1-3. a) ¿Imaynan Jesús kasharqan Getsemaní huertapi? ¿Imanaqtinmi chhayna kasharqan? b) ¿Ima nisunmanmi Jesuspa aguantasqanmanta? ¿Ima tapuykunatan kutichisun?

 JESUSQA llakiq ñit’isqan sonqo nanasqan kasharqan, manan jayk’aqpas chhaynapiqa tarikurqanchu. Pisillañan kasharqan jap’ispa wañuchinankupaq, chaymi apostolninkunawan kuska Getsemaní huertaman rirqanku. Chaypiqa juñukullaqkupunin. Chay tutan Jesusqa sapallan kayta munaspa apostolninkunamanta karunchakurqan, jinaspa qonqorikuspa mañakuyta qallarirqan. Sinchitapuni llakikuspataq tukuy sonqowanpuni mañakurqan, “jump’inpas yawar jinaraqmi pampaman sut’umurqan” (Lucas 22:39-44).

² ¿Sinchita ñak’arichinankuta yachasqanraykuchu chhaynaniraqta llakikusharqan? Manan. Payqa Taytanpa sutin qhellichasqa kananmantan llakikusharqan; chaymantapas allintan yacharqan Diospaq junt’aq kallaqtin runakuna juchankumanta perdonasqa kanankuta. Manachus aguantanman karqan chayqa, Jehová Diospa sutinmi p’enqaypi jap’isqa kanman karqan. Ichaqa junt’aqpunin karqan, chaymi wañupunanpaqña kashaqtin Jesusqa nirqan: “¡Junt’akunñan!”, nispa (Juan 19:30). ¡Manan pipas pay jina aguantaqqa karqanchu!

³ Biblian kallpachawanchis allin aguantaq Jesusta  “tukuy yuyaywan qhawashanallanchispaq” (Hebreos 12:3). ¿Ima pruebakunatan pay aguantarqan? ¿Iman yanaparqan aguantananpaq? ¿Imaynapin noqanchispas pay jina aguantasunman? Chay tapuykunamantan yachasunchis kay capitulopi. Ñaupaqtan ichaqa yachasun imachus aguantay kasqanta.

4, 5. a) ¿Imaninanmi aguantay? b) ¿Imaynatan sut’inchawaq aguantayqa mana sasachakuykunata muchuyllachu kasqanta?

⁴ Llapanchismi “imaymana pruebakunaq ñit’isqan kashanchis” (1 Pedro 1:6). ¿Chayraykuchu nisunman “noqaqa yachanin aguantayta”, nispa? Manan. Griego rimaypi “aguantay” simiqa “sasachakuykuna kaqtinpas mana kuyurispa qaqata sayay” ninanmi. Bibliapi “aguantay” simimanta rimaspan juj allin yachaq runa nirqan: “Aguantaqqa suyakuyninraykun mana atipachikunchu llakikuykunawan, manan chay sasachakuymanta mana lloqsiyta atisqanraykuchu. Payqa ima pruebaña jamuqtinpas qaqatan sayan, sinchi llakikuypiña kashaspapas qhepaman imatachus chaskikunanta yachaspan kusikuywan qhawarin sasachakuyninkunata”, nispa.

⁵ Chhaynaqa aguantayqa manan “jinachá kanqa, imanaymanñataq” nispa sasachakuykunata muchuyllachu. Bibliaq nisqanman jinaqa aguantayqa imachus suyakuyninchis kasqanta mana qonqaspa, ima sasachakuy kaqtinpas qaqata sayaspa pacienciakuymi. Yachasunchis iskay preso runakunamanta. Jujninqa mana allin ruwasqanmantan carcelpi kashan, ichaqa phiñasqa khuyay uyayoqtaqmi kashanpas. Jujnintaq tukuy sonqonwan Diosta servisqanmanta carcelpi kashan,  chhaynapiña tarikuspapas payqa pacienciakunmi, kallpachakuntaqmi aswan allin iñiyniyoq kananpaq. ¿Nisunmanchu chay mana allin ruwaq runamanta “allin aguantaqmi”, nispa? Manan riki. Cristiano kaqmantan ichaqa nisunman: “Paypa aguantasqanqa qatikunapaq jinan”, nispa (Santiago 1:2-4).

6. ¿Imaynatan aguantayta yachasunman?

⁶ Salvasqa kananchispaqqa tukukuykaman qaqata sayaspa aguantananchis (Mateo 24:13). Ichaqa manan mayqenninchispas aguantayta yachaspañachu nacerqanchis. Chaymi yachananchis imayna aguantayta. Chaypaqqa pruebakuna jamuqtinmi mana manchakuspa allinta sayananchis. Romanos 5:3 niwanchis: “Yachasqanchis jina, sasachakuykunaqa aguantaq kanapaqmi yanapawasun”, nispa. Sichus sapa p’unchay allinta sayasun jatun pruebakunapas juch’uy pruebakunapas kaqtin chayqa, allin aguantaqmi kasunchis. Sapa pruebata atipasqanchismi astawan kallpachawanchis juj pruebakunata aguantananchispaq. Chaywanpas manan kallpallanchiswanchu aguantaytaqa atisunchis, aswanpas “Diospa qosqan kallpawanmi” (1 Pedro 4:11). Chaymantapas Jehová Diosqa yanapawanchismi Churinpa sasachakuykunata imayna aguantasqanmanta yachachiwaspanchis. Chaymantan qatiqninpi yachasunchis.

7, 8. Wañuchinankupaq pisillaña kashaqtin, ¿imakunawanmi Jesús ñak’arirqan?

⁷ Wañunanpaq pisillaña kashaqtinmi Jesusqa imaymanawan ñak’arirqan, sarunchasqa iman karqan. Jujnin apostolninmi jap’ichiqninman tukupurqan, wakin  apostolninkunataq saqerparirqanku. Chaymantapas religionpi atiyniyoq umallikunan mana chaninta juiciopi juzgarqanku imaymanamanta tumpaspa. Chaypin asipayarqanku, thoqaykurqanku, maqarqanku ima. Chaywanpas Jesusqa mana manchakuspan pacienciawan chaykunata aguantarqan (Mateo 26:46-49, 56, 59-68).

⁸ Jesustaqa mana khuyapayaspan soq’aykurqanku. Allin yachaq runakunaq nisqanman jinaqa, mata-matataraqsi llik’i-llik’itaraqsi wasantapas ruwasqaku soq’asqankuwan, yawarninpas unu jinaraqsi phawasqa. Chaymantataq clavokunawan takaspa k’aspipi warkurqanku, chaypi ñak’arisqanqa mana aguantaychá karqan. Maytachá nanaywan ñak’arirqan clavokunawan takashaqtinkuqa (Juan 19:1, 16-18). Jesusqa imaynataraqchá ñak’arirqan k’aspita sayachishaqtinku, cuerponpas clavokunamanta warkukuqtin, k’irisqa wasanpas k’aspiman tupaykuqtinqa. Chaymantapas kay capituloq qallariyninpi nisqanchis jina, payqa sinchi llakisqan kasharqan Taytanpa sutinmanta, runakuna juchamanta kacharichisqa kanankumantawan.

9. ¿Imaynatan “ñak’arina k’aspinchista aparikuspa” Jesusta qatikusunman?

⁹ Juj kutinmi Jesús nirqan: “Pipas qhepayta jamuyta munaqqa pay kikinta negakuchun, jinaspa ñak’arina k’aspinta apaspa qhepayta jamushallachun”, nispa (Mateo 16:24). “Ñak’arina k’aspi” nisqanwanqa imaymanawan ñak’ariymanta, p’enqachisqa kaymanta, wañuchisqa kaymanta imaraqmi rimasharqan. Chhaynaqa, Cristoq yupinta qatikuyqa sasan kanman. Payta qatikuspaqa manayá juj runakuna jinachu kausanchis, chaymi paykunaqa cheqnikuwanchis (Juan 15: 18-20; 1 Pedro 4:4). Chhaynaña kaqtinpas, ñak’arina k’aspitapas q’epishasunman jinan mana manchakunchischu ñak’arichisqa kayta, ni wañuchisqa kaytapas, chhaynapi ejemplo qowaqninchis Cristota qatikushanallanchispaq (2 Timoteo 3:12).

10-12. a) ¿Imanaqtinmi Jesuspaq sasa karqan runakunawan kausay? b) ¿Imakunan Jesusta llakichirqan?

¹⁰ Chaymantapas runakunaq pantasqanta rikuyqa sasa aguantaychá Jesuspaqqa karqan. Payqa Jehová Dioswanmi janaq pachapi llank’arqan kay pachata chaypi llapan kausaqtawan kamashaqtin (Proverbios 8:22-31). Jehová Diosqa mana juchayoqtan runataqa kamarqan, payqa yuyaykurqan runakuna pay jina sumaq sonqo kanankupaq, kusisqa mana onqospa kausanankupaqpas, Jesusqa allintan chayta yacharqan (Génesis 1:26-28). Runakunan ichaqa juchaman urmarqanku. Jesús kay pachaman jamuspaqa rikurqanmi runakunaqa juchaq kamachin kasqankuta, jinaspapas runa kaspanmi paykuna jina waqarqan, llakikurqan, imaymanapipas tarikurqan. Chhaynaqa pay kikinpunin Jesusqa rikurqan runakunaq mana allin ñanpi purisqankuta. ¡Maytachá chaywanqa llakikurqan! Chhaynaña kaqtinpas payqa manan pisiparqanchu, manataqmi runakunamantaqa nirqanchu “paykunaña imaynapipas tarikuchunku” nispaqa.

¹¹ Juj kutinmi Jesusqa judío runakunaq rumi sonqo kasqankuta rikuspa nishuta llakikuspa waqarqan. ¿Chayraykuchu pay nirqan: “Manañan predicaymanchu, jina kachun”, nispa? Manan. Aswanpas “sapa p’unchaymi templopi yachachisharqan” (Lucas 19:41-44, 47). Juj kutinpas sinagogapi kashaspan  sinchita “llakikurqan” fariseo runakuna rumi sonqoman tukupusqankumanta, paykunan makilla Jesusta qhawasharqanku makin ch’akisqa runata samana p’unchaypi qhaliyachinmanchus chayta rikuspa juchachanankupaq. ¿Manchakurqanchu Jesús chay Dios sonqoman tukuq runakunata? Manapunin. Chaymi ch’akisqa makiyoq runataqa chaupipi sayachispa qhaliyachirqan (Marcos 3:1-5).

¹² Jesusqa confianza qatikuqninkunaq imallapipas pantasqankuta rikuspapaqa llakikurqanchá. Kinsa capitulopi yachasqanchis jina, paykunaqa uma kaytapunin munarqanku (Mateo 20:20-24; Lucas 9:46). Chaymi Jesusqa askha kutipi paykunata nirqan k’umuykukuq kanankupaq (Mateo 18:1-6; 20:25-28). Apostolkunan  ichaqa mana uyarikurqankuchu, chaymi Jesusta jap’isqanku tutapipas “mayqenninkuchus kuraqpaq jap’isqa karqan chaymanta” discutisharqanku (Lucas 22:24). ¿Imanirqanmi Jesús? ¿“Imapaqñan kaykunata yachachiyman” nispachu nirqan? Manan. Aswanmi pacienciakurqan, imachus allin ruwasqankutataq astawan qhawarirqan. Payqa allintayá yacharqan Jehová Diosta munakusqankuta, paypa munayninta ruway munasqankutapas (Lucas 22:25-27).

13. ¿Imakuna aguantaymi noqanchispaqpas sasa kanman?

¹³ Noqanchispaqpas sasan kanman jujkunaq mana allin ruwawasqanchista aguantayqa. Predicaspaqa tupasunmanmi mana uyariy munaqkunawan otaq mana allinpaq qhawawaqninchiskunawanpas. Chhayna kaqtinqa, ¿pisipaspachu manaña predicasunman, icha tukuy sonqowanchu predicashallasun? (Tito 2:14). Iñiqmasinchiskunaq wakin ruwasqankuta aguantaypas sasan kanman. Wakinqa millayta rimaspan otaq ima ruwasqankuwanpas sonqonchista k’iriwasunman (Proverbios 12:18). ¿Imatan ruwasunchis chaykuna kaqtin? ¿“Yanqañan paykunawan rimayqa” nispachu nisunchis? Icha, ¿pacienciakuspachu allin ruwasqankuta astawan qhawarisun? (Colosenses 3:13).

14. ¿Imata ruwaspan Jesús aguantayta atirqan?

¹⁴ Ñak’arichirqankuña, saruncharqankuña, sonqontaña k’irirqanku chaypas, Jesusqa qaqan sayarqan, junt’aqllapunitaq Jehová Diospaqpas karqan. ¿Imatan Jesús ruwarqan aguantananpaq? “Kallpachawaqninchis” Diosmanmi jap’ipakurqan (Romanos 15:5).  Chaymantapas qhawashallarqanmi qhepaman imatachus chaskikunanta. Qatiqninpin chaymanta astawan yachasunchis.

15, 16. a) ¿Imaynapin yachanchis Jesusqa mana payllapichu confiakusqanta? b) ¿Imanaqtinmi Jesús mana iskayarqanchu Taytanpa uyarinanmanta?

¹⁵ Diospa Churinña kashaspapas Jesusqa manan payllapichu confiakurqan imatapas aguantananpaqqa, aswanpas janaq pacha Taytanmanmi jap’ipakurqan. Apóstol Pablon nirqan: “Cristo kay pachapi kashaspaqa wañuymanta librananpaq atiyniyoq Diosmantan rogakurqan mañakurqan ima”, nispa (Hebreos 5:7). Chaypi nisqan jina, Jesusqa manan mañakullarqanchu, aswanpas rogakurqan iman. “Rogakuyqa” tukuy sonqomanta valekuspa mañakuymi. Griego rimaypiqa manan “rogakurqan” nillanchu, aswanpas “askha kutita rogakurqan” ninmi. Chaypin yachanchis mana juj kutillatachu rogakusqanta. Getsemaní huertapi kashaspaqa askha kutitan Jehová Diosta rogakurqan (Mateo 26:36-44).

¹⁶ Jesusqa allintan yacharqan taytanqa “mañakusqata uyariq kasqanta”, chaymi mana iskayarqanchu uyarinanmanta (Salmos 65:2). Janaq pachapi kashaspan Jesusqa rikusqaña tukuy sonqowan serviqninkunata Diospa uyarisqanta. Rikurqanmi profeta Danielpa mañakusqanman kutichisqanta, chay kutipin Jehová Diosqa juj angelninta kachamurqan manaraq Daniel rimayta tukushaqtin (Daniel 9:20, 21). Paytapas uyarirqan chayqa, astawanraqchá sapan Churintaqa uyarinman karqan “qaparispa waqaspa” mañakushaqtinqa. Chhaynapunitaqmi karqan. Jehová Diosqa Churinpa mañakusqanta uyarispan juj angelta kachamurqan  kallpachananpaq, chhaynapi pruebata aguantananpaq (Lucas 22:43).

17. ¿Imatan ruwananchis sasachakuykunawan mana pisipananchispaq?

¹⁷ Sasachakuykunata aguantanapaqqa noqanchispas “kallpa qowaqninchis” Diosmanmi jap’ipakunanchis (Isaías 12:2). Diospa Churinpas mañakurqanmi Jehová Diospa yanapayninta, noqanchisqa astawanraqmi chayta ruwananchis. Mayninpiqa Jesús jina askha kutitachá Jehová Diosta rogakunanchis kanqa (1 Tesalonicenses 5:17). Manaña juj angelta kachamuspachu kutichimuwanchis chaypas, “tuta-p’unchay paymanta rogakusun mañakusun” chayqa payqa kutichimuwasunmi (1 Timoteo 5:5). Onqoyña jap’iwasunman, pininchisña wañukapunman, qatiykachasqaña kasunman, otaq ima pruebapiña rikukusunman chaypas, Jehová Diosqa mañakusqanchisman jinan qowasunchis allin yachayta, kallpata, mana manchakuq-kayta ima, chhaynapi qaqa sayananchispaq (2 Corintios 4:7-11; Santiago 1:5).

18. ¿Iman Jesusta yanapallarqantaq ñak’ariykunata aguantananpaq?

¹⁸ Jesusqa qhepaman imachus paypaq kananta yachaspan ñak’ariykunata  aguantallarqantaq. Biblian nin: “Qhepaman kusikunanta yachaspan ñak’arina k’aspita aguantarqan, manataqmi p’enqakurqanchu chhayna p’enqay wañuytapas”, nispa (Hebreos 12:2). Chaypin yachanchis suyakuywan, kusikuywan, aguantaywanqa tupanasqa kasqanta. Suyakuyninchis kaqtinmi kusikunchis, kusikuyninchis kaqtintaq aguantanchis (Romanos 15:13; Colosenses 1:11). Jesusqa allintan yacharqan junt’aq kasqanwanqa Taytanpa sutinta jatunchananta, chhaynapi runakunatapas juchamanta wañuymantawan kacharichinanpaq. Yachallarqantaqmi qhepaman Rey kananta Uma Sacerdote kanantapas, chhaynapitaq kasukuq runakunaq allinninpaq imaymana ruwanantapas (Mateo 20:28; Hebreos 7:23-26). Chhaynaqa, suyakuyninpi allinta yuyaykuspan Jesusqa anchata kusikurqan, chhaynapitaq aguantayta atirqan.

19. ¿Imakunan yanapawasun aguantaq kananchispaq?

¹⁹ Noqanchispas Jesús jina aguantaq kananchispaqqa suyakuyninchispi yuyaykuspan kusikunanchis. Apóstol Pablon nirqan: “Suyakuyniykichiswan kusikuychis. Ñak’ariykunapiña tarikuspapas aguantaychis”, nispa (Romanos 12:12). Sasachakuypi tarikushanki chayqa, yuyariy imachus suyakuyniyki kasqanta, qaqata sayaspaqa Jehová Diospa sutintan allinpaq qhawarichinki. Yuyaymanay Diospa gobiernon imaymana ruwananpi, chaymantapas Paraisopi kausanaykita yuyaymanaspaqa chaypiñapas kausashawaq jina kusikuy. Diosqa pisi tiempollamantan rikuchinqa paylla Ancha Jatun Kamachikuq kasqanta, chaymantapas chinkachinqañan mana allin kausayta, onqoykunata, wañuytapas. Chaykunapi yuyaymananki chayqa, sonqoykiraqmi  llanllarinqa kusikuymanta. Chhaynapitaq ima sasachakuytapas aguantayta atinki. Kay pachapi ñak’ariyninchisqa manan imapaschu qhepaman kusikunanchiswan tupanachisqaqa, aswanpas “juj tiempollan” (2 Corintios 4:17).

20, 21. ¿Mana pantaspa aguantananchistachu Jehová Dios mañawanchis? ¿Ima ruwananchispaqmi allinta yuyaykunanchis?

²⁰ Jesusqa yacharqanmi payta qatikunanchispaqqa aguantaq kananchista (Juan 15:20). Chaymi allin ejemplota saqewarqanchis yupinta qatikunanchispaq (Juan 16:33). Payqa mana imapipas pantaspan ima sasachakuytapas aguantarqan, noqanchismi ichaqa imallapipas pantaq kanchis. Chhaynaqa, ¿mana imapipas pantananchistachu Jehová Dios mañawanchis? Manan. Apóstol Pedron nirqan: “Cristopas qankunaraykun ñak’arirqan ejemplota churanasuykichispaq, chhaynapi tukuy yuyaywan yupinta qatikunaykichispaq”, nispa (1 Pedro 2:21). Imaynatachus pruebakunata aguantasqanqa juj “ejemplon” karqan noqanchispaq, “yupinta” qatikunanchispaqpas. a Manaña Jesús jina ch’uya runachu kasunman chaypas, atisunmanmi “tukuy yuyaywan” payta qatikuyta.

²¹ Chhaynaqa, allintapuni yuyaykusun Jesuspa yupinta allinta qatikunanchispaq. Tukuy yuyaywan  yupinta qatikusun chayqa, “tukukuykaman” aguantasunchis. “Tukukuykama” nisqanchisqa wañukapunanchiskama otaq kay mana allin kausay chinkanankama aguantananchistan nishan. Imaynaña kaqtinpas wiñaypaqmi Jehová Diosqa allin kaqta ruwapuwasunchis allinta aguantasqanchisrayku (Mateo 24:13).