Jehová Diostaqa amamá qonqarunkichikchu

ÑAM wakin israelitakunaqa yakupa chawpinta mana nuyuspalla ñawpaq tiempopi chimparqakuña. Wakinmi ichaqa 40 wata pasaruptin chayllaraq chaynata chimparqaku. Jehová Diosmi Jordan mayuta sayarachirqa, chaynapi wara-waranqantin runakuna chaki ñannintakama Prometesqan Allpaman chimpanankupaq. Chayllaraq kaynata chimpaqkunaqa, Puka lamar qochata chimpaq abuelonku hinachá nirqaku: “Jehová Diospa rurasqantaqa manachá haykapipas qonqasaqkuchu”, nispa (Jos. 3:13-17).

Jehová Diosmi ichaqa yacharqa rurasqankunata wakinninku chaylla qonqarunankumanta (Sal. 106:13). Chaymi Josueyta kamachirqa chay chimpasqanku mayupa chawpinmanta chunka iskayniyoq rumita apaspanku, samananku sitiopi churanankupaq. Josueymi llapallanta nirqa: “Kay rumikunaqa Israelpa mirayninkuna wiñaypaq yuyarinankupaqmi”, nispa (Jos. 4:1-8). Chay montonasqa rumikunaqa Jehová Diospa rurasqanmanta chaynataq imanasqa payta servinankumanta yuyarinankupaqmi karqa.

Kay pasakusqanmanta yachayqa, ¿allinchu kanman ñoqanchikpaqpas? Awriki, ñoqanchikpas manamá Jehová Diostaqa qonqananchikchu nitaq serviytapas saqenanchikchu. Diosmi achka yuyarichikuykunata israelitakunaman qorqa, chaykunaqa ñoqanchikpaqpas allinninchikpaqmi. Qawasunchikyá Moisespa kayna nisqanta: “Tayta Diostaqa amamá qonqarunkichikchu. Kasukuychikyá [. . .] kamachikuyninkunatapas, reglamentonkunatapas chaynataq decretonkunatapas”, nispa (Deu. 8:11). Kaypim Moisesqa nichkarqa pipas Jehová Diosta qonqaruspanqa kamachikuyninkunata mana kasukuqña rikurirunanmanta. Ñoqanchiktapas chayqa pasawachwanmi. Chaymi apostol Pablopas cristianokunata nirqa ‘ñawpa tiempopi mana kasukuq [israelitakuna] hina” mana kanankupaq (Heb. 4:8-11).

Kaypim qawasunchik ñawpa tiempopi israelitakuna imayna kasqankumanta, chaynapi Jehová Diosta haykapipas mana qonqanapaq. Chaymantapas, Israel castamanta iskay runakunapa imayna kasqanmi yanapawasun ñoqanchikpas Jehová Diosta agradecekuspa hinalla servinapaq.

Jehová Diosta imanasqa yuyarinamanta

Israelitakuna achka watakuna Egiptopi kachkaptinkupas Jehová Diosqa manam qonqarqachu. Bibliam niwanchik “Abrahanwan, Isaacwan hinaspa Jacobwan contrato rurasqanta” Dios mana qonqasqanta (Exo. 2:23, 24). Ñakarisqankumanta Israel llaqtata librananpaq Jehová Diospa rurasqanqa mana qonqanapaqmi karqa.

Jehová Diosmi Egipto nacionta castigarqa faraonpa brujonkunapas mana harkay atina isqon castigokunawan. Chaywanpas faraonqa hinallam Jehová Diospa contranpi churakurqa hinaspam Israel casta runakunata mana kacharirqachu (Exo. 7:14–10:29). Ichaqa chunka kaq castigopiñam chayraq israelitakunata kacharirqa (Exo. 11:1-10; 12:12). Moisespa derigisqanmi Israel runakunaqa Egiptomanta lloqsirqaku achka-achka runakunapiwan. Llapanpiqa yaqapaschá karqaku kimsa wara-waranqa runakuna (Exo. 12:37, 38). Ichaqa manaraqpas karuta richkaptinkum atiyniyoq faraonqa guerrapaq tropankunata, caballonkunata hinaspa carretankunatapas alistakuruspan Israel runakunaman haypaq rirqa. Jehová Diosñataqmi Moisesta kamachirqa Pi-hahirot lawman israelitakunata pusananpaq, chay sitioqa Puka lamar qochapa hinaspa hatu-hatun orqokunapa harkasqanmi karqa (Exo. 14:1-9).

Faraonñataqmi piensarurqa Moisesqa llapallan runantin manaña lluptiy atinankumanta, hinaspanmi llapallan soldadonkunapiwan wañuchinanpaq rirqa. Jehová Diosmi ichaqa puyuwan chaynataq ninawan harkarurqa. Hinaspanmi  Puka lamar qochata iskayman rakirurqa, hinaptinmi yakuqa sapa lawpi perqa hina qeparurqa, yaqa 15 metro altoyoq. Huk ratollamanta Egipto runakuna qochapa pataman chayaruspanku qawariptinkum, israelitakunaqa chaki ñannintakama chimpachkasqaku (Exo. 13:21; 14:10-22).

Allin piensaq gobernanteqa manachá yaykunmanñachu karqa. Faraonmi ichaqa hatunchakuspan lliw tropankunapiwan israelitakunata wañuchinanpaq qatiykurqa. Manaraqpas haypaykuchkaptinkum carretankunapa ruedanta Jehová Dios wichichiyta qallaykurqa (Exo. 14:23-25; 15:9).

Faraonpa tropankuna carretankunawan sasachakunankukamaqa lliw israelitakunam Puka lamar qochata chimparurqakuña. Hinaptinmi Moisesqa lamar qocha lawman makinta haywariykuptin, Jehová Diosqa perqa hina yakuta kachaykurqa. Llapa yaku pamparuptinmi faraonwan runankunaqa qeqepaspa wañururqaku. Manam chullallapas salvakurqakuchu. Israel runakunam ichaqa librasqa karqaku (Exo. 14:26-28; Sal. 136:13-15).

Chayna pasakusqanmantaqa, hichpanpi kaq nacionkunapas uyariruspankum unay tiempo manchakuywan karqaku (Exo. 15:14-16). Tawa chunka wata pasaytam Jerico llaqtayoq Rahab warmi iskay israelitakunata nirqa: ‘Qamkunaraykum ancha manchakuyta Tayta Dios sonqoykuman churarun [. . .]. Uyarirqanikum Egipto nacionmanta lloqsimuptikichik Puka Lamar Qochata Tayta Dios qayllaykichikpi chakirachisqanta’, nispa (Jos. 2:9, 10). Diosta mana serviq nacionkunapas Jehová Diospa rurasqanta mana qonqachkaptinkuqa, ¡aswanraqchá israelitakunaqa mana qonqanankuchu karqa!

“Ñawi rurunta hinam cuidarqa”

Puka lamar qochata chimparuspankum Sinai lawpi “manchakuypaq hatun chunniqninta” rirqaku. Chay “mana yakupa” nitaq mikuypa mana kasqan lawninta risqankupiqa Jehová Diosqa manam paykunataqa saqerqachu. Moisesmi yuyarirqa paykunata Jehová Dios chunniq chaki allpapi marqayninpi aparikuchkaq hina kawsachisqanta hinaspa ñawi rurunta hina cuidasqanmantapas (Deu. 8:15; 32:10).  ¿Imaynatam Jehová Diosqa cuidarqa paykunata?

Arí Jehová Diosmi “parata hina cielomanta mikuyta” qorqa, chaytam suticharqaku “maná” nispa, chay mikuyqa kikillanmi ‘chunniq allpapa hawanpi’ rikurirqa (Exo. 16:4, 14, 15, 35). ‘Qaqa rumimantapas yakutam toqyachirqa’. Jehová Dios yanapaptinmi pachankupas mana tukurqachu nitaq chakinkupas punkirqachu chunniqpi tawa chunka wata purisqankupiqa (Deu. 8:4). ¿Imaynatam paykunaqa agradecekunmanku karqa? Moisesmi israelitakunata nirqa: ‘Amayá qonqaruychikchu imam rikumusqaykichiktaqa, kawsanaykichikkamaqa amamá sonqoykichikmantapas chinkarachinkichikchu’, nispa (Deu. 4:9). Jehová Diospa tukuy rurasqanta reqsikuspankuqa, kamachikuyninkunatam kasukunanku karqa chaynataq wiñaypaqpas servinanku karqa. Ichaqa, ¿imatam rurarqaku israelitakunaqa?

Qonqaruspaqa mana reqsikuqmi karuchwan

Moisesmi nirqa: “Yaw Israelpa mirayninkuna, amparaqnikichik taytaykichiktam qonqarunkichik”, nispa (Deu. 32:18). Arí israelitakunaqa mana kasukuq rikuriruspankum Jehová Diospa Puka lamar qochapi rurasqanta, chunniqpi imayna cuidasqanta chaynataq tukuy ima rurasqantapas qonqarurqaku.

Huk kutipim mana yakuta tarispanku Moisespa contranpi rimarqaku (Num. 20:2-5). “Maná”, nisqa mikuymantapas nirqakum: “Amirunikuñam kay mana gustasqayku mikuytapas”, nispa (Num. 21:5). Chaymantapas Diosta nisqankunata mana kasukuspankum Moisespa contranpi rimarqaku: “Amalaya Egipto nacionpi wañukamuchwan karqa otaq kay chunniqpipas [. . .] ¡Jefenchikpaq huk kaqninta churaruspanchik Egiptoman kutikusunchik!”, nispanku (Num. 14:2-4).

¿Imaynataq Jehová Dios sientikurqa Israel runakunapa mana kasukusqankuwan? Israel runakunapa imayna kasqanmanta yuyaymanaspanmi salmos librota huk kaqnin qellqaq nirqa: “Achka kutipim Diosta mana kasukurqakuchu chunniqpi. Llakichirqakum payta mana imapa kasqan purunpi. [. . .] Manam yuyarirqakuchu Diospa atiyninmanta, ñakarisqanku punchawpi rurasqanmanta. Manataqmi yuyarirqakuchu Egipto nacionpi milagrokuna rurasqanmantapas”, nispa (Sal. 78:40-43). Arí, Jehová Diosqa llumpay llakisqam tarikurqa israelitakunapa mana reqsikusqankuwan.

Iskay israelitakunapa mana qonqasqankumanta

Ichaqa karqam Jehová Diosta mana qonqaruq israelitakunaqa. Paykunamantam karqaku Josueywan Caleb, paykunam Cades-barnea  sitiomanta chunka runakunapiwan Diospa Prometesqan Allpata wateqaq rirqaku. Chunka wateqaqkunam mana allin noticiakunawan kutimurqaku, Josueywan Calebmi ichaqa nirqaku: “Wateqamusqayku allpaqa alli-allin allpam kasqa. Tayta Dios favorecewaspanchikqa chayman pusawaspanchikmá qoykuwasunchik tukuy imapapas kasqan allpata. Chaynaqa amayá Tayta Diospa contranpiqa hatariychikchu”, nispa. Kay willakusqankuta uyariruspankum israelitakunaqa rumiwan chuqaparunankupaq rimanakurqaku. Paykunam ichaqa Jehová Diospi hapipakuspanku allinta takyarqaku (Num. 14:6-10).

Tiempopa risqanman hinam Calebqa Josueyta nirqa: “Diospa serviqnin Moises Cades-barnea lawmanta Canaan allpa wateqaq kachawaptinqa. Chaymanta kutimuspaymi ñoqaqa imam kaqllata willakurqani. Riqmasiykunam ichaqa wakin runakunata hukmanyarachirqaku, chaywanpas yupaychasqanchik Tayta Diosman kasukuq sonqo kaspaymi cumplirqani”, nispa (Jos. 14:6-8). Josueywan Calebmi llumpay sasachakuykunata aguantarqaku Jehová Diospi hapipakusqankurayku. Hinaspanmi wañukunankukama mana qonqanankupaq tanteakururqaku.

Kay iskaynin israelitakunam agradecikurqaku, reqsikurqakutaqmi Jehová Dios promesankunata cumplisqantapas. Ichaqa lliw Israel llaqtam agradecikunankuqa karqa. Josueymi kaynata qellqarqa: “Abuelonkunaman juramentasqanman hinamá Israelpa mirayninkunaman llapallan allpata Tayta Dios qorqa [. . .]. Prometespa llapa allin rimasqankunaqa manam yanqachu karqa aswanqa llapallanmi cumplikurqa”, nispa (Jos. 21:43, 45). ¿Imaynam ñoqanchikpas Calebwan Josuey hina kachwan?

Reqsikuqyá kasunchik

Huk kutipim Diosta serviq kaynata tapukurqa: “¿imatataq Tayta Diosmanqa kutichisaq?”, nispa (Sal. 116:12). Jehová Diosqa qowanchikmi tukuy necesitasqanchikta hinaspa salvakunanchikpaq yanapakuytapas. Wiñaypaqña kawsaspapas tukuy ima ñoqanchikpaq rurasqamantaqa manachá pagaytaqa atichwanchu. Ichaqa atichwanmi chaykunamanta agradecikuytaqa.

¿Yanapasurqankichu Bibliapa yachachikuyninkuna sasachakuykunapi mana tarikunaykipaq? ¿Allin concienciayoqchu kanki Jehová Diospa pampachawasqanchikrayku? Jehová Diospa qowasqanchikkunaqa wiñaypaqmi,  chaynallataqmi agradecekuyninchikpas kanan. Diospa yanapakuyninwan llumpay sasachakuyninta atipaq 14 watanpi kaq Sandram nin: “Jehová Diostam mañakurqani yanapawananpaq, admirakunapaqmi karqa imayna yanapawasqanqa. Chayllaraqmi entienderuni Proverbios 3:5, 6, nisqanta yuyarinaypaq taytaypa niwasqanta, chaypim nin: ‘Diosllapiyá confiakuy tukuy sonqoykiwanqa. Amayá confiakuychu kikikipa entiendesqallaykipiqa. Tukuy kawsasqaykipiyá yuyariy Tayta Diosta. Paymi munasqanman hina kawsachisunki qamta’, nispa. Segurom kachkani kunan tiempopi yanapawasqanman hina Jehová Dios hinalla rurananmanta”, nispa.

Aguantaspam, Diosta mana qonqasqanchikta qawachinchik

Chaymantapas Diosta mana qonqaqkuna imayna kasqankumantam Biblia nin: “Qespichisqa kanaykichikkamayá aswanraq pacienciakuychik, chaynapim qamkunaqa tukuy ima rurasqaykichikpi mana faltayoq cabal runa kankichik”, nispa (Sant. 1:4). ¿Ima ninantaq ‘cabal runa kaychik’, ninanqa? Kay ninanqa ima sasachakuypi kaspapas Jehová Diospi confiakuspa aguantaymi. Chayna aguantaymi anchata kusichiwanchik pruebakuna tukuruptin. Arí, pruebakunaqa tukuqllamá (1 Cor. 10:13).

Achka watakunaña Jehová Diosta serviq iñiqmasinchikmi, onqoywan ñakarisqanta aguantananpaq ima yanapasqanmanta nin: “Kallpanchakunim Jehová Dios imayna yanapawasqanpi piensanaypaq, ichaqa manam munasqallaypichu. Ñoqapaqqa Jehová Diosta kasukuyqa munayninkunapi piensaymi, manam kikillaypichu. Sasachakuypi tarikuspayqa manam ninichu: ‘¡Taytallay, Jehová Dios!, ¿imanasqamá ñoqallaytaqa kaykuna pasawan?’, nispaqa. Imaña kaptinpas payman hapipakuspaymi hinalla servini”, nispa.

Kunan tiempopim cheqap cristianokunaqa Jehová Diosta yupaychanku “cheqap espiritupi” (Juan 4:23, 24). Kay tiempopi Diospa llaqtanqa manamá israelitakuna hinaqa Diosta qonqanqakuchu. Ichaqa Diospa llaqtanpi kasqanchikraykuqa manam nichwanchu Diostaqa manam qonqasaqchu nispaqa. Josueywan Caleb hinam ñoqanchikpas Jehová Dios agradecekusqanchikta hinaspa aguantasqanchiktapas qawachinanchik. Kaytaqa rurananchikmi kay tukupay tiempopi sapakamata cuidawasqanchikrayku hinaspa yanapawasqanchikrayku.

Josueypa montosqan rumikunaqa israelitakunatam yuyarichirqa Diosta mana qonqanankupaq. Llaqtanta salvananpaq tukuy rurasqanmi segurawanchik ñoqanchiktapas Dios mana qonqawananchikta. Chaymi kallpanchaykiku salmos librota qellqaq hina kaynata ninaykipaq: “Dios Taytalláy [. . .]. Ñawpa tiempopi rurasqaykimantam yuyarillasaq. Admirakuypaq rurasqaykimantam yuyarillasaq. Qampa tukuy rurasqaykimantam rimallasaq. Atiynikiwan rurasqaykimantam yuyaymanasaq”, nispa (Sal. 77:11, 12).

[7 kaq paginapi dibujo]

Lliw israelitakunam “mana yakupa kasqan” chunniqninta rirqaku

[Reqsikunchikmi]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[8 kaq paginapi dibujo]

Cades-barnea lawpi israelitakuna kachkaptinkum, wateqaqkunaqa Prometesqa Allpaman rirqaku

[Reqsikunchikmi]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[9 kaq paginapi dibujo]

Israelitakunaqa sumaq Allpapiña kasqankumantam agradecikunanku karqa

[Reqsikunchikmi]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[10 kaq paginapi dibujo]

Diospa promesankunapi piensayqa yanapawasunmi ima sasachakuytapas aguantanapaq