Bibliamanta yachaqkunan ninku Tetragrámaton (יהוה) nisqa letrakunaqa 7000 kuti jina hebreo rimay librokunapi rijurisqanta. Ichaqa askhan ninku griego rimay librokunapi mana rijurisqanta. Chaymi kunan tiempo askha Bibliakunapi mana churarqankuchu Jehová sutita Nuevo Testamento nisqa librokunapi. Jinaspapas yaqa llapa t’ijraqkunan hebreo rimaypi librokunamanta griego rimaypi librokunaman copiasqa textokunapi Tetragrámaton nisqa letrakunaq rantinpi Señor nispalla churarqanku.

Mosoq Pacha Biblia nisqa Bibliapiqa manan chhaynatachu ruwarqanku, aswanpas 237 kutitan Jehová sutita griego rimay librokunapi churarqanku. ¿Imaraykun chayta ruwarqanku? Iskaymanta yachasun: 1) Qallariypi qelqakusqan griego rimaypi librokunaqa manan kanñachu. Qallariypi qelqakunamantaqa iskay pachaj watakuna qhepamanñan kay tiempopi kaq yaqa llapan qelqakunaqa qelqakurqan. 2) Chay tiempopaqqa Bibliata copiaqkunan Tetragrámaton letrakunaq rantinpi Kýrios simita churaqku, chayqa “Señor” ninantan nin. Wakintaq chay cambiasqa qelqakunamanta copiaqku.

Mosoq Pacha Bibliata ruwaqkunan repararqanku, qallariypi qelqakusqan griego rimay librokunapi Tetragrámaton letrakuna kasqanta. Isqonmanta yachasun:

• Jesuspa, apostolninkunaq tiemponpipas hebreo rimay qelqakunapiqa llapallanpin rijurirqan Tetragrámaton nisqa letrakunaqa. Chaytan astawan yachakurqan ñaupa cristianokunaq tiemponpi Qumrán nisqapi tarikusqan hebreo rimay qelqakunapi.

• Jesuspa, apostolninkunaq tiemponpipas hebreo rimaymanta griego rimayman t’ijrasqa qelqakunapiqa churakurqanmi Tetragrámaton nisqa letrakunataqa. Yachaqkunan unay tiempoña piensarqanku Septuaginta nisqa Bibliapi Tetragrámaton nisqa letrakuna mana rijurisqanta (Septuaginta qelqaqa hebreo rimaymanta griego rimayman t’ijrasqa Biblian). Ichaqa 1950 watakunapi jinan tarirqanku Jesuspa tiemponmanta Septuaginta Bibliaq partenkunata, chaypin Diospa sutin hebreo rimaypi qelqasqa kasharqan. Chaywanmi sut’ita  yachakurqan Jesuspa tiemponpi kaq griego rimayman t’ijrasqa qelqakunapi Diospa sutin rijurisqanta. 301-400 watakunamanta kaq Códice Vaticano, Códice Sinaítico nisqa Septuaginta qelqakunapin ichaqa mana Diospa sutin tarikunchu Genesismanta Malaquiaskama librokunapi, aswan ñaupa qelqakunapin ichaqa rijurirqan. Chaymi chay tiempomanta griego rimay librokunapi otaq Nuevo Testamento nisqa Bibliapipas Diospa sutin mana rijurinchu.

  Jesusmi Diosmanta mañakuspa nirqan: “Kay pachamanta qowasqayki runakunamanmi sutiykita reqsichiniña”, nispa. Nillarqantaqmi: “Reqsichishallasaqtaqmi kanpas”, nispa.

• Kikin griego rimaypi librokunan sut’ita willan Diospa sutinmanta Jesús rimasqanta jujkunaman reqsichisqantapas. Jesusmi Diosmanta mañakuspa nirqan: “Kay pachamanta qowasqayki runakunamanmi sutiykita reqsichiniña”, nispa. Nillarqantaqmi: “Paykunamanmi noqaqa sutiykita reqsichini, reqsichishallasaqtaqmi kanpas”, nispa (Juan 17:6, 11, 12, 26).

• Hebreo rimaypi librokunapas, griego rimaypi librokunapas Diospa yuyaychasqantaq chayqa, ¿imaraykun griego rimay librokunapi mana Diospa sutin rijurinmanchu? Pisqa chunka watakunapi jinan Jesuspa qatikuqnin Santiago, Jerusalenpi kaq umalliqkunata nirqan: “Simeonmi willakunña imaynatachus Diosqa waj nación runakunata yuyarispa paykuna ukhumanta runakunata sutinpaq ajllakuyta qallarirqan chayta”, nispa (Hechos 15:14). Sichus chay tiempopi mana pipas Diospa sutinta reqsinmanchu karqan, nitaq rimankumanchu karqan chayqa, manachá Santiagopas Diospa sutinmantaqa rimanmanchu karqan.

• Griego rimay librokunapin Diospa sutin rijurin pisi letrakunallawan. Apocalipsis 19:1, 3, 4, 6 textokunapin aleluya nisqa simi rijurin. Chay simiqa hebreo rimaypi “Jah Diosta jatunchaychis” ninantan nin. Jah nisqaqa pisi letrakunallapin Jehová ninanta nishan. Jinaspapas griego rimay librokunapi wakin runakunaq sutinmi Diospa sutinmanta jamun. Juj qelqakunaq nisqan jina, Jesús sutipas “Jehová Diosmi salvaqqa” ninantan nin.

• Judío cristianokunaqa qelqakunapin Diospa sutinta churaqku, chaytan ñaupa judiokunaq qelqanpi willashan. Tosefta qelqakunaqa kinsa pachaj watakunapin ruwayta tukukurqan,  chay qelqapin judiokunapaq kamachikuykuna karqan, samana p’unchaypi cristianokunaq qelqankunata kanaspa imata ruwanankumanta: “Gilionim qelqakunapas [yaqachus jina Jesusmanta willaq tawantin librokuna] minim runakunaq libronkunapas [yaqachus jina judío cristianokunaq libronkuna] kanasqan kanan Diospa sutinña rijurishaqtinpas”. Chay qelqallapitaqmi pachaj watakuna pasaypi kausaq Galileo Yose sutiyoq yachachiq runa willarqan, cristianokunaq qelqankunata juj p’unchaykunapi kanashaspa ima ruwanata. Nirqanmi: “Qelqankupi Diospa sutin rijuriqtinqa chay parteta orqospan  mauk’a qelqakuna waqaychana cuartoman wijch’ukunqa, wakintataq kanakapunqa”, nispa.

• Bibliamanta wakin yachaqkunan ninku hebreo rimaypi librokunamanta griego rimaypi librokunaman copiasqanku textokunapi Diospa sutin rijurisqanmanta. Bibliamanta rimaq juj diccionarion “Nuevo Testamentopi Tetragrámaton nisqa letrakuna” nisqaq uranpi nin: “Nuevo Testamento nisqa qelqapiqa rijurinmanmi karqan Tetragrámaton (Yahweh) nisqa letrakuna Antiguo Testamentomanta copiasqa textokunapiqa”, nispa (The Anchor Bible Dictionary). Bibliamanta yachaq  George Howard runan nin: “Ñaupa cristianokunaq jap’isqanku Septuaginta Bibliapiqa copiasqataq kasharqan Tetragrámaton nisqa letrakuna chayqa, Nuevo Testamentota qelqaqkunaqa churarqankupunichá Tetragrámaton nisqa letrakunata ñaupa qelqamanta juj textota copiaspaqa”, nispa.

• Allin reqsisqa t’ijraqkunan Diospa sutinta churarqanku t’ijrasqanku griego rimay librokunapi. Wakinmi kaykuna: Alemán simipi, Dominikus von Brentano (Die heilige Schrift des neuen Testaments, 1791); francés simipi, André Chouraqui (Bible de Chouraqui, 1985); inglés simipi, Benjamin Wilson (The Emphatic Diaglott, 1864); portugués simipi, Manuel Fernandes de Santanna (O Evangelho Segundo S. Mattheus, 1909). Pablo Besson runataq castellano simipi Lucas 2:15, Judas 14 textokunapi Jehová sutita churarqan (El Nuevo Testamento, 1919). Jinaspapas willakuykunapin pachaj kutita willarqan maypichus Diospa sutin rijurinman karqan chayta. Chaymantapas soqta Bibliakunapi jinan Diospa sutinta churallarqankutaq, chaypin Diospa sutinta qelqanku Yahvé, Yahweh, YHWH letrakunawan ima. Wakinmi kaykuna: Evangelio: mensaje de felicidad (1969), Los Hechos, las Cartas y  el Apocalipsis (1973), chay iskaynin qelqakunatan Hermenegildo Zanuso t’ijrarqan; Biblia Peshitta en Español (2006) qelqataq Instituto Cultural Álef y Tau nisqaq t’ijrasqan.

• Pachaj más simikunaman t’ijrasqa Bibliakunapin Diospa sutinta churarqanku griego rimay librokunapi. África, América, Asia, Europa, Pacífico lamar-qocha islakunapi rimakusqan askha simikunapin Diospa sutinta reqsinku (qhaway  2446, 2447 paginakunapi listata). Chay simikunaman griego rimaypi librokunata t’ijraqkunaqa, ñaupaqpi yachamusqanchis pruebakunata yachaspan Diospa sutinta churankuman karqan t’ijrasqanku Bibliakunapi. Wakinmi kaykuna: 1999 watapin rotumano simiman t’ijrasqa Biblia lloqsimurqan, chaypin pisqa chunka jujniyoq kutita Jihova suti rijurin tawa chunka pusaqniyoq versiculokunapi. 1989 watapitaq Indonesia nacionpi batako toba simiman t’ijrasqa Biblia lloqsimurqan, chaypin pachaj chunka kutita Jahowa suti rijurin.

Chaykunata qhawarispan sut’ita yachanchis Jehová Diospa sutinta griego rimay librokunapi churakunanta. Chaytan ruwarqanku Mosoq Pacha Biblia nisqa Bibliata t’ijraqkunapas. Paykunaqa anchatan Diospa sutinta respetanku, manataqmi imatapas orqoyta munankuchu qallariypi qelqakusqan qelqakunamantaqa (Apocalipsis 22:18, 19).