1, 2. a) ¿Ima nirankun Elifazpas Bildadpas Diosta servisqanchismanta? b) ¿Ima niranmi Dios paykunata?

UNAY watakuna ñaupaqtan kinsa runakuna Jehová Diosta serviq Jobwan rimaranku. Jujninmi karan Elifaz, paymi niran: “Diospaqri, ¿imapaqtaq runari valenman? Yachayniyoqña kaspapas, ¿ima allintaq Diospaqri kanman? ¿Ima allintaq kanman Tukuy-atiyniyoqpaqri chanin runa kasqaykiri? ¿Ima allintaq kanman Diospaqri mana juchachana kasqaykiri?”, nispa (Job 22:1-3). Chaykunata nispaqa mana valeqta jinan Elifazqa runakunata qhawarichisharan. Bildadpas chhaynatan rimallarantaq, paypa nisqanman jinaqa Diospaqqa manas pipas allinqa kanmanchu (leey Job 25:4).

² Paykunaqa munasharanku Diospa ñaupanpi mana valeqta jina Job qhawarikunantan. Arí, thutata kuruta jina qhawarikunantan munasharanku (Job 4:19; 25:6). Chaykuna rimasqankuta yachaspaqa yaqapaschá nisunman: “Juch’uyaykukuq runakunachá karanku”, nispa (Job 22:29).  Jehová Diosqa tukuy atiyniyoqmi, chaymi noqanchisqa mana jayk’aqpas paywanqa comparakusunmanpaschu. Chayta entiendenapaq kaypi piensasun. Yaqapaschá jayk’aqllapas juj jatun orqo pataman seqaranchis otaq avionpi viajaranchis, chaykunamanta lliuta qhawariqtinchisqa manan runaqa rikukunpaschu. ¿Chhaynatachu Dios rikun payta servinanchispaq kallpachakusqanchista? Manan. Elifazpas, Bildadpas, Zofarpas llullakuspan rimasharanku, chaymi Diosqa Elifazta niran: “Sinchi phiñasqan qanpaqpas amigoykikunapaqpas kashani”, nispa. Jobmantataq kusisqa niran: “Kamachiy Job”, nispa (Job 42:7, 8). Chhaynaqa atisunmanmi juchasapa runakunaña kanchis chaypas Diosta kusichiyta.

3. ¿Imatan Eliú tapuran Dios serviyninchismanta? ¿Imatan chaywan nisharan?

³ Eliuqa uyarisharanmi chay kinsa runakuna Jobwan rimasqankuta. Paykuna rimayta tukuqtinkun Eliuqa Jobta tapuran: “¿Ima allintataq Diosri qanmanta chaskin?”, nispa (Job 35:7) ¿Imaraykun chayta tapuran? ¿Manachu ima ruwasqanchispas Diospaq valen? Manan chhaynachu. Sichus chay kinsa runakuna jina rimashanman karan chayqa Diosqa Eliutapas phiñakunmanchá karan. Aswanmi payqa chay nisqanwan rikuchisharan imaynas Diosqa mana noqanchismantaqa imatapas necesitanchu chayta. Arí, manan ima ruwasqanchispas Diostaqa qhapaqmanpas ni wajchamanpas tukuchinmanchu. Aswanmi Jehová Dios noqanchisman kausayta qowanchis; chaymantapas munakuq kayta, khuyapayakuq kayta iman yachachiwanchis. Rikushantaqmi chayman jinachus kausashanchis icha manachus chayta.

4. ¿Imaynan Dios sientekun jujkunapaq allinkunata ruwaqtinchis?

⁴ Jehová Diosqa rikushanmi imaynatas serviqninkunata qhawarishanchis chayta, imataña serviqninkunapaq ruwapunchis chaypas paypaqpas ruwashasunman jinatan Diosqa chayta qhawarin. Proverbios 19:17 textopin nin: “Wajcha runaman manuyqa Señor Diosman manuymi, Señor Diosmi manusqantaqa kutichipunqa”, nispa. Chay textopi nisqan jina Jehová Diosqa tukuy imataña kamaran chaypas, noqanchiswanpas manu kashanman jinan sientekun pitapas yanapaykuqtinchisqa; chayman jinataqmi imaymana bendicionkunatapas qowanchis. Jesús kikinpunin chaytaqa willaran (leey Lucas 14:13, 14).

5. ¿Ima tapuykunatan kutichisun?

⁵ Jehová Diosqa anchatan kusikun serviqninkuna munaynin junt’akunanpaq yanapakusqankumanta. Maytachá kusikuran profeta Isaías sutinpi rimamunanpaq listo kashaqtinpas. Dios invitaqtinmi payqa niran: “Noqan kaypi kashani, noqata kachaway”, nispa (Is. 6:8-10). Kay tiempopipas askha iñiqmasikunan Isaías jina listo kashanku Diospa llaqtanpi imaymana llank’anakunata chaskinankupaq. Chaywanpas yaqapaschá tapukusunman: “¿Allinpaqchu Dios qhawarishanman paypaq imapas ruwasqayta? Yanapakuymanña manaña chaypas, ¿manachu Jehová Dios ruwachinqapuni chay llank’anata?”,  nispa. Chay tapuykunata entiendenapaq yachasun Baracmanta Deboramantawan, paykunaqa Diosta serviqkunan karanku.

6. ¿Mayqen ejerciton allin armasqa kasharan?

⁶ Baracqa Israel llaqtapi ejército umalliqmi karan, Deborataq profetiza karan. Paykunaq tiemponpin Israel llaqtaqa 20 wataña Canaán llaqtapi rey Jabinpa makinpi kasharan. Chay reypa soldadonkunaqa sinchi millaymi karanku, chaymi campokunapi tiyaq Israel runakunaqa manchakuqku wasinkumanta lloqsiytapas. Rey Jabinpa guerrapaq carretankunapas isqon pachajmi karan. Israel runakunaqmi ichaqa mana ima armankupas karanchu defiendekunankupaq (Juec. 4:1-3, 13; 5:6-8). *

7, 8. a) ¿Ima nispan Jehová Dios Baracta kamachiran? b) ¿Imaynatan israelitakuna venceraku Jabinpa ejercitonta? (27 paginapi dibujota qhaway.)

⁷ Jabinpa ejercitonqa facíl venceyta jinatachá qhawarisharan israelitakunataqa. Ichaqa Jehová Diosmi profetisa Deborawan Baracman willachiran imachus ruwananta, niranmi: “Tabor orqoman rispa, Neftalí ayllumanta Zabulón ayllumantawan chunka waranqa runakunata juñumuy. Noqataq pusamusaq rey Jabinpa soldadonkunaq umallin Sisarata soldadonkunantinta carretankunantinta Cisón mayupi qankunawan maqanakunanpaq, chaypin qankunawan paykunata atipachisaq”, nispa (Juec. 4:4-7).

⁸ Chayta kasukuspan Baracqa lliuman chayta willachiran, jinan 10.000 runankuna Tabor orqopi juñukuranku, paykunawan kuskan Baracqa Taanac wayq’oman jaykuranku enemigonkunawan maqanakuq (leey Jueces 4:14-16). ¿Yanaparanchu Dios paykunata? Arí, yanaparanmi. Qonqayllan fuerteta para jich’arikamuran, jinan lliu t’uru kapuran. Chhaynapin israelitakunaqa Sisaraq ejercitonta atiparanku. Sisaran ichaqa ayqekuran, jinan Baracqa 24 kilómetrota jina Harosetkama qatiparan. Manaña carretantin phawayta atispan Sisaraqa chakillapiña phawaran Zaananimkama. Chaypin Jaelpa karpanpi pakakuran. Sisaraqa sinchi sayk’usqan kasharan, chaymi misk’ita puñurapuran, jinan Jaelqa mana manchakuspa wañuchiran (Juec. 4:17-21). Chhaynatan Jehová Diosqa llaqtanta libraran enemigonkunamanta. *

9. Jueces 5:20, 21 textopi nisqanman jina, ¿pin Sisaraq ejerciton contra maqanakuran?

⁹ Jueces 4 capitulopi imachus willasqanmantaqa 5 capitulopin astawan willashan. Jueces 5:20, 21 textopin nin: “Janaq pachamantan qoyllurkuna maqanakamuran, tiyasqankumantan Sísara contra sayarimuran. Cisón mayuqa llapantañan apapuran”, nispa. ¿Angelkunachu chay guerrapi yanapankuman karan? ¿Cielomantachu rumikuna urmayamunman karan? Bibliaqa manan chaytaqa willanchu. Ichaqa Jehová Diosmi israelitakunataqa  yanaparan, paymi fuerteta parachimuran. Chhaynapin 900 carretakunaqa manaña puriyta atirankuchu. Chaymantapas kinsa kutitan Jueces 4:14, 15 textopi willashan Jehová Dios israelitakunata yanapasqamanta. Chhaynaqa manan 10.000 israelitakunamanta mayqenpas ninmanchu karan: “Noqaykuq kallpaykuwanmi atipayku”, nispaqa.

10, 11. ¿Imaraykun Meroz llaqta ñakasqa karan?

¹⁰ Chay guerra tukukusqan qhepamanmi Deborawan Baracpiwan takiranku Jehová Diosta jatunchanankupaq. Chay takisqanku wakin partepin nishan: “Meroz llaqtata ñakaychis, runankunatapas ñakallaychistaq, Señor Diosta mana yanapasqankumanta, Señor Dioswan atiyniyoq contra mana maqanakusqankumanta”, nispa (Juec. 5:23).

¹¹ Meroz llaqtaqa ñaskasqa kasqanmantapaschá ch’usaqman tukupuran, manan yachakunchu maypichus karan imaynachus karan chayta. Chay llaqta runakunaqa uyarirankuchá guerrapaq runakuna necesitakusqantaqa, ichaqa manan paykunaqa Baracta yanapaq rirankuchu. Chaymantapas yaqapaschá Sisaraqa ayqekushaspa chay llaqtanta pasaran, chayta rikushaspapas manan imatapas paykunaqa ruwarankuchu. Chay runata jap’inkuman karan chayqa Jehová Diosqa bendecinmanmi karan paykunata. Manan paykunaqa Jael jinachu karanku. (Juec. 5:24-27).

12. a) Jueces 5:9, 10 textopi willasqan jina, ¿llapa runakunachu Baracta yanapaq riranku? b) ¿Imatan chaymantan yachanchis?

¹² Jueces 5:9, 10 textopi willasqan jina, manan llapa runakunachu Baracta yanapaq riranku. Chaymi Deborawan Baracpiwanqa paykunawan riq runakunamanta niranku: “Israelpi umalli runakunawanmi sonqoyqa kashan, paykunamantakama auqa-tinkuyman [otaq guerraman] riq runakunawanpas”, nispa. Paykunaqa manan “yuraq asnopi puriqkuna, qompi chusi patapi tiyaqkuna” jinachu karanku. Chay runakunaqa ancha allinpaq qhawarikuspan mana guerraman rirankuchu, yaqapaschá niranku: “Imamantaq noqari chayman rishayman”, nispa. Baracwan kuska riqkunan ichaqa Tabor orqo rumi-rumi qhatakunapi, Cisón wayq’opi ima enemigonkuwan maqanakuranku. Wakin runakunataq Diospa invitasqanña kasharanku chaypas mana rirankuchu. ¿Imatan chay yachachiwanchis? Noqanchispas allintan reparakunanchis sonqomantachus Diosta servishanchis icha manachus chayta.

13. ¿Ima ruwaypin aswan ocupasqa kasharanku Rubén, Dan, Aser ayllu runakuna? ¿Imaynan karanku Zabulón, Neftalí ayllu runakuna?

¹³ Baracwan kuska riqkunaqa rikurankuchá Jehová Diosqa tukuy atiyniyoq kasqanta. Chaymantapas “Diospa jatun atipasqanmantaqa” willarankuchá jujkunaman (Juec. 5:11). Rubén, Dan, Aser ayllu runakunan ichaqa uywankuwan, barconkuwan,  juj ruwaykunapi ima ocupasqa kasharanku (Juec. 5:15-17). Ichaqa yachamusqanchis jina, manan llapa ayllukunachu chhayna karanku. Zabulón, Neftalí ayllu runakunaqa wañuytapas mana manchakuspan Deborawan Baracwan ima riranku (Juec. 5:18). Llapa chay ayllukunaq imaynachus kasqankumantaqa imaymanakunatan yachasunman.

14. ¿Imaynatan rikuchisunman Jehová Diosta apoyasqanchista?

¹⁴ Kay tiempopiqa manan guerramanraqchu rinanchis Diosta apoyananchispaqqa. Chhaynaqa, ¿imaynatan pay apoyasqanchista rikuchisunman? Tukuy sonqo predicaspa. Chaymantapas Diospa llaqtanpiqa imaymana ruwanakunan kashan, chaykunapi yanapakunanchispaqmi listo kashananchis. Chay ruwaykunapin wakin hermanokunapas yanapakushanku, paykunamanta wakinmi kanku precursor regular, wakintaq Betelpi llank’ashanku, wakintaq juñunakuna wasi ruwaykunapi yanapakushanku. Umalliqkunapas imaymana ruwaykunapin yapakushanku, wakinmi hospitalkunapi rimanankupaq encargasqa kanku, wakintaq asambleakuna aparikunanmanta encargasqa kanku. Jehová Diosqa rikushanmi paypaq tukuy ima ruwasqanchistapas, manataqmi jayk’aqpas chaytaqa qonqanqachu (Heb. 6:10).

15. ¿Ima tapuykunan yanapawasunman imaynachus sonqochis Diospaq kashan chayta reparakunanchispaq?

¹⁵ Llapanchismi allinta qhawarikunanchis imaynas sonqonchis kashan Jehová Diospaq chayta. ¿Ima ruwana kaqtinpas “jujkunayá ruwashachunku” ninchischu? Icha ¿apuraychu chaypi yanapakunchis? ¿Barac, Débora, Jael, 10.000 runakuna jinachu tukuy atisqanchista ruwashanchis  Diosta servinanchispaq? Icha, ¿imaymanakunata tariypiraqchu afanasqa kashanchis? Yaqapaschá askha qolqeyoq kayta munaspa karu llaqtata otaq waj nacionta riyta munashanchis. Chhayna kaqtinqa, ¿Diosmanta mañakuspachu familianchispi iñiq t’aqapi imaraq ñaupaqta piensarinchis? Icha, ¿apuraychu chayman pasanchis? *

16. ¿Imata ruwaspan Jehová Diosta kusichisunman?

¹⁶ Jehová Diospa gobiernonta apoyayqa manan ima ruwaywanpas igualakunmanchu. Saqran ichaqa Adán Evaq tiemponmantapacha munashan llapa runakuna Diospa contranpi kananchista. Diospa gobiernonta apoyaspan ichaqa Saqraman rikuchisun Dioswan kay munasqanchista. Iñiyninchis junt’aq sonqo kasqanchis iman yanapawasun Jehová Diosta tukuy sonqowan servinanchispaq, chayta ruwaspataq payta kusichisun (Prov. 23:15, 16). Chaymantapas Diosta tukuy sonqo servisun chayqa razonwanmi Diosqa Satanaspa ima k’amisqanmanpas kutichinqa (Prov. 27:11). Chhaynaqa tukuy sonqo Jehová Diosta servisun, chhaynapin payqa kusikunqa noqanchiswan.

17. Jueces 5:31 textopi nisqan jina, ¿iman pasanqa millay runakunawan?

¹⁷ Pisi tiempomantaqa Diospa gobiernonta apoyaq runakunallan kay pachapiqa kausanqaku. ¡Maytachá munashanchis chay p’unchay chayamunanta! Débora jina, Barac jinachá chay p’unchay chayamunanta mañakushanchis, paykunan niranku: “Señor Diosniy, chay jina wañuchisqapuni kachun llapan auqaykikunaqa [otaq enemigoykikunaqa]. Qan munakuqtaq k’ancharichun, inti jinaraq wach’irichunku”, nispa (Juec. 5:31). Chay nisqankuqa Satanaspa kamachisqan runakunata Jehová Dios chinkachiqtinmi junt’akunqa. Chaypiqa manan noqanchischu guerrata ruwasun, aswanmi noqanchisqa karullamanta qhawasun imaynatachus Jehová Dios librawasun chayta (2 Crón. 20:17). Chay p’unchay chayamunankaman ichaqa Diospa munaynin ruwaypi ocupasqa kashananchis.

18. ¿Imata ruwanankupaqmi ejemplonchis jujkunata yanapanqa?

¹⁸ Israel runakuna Jabinpa soldadonkunata guerrapi vencesqanku qhepamanmi Déboraqa Baracpiwan takiyta qallariranku. Ichaqa manan runakunatachu jatuncharanku aswanmi Jehová Diosta; nirankun: “Israel runakunan kikinkumanta maqanakuyman riranku, chaykunamanta Señor Diosta yupaychaychis”, nispa (Juec. 5:1, 2). Noqanchispas chay runakuna jinan listo kashananchis maypipas Jehová Diosta servinanchispaq. Chhayna kasun chayqa jujkunapas noqanchis jinan Diosta astawan servinqaku.