apasqanpi. Piensariytaq wasipa qerunkuna churasqanpi, punkuta churasqanpi otaq tablamanta kaqkunata wasipaq imatapas rurasqanpi. Jesusqa llamkasqanwanmi yacharqa allin llamkayqa kusichikuq kasqanta.

⁷ Diosmanta willakuypipas Jesusqa allintam llamkarqa. Kimsa wata partenmi chay ruraypi afanakurqa. Payqa lliw runakunamanmi Diosmanta willayta munarqa, chaymi tiempontaqa mana usuchiqchu, manaraq achikyamuchkaptinmi hatarirqa hinaspam tutaykuqkama yachachirqa (Lucas 21:37, 38; Juan 3:2). ‘Llaqtakunapi chaynataq llaqtachakunapipas Diospa Munaychakuyninmanta willakustinmi’ purirqa (Lucas 8:1). Allpallaña ñanninkunatam chakillawan karu llaqtakunaman rirqa runakunaman Diosmanta allin noticia willananpaq.

8, 9. ¿Allinpichu tukurqa Jesuspa ‘llamkasqan’?

 ⁸ ¿Yacharqachu Jesusqa kallpanchakusqan allin kasqanta? Arí. Diospa Gobiernonmantam willakurqa, chaymi runakunaqa cosechanapaq hina achkanpi kachkan. Diosmanta willakusqanmi kallpancharqa, chaymi yarqaptinpas hinalla predicarqa (Juan 4:31-38). ¡Mayna kusisqachá tarikurqa taytanman kaynata nispan: “Ñoqam hatuncharqayki kay pachapi, ñoqaqa tukuruniñam ruranaypaq kamachiwasqaykita”! (Juan 17:4.)

⁹ ‘Llamkayta kusikuywan’ qawanapaqqa Jehová Dioswan Jesusmi pimantapas aswan allintaqa yachachiwanchik. Kuyakuyninchikmi kallpanchawanchik ‘Diosman rikchakunapaq’ hinaspa ‘Cristopa [...] ejemplonta qatikunanchikpaqpas’ (Efesios 5:1; 1 Pedro 2:21). Yachasunchikyá llamkananchikpaq kallpanchakusqanchikqa allin kasqanmanta.

10, 11. ¿Imataq yanapawasun kusisqa llamkananchikpaq?

¹⁰ Llamkayqa cristianopa rurayninmi. Chaymi kusisqa llamkayta munanchik. Ichaqa mana munasqanchikpi llamkaspanchikqa manam kusisqachu llamkanchik. Chayna kaptinqa, ¿imaynatam qawachwan ‘llamkayninchik kusikunapaq’ kasqanta?

¹¹ Llamkayta allinpaq qawaspanchik. Llamkayninchikpi sasachakuspapas atichwanmi llamkayninchikta allinpaq qawaytaqa. Chayta ruranapaqqa llamkayta Jehová Dios imayna qawasqanpi yuyaymanaymi yanapawasunchik. Ejemplopaq; familianchik kaptinqa, allin kaqpi imataña ruraspa llamkasqanchikqa yanapawasunmi paykunata mantienenapaq, kayqa Diospa qayllanpiqa ancha valorniyoqmi. Jehová Diosmi Bibliapi nin pipas ayllunta mana mantieneqqa ‘mana iñiq runakunamantapas peorraqmi rikurirun’, nispa (1 Timoteo 5:8). Llamkaspa Diospa  kamachiyninta cumplisqanchikmanta yachaspam, wakin runakunamantaqa kallpanchasqa hinaspa kusisqa tarikusun.

12. ¿Imanasqataq allin llamkaq hinaspa confianapaq kananchik?

¹² Allin llamkaq hinaspa confianapaq kaspanchik. Cheqap cristianokunaqa llamkananchikmi hinaspa rurayninchikkunatapas allintam rurananchik. Mana qellapakuspa llamkayqa allinninchikpaqmi, patronninchikpas confianzapaqmi hapiwasun (Proverbios 12:24; 22:29). Chaymantapas mana imatapas suwakuspa hinaspa tiempota mana usuchispa confianapaq kayqa  allinninchikpaqmi (Efesios 4:28). 14 kaq yachachikuypi qawasqanchikman hinam patronninchikpa favorecesqan kasunchik. Allin llamkasqanchikmanta mana cuentata qokuptinkupas, Diosta agradasqanchikmantam ‘allin concienciayoq’ kasunchik (Hebreos 13:18; Colosenses 3:22-24).

13. ¿Imanasqam llamkayninchikpi allinta portakunanchik?

¹³ Jehová Diosta hatunchanapaq allinta portakuspanchik. Allin portakuyninchikpim wakinkuna sutillata reparanku. ¿Imapaqmi chayqa allin? ‘Salvawaqninchik Diospa yachachikuyninkunata [...] sumaqllataña qawachinanchikpaqmi’ (Tito 2:9, 10). Chaynamá, allin portakuyqa cheqap religiontam hatunchan hinaspa qawachinmi sumaq kasqantapas. ¡Mayna allinmá kanman llamkaqmasinchik allin portakusqanchikrayku Diosmanta yachayta munaptinqa! Amayá qonqasunchu portakuyninchik Jehová Diosta kusichisqanmanta hinaspa hatunchasqanmantapas (leey Proverbios 27:11; 1 Pedro 2:12).

14-16. ¿Ima iskay tapukuykunatam rurakunanchik imapipas llamkanapaq?

¹⁴ Bibliaqa manam niwanchikchu imapi llamkay allin kasqanta otaq mana allin kasqantaqa. Chaywanqa manamá nichkanchikchu imapiña llamkaypas allin kasqantachu. Bibliaqa yanapawanchikmi Diosta mana piñachiq llamkayta chaynataq allinninchikpaq kaq llamkayta akllananchikpaq (Proverbios 2:6). ¿Imaynatam yachachwan ima llamkaymi Diospa mana agradonpaq kasqanta? Tapukunanchikmi iskay tapukuykunata.

¹⁵ ¿Diospa kamachisqanpa contranpichu kachkan? Diospa Palabranqa prohibinmi suwakuyta, llullakuyta hinaspa taytacha-mamacha ruraytapas (Exodo 20:4; Hechos 15:29; Efesios 4:28; Apocalipsis 21:8). Chayraykum chaykuna ruranapaq llamkaykunapiqa mana llamkananchikchu.  Jehová Diosta kuyasqanchikmi harkawanchik kamachikuyninpa contranpi kaq llamkaykunapi mana llamkanapaq (leey 1 Juan 5:3).

¹⁶ ¿Hukkuna mana allinta ruranankupaqchu llamkayniywan kallpanchayman? Piensarisun runakunata huk oficinapi chaskinapaq llamkaypi. Chay llamkayqa manamá Diospa contranpi kaq llamkaychu. Ichaqa, ¿ima nichwantaq abortanankupaq hamuqkunata chaskinapaq  llamkaymanta? Manamá ñoqanchikchu abortachisunqa. Ichaqa chaypi llamkaspaqa, ¿manachu allinpaq hapichkachwan Diospa kamachisqanpa contranpi rurayta? (Exodo 21:22-24.) Jehová Diosta kuyasqanchikraykum kamachisqanpa contranpi kaqkunataqa mana ruranchikchu.

17. a) ¿Ima asuntokunapim reparananchik llamkananchikpaq tanteakuspaqa? (Qaway  “¿Llamkaymanchu kay llamkaypi?” niq yachachikuytapas.) b) Diospa munasqanman hina tanteakunapaq, ¿imatam rurananchik conciencianchik yanapawananchikpaq?

¹⁷ Imapipas llamkanapaq allinta tanteakunapaqqa 15, 16 kaq parrafokunapi tapukuykunamantam yachananchik. Ichaqa allintam yachananchik huk asuntokunamantapas. * Manam suyachwanchu yuyayniyoq confianza  sirviente sapa asuntokunamanta kamachikuyta qowananchiktaraqchu. Sapakamam allinta tanteakunanchik conciencianchikpa nisqanman hina. 2 kaq yachachikuypim yacharqanchikña Diospa Palabranta estudiaspa chaynataq yachasqanchikkunata kasukuspa conciencianchikta yachachinamanta. Chaynapim ‘entiendeqña kasunchik’ hinaptinmi conciencianchik yanapawasun Diospa munasqanman hina tanteakunanchikpaq chaynataq Diospa kuyakuyninpi takyananchikpaqpas (Hebreos 5:14).

18. ¿Imanasqataq Diosta serviypi takyayqa sasa?

¹⁸ Kay “sasallaña” ‘tukupay tiempokunapiqa’ sasam Diospa munasqanman hina tanteakuyqa (2 Timoteo 3:1). Yachanchikmi llamkayta tariyqa hinaspa llamkaypi takyayqa sasa kasqanta. Yachanchiktaqmi familianchikta mantienenapaq kamachikuymantapas. Ichaqa cuidakunanchikmi llamkayllamanña qokuruymanta otaq kapuqniyoq kay munaymanta, kaykunaqa Diosta serviypi ñawpariyninchiktam yanqacharunman. Qawasunchikyá Diosta serviyninchikpi hinaspa llamkayninchikpi allin kanapaq imakuna yanapawananchikmanta hinaspa ‘allin kaqkunamanta’ segurakunanchikpaq (Filipenses 1:10).

19. ¿Imanasqataq Jehová Diospi tukuy sonqonchikwan confiananchik, hinaspa Paypi confiaspaqa ima toqllapim mana urmasunchu?

¹⁹ Tukuy sonqonchikwanyá Jehová Diospi confiasun (leey Proverbios 3:5, 6). ¿Tukuy sonqonchikwan confianapaqchu Jehová Diosqa? Arí, confianapaqmi, payqa kuyawaspanchikmi cuidawanchik (1 Pedro 5:7). Kikinchikmantaqa astawanmi yachan imanchikpas pisipuwasqanchikmanta, haykapipas mana imayoqtaqa manam saqewasunchu (Salmo 37:25). Chaymi mana qonqananchikchu  Bibliapa kayna niwasqanchikta: “Amayá apuyaytaqa kuyaychikchu ichaqa kapusuqnikichikwanyá contentakuychik. Diosmi nirqa: ‘Manapunim dejasqaykichu nitaqmi saqesqaykichu’” (Hebreos 13:5). Precursor hina Jehová Diosta serviq achka wawqe-paninchikkunam ninku: “Imayku pisiptinpas Diosqa qowankum”, nispa. Jehová Diospi confiaspaqa manachá llumpaytaqa afanakusunchu  familianchikta mantienenapaqqa (Mateo 6:25-32). Amayá haykapipas llamkasqanchikraykuqa predicacionta, huñunakuyta hinaspa Diosta servinapaq ima rurayninchiktapas saqesunchu (Mateo 24:14; Hebreos 10:24, 25).

20. ¿Imaninantaq allinta qawanapaq ñawita cuidayqa, hinaspa imaynatataq chaynata kawsachwan?

²⁰ Allinta qawanapaq ñawita cuidasun (leey Mateo 6:22, 23). Kay ninanqa kapuqniyoq kanapaq mana afanakuymi. Cristianoqa piensanan Diospa munayninta rurayllapim. Diospa munayninta ruraypi piensaspaqa manam afanakusunchu qollqella maskaypi otaq kapuqniyoq kaypiqa. Manataqmi afanakusunchu ñawipa qawasqanman hina tukuy ima maskaypiqa, runakunaqa chaykunatam qawanku kusichikuqta hina. ¿Imataq yanapawasunchik Diospa munaynin rurayllapi piensananchikpaq? Chaypaqqa manam yanqapuniqa manukunanchikchu. Manataqmi tiemponchik usuchiq kaqkunataqa rantinanchikchu. Bibliapa nisqanman hinam ‘pachanchikpas mikunanchikpas kaptinqa, chaywan contentakunanchik’ (1 Timoteo 6:8). Chaynaqa necesitasqallanchiktam maskananchik.

21. ¿Imanasqataq allinta tanteananchik ima rurayninchikkuna puntapi kananpaq, hinaspa imatataq puntata rurananchik?

²¹ Dios serviyninchikta ñawpaqpi churasun. Tiemponchik pisilla kasqanraykum mayqen rurayninchikkuna puntapi kananpaq allinta tanteananchik. Manachayqa tiemponchiktam yanqakunapi usuchichwan hinaspam aswan allin kaq rurayninchikkunata mana rurachwanchu. ¿Imatataq puntataqa rurananchik? Runakuna achka qollqeta gananankurayku universidadpi otaq institutopi estudiayta ñawpaqpi churaptinkupas, Jesusmi qatiqninkunata nirqa ‘puntataqa Diospa munaychakusqanta’ maskanankupaq (Mateo 6:33). Cheqap cristianokunaqa Diospa Munaychakusqantam imamantapas puntapi churanchik.  Kay pachapi kapuqniyoq kaymantaqa, imayna tanteakusqanchikwan hinaspa ima rurasqanchikwanmi qawachinchik Diospa Gobiernonta hinaspa munayninta ñawpaqpi churasqanchikta

22, 23. a) ¿Ima ruraytataq puntapi churananchik, hinaspa imaynatam chay rurayninchikta puntapi churasqanchikta qawachinchik? (Qaway  “Kayna tanteakusqaymi kusisqallata kawsachiwan”. niq yachachikuytapas) b) Llamkaspanchikpas, ¿ima ruraytam mana qonqananchikchu?

²² Diosta serviqkunaqa yachankum Tukupay tiempopiña kawsasqankuta. Chaymi kallpanchakunku Diospa munaychakuyninmanta willakuypi hinaspa Jesuspa qatiqninkunaña kanankupaq runakunata yanapaypipas (Mateo 24:14; 28:19, 20). Jesus hinam kallpanchakunku runakuna salvakunankupaq yanapaypi. ¿Imaynatam chayta ruranku? Yaqa llapallankum tukuy sonqonkuwan predicanku. Wakinñataqmi tiempochakunku precursor hina otaq misionero hina servinankupaq. Achka tayta-mamakunam wawa-churinkuta kallpanchanku precursor hina Diosta servinankupaq, chay rurasqanku allin kasqanta reqsikuspanku. Cheqap cristianokunaqa tukuy sonqonkuwanmi predicanku chaymi nichwan: ‘llamkasqankumantam kusikunku’, nispa. Jehová Diosta tukuy sonqowan serviymantaqa manam imapas kusichikunmanchu (leey Proverbios 10:22).

²³ Familianchikta mantienenapaqmi yaqa llapanchik tukuy punchaw llamkanchik. Chayna kaptinpas Jehová Diospa munasqanman hinam ‘llamkasqanchikmanta kusikuchwan’. Kamachikuyninkunata kasukuspaqa llamkayninchikpim kusisqa tarikusun. Manataqmi imawanpas harkachikunanchikchu Diospa Gobiernonmanta allin noticiata willakunapaq rurayninchiktaqa. Kaynata ruraspam Jehová Dios kuyasqanchikta hinaspa kuyakuyninpi takyay munasqanchikta qawachisunchik.