¿Imakunamantam cristianokunaqa lluptinanchik?

“¡Culebrapa miraynin [. . .] runakuna! ¿Pitaq willasurqankichik hamuq castigomanta ayqenaykichikpaq?” (MAT. 3:7.)

1. Bibliapa nisqanman hina, ¿pikunataq lluptispa lloqsirqaku?

¿BIBLIAPA nisqanman hina, ¿pikunapa lluptisqanpitaq piensawaq? Ejemplopaq, Joseymi lluptikurqa Potifarpa warmin puñunankupaq pachanmanta hapikuruptin (Gen. 39:7-12). Chaynataq 66 watapim punta cristianokunapas lluptikurqaku, Jesuspa kayna kamachisqanta kasukuspanku: “Jerusalenpa muyuriqninpi tropakunata qawarispaqa [. . .]. Judea lawpi kaqkunaqa orqokunamanyá ayqechunku, Jerusalen llaqtapa chawpinpi kaqkunapas lloqsichunkuyá”, nisqanta (Luc. 21:20, 21).

2, 3. a) Judiokunapa religionninkupi kamachiqkunawan lluptiymanta Bautizaq Juan rimaspan, ¿ima niytam munachkarqa? b) ¿Imatam Jesuspas Juan hina rimarqa?

² Kunan tiempopi cristianokunapas lluptikunanchikmi, ichaqa manam Josey hinaspa punta cristianokuna hinachu. Kayna ‘ayqenamantam’ Bautizaq Juan rimarqa judiokunapa religionninkupi kamachiqkuna payta qawaq riptinku. Paykunam creerqaku mana huchayoq kasqankuta chaymi huchankumanta wanakuytaqa mana piensarqakuchu. Chaymantapas, wakcha runakunatam mana allinta qawaqku huchankumanta wanakusqankuta qawachinankupaq Juanman bautizachikuq riptinku. Chaymi, Juan mana manchakuspa iskay uya kasqankumanta kaynata nirqa: “¡Culebrapa miraynin [. . .] runakuna! ¿Pitaq willasurqankichik hamuq castigomanta ayqenaykichikpaq? Huchaykichikmanta wanakuspayá qawachikuychik vidaykichik tikrasqa kasqanta”, nispa (Mat. 3:7, 8).

³ Juanqa manam huk lawman lluptinankumantachu rimachkarqa. Aswanqa willachkarqam Diospa piñakuynin asuykamusqanmanta, hinaspa salvakuyta munaspankuqa rurasqankuwanmi wanakusqankuta qawachinanku karqa. Chaynataqmi Jesucristopas religionkunapi punta apaqkunata mana allin rurasqankuta qawachirqa, paykunam Jesusta wañuchiyta munasqankuwan qawachirqaku Diablo taytanku kasqanta (Juan 8:44). Chaymantapas, Juan hinam paykunata nirqa: “Maqta urupa mirayninkuna, ¿imaynataraq lluptiwaqchik Gehenapi juiciomanta?”, nispa (Mat. 23:33, NM). Hinaptinqa ‘Gehenamanta’ Jesus rimaspanqa, ¿imamantam rimachkarqa?

4. ¿Imatam Jesus niyta munarqa Gehenamanta rimaspan?

⁴ Gehenaqa karqa Jerusalenpa murallanmanta hawapi kaq wayqopa sutinmi, chaypim kañarqaku qopakunata hinaspa wañusqa animalkunatapas. Jesusmi chay sutita rimaspan tupachirqa wiñaypaq wañuywan. Chaymi, judiokunapa religionninkupi kamachiqkunaman Gehenamanta mana lluptiy atinankumanta nispanqa, rimachkarqam paykuna wiñaypaq wañunankumanta (Mat. 5:22, 29).

5. ¿Imaynatam cumplikurqa Juanpa chaynataq Jesuspa willasqanku?

⁵ Judiokunapa religionninpi kamachiqkunaqa astawanmi juiciopaq karqaku, Jesusta chaynataq discipulonkunatapas qatikachasqankumanta. Chayraykum, Juanpa chaynataq Jesuspa willasqankuman hina Diospa piñakuyninqa chayaramurqa. Jehová Diospa chay piñakuyninqa karqa Jerusalenpaq hinaspa Judeapi kaq wakin llaqtakunapaqmi, hinaptinqa atirqakum lluptiyta. Diospa piñakuyninmi chayaramurqa, Roma nacionpa tropankuna 70 watapi Jerusalen llaqtata hinaspa templontapas purmarachiptinku. Kayqa Jerusalenpaqmi “llumpa-llumpay ñakariy” karqa, chaypim achkallaña judiokuna wañurqaku  hinaspa presochasqapas karqaku. Jerusalenpa purmachisqa kasqanqa qawachinmi kunan tiempopi cristiano tukuqkunata hinaspa huk religionkunatapas imam pasananmanta (Mat. 24:21).

Hamuq tiempopi Diospa piñakuynin

6. ¿Imataq rikurirqa punta cristianokunapa tiemponpi?

⁶ Punta cristianokunamantapas wakinninkuqa Diospa llaqtanmanta lloqsispam contranpi churakurqaku, hinaptinmi hukkunapas paykunata qatirqaku (Hech. 20:29, 30). Jesuspa apostolninkuna kawsaspankuqa chaykuna pasanantaqa manam saqerqakuchu, ichaqa paykuna wañukuptinkum rikurirqaku cristianokunaman rikchakuq achka pantasqa religionkuna. Kunanqa achkallañam kachkan cristianokunaman rikchakuq pantay religionkunaqa, ichaqa manam entiendenakuyta atinkuchu. Bibliam willarqaña iglesiapi sacerdotekuna rikurimunankumanta hinaspam suticharqa “mana allin ruraq runa otaq chinkananpaq kaq runa” nispa, “paytam Señor Jesucristo pasaypaqta chinkachinqa [. . .] paypa kasqan tiempopi” (2 Tes. 2:3, 6-8, NM).

7. ¿Imanasqataq allin kanman sacerdotekunata “mana allin ruraq runa” nispa sutichayqa?

⁷ Sacerdotekunapa mana allin rurasqankunaqa kaykunam: Bibliapa contranpi pantay yachachisqankuna, iglesiapi fiestankuna hinaspa mana allin rurayninkupas, chaykunawanmi millonninpi runakunata engañachkan. Jesuspa tiemponpi judiokunapa religionninkupi punta apaqkunata pasasqanman hinam, kunan tiempopi ‘chinkananpaq kaq runapas’ otaq sacerdotekunapas wiñaypaq puchukachisqa kanqaku (2 Tes. 1:6-9). Ichaqa, ¿imataq pasanqa paykunawan engañachikuq runakunata hinaspa pantasqa religionkunatapas? Kay tapukuyta kutichinapaq, puntata yachasun cristianokunapa tiemponmanta ñawpaqtaraq 607 watapi Jerusalen llaqta puchukachisqa kaptin ima pasasqanmanta.

“Babilonia llaqtamantayá [. . .] lluptiychik”

8, 9. a) ¿Imatam Jeremias willanan karqa Babiloniapi preso tarikuq judiokunaman? b) ¿Imaynatam judiokuna lluptirqaku Media hinaspa Persia lawpi kaqkuna Babiloniata puchukachiptinku?

⁸ Cristianokunapa tiemponmanta ñawpaqtaraq, 607 watapi Jerusalen puchukachisqa kananmantam Jeremiasqa willakurqaña. Nirqataqmi Diospa llaqtan preso apasqa kananmantapas, ichaqa kutimunankum karqa ‘qanchis chunka watamanta’ (Jer. 29:4, 10). Babiloniapi preso kaq judiokunapaq Jeremiaspa willananqa ancha allinmi karqa. Paykunaqa manam chaypi religionkunawanqa chaqrukunankuchu karqa, chaynapim listo kananku karqa Jerusalenman kutinankupaq hinaspa Diospa nisqan tiempopi cheqap yupaychayta kaqllamanta qallaykunankupaq. Chay tiempom chayaramurqa 539 wata pasayta cristianokunapa tiemponmanta ñawpaqtaraq, Media hinaspa Persia lawmanta kaqkuna Babilonia llaqtata puchukachiptin. Persia lawpi Ciro II sutiyoq reymi kamachirqa llapallan judiokunata llaqtanman kutispanku Diospa templonta kaqllamanta hatarichinankupaq (Esd. 1:1-4).

⁹ Chayraykum waranqantin judiokuna llaqtankuman kutirqaku (Esd. 2:64-67). Chaynatam  cumplirqaku Babiloniamanta lluptinankupaq Jeremiaspa willakusqanta (leey Jeremias 51:6, 45, 50). Ichaqa, ¿imam pasarqa Jerusalenman hinaspa Juda llaqtaman mana kutiy atiq israelitakunawan? Yuyaq Daniel hina Babiloniapi qepaspankupas, atinmankum karqa Diospa favornin chaskiytaqa. Ichaqa Jerusalenpi kaq cheqap yupaychaytam yanapananku karqa, hinaspa Babiloniapi kaq pantay yupaychaywanpas manam chaqrukunankuchu karqa.

10. ¿Ima millakuypaq kaqkunatam pantasqa religionkuna rurarqaku?

¹⁰ Kunan tiempopipas wara-waranqantin runakunam pantasqa religionkunapi tarikunku, paykunapa imayna iñisqankum qallarirqa ñawpaq Babilonia nacionpi (Gen. 11:6-9). Kay llapallan pantasqa religionkunatam Biblia sutichan “Hatun Babilonia [. . .], chuchumikakunapa hinaspa kay pachapi millakuypaq kaqkunapa maman”, nispa (Apo. 17:5). Ñawpaq tiempomantaraqmi pantasqa religionkunaqa yanaparqaku kay pachapi kamachiqkunata. Llapallan millakuypaq rurasqankunamantam huchayoq kachkanku, guerrakunapi wara-waranqantin runakunapa ‘wañusqankumanta’ (Apo. 18:24). Chaymantapas, kachkanmi sacerdotekunapa huchapakusqanku hinaspa warmakunata abusasqankupas, chaykuna ruranankutam paykuna ukupi kamachiqkuna saqenku. Hinaptinqa, ¿yanqachu Jehová Diosqa pantasqa religionkunata puchukachinqa? (Apo. 18:8.)

11. Hatun Babilonia puchukachisqa kanankama, ¿imatam rurananchik cheqap cristianokunaqa?

¹¹ Cheqap cristianokunaqa yachanchikmi Hatun Babiloniata imam pasananta, chayraykum chaypi kaq runakunaman willananchik. Kaytam rurasun Bibliakunata hinaspa ‘yuyayniyoq confianza sirvientepa’ horqosqanku qellqakunata aypuspa, paykunatam Jesus churarqa ‘imam horapi mikuyta’ qonanpaq (Mat. 24:45). Bibliamanta pipas yachayta munaptinqa, kallpanchanchikmi ñoqanchikwan estudiananpaq chaynapi tiempo kachkaptinraq Hatun Babiloniamanta lloqsinanpaq (Apo. 18:4).

Ayqeychik taytacha-mamacha yupaychaymanta

12. ¿Ima nintaq Jehová Diosqa Taytacha-mamacha yupaychaymanta?

¹² Chaymantapas, Hatun Babilonia ukupi millakuypaq rurayninkuqa taytacha-mamacha yupaychasqankum. Diospaqqa chay taytacha-mamachakunaqa ‘millakuypaqmi’ (Deu. 29:17). Jehová Diosta kusichiy munaqkunaqa manam yupaychanankuchu taytacha-mamachakunataqa, paymi nin: “Ñoqam Tayta [“Jehová”, NM] Dios kani. Chayna sutiyoq Diosmi kani. Hukkuna adoranankutaqa manam permitisaqchu. Ñoqamanta sapaqta alabanankutaqa manam permitisaqchu”, nispa (Isa. 42:8).

13. Taytacha-mamacha yupaychayman rikchakuq, ¿ima huk mana allin ruraymantam ayqekunanchik?

¹³ Bibliaqa niwanchiktaqmi taytacha-mamacha yupaychayman rikchakuq huk mana allin ruraymantapas, chayqa imatapas llumpayta munapayaymi (Col. 3:5, NM). Otaq hukpa imantapas llumpayta munapayaymi (Exo. 20:17). Satanasman tikrakuq angelmi llumpayta munapayarqa Dios hina kayta chaynataq yupaychasqa kaytapas (Luc. 4:5-7). Chayraykum Jehová Diospa contranpi hatarirurqa hinaspa Evatapas engañarurqa mana mikunanpaq kaqta munarachispa. Chaynataqmi Adanpas, taytacha-mamachata yupaychachkanmanpas hina señoranpa amistadninta puntata maskasqanrayku, kuyakuq Taytanta qepancharurqa. Diospa piñakuynin punchawmanta  lluptiy munaqkunaqa, payllatam yupaychananku hinaspa manam imatapas llumpaytaqa munapayananchu.

Ayqeychik ‘huchapakuymanta’

14-16. a) ¿Imanasqataq Josey allin ejemplo mana huchapakunapaq? b) Huchapakunapaq munay kaptin, ¿imatam rurananchik? c) ¿Imatam mana ruranachu huchapakuymanta ayqekunapaq?

¹⁴ Leey 1 Corintios 6:18 nisqanta. Joseyta Potifarpa señoran huchallichiyta munaptinmi, Joseyqa lluptikurqa. ¡Mayna allin ejemplom solterokunapaq hinaspa casado cristianokunapaqpas! Joseypa concienciantaqa allintam yanaparqa ñawpaq tiempopi imakuna pasasqanmanta yachasqan, kaymi qawachirqa huchapakuymanta Diospa imayna piensasqanta. Cristianokunaqa huchapakuymanta ayqekunapaq kamachiwasqanchiktaqa kasukunanchikmi, chaypaqqa hukpa señoran otaq qosan munachiq mana allinkunamantam karunchakunanchik. Bibliam niwanchik: “Amayá huchapakuychikchu, millakuypaq kaqkunataqa ruraychikchu, mana allin munaywanqa aysachikuychikchu nitaq intuchikuychikchu, amataqyá imatapas llumpaytaqa munapayaychikchu, kaykunaqa taytacha-mamacha yupaychay hinam. Chaykunamantam Diospa piñakuynin hamunqa”, nispa (Col. 3:5, 6, NM).

¹⁵ Leesqanchikman hinam Pabloqa niwanchik ‘Diospa piñakuynin hamunanmanta’. Kunan tiempopi runakunaqa huchapakuytam munapayanku hinaspam chay munasqankuta ruranku. Chaykunata mana ruranapaqmi Diosta mañakunanchik chuya espiritunwan yanapawananchikpaq. Chaymantapas, Bibliatam estudiananchik, huñunakuyman rinanchik hinaspa predicananchikpas. Chaynapim hinalla ‘chuya espiritupa munasqanman hina kawsaspa aychapa munasqallantaqa mana rurasunchu’ (Gal. 5:16).

¹⁶ Arí, ‘chuya espirituman’ hina kawsayta munaspaqa, manam millakuypaq kaqkunataqa qawanachu. Manataqmi warmiwan otaq qariwan puñuy munachiq kaqkunataqa leenachu, qawanachu nitaq uyarinapaschu. Manataqmi ‘Diosllapaqña kawsaqkunaqa’ chaykunamanta rimanachu nitaq tupa-tupaykachispapas asinachu (Efe. 5:3, 4). Chaynatam kuyakuq Taytanchikman qawachisunchik piñakuyninmanta lluptiy munasqanchikta hinaspa mosoq pachapi kawsay munasqanchiktapas.

Ayqeychik ‘qollqella kuyaymanta’

17, 18. ¿Imanasqataq ayqekunanchik qollqella kuyaymanta?

¹⁷ Pablom Timoteoman punta cartasqanpi rimarqa sirviente kaq cristianokuna ima yachachikuykunata kasukunankumanta, wakinkuqa yaqachusmi munarqaku iñiq patronninku qollqe qonankuta. Ichapas hukkunaqa iñiqmasinkunata servichikuyta munarqaku kikillankupaq imatapas tarinankupaq. Pablom nirqa ‘Dios serviytaqa’ qollqe tarinapaq mana servichikunamanta. Ichapas chay sasachakuyqa karqa ‘qollqe kuyasqankurayku’, kayqa llapantam sasachanman apukunatapas hinaspa wakchakunatapas (1 Tim. 6:1, 2, 5, 9, 10).

¹⁸ Bibliapi leesqaykiman hina, ¿pimantapas niwaqchu qollqe kuyasqanrayku otaq tukuy imayoq kayta munasqanrayku Dioswan allin kayninta chinkarachisqanmanta? (Jos. 7:11, 21; 2 Rey. 5:20, 25-27.) Pablom Timoteoman qellqaspa nirqa: “Diospa runan qanmi ichaqa kaykunamanta ayqekunayki. Aswanqa, hinalla imatapas allinta ruray, Diosta respetay, iñiyniyoq kay, kuyakuyniyoq, pacienciayoq hinaspa llampu sonqoyoqpas”, nispa (1 Tim. 6:11, NM). Diospa piñakuynin punchawmanta pipas kawsaqlla pasayta munaspaqa, kasukunanmi Pablopa nisqanta.

Ayqeychik “jovenkunapa munapayasqanmanta”

19. ¿Imatam necesitanku llapallan mozo-sipaskuna?

¹⁹ Leey Proverbios 22:15 nisqanta. Yanqakunallapi piensasqanmi mozo-sipastaqa pantarachinman,  ichaqa Bibliapa corregisqanmi yanapan. Paypa tayta-maman mana iñiq kaptinpas, yanapakuytaqa Bibliapim tarinman. Chaynallataqmi experienciayoq iñiqmasinchikkunapa consejo qosqankupas yanapanman. Hinaptinqa, pipas Bibliapa nisqanman hina consejota qoptinqa mozo-sipaskunaqa kasukunanmi, chaynapim kunanpas hinaspa hamuq tiempopipas kusisqa kanqaku (Heb. 12:8-11).

20. ¿Imatam mozo-sipas ruranan mana allin munaykunamanta ayqenanpaq?

²⁰ Leey 2 Timoteo 2:20-22 nisqanta. Achka mozo-sipaskunam Bibliapa nisqanta mana kasukuspanku wichiykunku imapipas llallinakuyman, imatapas llumpay munayman, huchapakuyman, qollqella kuyayman hinaspa kusirikuykuna maskaymanpas. Kaykunam ‘jovenkunapa [wakin] munapayasqankuna’, chaymi Bibliaqa niwanchik kaykunamanta ayqekunanchikpaq. Cristiano mozo-sipas chaykunamanta ayqenanpaqqa, cuidakunanmi mana allinkuna maymantaña hamuptinpas. Chaymantapas, allinninpaqmi kanqa sumaq kayniyoq kananpaq Diospa consejo qosqanta kasukusqanqa, chaytaqa ruranqa Diosta ‘limpio sonqolla yupaychaqkuna’ hinam.

21. ¿Imatam Jesus nirqa qatiqninkunamanta?

²¹ Mozo-sipas otaq yuyayniyoqña kaspapas amayá piwanpas engañachikusunchu, chaynapim qawachisun Jesuspa ovejankuna kay munasqanchikta (Juan 10:5). Diospa piñakuyninmanta lluptinanchikpaqqa mana allinkunamantam ayqenanchik, ichaqa manam chayllachu. Chaymantapas cristianokunaqa sumaq kayniyoqkunam kananchik. Qatiqnin estudiopim yachasunchik qanchis sumaq kayniyoqkuna kanamanta. Allinmi kaykunamanta estudiayninchikqa, Jesusmi kaynata prometerqa: “Ñoqam paykunaman qoni wiñay kawsayta chaymi paykunaqa haykapipas mana chinkanqachu, manataqmi pipas qechuwanqachu makiymantaqa”, nispa (Juan 10:28).

¿Imatam kutichiwaq?

• ¿Imatam Jesus nirqa judiokunapa religionninkupi kamachiqkunaman?

• ¿Ima peligropim tarikunku wara-waranqantin runakuna?

• Taytacha-mamacha yupaychayman rikchakuq, ¿ima ruraykunamantam ayqenanchik?

[Kay yachachikuypa tapukuyninkuna]

[12 hinaspa 13 kaq paginakunapi dibujokuna]

¿Imakunamantam cristianokunaqa ayqekunanchik?