Allin kaqtayá haykapipas rurasun

“[Hinallayá] allinta ruraychik” (LUC. 6:35.)

1, 2. ¿Imanasqataq mana facilchu runamasinchikpaq allinkunata rurayqa?

HUKKUNAPAQ haykapipas allinkunata rurayqa manam facilchu. Ejemplopaq, paykunapaq kuyakuywan imatapas ruraptinchikmi, wakinpiqa ñoqanchikwan mana chaynachu kanku. Otaqmi vecinonchikkunapaq allinninkuta munaspa ‘Diospa kunawasqanchik ancha allin noticiata’ hinaspa Churinmantapas willanchik, ichaqa manam allintachu chaskiwanchik (1 Tim. 1:11). Chaymantapas kachkantaqmi Jesucristopa wañukusqanta despreciaqkunapas (Fili. 3:18, NM). ¿Imaynatam cristianokuna chayna runakunata qawananchik?

² Jesucristom qatiqninkunata kaynata nirqa: “Enemigoykichikkunata kuyaspayá paykunapaq allinta ruraychik”, nispa (Luc. 6:35). Kay estudiopim yachasunchik Jesucristopa chayna nisqanmanta, chaynataq runamasinchikpaq allinkunata ruranapaq huk yachachikuykunatapas.

‘Enemigoykichikta kuyaychik’

3. a) Mateo 5:43-45 nisqanpi Jesuspa rimasqanmanta pisillapi rimariy. b) ¿Imatam piensarqaku religionkunapi punta apaqkuna judiokunamanta hinaspa huk nacionniyoq runakunamantapas?

³ Orqopi Jesus yachachispanmi, uyariqninkunata nirqa enemigonkuta kuyanankupaq hinaspa qatikachaqninkunapaq mañapunankutapas (leey Mateo 5:43-45). Chaypi kaq llapallan runakunaqa judiokunam karqaku, chaymi yacharqaku Diospa kayna kamachisqanta: “Amam vengakunkichu nitaqmi cheqnipakunkichu runamasikitaqa. Kuyay runamasikita kikikita hina” (Lev. 19:18). Punta pachak watapim, judiokunapa religionninkupi punta apaqkuna piensarqaku judiokunalla ‘runamasinku’ kasqankuta. Chaymantapas rimarqakum, Leyqa kamachinmi huklaw nacionniyoq  runakunawan mana hukllawakunapaq nispanku. Chaymi piensarqaku huk nacionniyoq runakuna paykunapa enemigonku kasqankuta hinaspa cheqninankutapas.

4. ¿Imaynatam Jesuspa qatiqninkuna contranpi kaqkunata qawananku karqa?

⁴ Jesusmi ichaqa nirqa: ‘Kuyaychik enemigoykichikkunata, mañapuychiktaq ñakarichisuqnikichikpaqpas’, nispa (Mat. 5:44). Qatiqninkunaqa kuyanankum karqa paykunapa contranpi kaqkunata. Lucaspa qellqasqanman hinam, Jesus kaynata nirqa: “Enemigoykichikkunata kuyaspayá allintataq ruraychik cheqnisuqnikichik runakunapaqpas. Ñakasuqnikichik runakunapaqpas Diospa bendicionnintayá mañapuychik, mañapuychiktaqyá insultasuqnikichik runakunapaqpas”, nispa (Luc. 6:27, 28). Ñoqanchikpas punta cristianokuna hinam kasukunchik Jesuspa yachachisqanta. ¿Imaynatam ‘allinkunata ruranchik cheqniwaqninchik’ runakunapaq, hinaspa ‘Diospa bendicionninta’ mañapunchik ñakawaqninchik runakunapaqpas? Ñakarichiwaptinchikpas allinkunata ruraspa chaynataq kuyakuywan hinaspa sumaqllata rimapayaspa. Chaymantapas, ¿imaynatam ‘mañakunchik’ maqawaspanchik otaq insultawaspanchik ‘ñakarichiwaqninchik’ runakunapaq? Mañakunchikqa chayna runakuna imayna kasqankuta cambiaspa Diospa favorninta tarinankupaqmi. Chaynata ruraspam qawachinchik contranchikpi kaqkunata kuyasqanchikta.

5, 6. ¿Imanasqataq contranchikpi kaqkunata kuyananchik?

⁵ ¿Imanasqataq cristianokunaqa kuyakuywan contranpi kaqkunata qawananku? Jesusmi nirqa: “Chaynapim qamkunaqa kankichik hanaq pachapi kaq Taytapa churinkuna”, nispa (Mat. 5:45). ¿Imaynatam Diospa churin kasqanchikta qawachinchik? Jehová Diosta qatipakuspam, ‘payqa intitapas qespichimun allin otaq mana allin runakunapaqpas, paytaqmi parachimun justo runakunapaqpas chaynataq mana justo runakunapaqpas’ otaq, Lucaspa nisqanpi hina ‘payqa kuyapayanmi mana reqsikuqkunatapas chaynataq huchasapakunatapas’ (Luc. 6:35).

⁶ Jesusmi qawachirqa qatiqninkuna contranpi kaqkunata kuyanankumanta, nirqam: ‘Sichum kuyaqllaykichikta kuyaspaqa ¿ima premiotataq chaskiwaqchik? Impuesto cobraq huchasapakunapas chaynataqa ruranmi. Kuyanakuq puralla rimaykanakuspaqa ¿ima allintataq rurachkankichik? Mana judio kaqkunapas chaynataqa ruranmi’, nispa (Mat. 5:46, 47). Sichu kuyawaqninchik runakunallata kuyaspaqa manachá Diosmanta ‘ima premiotapas chaskichwanchu’, otaq favornintaqa tarichwanchu. Impuesto cobraqkunapas, judiokunapa mana allin qawasqan kaspankupas kuyaqninkunataqa kuyarqakum (Luc. 5:30; 7:34).

7. ¿Imanasqataq runakunapa rurasqallankuta rurachkarqa iñiqmasillanta saludaq cristianoqa?

⁷ Judiokunaqa saludakuqkum ‘hawkallayá kay’ nispa, kaywanqa nichkarqakum chay runa allinlla kaspa sumaq kawsakunanta (Jue. 19:20; Juan 20:19). Chaymi, Dios serviqkuna wawqe-panillankuta saludaspankuqa runakunapa rurasqallantam rurachkarqaku. Jesuspa nisqanman hinaqa, ‘mana judio kaqkunapas chaynatam’ rurarqaku.

8. ¿Imamantam Jesucristo rimachkarqa uyariqninkunata mana pantaqyá kaychik nispan?

⁸ Jesusmi kay rimasqanta tukurqa kaynata nispan: “Qamkunaqa hanaq pachapi kaq Taytaykichik hina alli-allin qespisqayá [“mana pantaqyá”, NM] kaychik”, nispa (Mat. 5:48). Jesucristopa qatiqninkunaqa pantaqmi karqaku, Adanpa  miraynin kasqankurayku (Rom. 5:12). Hinaptinqa, ¿imamantam Jesusqa rimachkarqa? Kaywanqa niytam munachkarqa hanaq pachapi Taytanta allintapuni qatipakuspa: kuyakuyninkupi ‘mana pantaq’ otaq llapallan runakunapaq kuyakuyniyoq kanankumantam. ¿Imaynatam chayta ruranmanku? Contranpi kaqkunatapas kuyaspanku. Kunan tiempopi cristianokunapas chaynatam rurananchik.

¿Imanasqataq pampachana?

9. Mañakunamanta Jesuspa yachachisqanman hina, ¿imaynatawanmi hukkunapaq allinkunata rurachwan?

⁹ Chaymantapas, allintaqa ruranchik contranchikpi huchallikuqkunata pampachaspam. Diosta imayna mañakunapaq Jesuspa yachachisqanpim kaynata nirqa: “Ñoqaykupa huchaykutayá pampachawayku, ñoqaykupas mana allin rurawaqniykuta pampachasqaykuman hina”, nispa (Mat. 6:12). Lucas qellqapipas kaynatam nin: “Ñoqaykupa huchaykutayá pampachawayku, ñoqaykupas mana allin rurawaqniykutam pampachaniku”, nispa (Luc. 11:4).

10. ¿Imaynatam qatipakuchwan Jehová Diospa imayna pampachasqanta?

¹⁰ Llapallanchikmi Jehová Diosta qatipakunanchik, payqa huchanmanta wanakuq runakunataqa kuyakuywanmi pampachan. Apostol Pablom qellqarqa: “Sumaq sonqo kaspayá kuyapayanakuychik, Diospas Cristoraykum pampachasurqankichik, chaynayá qamkunapas pampachanakuychik”, nispa (Efe. 4:32). Davidpas kaynata nispam takirqa: “Tayta Diosqa llakipayakuqmi. Tayta Diosqa kuyapayakuqmi. Payqa mana chaylla piñakuruqmi. Payqa ancha kuyakuq sonqoyoqmi. [. . .] Manam huchanchikman hinachu castigawanchik. Manam mana allin rurasqanchikman hinachu pagawanchik. [. . .] Intipa qespimunantam intipa seqaykunanmanta karuncharun. Chaynam mana kasukusqanchiktapas ñoqanchikmanta karuncharun. Imaynam tayta churinkunata llakipayan, chaynam Tayta Diospas respetaqninkunata llakipayan. Payqa yachanmi imamanta rurasqa kasqanchikta. Payqa yuyanmi allpamanta rurasqa kasqanchikta”, nispa (Sal. 103:8-14).

11. ¿Pikunatam Jehová Diosqa pampachan?

¹¹ Diospa pampachasqan kananchikpaqqa, ñoqanchikmi puntata pampachananchik contranchikpi huchallikuqta (Mar. 11:25). Chayna kasqantam Jesucristo qawachirqa kaynata nispan: “Huchallikusuqnikichik runakunata pampachaptikichikqa qamkunatapas hanaq pachapi kaq Taytaykichikmi pampachasunkichik. Runamasikichikkunata mana pampachaptikichikqa Taytaykichikpas manam pampachasunkichikchu mana allin rurasqaykichikkunamanta”, nispa (Mat. 6:14, 15). Hinaptinqa, runamasinta tukuy sonqonmanta pampachaqkunallatam Jehová Diosqa pampachan. Chaynaqa, Pablopa kayna nisqanta kasukusunchik: ‘Aguantanakuspayá pampachanakuychik, chaynataqa rurankichik qamkunatapas Señor [Jehová Dios] pampachasusqaykichikman hinam’ (Col. 3:13). Chayna kaspam runamasinchikpaq allinta rurasun.

“Juzgaytaqa saqeychikyá”

12. ¿Imatam Jesucristo nirqa runakuna juzgaymanta?

¹² Orqopi Jesus yachachispanmi qawachirqa imaynatawan allinkuna ruranamanta, nirqam: “Runamasikichik juzgaytaqa saqeychikyá chaynapi Dios mana juzgasunaykichikpaq”, nispa (Mat. 7:1, NM). Kay nisqanmanta qepamanmi, allin rikchanachiywan tupaykachispan chaymanta astawan rimarirqa (leey Mateo 7:2-5). Puntataqa qawasunchik, “juzgaytaqa saqeychikyá” nispa Jesus ima yachachiy munasqanmanta.

13. ¿Imatam Jesucristo nirqa runamasin juzgaqkunata?

¹³ Lucaspas Mateo hinam kaynata qellqarqa: “Amayá runamasikichiktaqa kamiychikchu [“juzgaychikchu”, NM] chaynapi Dios mana juzgasunaykichikpaq. Amayá pitapas culpaychikchu chaynapi Dios mana culpasunaykichikpaq. Runamasikichiktaqa pampachaychikyá Diospas pampachasunaykichikpaq”, nispa (Luc. 6:37). Fariseokunaqa mana llakipayaspam runakunata juzgarqaku Bibliapa contranpi costumbrenkuman hina. Chayna juzgaqkunatam Jesusqa nichkarqa hukkuna ‘juzgayta saqenankupaq’, aswanqa pantasqankuta pampachanankupaq. Apostol Pablopas chayna pampachanamantam consejota qorqa Efesios 4:32 nisqanpi.

14. Jesuspa qatiqninkuna runakunapa huchankuta pampachaspanku, ¿ima ruranankupaqmi kallpancharqaku?

¹⁴ Jesuspa qatiqninkuna runakunapa huchankuta  pampachaptinkum, runakunapas kallpanchasqa karqaku chaynallata ruranankupaq. Jesusmi nirqa: “Mana allin rimasqaykichikman [“juzgasqaykichikman”, NM] hinam Diospas juzgasunkichik. Imaynam rurasqaykichikman hinataqmi Diospas qankunawan ruranqa”, nispa (Mat. 7:2). Runamasinchikkunawan kawsasqanchikpiqa, imayna kasqanchikman hinam paykunapas kanqaku (Gal. 6:7).

15. ¿Imaynatam Jesucristo qawachirqa runamanta yanqakuna rimay mana allin kasqanta?

¹⁵ Hukkunamanta yanqakuna rimay mana allin kasqanmanta yachachinanpaqmi, Jesucristo kaynata tapurqa: “Wawqekipa ñawinpi qopata rikuruchkaspaqa ¿imanasqamá manaqa rikunkichu ñawikipi kaspitaqa? Ñawikipi kaspi kachkaptinqa ¿imaynataq niwaq wawqekitaqa: ‘Nawikipi qopata horqorusqayki’ nispaqa?” (Mat. 7:3, 4). Hukkunamanta yanqakuna rimaqqa, wawqenpim rikunqa imachatapas pantarusqanta, chaynatam qawachinqa imatapas mana tanteay atiq kasqanta. Qopa hinalla pantasqan kaptinpas, corregispanmi nin: “Ñawikipi qopata horqorusqayki”, nispa. Iskay uya kaspanmi, iñiqmasin yanapayta munan chaynapi pantarusqanta astawan qawachinanpaq.

16. ¿Imanasqataq ninchikman fariseokunapa ñawinkupi “kaspi” kasqanta?

¹⁶ Judiokunapa religionninkupi jefenkunam sapa kuti hukkunamanta yanqakunata rimarqaku. Ejemplopaq, huk kutipim Jesuspa sanoyachisqan ñawsa runa rimarqa, Diosmanta Jesucristo hamusqanta, chaymi fariseokunañataq nirqaku: “Qamqa nacerqankipas huchapa huntasqanmi ¿hinachkaspachu yachachiwaykutaraq munanki?”, nispa (Juan 9:30-34). Fariseokunaqa manam yacharqakuchu Diospa munaynintaqa nitaq allin juzgaytapas, ñawinkupi “kaspi” kasqanrayku. Chaymi, paykuna hina runakunata Jesus kaynata nirqa: “¡Allin tukuq runa! Puntataqa ñawikipi kaspitaraqyá horqokuruy chaynapi allinta qawaspa runamasikipa ñawinmanta qopata horqonaykipaq”, nispa (Mat. 7:5; Luc. 6:42). Hukkunapaq allin rurayta munaspaqa, manachá yanqakunataqa rimasunchu nitaq wawqe-paninchikkunapa pantasqankutapas maskasunchu. Reqsikusunchiktaqmi pantaq kasqanchikta, chaymi iñiqmasinchikkunata mana juzgananchikchu.

Imaynatam runamasinchikta qawana

17. Mateo 7:12 nisqanman hina, ¿imaynatam hukkunata qawananchik?

¹⁷ Orqopi Jesus yachachispanmi nirqa Jehová Diosqa sumaq Taytanchik kaspa kuyakuywan qawawasqanchikta, chayrayku mañakusqanchikta kutichiwasqanchiktapas (leey Mateo 7:7-12). Chaymantapas, Jesusqa nirqataqmi runamasinchikta imayna qawanamanta: “Chaynaqa runamasikichik qamkunapaq allin kaqkuna rurananta munaspaqa qamkunapas paykunapaqyá allin kaqkunata ruraychik; kaynatam cumplinkichik Leywan chaynataq Profetakunawan”, nispa (Mat. 7:12, NM). Chaynata ruraspam, Jesuspa cheqap qatiqninkuna kasqanchikta qawachisun.

18. ¿Imanasqataq ninchikman ‘Leyqa’ yachachirqam ñoqanchikta hina runamasinchikta qawanamanta nispa?

¹⁸ Ñoqanchikpa munasqanchikman hina runamasinchikpaqpas ruranamanta rimaruspanmi, Jesusqa kaynatawan nirqa: “Kaynatam cumplinkichik Leywan chaynataq Profetakunawan”, nispa. Jesuspa nisqanman hina kawsaspanchikmi yaqapas ‘Leypa’ nisqanman hina rurachkanchik, chayqa tarikun Bibliapi qallariq pichqa librokunapim (Genesismanta Deuteronomio librokama). Kay librokunam qawachin Diospa munayninman hina huk miray rikurispa mana allinkunata tukuchinanmanta. Chaymantapas kachkanmi cristianokunapa tiemponmanta ñawpaqtaraq 1513 watapi Israel nacionman Diospa leyninkuna qosqanpas (Gen. 3:15). Chay leykunamanta wakinmi sutillata qawachirqa runamasinkuta imayna qawanankumanta: allin ruraq kaspankum mana sayapakuq kananku karqa hinaspa wakchakunatawan  forasterokunatapas llakipayarinanku karqa (Lev. 19:9, 10, 15, 34).

19. ¿Imaynatam ‘profetakunamanta’ Jesuspa rimasqan qawachin allinkuna ruranamanta?

¹⁹ ‘Profetakunamanta’ Jesus rimaspanqa, nichkarqam hebreo rimaypi profeciakunata willaq librokunamanta. Kay librokunapim kachkan Jesusmanta willakuykunapa cumplikusqan, chaymantapas yachachinmi Diospa munasqanman hina ruraptinku hinaspa runamasinkupaq allinkunata ruraptinku Jehová Dios bendecisqanmantapas. Ejemplopaq, Isaiaspa willakusqanpim israelitakunaman kaynata nirqa: “Tayta Diosmi nin kaynata: Allin arreglota ruraychik. Ñoqapa agradoypaq ruraychik. [. . .] ¡Mayna kusisqam chay kamachisqaykuna kasukuq runaqa! ¡Mayna kusisqam chayna kawsakuq runaqa! [. . .] ¡Mayna kusisqam mana allinkuna rurananmanta cuidakuq runaqa!”, nispa (Isa. 56:1, 2). Jehová Diosqa munanmi serviqninkuna sapa kuti allinkuna ruranankuta.

Amayá haykapipas saqesunchu allinkuna ruraytaqa

20, 21. ¿Imaynam runakuna karqaku Orqopi Jesuspa yachachisqanwan, hinaspa imanasqataq chaykunapi yuyaymananayki?

²⁰ Orqopi Jesuspa achka yachachisqankunamanta wakillanmanta yacharuspanchikpas, allintam entiendenchik uyariqninkuna imanasqa admirakusqankuta. Bibliam nin: “Rimayta Jesus tukuruptinmi runakuna admirasqallaña karqaku yachachikuyninkunawan. Atiywanmi yachachirqa, manam Diospa leynin yachachiqkuna hinallachu”, nispa (Mat. 7:28, 29).

²¹ Bibliapa nisqanman hinam Jesus qawachirqa admirakunapaq ‘Consejakuq’ kasqanta (Isa. 9:6). Orqopi Jesuspa yachachisqanmi qawachirqa Taytanpa piensasqanta allintapuni reqsisqanta. Kay nisqankunamanta yacharuptinchikpas, orqopi Jesuspa rimasqankunaqa yachachiwanchiktaqmi cheqap kusikuyta imayna haypanamanta, huchapakuypi mana wichinamanta, imayna allinkuna ruranamanta hinaspa sumaq suyakuyniyoq kanamanta chaynataq hukkunamantapas. ¿Imanasqataq kaqllamanta mana leenkichu Mateo 5-7 capitulokunata? Jehová Diosman orakuspayki, yuyaymanay Orqopi Jesuspa yachachisqanpi hinaspa kallpanchakuy yachasqaykiman hina ruranaykipaq. Chaynata ruraspaqa Jehová Diostam kusichinki, runamasikitam allinta qawanki hinaspa haykapipas allinkunallatam ruranki.

¿Ima niwaqtaq?

• ¿Imaynatam qawana contranchikpi kaqkunata?

• ¿Imanasqataq runamasinchikta pampachananchik?

• ¿Imatam Jesucristo nirqa runakuna juzgaymanta?

• Mateo 7:12 nisqanman hina, ¿imaynatam runamasinchikta qawana?

[Kay yachachikuypa tapukuyninkuna]

[15 kaq paginapi suti rikuylla kaq willakuy]

Yachankichu, ¿imanasqataq Jesus nirqa: “Juzgaytaqa saqeychikyá” nispa?

[12 kaq paginapi dibujo]

¿Imanasqataq qatikachawaqninchik runakunapaq mañakunanchik?

[15 kaq paginapi dibujo]

¿Ñoqanchikpaq munasqanchikman hinachu hukkunapaqpas ruranchik?