1, 2. (1) ¿Imataq ñuqanchikpaqqa imamantapas aswan allinqa? (2) ¿Bibliapa ima yachachikuyninkunatam anchata chaninchanchik, hinaspa imanasqa? (Qaway kay paginapi kaq fotokunata).

¿IMATAQ ñuqanchikpaqqa imamantapas aswan allinqa? Ñuqanchikpaqqa aswan allinqa Dioswan kuyachikusqanchikmi. Manam chaytaqa imawanpas chinkachiytaqa munanchikchu. Bibliapa chiqap yachachikuyninkunatapas anchatam chaninchanchik Dioswan kuyachikunapaq yanapawasqanchikrayku (Col. 1:9, 10).

² Jehova Diosqa sumaqtam palabranwan yachachiwanchik. Chaypim yachachiwanchik sutinmanta, sutin ima ninan kasqanmanta hinaspa imayna pay kasqanmanta. Willawanchikmi huchamantawan wañuymanta librawananchikpaq Jesusta kachamusqanmanta. Willawanchiktaqmi Jesus  kamachiwaqninchik kananmanta, hinaspa wakin runakuna hanaq pachapaq akllasqa kasqankumanta, wakinkuñataq kay allpapi wiñaypaq kawsakunankumantapas (Juan 10:16). Yachachiwanchiktaqmi imata ruwaspa allinta kawsakunanchikpaq. Tukuy chay yachachikuykunaqa ancha allinmi Dioswan kuyachikunapaq yanapawasqanchikrayku, hinaspa allinta kawsakunapaqpas yanapawasqanchikrayku.

3. ¿Yaqachu Jehova Diosqa qullqita mañawanchik chiqap kaqta yachachiwananchikpaq?

³ ‘Chiqap kaqta rantinapaq’ bibliapa nisqanqa, ¿qullqiwan rantinamantachu rimachkan? Manam. Jehova Diosqa qukuykuqllañam, chaymi churin Jesustapas ñuqanchikrayku kachamurqa. Chiqap kaqta pipas yachayta munaptinqa, Jehova Diosqa mana imallapaqmi chiqap kaqta yachananpaq yanapan. Huk kutipim Simon runa apostol Pedroman qullqita munachispan nirqa: “Ñuqamanpas kay atiytayá quykuwaychik chaynapi makiyta pipa hawanmanpas churaykuptiy chuya espirituta chaskinanpaq”, nispa. Hinaptinmi Pedroqa nirqa: ‘Qanwan kuskayá qullqikiqa chinkachun, qamqariki mana imallapaq Diospa qusqantam qullqikiwan tariyta piensarqanki’, nispa (Hech. 8:18-20). Hinaptinqa, ¿ima ninantaq ‘chiqap kaqta rantiyqa’?

4. ¿Imamantam kay yachachikuypi yachasunchik?

⁴ (Qaway Proverbios 23:23). Bibliapa chiqap yachachikuyninkunata yachananchikpaqqa anchatam kallpanchakunanchik. Chaypaqqa huk ruwaykunatapas saqinanchikmi kanqa. Chiqap kaqta rantiruspañataqmi utaq yacharuspañataqmi, kallpanchakunanchik mana rantikurunapaq utaq mana saqirunapaq. Kay yachachikuypim yachasunchik chiqap kaqta rantiy ima ninan kasqanmanta, hinaspa imakunata ruwaspa rantinamanta. Chayqa anchatam yanapawasun chiqap kaqta anchata chaninchananchikpaq, hinaspa mana haykapipas saqirunanchikpaq. Chiqap kaqta tarinanchikpaq tukuy ima ruwasqanchikqa imamantapas aswan allinmi.

5, 6. (1) ¿Imaynatam chiqap kaqta mana qullqillawan rantichwan? Willarimuy huk tupanachiywan. (2) ¿Imaynataq kasun chiqap kaqta yacharuspaqa?

⁵ Pipas mana qullqillapaq imatapas quwaptinchikpas, ñuqanchikqa agradecekuspam imallatapas qunchik utaq paypaq imatapas ruwanchik ¿aw? Proverbios 23:23 niqpi rantiy rimayqa, ¿ima ninantaq hebreo rimaypiqa? Pipas imatapas munaspanqa chaypaq kallpanchakunanmanta utaq rantinpi imatapas qunanmantam rimachkan. Chaytaqa tupachichwanmi mercadopi mana qullqillapaq platanokunata qusqankuwan, ¿yaqachu chay platanokuna qunqayllamanta wasinchikpiña rikurirunqa? Manamriki. Platanokuna mana qullqillapaq kaptinpas, kallpanchakunanchikmi Mercadoman rinapaq hinaspa wasinchikman apanapaq. Hina chaynallataqmi, chiqap kaqta yachananchikpaqqa manam qullqitaraqchu qunanchik kanqa, ichaqa chaypaqqa anchatam kallpanchakunanchik kanqa.

⁶ (Qaway Isaias 55:1-3). Isaias qillqapi nisqanqa, anchatam yanapawanchik chiqap kaqta rantinamanta allinta entiendenanchikpaq. Chaypiqa Jehova Diosmi  palabranta tupachin yakuwan, lechewan, hinaspa vinowan. Imaynam yakuqa yakunayachikuq runata hawkayachin, chaynam chiqap yachachikuykunaqa sunqunchikta hawkayachiwanchik. Chaynataqmi lechepas warmakunata wiñananpaq yanapan, chaynam bibliapa yachachikuyninkunaqa Jehova Diosta astawan kuyananchikpaq yanapawanchik. Jehova Diosqa palabrantaqa tupachirqataqmi vinowanpas, ¿imanasqa? Bibliaqa ninmi vinoqa runata kusichisqanmanta (Sal. 104:15). Chaymi vinota rantinapaq Jehova Dios niwaspanchikqa, niwachkanchikmi kamachikuyninkunaman hina kawsakuspanchikqa kusisqa kananchikmanta (Sal. 19:8). Kay tupanachiykunawanmi Jehova Diosqa niwanchik chiqap kaqta yacharuspaqa, hinaspa chayman hina kawsakuspaqa allin kananchikmanta. Kunanñataqyá yachasun chiqap kaqta rantinapaq imakunata saqinanchikmanta.

7, 8. (1) ¿Imanasqataq tiempochakunanchik bibliamanta chiqap kaqta yachananchikpaq? (2) ¿Imatam huk sipasqa ruwarqa, hinaspa imapim chay ruwasqanqa yanaparqa?

⁷ Tiempo. Bibliamanta chiqap kaqta yachananchikpaqqa anchatam tiempochakunanchik. Tiempochakunanchikmi Diospa munayninmanta sumaq willakuykunata uyarinapaq, bibliata hinaspa qillqanchikkunata ñawinchanapaq, bibliata estudianapaq, huñunakuykunaman rinapaq hinaspa chaypaq qillqanchikkunata ñawinchanapaqpas. Tukuy chaykunata ruwananchikpaqqa huk ruwaykunata saqispam chaypaqña tiempochakunanchik (qaway Efesios 5:15, 16). ¿Hayka tiempopitaq pipas bibliapa yachachikuyninkunata yacharunman? Runakunaqa manam chaynallachu kanchik. Chaywanpas maynaya yachananchikqa kachkan Diospa yachayninmanta, imayna kasqanmanta, hinaspa tukuy ima ruwasqanmantapas (Rom. 11:33). Chayllaraq lluqsimuq Willakuq qillqapim chiqap kaqta tupachirqa waytawan, hinaspam nirqa achka waytakunata maskananchikpaq. Diospa chiqap yachachikuyninkunata yachananchikpaqqa anchatam kallpanchakunanchik achka waytakunata hina tarinanchikpaq. Chaynaqa sapakamam yuyaymanananchik: “¿Allintañachu Diosmanta yachachkani?”, nispa. Wiñay kawsayniyuqña kaspanchikpas hinallam Diosmantaqa astawan yachananchik kanqa. Ichaqa kay tiempopipas, anchatam tiempochakunanchik bibliapa chiqap yachachikuyninkunamanta yachananchikpaq. Rimarisunyá chayta ruwaq huk warmimanta.

⁸ Japon nacionniyuq Yuko * sipasmi astakurqa Nueva York llaqtaman estudiananpaq. Huk kutipim precursora iñiqmasinchik payman Diosmanta willarqa. Yukoqa huk religionniyuqmi karqa, chaywanpas iñiqmasinchikwanmi bibliamanta yachayta qallaykurqa. Payqa kusisqam kachkarqa bibliamanta yachasqanwan, chaymi iñiqmasinchikta nirqa semanapi iskay kutita yachachinanpaq. Estudiasqanrayku hinaspa llamkasqanrayku mana ancha tiempoyuq kaspanpas chayllam huñunakuykunaman riyta qallaykurqa. Chaymantapas tiempontaqa manañam huk ruwaykunapiqa  usuchirqachu, chaynapi Diosmanta yachananpaq tiempon kananpaq. Chaykuna ruwasqanmi yanaparqa Diosta astawan kuyananpaq. Chaymi manapas huk watallapi bautizakurqa. Suqta killa qipatañataq 2006 watapi precursora karqa, kunankamapas hinallam precursora kachkan.

9, 10. (1) Bibliamanta chiqap kaqta yacharusqanchik qipataqa, ¿imañam ñuqanchikpaq aswan allinqa? (2) ¿Imata saqinanpaqmi huk sipasqa tantiarurqa hinaspa imaynam chaywan tarikun?

⁹ Allin estudioyuq utaq llamkayniyuq kayta. Bibliamanta chiqap kaqta yachananchikpaqqa, yaqapaschá achka qullqiyuq kanapaq allin llamkayta utaq allin estudioyuq kayta saqirurqanchik. Chaytam ruwarqaku Pedrowan Andrespas, paykunaqa challwa hapiqkunam karqaku. Hinaptinmi Jesusqa paykunata nirqa qatiqninkunaña kananpaq, chaymi llamkayninkuta saqispanku Jesustaña qatikurqaku (Mat. 4:18-20). Chaywanqa manam nichkanchikchu pipas Diosmanta yachayta munaspanqa llamkayninta saqirunanmanta, lliwmi llamkananchik ayllunchikta uywananchikpaq hinaspa kawsananchikpaqpas (1 Tim. 5:8). Ichaqa yaqapaschá bibliamanta chiqap kaqta pipas yacharuspanqa, musyakunqa imam aswan allin kasqanmanta. Jesusmi nirqa: “Amayá kay pachapiqa tukuy imataqa huñukuychikchu [...]. Aswanqa hanaq pachapiyá tukuy imataqa huñukuychik”, nispa (Mat. 6:19, 20). Rimarisun chayta ruwaq huk sipasmanta.

¹⁰ Mariaqa manaraq escuelaman richkaspanraqmi allin pukllaqña karqa. Colegionpi kachkaptinñataqmi allin pukllaq kasqanrayku universidadman rinanpaq nirqaku. Payqa munarqam allin pukllaq kasqanrayku ancha riqsisqa hinaspa achka qullqiyuq kayta. Chayna kachkaspanmi biblia estudiayta qallaykurqa. Ancha kusisqam tarikurqa yachasqankunawan, hinaspapas yachasqanman hinam kawsakuyta qallaykurqa. Paymi nin: “Bibliapa nisqanman hina kawsakuspaymi aswan kusisqa tarikuq kani”, nispa. Payqa musyakurqam Dioswan kuyachikuyta munaspanqa, qullqiyuq kay munasqanta saqinanta (Mat. 6:24). Chaymi payqa tantiarurqa manaña pukllananpaq hinaspa manaña ancha riqsisqa nitaq achka qullqiyuq kananpaq. Kunanqa payqa precursoram, hinaspapas ninmi ancha kusisqa kasqanmanta.

11. ¿Imaynam ayllunchikqa utaq amistadninchikkunaqa tarikunmanku bibliapa yachachisqanman hina kawsakuyta qallaykuptinchikqa?

¹¹ Amistadninchikkunata hinaspa ayllunchikkunata. Bibliapa yachachisqanman hina kawsakuyta qallaykuptinchikqa, ichapas amistadninchikkuna hinaspa wakin ayllunchikkunaqa ñuqanchikmanta karunchakunmanku. ¿Imanasqa? Jesusmi qatiqninkunapaq Jehova Diosta kaynata mañakurqa: “Chiqap kaqwanyá chuyanchay, palabraykiqa chiqapmi”, nispa (Juan 17:17). ‘Chuyanchayqa’ sapaqchaypas ninanmi. Bibliamanta imam kaqta yacharuspanchikqa, manañam wakin runakuna hinañachu kanchik utaq kawsanchik. Chayraykum runakunaqa hukmantaña qawawanchik bibliapa yachasqanchikman hina kawsakusqanchikrayku. Manamá munanchikchu ayllunchikwan utaq amistadninchikwan karunchasqa kaytaqa. Ichaqa wakin ayllunchikkunaqa utaq amistadninchikkunaqa ñuqanchikmantam karunchakuyta qallaykunmanku, utaq  Diosta yupaychananchikta harkakunmanku. Chayna kananmantam Jesusqa kaynata nirqaña: “Runapa enemigonqa kanqa wasinpi kaqkunallam”, nispan (Mat. 10:36). Ichaqa nirqam Diosta yupaychasqanchikrayku imapas saqisqanchikmantaqa astawanraq chaskinanchikmanta (qaway Marcos 10:28-30).

12. ¿Imatam Aaronqa saqirqa Diosta yupaychayta munasqanrayku?

¹² Aaron sutiyuq judio runatam, warma kasqanmanta yachachirqaku Diospa sutin rimayqa mana allin kasqanmanta. Paymi ichaqa tukuy sunqunwan Diosmanta chiqap kaqta yachayta munarqa. Huk kutipim huk iñiqmasinchik yachachirqa hebreo rimaypi Diospa sutinman vocalkunata yaparuspaqa “Jehova” nispa rimanamanta. Chayta yacharuspanmi payqa ancha kusisqa tarikurqa, chaymi religionninpi yachachiqkunaman chaymanta willaq rirqa. Payqa piensarqam paykunapas chayta yachaspanku kusikunankumanta, ichaqa tuqaspankuraqmi Aaronta qarqururqaku. Ayllunpas piñakururqakum bibliamanta yachasqanwan. Chaywanpas Aaronqa hinallam Diosmanta chiqap kaqta yachayta qallaykurqa. Bautizakuruspanmi wañukunankama Diosman sunqu karqa. Aaron hinam ñuqanchikpas Diosta yupaychayta munasqanchikrayku tukuy imata saqinanchikpaq kallpanchakunchik.

13, 14. Diosmanta chiqap kaqta yacharuspanchikqa, ¿imakunatam saqinanchik?

¹³ Mana allin pensamientokunatawan mana allin ruwasqanchikkunata. Bibliapa chiqap yachachikuyninkunata yachaspanchik hinaspa yachasqanchikman hina kawsakuyta munaspanchikqa, mana allin pensamientokunata hinaspa mana allin ruwaykunatam saqinanchik. Apostol Pedrom nirqa: “Kasukuq churikuna hinayá kawsaychikqa, amañayá ñawpa tiempopi mana yachaspa imapas munasqaykichikman hinañachu”, nispa. Nirqaraqmi: “Qamkunapas tukuy kawsaynikichikpi chuya kaychik”, nispa (1 Ped. 1:14, 15). Chaytam Corinto llaqtapi wakin runakunapas ruwarqaku, paykunaqa Diosmanta chiqap kaqta yacharuspankum mana allin ruwasqankunata saqirqaku (1 Cor. 6:9-11). Kay tiempopipas, achka runakunam Diosmanta chiqap kaqta yacharuspanku mana allin ruwasqankunata saqinku. Apostol Pedrom iñiqmasinkunata nirqa: “Ñam qamkunaqa runakunapa munasqanta ruwarunkichikña, qamkunaqa mana pinqakuspam mana allinta ruwarqankichik, mana allinkunatam munapayarqankichik, sinkakuyllapim purirqankichik, pinqakuypaq fiestakunapim purirqankichik, huñunakuruspa tomaykunapim purirqankichik chaynataq taytacha-mamachakunatam yupaycharqankichik, chayqa millakuypaqmi”, nispa (1 Ped. 4:3).

¹⁴ Achka watakunam Devinqa warmichan Jasminwan trago tomaypi purikuqku. Devinqa allin llamkaqmi karqa, ichaqa sinkakuq kasqanraykum chaylla ima llamkaymantapas qarquchikuq. Jasminñataqmi chaylla piñakuq hinaspa maqakuq karqa. Huk kutipim Jasminqa sinka purikuchkaspan casarasqa iñiqmasinchikkunawan tuparurqa. Paykunaqa bibliamanta yachachinankupaqmi nirqaku. Qatiqnin semanata iñiqmasinchikkuna Jasminta watukuptinkum, payqa hinaspa Devinqa sinka kachkasqaku. Devinwan Jasminqa manam  haykapipas piensarqakuchu iñiqmasinchikkuna paykunata watukunantaqa. Iñiqmasinchikkuna kaqmanta watukuptinkum paykunaqa chaylla bibliamanta yachayta munarqaku, hinaspam yachasqankuman hinaña kawsakuyta qallaykurqaku. Manapas kimsa killamantam paykunaqa tantiarurqaku manaña tragota tomanankupaq, hinaspa chaymanta qipallata casarakururqaku. Llaqtankupiqa lliw runakunam yacharurqaku Devinwan Jasminqa mana allin kawsakuyninkuta saqirusqankumanta, chaymi llaqtankupi yachaqkunapas bibliamanta yachayta munarqaku.

15. Diosmanta chiqap kaqta yacharuspaqa, ¿imakunata saqinapaqmi astawan sasachakuchwan hinaspa imanasqa?

¹⁵ Diospa chiqnisqan fiestakunatawan mana allin costumbrekunata. Mana allin fiestakunata hinaspa costumbrekunata Dios chiqnisqanta yacharuspaqa, wakiqninchikqa chayllam saqinchik. Wakinkupaqmi ichaqa llumpay sasa kanman. Ichapas mana saqiyta munanmankuchu ayllunkunarayku, llamkaqmasinkunarayku utaq amistadninkunarayku. Wakinkuqa aswanraqmi sasachakunku wañuq ayllunkunata yuyarinanpaq costumbrekuna saqiyta (Deut. 14:1). Wakin iñiqmasinchikkunapa chayna costumbrekuna saqisqankum yanapawachwan ñuqanchikpas chaynata ruwananchikpaq. Yachasunyá ñawpaqpi Efeso llaqtapi runakuna ima ruwasqankumanta.

16. ¿Imatam Efeso llaqtapi wakin runakunaqa ruwarqaku Diosmanta chiqap kaqta yacharuspanku?

¹⁶ Efeso llaqtapiqa achka runakunam layqa ruwaq karqaku. ¿Imatam wakinkuqa Diosmanta chiqap kaqta yacharuspanku ruwarqaku? Bibliam nin: “Layqakunapas achkallañam libronkuta huñuruspanku llapankupa qayllanpi kañarurqaku, tanteasqankuman hinaqa chay llapan librokunam karqa pichqa chunka waranqa qullqipa chanin. Hinaptinmi Jehova Diospa palabranqa admirakuyllapaqña aswan-aswan chiqichisqa karqa, chaytaqa manamá imapas harkayta atirqachu”, nispa (Hech. 19:19, 20). Chay tiempopi iñiqkunaqa Diosta kuyasqankuraykum achka qullqipaq layqa ruwanankupaq libronkunata kañarurqaku. Ichaqa chayta ruwasqankuraykum Diosqa paykunata anchata yanaparqa.

17. (1) ¿Imakunatam bibliamanta chiqap kaqkunata yachasqanchikrayku saqirqanchik? (2) ¿Imamantam qatiqnin yachachikuypi yachasunchik?

¹⁷ ¿Imakunatam qampas Diosmanta chiqap kaqta yacharuspayki saqirqanki? Llapanchikmi Diosmanta chiqap kaqta yachananchikpaqqa tiempochakurqanchik. Wakinkuqa allin estudioyuq utaq allin llamkayniyuq kaytam saqirurqaku. Wakinkupañataqmi amistadninkuna hinaspa ayllunkuna paykunamanta karunchakurqaku. Achkam mana allin pensamientokunatawan mana allin ruwasqankunata, hinaspa Diospa chiqnisqan fiestakunatawan mana allin costumbrekunata saqirqaku. Yachanchikmi Diosmanta chiqap kaqta yachayqa tukuy ima saqisqanchikkunamantapas aswan allin kasqanmanta. Hinaspapas Dioswanmi kuyachikusunchik. Bibliapa chiqap yachachikuykuna allinninchikpaq kasqanta yachaspaqa manachá haykapipas saqiruytaqa piensachwanchu. Ichaqa, ¿imaraykutaq pipas chayta ruwarunman? ¿Imataq yanapawasun chayta mana haykapipas ruwarunanchikpaq? Chaykunamantam qatiqnin yachachikuypi yachasunchik.