1. ¿Imaynatam yachayniyuq kachwan hinaspa imaynatam yachayniyuq kayqa yanapawanchik?

YACHAYQA Jehova Diosmantam hamun, payqa achkanpim chaytaqa quwanchik. Santiago 1:5 versiculom nin: “Mayqinnikichikpapas yachaynikichik pisilla kaptinqa Diostayá tukuy tiempo mañakuychik hinaptinqa payqa quykusunkichikmi, payqa mana piñakuspa tukuy sunqunmanta achkanpi llapallanman quykuqmi”, nispa. Yachayniyuqqa kasunchik Jehova Diospa corregiwasqanchikta chaskikuspallanchikmi. Yachayniyuq kayqa waqaychawanchikmi mana allinman mana wichiykunapaq hinaspapas yanapawanchikmi Jehova Dioswan kuyachikunanchikpaq (Prov. 2:10-12). Hinaspapas ‘wiñay kawsaytam chaskisunchik’ (Jud. 21).

2. ¿Imataq yanapawasun Jehova Diospa corregiwasqanchikta chaskikunapaq?

² Pantaq runakuna kasqanchikraykum utaq imayna uywasqa kasqanchikraykum, sasachakunchik corregiwasqanchikta chaskikunapaq utaq allinninchikpaq kasqanta qawanapaq. Ichaqa kawsakuyninchikpi yanapawasqanchikta qawaspanchikmi, astawan chaninchasunchik hinaspa musyakusunchik chayqa Diospa kuyakuynin kasqanta. Proverbios 3:11, 12 versiculokunam  nin: “Churilláy, [Jehova] Diospa corregisusqaykitaqa ama wischupakuychu”, nispa. Nintaqmi: ‘Diosqa kuyasqan runatam corregin’, nispa. Arí, Diosqa allinninchiktam haykapipas munan (qaway Hebreos 12:5-11). Jehova Diosqa allintam riqsiwanchik, chaymi haykapipas sumaqta corregiwanchik. Kay yachachikuypim yachasunchik: 1) Controlakuq kaymanta, 2) tayta-mamakunapa corregisqanmanta, 3) iñiqmasinchikkunata corregiymanta hinaspa 4) corregiwasqanchikta mana kasukuspaqa astawan ñakarinanchikmanta.

3. ¿Imaynatam tayta-mamakuna warmankuta yanapanmanku controlakuq kanankupaq? Tupanachiywan willamuy.

³ Controlakuq kaspaqa manam llutanpichu imatapas ruwasun, manataqmi yanqakunatachu piensasun. Manam pipas controlakuyta yachaspañachu nacenchik, ichaqa atichwanmi chayta ruwayta. Kaytam tupachichwan chayllaraq bicicleta manejayta yachaq warmachawan. Qallariypiqa taytan utaq mamanmi bicicleta hapin warmachan mana wichiykunanpaq. Ichaqa manejayta yachasqanman hinam, taytanqa pisi-pisimanta bicicletata kacharin. Warmachan manaña wichiykunanta yachaspanqa taytanqa saqiykunñam sapallanta. Chaynallataqmi tayta-mamakunaqa warmankuta sapa kuti pacienciawan yachachinanku “Jehova Diospa kamachisqanman hinaspa yachachisqanman hina”, chaymi warmankuta yanapanqa yachaywan ruwanankupaq hinaspa controlakunankupaq (Efes. 6:4).

4, 5. (1) ¿Imanasqam Jesusta qatipakunapaq kallpanchakuyqa yanapakun controlakuq kanapaq? (2) ¿Imanasqam mana hukmanyananchikchu imapipas pantaruspaqa?

⁴ Yaqa chaynallataqmi pasan yuyayniyuqña kaspa Jehova Diosta riqsiqkunawanpas. Controlakuyta yachaspankupas, manam iñiyninkupiqa allin takyasqachu kanku. Ichaqa ‘musuq pachawan pachakuchkaq hina’ Jesusta qatipakunankupaq kallpanchakuspankuqa, allin iñiyniyuqmi kanqaku (Efes. 4:23, 24). Controlakuq kayqa ancha allinmi, yanapawanchikmi “runakunapa mana allin munayninkunata hinaspa imapas mana allin kaqkunata qipanchananchikpaq, yachachiwanchiktaqmi kay tiempopi allin yuyaywan ruwanapaq, allin ruwaq kanapaq hinaspa Diosta tukuy sunquwan servinapaq” (Tito 2:12).

⁵ Ichaqa, llapanchikmi pantaq runakuna kanchik (Ecl. 7:20). Chaynaqa, imapipas pantaruspaqa ¿nichwanchu mana controlakuyta atisqanchikta? Manam llapanpichu. Proverbios 24:16 nin: “Allin ruwaq runaqa qanchis kutikamaña wichispapas qanchis kutikamam hatarinqa”, nispa. Manam kikinkupa kallpallankuwanchu hatarinmanku, aswanqa Diospa chuya espiritun yanapaptillanmi (qaway Filipenses 4:13). Diospa chuya espiritunqa yanapakunmi controlakuq kanapaq.

6. ¿Imaynatam Diospa palabranta aswan allinta estudiachwan? (Qaway 27 kaq paginapi fotokunata).

⁶ Controlakuq kayta yachananchikpaqqa, Diostam mañakunanchik, bibliata estudiananchik hinaspa yuyaymanananchik. Ichaqa, ¿imatam ruwawaq biblia estudiay sasa rikchakusuptikiqa? Ama hukmanyaychu. Jehova Diosmi yanapasunki palabranmanta yachayta munanaykipaq (1 Ped. 2:2). Puntataqa Diospa yanapakuyninta mañakuy mana saqiykuspa palabranta estudianaykipaq. Chaymantañataq mañakusqaykiman hina ruway. Ichapas pisi tiempollapi biblia  estudiayta qallaykuwaq. Bibliata estudiasqaykiman hinam manaña sasañachu kanqa, aswanqa sumaqñam rikchakusunki. Kusikuypaqmi kanqa Jehova Diospa piensasqankunapi yuyaymanasqaykiqa (1 Tim. 4:15).

7. ¿Imaynatam controlakuq kayqa yanapawanchik Diospa llaqtanpi astawan yanapakunapaq? Huk tupanachiywan willamuy.

⁷ Controlakuyqa utaq kikinchik kallpanchakuyqa yanapawanchiktaqmi Diospa llaqtanpi astawan yanapakunapaq. Rimarisun ayllupi huk taytamanta, payqa musyakurqam manaña kusisqañachu Diosmanta willakusqanta. Chaymi precursor kananpaq tanteakururqa. Chayta ruwananpaqqa, precursorkunamanta rimaq yachachikuykunatam ñawinchayta qallaykurqa hinaspa Diosta mañakurqa. Chayta ruwaspanmi kallpanchasqa tarikurqa hinaspa Jehova Diostapas astawan kuyarqa. Atisqanman hinataqmi 50 horata Diosmanta willakuq. Imawanpas mana harkachikuspanmi chayta ruwarqa. ¿Imapim tukurqa chayta ruwasqanqa? Punchawkuna risqanman hinam precursorña karqa.

8-10. (1) ¿Imataq tayta-mamakunata yanapanman churi-wawankuta Jehova Diospa kamachisqanman hina uywanankupaq? (2) ¿Imatam tayta-mamakunaqa Noeymanta yachanmanku?

⁸ Diosta yupaychaq tayta-mamakunaqa churi-wawankutam “Jehova Diospa kamachisqanman  hinaspa yachachisqanman hina” uywananku (Efes. 6:4). Kayta ruwayqa sasam, astawanraqmi mana allin runakunapa chawpinpi kawsasqanchikrayku (2 Tim. 3:1-5). Hinaspapas warmakunaqa manam imam allin utaq mana allin kasqanta yachaspañachu nacenku. Chaypaqqa ancha allinmi warmakunata rimapayay (Rom. 2:14, 15). Chaynapi warmakuna wiñasqankuman hina yuyayniyuq kanankupaq.

⁹ Churi-wawakunaqa waqaychasqam tarikunku tayta-mamanku kuyakuywan corregiptinkuqa. Chaywanmi yachanku munasqankuta ruwaytaqa mana atisqankumanta hinaspa imapas ruwasqanku mana allinpi tukunanmantapas. Chaymi tayta-mamakunaqa Jehova Diospa yanapakuyninta maskananku warmankuta uywanankupaq. Warmakunata imayna uywayqa manam chaynallachu tiempopa risqanman hinaqa hinaspa huk law llaqtakunapipas. Ichaqa, tayta-mamakuna Diosta uyarispankuqa manam sasachakunqakuchu warmankuta uywaypiqa nitaq maskanqakuchu kay pachapi runakunapa yanapakuynintapas.

¹⁰ Yachasunyá Noey ima ruwasqanmanta. Hatun buqueta ruwananpaqmi Jehova Diosqa Noeyta kamachirqa, ichaqa manam payqa buque ruwaytaqa yacharqachu. Chayta ruwananpaqqa Jehova Diospim hapipakunan karqa hinaspa “kamachisqanman hina lliwta” ruwanan karqa (Gen. 6:22). ¿Imapim tukurqa? Buqueta ruwasqanraykum, Noeyqa aylluntin salvakurqa. Hinaspapas Jehova Diospi hapipakusqanmi yanaparqa allin tayta kananpaq. Noeyqa churinkunatam sumaqta uywarqa hinaspapas qatipakunapaq hinam karqa, mana allin runakunapa chawpinpi kaspanpas (Gen. 6:5).

11. Tayta-mamakuna Diosta uyarispankuqa, ¿imaynatam churi-wawankuta uywanqaku?

¹¹ Tayta-mama kaspaykiqa, ¿imaynatam ‘Diospa kamachikuyninman hina lliwta ruwawaq’? Chaypaqqa Diostam uyarinayki. Bibliawan hinaspa llaqtanwan yanapachikuspayá churi-wawaykita allinta uyway. Qipa punchawkunatam churi-wawaykichikqa tukuy ruwasqaykimanta agradecekusunki. Huk iñiqmasinchikmi nirqa: “Anchatam agradecekuni tayta-mamayta allinta uywawasqanmanta. Tukuytam ruwarqaku allin runa kanaypaq. Paykunaraykum kunanqa Jehova Diosta yupaychachkani”, nispa. Ichaqa maynataña tayta-mamakuna kallpanchakuptinkupas wakin warmakunaqa Jehova Diostam saqinku. Ichaqa warmanku Diosta kuyanankupaq tukuyta ruwaq tayta-mamakunaqa hawkam tarikunmanku. Chaynaqa manam hukmanyanankuchu, ichapas Diosta qipanchaq churi-wawankuqa qipa punchawkuna Diosman kutimunmanku.

12, 13. (1) ¿Imaynatam tayta-mamakunaqa Diosta kasukunku churi-wawanku qarqusqa kaptinpas? (2) ¿Imaynataq huk ayllu tarikurqa Diosta kasukusqankurayku?

¹² Tayta-mamakunaqa astawanmi kasukunanku churi-wawanku Diosta qipancharuptinku. Huk iñiqmasinchikpa warmi wawanmi Diospa llaqtanmanta qarqurachikuspan wasinmantapas pasakurqa. Iñiqmasinchikmi willakun: “Qillqanchikkunapim maskarqani imaynanpi utaq ima kaptin wawayman asuykunaypaq, chaynapi paywan hinaspa willkachaywan kuska kanaykupaq”, nispa. Ichaqa iñiqmasinchikpa qusanmi kuyakuywan qawachirqa churi-wawanku kikinmantaña tanteakuy atisqanta, hinaspapas nirqam Jehova Diosman sunqu kananpaq.

¹³ Watakuna pasasqanman hinam iñiqmasinchikpa  wawanqa Diospa llaqtanman kutimurqa. Iñiqmasinchikmi nin: “Kunanqa yaqa sapa punchawmi celularwan qillqanakuspa qayanakuniku. Hinaspa qusaytawan ñuqatam anchata respetawanku Diosta kasukusqaykumanta. Kunanqa hawkam paywan tarikuniku”, nispa. Qampa churi-wawayki Diospa llaqtanmanta qarqusqa kaptinqa, ¿kikikipi hapipakunaykimantaqa tukuy sunquykiwanchu Jehova Diospi hapipakunki? (Prov. 3:5, 6). Yuyariy, Jehova Diosqa yachaywan hinaspa kuyawasqanchikraykum corregiwanchik. Amataqyá haykapipas qunqasunchu: Jehova Diosqa llapallan runakunata salvananpaqmi churin Jesusta kachamurqa, chaynapi pipas mana wañunanpaq (qaway 2 Pedro 3:9). Chaynaqa tayta-mamakuna, Jehova Diospa tukuy nisqankunatayá kasukusunchik sasa kaptinpas. Diospa corregisqanta kasukuspayá contranpiqa ama churakusunchu.

14. ¿Imaynatam Jehova Diosqa corregiwanchik ‘yuyayniyuq sirviententakama’?

¹⁴ Jehova Diosqa nirqam runankunata yanapananpaq, mana allinkunamanta harkananpaq hinaspa yachachinanpaqpas. Chaymi Jesusta akllarqa llaqtanpi nanachikunanpaq, Jesusñataqmi ‘allin ruwaq yuyayniyuq sirvienteta’ akllarqa Diospa runankunata tiempollanpi yachachinanpaq (Luc. 12:42). ‘Yuyayniyuq sirvienteñataqmi’ qillqanchikkunawan yachachiwanchik hinaspa corregiwanchik. ¿Yaqachu haykallapipas ima yachachikuytapas uyarisqayki utaq qillqanchikkunata ñawinchasqayki yanapasurqanki imayna piensasqaykita utaq ruwasqaykita cambianaykipaq? Chayna kaptinqa anchatam kusikuwaq, chaywanmi qawachirqanki Jehova Dios corregisunaykipaq saqikusqaykita (Prov. 2:1-5).

15, 16. (1) ¿Imatam ruwananchik punta apaqkunawan allinta yanapachikunanchikpaq? (2) ¿Imaynam kananchik punta apaqkuna kusikuywan ruwayninkuta ruwanankupaq?

¹⁵ Jesusqa akllarqataqmi iñiqkunapi punta apaqkunata Diospa runankunata yanapanankupaq. Bibliaqa ninmi paykunaqa ñuqanchikpaq regalo hina kasqankumanta (Efes. 4:8, 11-13). ¿Imatam ruwachwan paykunawan allinta yanapachikunanchikpaq? Paykunapa imayna iñiyniyuq hinaspa allin ruwasqankutam qatipakunanchik, chaymantapas bibliawan corregiwasqanchiktam kasukunanchik (qaway Hebreos 13:7, 17). Kaytam yuyarinanchik: Paykunaqa kuyawanchikmi hinaspapas munankum Jehova Dioswan kuyachikunanchikta. Chaymi huñunakuykunaman manaña risqanchikta utaq manaña ancha kusikuywan imatapas ruwasqanchikta qawaspankuqa chaylla yanapaykuwasun. Allintam uyariwasunchik, kallpanchawasunchik hinaspa imakunata ruwananchikpaqpas bibliawan yanapawasunchik. Punta apaqkunapa yanapasusqaykiwan, ¿musyakunkichu chaywan Jehova Dios anchata kuyasusqaykita?

¹⁶ Punta apaqkunapaqqa wakinpim sasa kanman corregiwananchikpaq. Yuyaymanasun Diosmanta willakuq Natanpi, paypaqqa sasachá karqa kamachiq Davidta huchanta pakasqanmanta rimapayayqa (2 Sam. 12:1-14). Chaynallataqmi apostol Pablopas mana manchakuspan apostol Pedrota rimapayanan karqa, Pedroqa judio iñiqmasinkunamanmi sayapakuchkarqa (Gal. 2:11-14). Chaynaqa, ¿imaynatataq punta apaqkunata yanapawaq? Mana hatun tukuq kaspaykim, rimapayasusqaykita uyarispaykim hinaspa  agradecekuq kaspaykim. Punta apaqkunapa rimapayasusqaykitaqa Diospa kuyakuyninta hina qaway. Chaynata ruwaspaykiqa yanapachikunkim hinaspapas punta apaqkunam ruwayninkuta kusisqa ruwanqaku.

17. ¿Imaynatam iñiqkunapi punta apaqkunaqa huk iñiqmasinchikta yanaparqaku?

¹⁷ Warmi iñiqmasinchikmi willakurqa ñawpaqpi imakuna pasasqan Diosta kuyananpaq sasachasqanmanta hinaspa llumpay llakisqa tarikusqanmantapas. Paymi nin: “Yacharqanim punta apaqkunawan rimanaymanta, paykunaqa manam qaqchawarqachu, aswanmi sumaqta rimapayawaspan anchata kallpanchawarqa. Sapa huñunakuy tukuytam achka ruwayniyuqña kaspankupas huk kaqninku ñuqaman asuykamuwaspan tapuwaq imayna kasqaymanta. Ñawpaqpi ima pasawasqanwanmi piensarqani Dios mana kuyawasqanmanta. Ichaqa sapa kutim Jehova Diosqa iñiqmasiykunawan hinaspa punta apaqkunawan qawachiwarqa anchata kuyawasqanmanta. Jehova Diostam mana haykallapipas saqirunaypaq mañakuni”, nispa.

18, 19. ¿Imataq aswan llakikuypaq corregisqa kaymantaqa? Willarimuy Cainmantawan Sedequiasmanta.

¹⁸ Corregisqa kayqa wakinpim anchata llakichiwanchikman, ichaqa corregiwasqanchikta mana kasukuymi astawanqa ñakarichiwanchikman (Heb. 12:11). Rimarisun iskay runakunamanta: Cainmanta hinaspa Sedequiasmanta. Jehova Diosqa qawarqam Cainqa wawqin Abelta chiqnisqanta hinaspa wañurachiyta munasqantapas, chaymi nirqa: “¿Imanasqataq piñakurunki? ¿Imanasqataq rikchaynikipas hukmanyarun? Allinta ruwaspaqa ¿manachum chaskisqa kawaq? Mana allinta ruwaptikim ichaqa hucha hichpallaykipiña kachkan wichirachisunaykipaq. Chaywanpas qamqa atiwaqmi chay hucha atipayta”, nispa (Gen. 4:6, 7). Ichaqa Cainqa manam Jehova Diostaqa uyarirqachu. Wawqintam wañurachirqa, chaymi wañukunankama ñakarirqa (Gen. 4:11, 12). Diospa rimapayasqanta uyarikuspanqa manachá Cainqa ñakarinmanchu karqa.

¹⁹ Sedequiasqa mana allin kamachiq hinaspa manchati runam karqa. Pay kamachiptinmi Jerusalenpi runakunaqa sasachakuypi kachkarqaku. Diosmanta willakuq Jeremiasmi achka kutikama Sedequiasta nirqa mana allinkuna ruwasqanta amaña ruwananpaq, ichaqa manam kasukurqachu, chaymi llumpayta ñakarirqa (Jer. 52:8-11). Chaynaqa, Jehova Diosqa manam ñakarinanchiktaqa munanchu, chaymi corregiwanchik (qaway Isaias 48:17, 18).

20. ¿Imapim tukunqaku Diospa corregisqanta mana chaskikuqkunaqa, hinaspa imapim tukunqaku chaskikuqkunaqa?

²⁰ Kay tiempopiqa achkam Diospa corregiwasqanchiktaqa mana chaskikunkuchu. Ichaqa manapas unaymantam chay ruwasqankumanta anchata ñakarinqaku (Prov. 1:24-31). Chaynaqa, corregiwasqanchiktayá chaskikusun hinaspa yachayniyuq kasun. Proverbios 4:13 versiculom niwanchik: “Yachayman hapipakuy ama kacharikuychu; waqaychay, payqa kawsachisuqnikim”, nispa.