1-3. a) ¿Ima regalotan Jehová Dios qowaranchis? ¿Imaynatan mana allinta utilizasunman? b) ¿Imaynatan chay regalota allinta utilizasunman?

 JUJ taytan churinpaq juj bicicletata rantipun. Payqa kusisqan sientekun chay sumaq regalota qospa. Ichaqa, ¿imaynan chay tayta sientekunman wawan bicicletata comunta manejaspa juj runata tanqarparispa k’iriqtin?

² Jehová Diosmantan jamun “tukuy allin kaqkunapas tukuy junt’asqa kaqkunapas” (Santiago 1:17). Rimayta atisqanchisqa Diospa regalonmi, chaywanmi atinchis ima piensasqanchista imayna sientekusqanchista jujkunaman willayta. Jujkunatapas kallpachasunmanmi kusisqa sientekunankupaq. Mayninpin ichaqa rimasqanchiswan malta sientechisunman otaq k’irisunman.

³ Rimasqanchisqa atiyniyoqmi, chaymi Diosqa yachachiwanchis chay regalota allinta utilizanapaq. Paymi nin: “Amapunin simiykichismantaqa ima millay rimaypas lloqsinqachu; aswanpas necesitakusqanman  jinan imachus allin jujkunata kallpachanapaq chayllata rimankichis, chhaynapin imapas rimasqaykichisqa uyariqniykichiskunaq allinninpaq kanqa”, nispa (Efesios 4:29). ¿Imaynatan jujkunata kallpachanapaq jina rimasunman? Chaymantan kunan yachasun.

4, 5. ¿Imatan yachasunman Proverbios libropi textokunamanta?

⁴ Rimasqanchis simikunaqa atiyniyoqmi, chayraykun cuidakunanchis ima rimasqanchista imayna rimasqanchistapas. Proverbios 15:4 texton nin: “Llamp’u simiwan rimayqa kausarichinmi, waqllisqa k’araq rimaymi ichaqa sonqota k’irin”, nispa. Rikusqanchis jina sumaq simiwan rimaqtinchisqa uyariqninchismi kallpachasqa sientekunqa, k’araq simiwan rimaqtinchistaq mal sientekunqa (Proverbios 18:21).

⁵ Proverbios 12:18 texton nin: “Jawan-ukhunta rimaqqa espadawan jinan k’irin”, nispa. Mana allinta rimasun chayqa jujkunatan malta sientechisunman manataqmi sumaqtachu jujkunawan kausasunman. Yuyashankipaschá pipas rimasqanwan malta sientechisqasuykita. Ichaqa chay texton nillantaq: “Yachayniyoqkunaq rimasqanmi ichaqa jampi”, nispa. Allin yuyaywan rimaqqa k’irisqa sonqoyoqtan kallpachan, phiñachinakuytapas allichanmi (leey Proverbios 16:24). Chhaynaqa allinta piensaykuspan rimananchis.

6. ¿Imaraykun sasa kanman rimasqanchista controlay?

⁶ Pantaq runa kasqanchisraykun cuidadowan rimananchis. Imachus sonqonchispi kasqanman jinan rimanchis, Biblian nin: ‘Runaq sonqonqa mana allin yuyaykuqmi’, nispa (Génesis 8:21; Lucas 6:45). Sasan  kanman rimasqanchista controlayqa (leey Santiago 3:2-4). Ichaqa kallpachakushanallanchismi sumaq simiwan rimanapaq.

7, 8. ¿Imaynatan rimasqanchis afectanman Jehová Dioswan amigontin kasqanchista?

⁷ Imata rimananchispaqpas allintan piensananchis. ¿Imarayku? Jehová Diosmi cuentata mañawasun imata rimasqanchismanta imayna rimasqanchismantapas. Santiago 1:26 texton nin: “Pipas ‘Dios adoraqmi kani’ nishaspa qallunta mana watanmanchu chayqa, pay kikintan engañakushanman, yanqapaqtaqmi Diostapas adorashanman”, nispa. Sichus rimasqanchista mana controlasunchu chayqa, Jehová Dioswan amigontin kasqanchistan chinkachisunman (Santiago 3:8-10).

⁸ Rikusqanchis jina, cuidadowanmi imatapas rimananchis. Jehová Diospa munasqanman jina  rimananchispaqqa yachananchismi ima clase rimaykunata mana rimananchischu kasqanta.

9, 10. a) ¿Imaynatan kay tiempopi runakuna rimanku? b) ¿Imaraykun mana qhelli simikunata rimananchischu?

⁹ Kay tiempopiqa qhelli simikunata rimayqa normalmi. Askha runakunan imatapas ninankupaq qhelli simikunata millay simikunata rimanku. Chiste willaqkunapas asichinankupaqmi qhelli simikunata rimanku. Apóstol Pablon ichaqa niran: “Wijch’upuychis k’araq phiñakuyta, colerayta, millay kayta, mana respetowan rimayta, qhelli rimaytapas”, nispa (Colosenses 3:8). Nillarantaqmi ‘qhelli chansakunatapas’ ama rimananchispaq (Efesios 5:3, 4).

¹⁰ Qhelli simikunata rimayqa sinchi millaymi Jehová Diospaq serviqninkunapaqpas. Bibliapin willan ‘millakunapaq ruwaykunaqa’ aychaq munasqan ruwaykuna ukhupi kasqanta (Gálatas 5:19-21). Millakunapaq kaq ruwaykunapin kashan imaymana clase juchakuna. Jujnillanmanpas urmasunman chayqa, juj mana allin ruwaykunatawanmi ruwasunman. Sichus juj cristiano qhelli simikunata millay simikunata rimashallanman chayqa, manan atinmanchu iñiq t’aqapi kayta (2 Corintios 12:21; Efesios 4:19, qhaway 23 willakuyta).

11, 12. a) ¿Iman cuento q’epi kay? b) ¿Imaraykun mana yanqamanta pitapas tumpananchischu?

¹¹ Cuento q’epi kaypas manan allinchu. Familianchismanta amigonchiskunamanta jujkunaman willayqa manan juchachu, jujkunapi interesakuypas allinmi. Ñaupa tiempopi cristianokunapas yachaytan  munaranku imaynapi iñiqmasinkuna tarikusqankuta, chhaynapi yanapanankupaq (Efesios 6:21, 22; Colosenses 4:8, 9). Ichaqa facil-llatan jujkunamanta rimaspa cuento q’epiman tukupusunman. Sichus jujkunamanta mana cheqaqtachu willasunman otaq jujkunaq mana yachananta willasunman chayqa, cuento q’epin kasunman otaq yanqamanta tumpashasunman. Chaymi pasaran fariseo runakunawan, paykunaqa Jesustan yanqamanta tumparanku (Mateo 9:32-34; 12:22-24). Yanqamanta tumpaqqa jujkunatan malta qhepachin, ch’aqwatan jatarichin, amigokunatataq t’aqanachin (Proverbios 26:20).

¹² Jehová Diosqa manan munanchu rimasqanchiswan amigokunata t’aqanachinanchista aswanpas jujkunata kallpachananchistan munan. Payqa manan munanchu ch’aqwa jatarichinanchista (Proverbios 6:16-19). Satanasmi ñaupaqta yanqamanta Diosta tumparan (Apocalipsis 12:9, 10). Kay tiempopi runakunaqa yanqamantan tumpanakunku. Chayqa manan iñiq t’aqapi kananchu (Gálatas 5:19-21). Chaymi manaraq imatapas rimashaspa allinta piensananchis. Manaraq jujkunamanta rimashaspataq tapukunanchis: “¿Cheqaqchu kay yachasqay? ¿Allinchu kanman kay willasqay? ¿Yanapanqachu? ¿Munaymanchu chay runa paymanta willasqayta yachananta? ¿Imaynan sientekuyman noqamanta chayta niqtinku?”, nispa (leey 1 Tesalonicenses 4:11).

13, 14. a) ¿Imaynan jujkuna sientekunku pipas mana respetowan rimaykuqtin? b) ¿Imaynan k’amikuq runa? ¿Imaraykun cristianokuna jujkunata mana k’aminanchischu?

¹³ Llapanchispas pantaq runan kanchis chaymi mayninpi mana allinta rimarusunman. Chaywanpas  manan sapa kutillachu criticananchis nitaq k’iriq simikunata, millay simikunatapas rimananchischu. Manapunin mana respetowanqa rimananchischu. Apóstol Pablon niran: “Qankunamanta wijch’upuychis tukuy ima sintipakuq kayta, phiñasqa kayta, k’araq phiñakuyta, qaparkachayta, mana respetowan millay rimayta”, nispa (Efesios 4:31). Wakin Bibliapin “mana respetowan millay rimayta” t’ijranku “k’araq simikuna otaq k’aminapaq simikuna” nispa. Mana respetowan rimayqa jujkunatan malta sientechin, mana valeqpaqtaq qhawarichin. Astawanqa wawakunan nishu k’irisqa sientekunku, chaymi cuidadowan rimananchis (Colosenses 3:21).

¹⁴ Biblian willawanchis mana respetowan rimay, k’amikuq kaypas kaqlla kasqanta. K’amikuq runaqa jujkunata k’irinanpaq jinan riman. Llakikunapaqmi kanman juj cristiano parejanta otaq wawankunata k’araq simikunawan k’amiqtinqa, chhayna kaqtinqa manan atinmanchu iñiq t’aqapi kayta (1 Corintios 5:11-13; 6:9, 10). Rikusqanchis jina qhelli simikunata rimaypas, cuento q’epi kaypas, k’amikuq kaypas Jehová Diosmanta amigonchiskunamantawanmi t’aqawasunman.

15. ¿Imayna rimaymi jujkunata kallpachan?

¹⁵ ¿Imaynatan Jehová Diospa munasqanman jina rimasunman? Manaña Bibliapi ninchu ima palabrakunata utilizananchista chaypas, “jujkunata kallpachanapaq” jina rimananchistan munan (Efesios 4:29). Chayta ruwanapaqqa rimayninchismi sumaq, limpio,  cheqaqtaq kanan. Diosqa munan jujkunata yanapanapaq kallpachanapaq jina rimananchistan. Jujkunamanta mana allinkunata rimayqa facil-llan, allin kaqta rimaymi ichaqa sasa. Chaymi kallpachakunanchis jujkunamanta allin kaqta rimanapaq (Tito 2:8). ¿Imaynatan chayta ruwasunman?

16, 17. a) ¿Imaraykun jujkunata felicitananchis? b) ¿Pikunatan felicitananchis?

¹⁶ Jehová Diospas Jesuspas “kusa” nispan jujkunata felicitanku allin ruwasqankumanta. Noqanchispas atisunmanmi paykuna jina jujkunata felicitayta (Mateo 3:17; 25:19-23; Juan 1:47). Jujkunata felicitanapaqqa ñaupaqtan paykunapi piensananchis interesakunanchis ima. Proverbios 15:23 texton nin: “Tiemponpi rimasqapas may allinmi”, nispa. Kusisqan sientekunchis allin ruwasqanchismanta pipas sonqomanta felicitawaqtinchisqa (leey Mateo 7:12; qhaway 27 willakuyta).

¹⁷ Jujkunaq allin ruwasqankunata qhawashallasun chayqa, facil-llatan felicitayta atisun. Ejemplopaq, yaqapaschá juj hermano allinta preparakun discursota qonanpaq otaq juñunakuypi comentananpaq. Juj waynataq escuelanpi allinta defienden imapi creesqanta, juj kuraq hermanotaq predicacionman lloqsinanpaq kallpachakun. Paykunata felicitaqtiykiqa kallpachasqan sientekunqaku. Qosakunapas esposankutan ninanku: “Munakuykin”, nispa (Proverbios 31:10, 28, 29). Imaynan juj planta necesitan ruphayta unuta, chhaynatan runakunapas necesitanchis jujkuna munakuwananchista. Astawanqa wawakunan necesitanku allin portakusqankumanta felicitananchista.  Chayta ruwaqtinchismi kallpachakunqaku allin kaqta ruwanankupaq.

18, 19. ¿Imaraykun tukuy atisqanchista ruwananchis llakisqakunata kallpachananchispaq? ¿Imaynatan kallpachasunman?

¹⁸ Jujkunata kallpachaspa consolaspa iman Diospa ejemplonta qatikunchis. Payqa interesakunmi ‘k’umuykukuqkunapi’ llakisqakunapipas (Isaías 57:15). Jehová Diosqa munanmi noqanchispura animanakunanchista “llakisqakunata sumaqta rimapayaspa” kallpachananchistapas (1 Tesalonicenses 5:11, 14). Payqa valoranmi chay ruwasqanchista.

¹⁹ Juj iñiqmasinchista desanimasqata otaq llakisqata  rikuspa, ¿imaynatan yanapawaq? Yaqapaschá mana atinkichu problemanta allichayta ichaqa rikuchiwaqmi paypi interesakusqaykita. Ejemplopaq, tiempotan t’aqawaq visitanaykipaq, yaqapaschá kallpachananpaq jina Bibliamanta juj textota leepuwaq otaq paywan kuska Diosmanta mañakuwaq (Salmos 34:18; Mateo 10:29-31). “Iñiq t’aqapi hermanokunaqa munakusunkikun” nispa niy (1 Corintios 12:12-26; Santiago 5:14, 15). Sonqomantataq niy imachus piensasqaykita sientesqaykitapas (leey Proverbios 12:25).

20, 21. ¿Imaynatan consejota qosunman chaskikunankupaq jina?

²⁰ Jujkunatan kallpachallasunmantaq consejota  qospa. Llapanchispas mayninpiqa necesitanchismi consejo qowananchista. Proverbios 19:20 nin: “Kunaykusqata uyarikuy, wanaykuchisqatapas jap’ikuy, chay jinapin yachayniyoq kapunki”, nispa. Manan umalliqkunallachu consejotaqa qonkuman. Tayta-mamakunapas wawankutan yachachinanku (Efesios 6:4). Hermanakunapas consejanakunkumanmi (Tito 2:3-5). Hermanonchiskunata munakusqanchisraykun mana k’irispalla consejota qonanchis, ¿iman chaypaq yanapawasunman?

²¹ Yuyashankipaschá pipas allin consejota qosqasuykita, jinaspa sonqomanta chaskikuranki. ¿Imarayku? Yaqapaschá consejota qoqniykiqa cheqaqtapuni qanpi interesakuran, otaq munayllata rimapayarasunki (Colosenses 4:6). Bibliaq nisqanman jinapaschá karan (2 Timoteo 3:16). Bibliata qhawachisunmanña manaña chaypas, consejo qosqanchisqa Bibliaq nisqanman jinapunin kanan. Manan pipas jujkunata obligananchu imachus piensasqanta aceptanankupaq nitaq piensasqanman jinachu Bibliapi kaq textokunata q’ewinan. Imaynatachus allin consejota qorasunkiku chhaynatan qanpas jujkunaman consejota qonayki.

22. ¿Imayna rimayniyoqmi kayta munawaq?

²² Rimayta atisqanchisqa Diospa regalonmi. Payta munakusqanchismi tanqawananchis allinta rimananchispaq. Ama qonqaychu, rimasqanchisqa jujkunatan desanimanman otaq kallpachanman. Chhaynaqa tukuy atisqanchista ruwasun rimasqanchiswan jujkunata kallpachananchispaq.