Wawallaraq kashaspaqa lliwtan willaq kasunki, wayna kapuspan ichaqa manaña imatapas willasunkichu. Paywan rimayta munaqtiykin, “ari”, “manan” nispalla kutichisunku otaq phiñakuspa wasiykipi ch’aqwata hatarichin.

Ichaqa ama pisi kallpayaychu, atillankin wayna wawaykiwan parlariyta. Chaypaqqa ñawpaqtan entiendenayki imarayku wawakuna chhaynaman tukupusqankuta. *

Paykunallamanta ruwayta munasqankurayku. Huk wayna allin poqosqa runaman tukupunanpaqqa pasajero hina kasqanmantan pisi-pisimanta choferman hina tukupunqa, millay carreterakunapitaq manejanan kanqa. Chaymi wakin waynakuna paykunallamantaña imatapas ruwayta munanku, wakin tayta-mamakunataq nishuta hark’apunku. Chhaynata mana entiendenakuqtinkun ch’aqwaykuna hatarin. Chaymanta quejakuspan 16 watayoq Braulio * nin: “Tayta-mamayqa ima ruway munasqaytapas nishutan harkakuwan, 18 watayoq kaqtiy hinallata hark’akuwanqaku chayqa wasiymantan ripusaq”, nispa.

Huk hinataña yuyaykusqankurayku. Huch’uy wawakunaqa manan sasapaqchu imatapas qhawarinku, paykunapaqqa tukuypas yanawan yuraqwan kanman hinallan. Waynakunan ichaqa sasa entiendena kaqkunapi yuyaykunku, chaytaqmi yanapanqa allin yuyayniyoq waynaman tukupunanpaq. Rikusunchis imaynas chay kasqanta. Wawakunaqa manan imamantapas sasachakunkuchu, huk maman galletata iskayman p’akispa hukta huk wawanman qon huktataq wawqechanman, chaytan paykunaqa chaninpaq qhawarinku. Waynakunan ichaqa huk hinamantaña imachus chanin kay kasqanta qhawarinku. Allin reparaq kaymi yanapanqa chhayna sasa entiendena kaqkunata entiendenanpaq. Ichaqa chay reparaq kasqanmi tanqaykunman qankuna contra hatarinanpaq.

Atikusqanman hina rimapayay. Familia ukhupi thak kay kashaqtinmi rimawaqchis. Wakin tayta-mamakunaqa uya-uyapura wawankuwan parlarinankumantaqa wasipi ruwanakunata kuska ruwaspa, carropi viajashaspan parlarinku, chaymi paykunataqa yanapan (Bibliaq yachachikuynin: Deuteronomio 6:6, 7).

Imachus ninallaykita niy. Yuyaymanachiyta munaspaqa ama ch’aqwata hatarichinaykikamachu rimapayay. Imachus ninallaykita nispa upallapuy. Chay qhepamanñan sapallan kashaspa nisqaykita yuyarispa chaykunapi yuyaymananqa, chaypaqqa tiempotan qonayki (Bibliaq yachachikuynin: Proverbios 1:1-4).

Uyariq kay amataq sinchita hark’aychu. Imachus yuyaykusqanta allinta entiendenaykipaqqa makilla uyariy. Rimanaykipaq tupasuqtiykitaq ama sinchita imatapas hark’akuspalla kutichiy. Sichus sasa kamachikuykunata churanki chayqa pakallapin imatapas ruwayta qallarinqa. Huk qelqan nin: “Chaymi waynakuna pakallapi huk hinamanta kawsapunku. Tayta-mamakuna imatachus uyariyta munanku chayllatan willanku sapanku kaspataq tukuy munasqankuta ruwanku”, nispa (Sapakutilla wayna wawaykiwan parlay, inglés simipi). (Bibliaq yachachikuynin: Filipenses 4:5.)

Ama usqhayllaqa phiñakuychu. Kari sutiyoq sipasmi willakun: “Mamaywan rimayta mana tupachiqtiykuqa sientekunmi ima nisqaywanpas, chaymi ñoqapas phiñakullanitaq chay qhepamantaq ch’aqwa hatarin”, nispa. Usqhaylla phiñakunaykimantaqa wawaykipi interesakusqaykita rikuchiy. “¡Chaymantachu llakikunki!”, nispa ninaykimantaqa niwaqmi: “Entiendenin imayna sientekusqaykita”, nispa (Bibliaq yachachikuynin: Proverbios 10:19).

Yanapay sasachakuyninta allichananpaq. Waynakuna reparaq kayta yachayninkuqa cuerponchis kallpayoq kananpaq ejercicio ruwaymanmi rikch’akun. Wawayki ima sasachakuypipas tarikuqtinqa pay kikinmi allichanan, manan qanchu paypa rantinpi “ejerciciota ruwanayki”. Chay sasachakuymanta wawaykiwan parlarispa yanapay pay kikinmanta imayna allichayta qhawarinanpaq. Imakunachus ruway atikusqanta qhawariqtintaq niwaq: “Iskay p’unchayta hina chaykunapi yuyaykuy chay qhepamantaq rimasun imachus decidesqaykimanta”, nispa (Bibliaq yachachikuynin: Hebreos 5:14).