1, 2. a) ¿Imatan runakuna maskhashanku? ¿Imaynapin chayta yachanchis? b) ¿Imatan tarinku chay maskhasqankupi?

KAY tiempopi runakunaqa lliumi munashanku libre kayta, tukuy imapi igual kayta ima. Wakinqa maltratomanta, cheqnisqa kaymanta, wajcha kaymanta iman librakuyta munashanku. Wakintaq imachus piensasqankuta libre rimayta munanku. Jujkunañataq munasqankuman jina imatapas ruwanankupaq, gustonkuman jina kausanankupaq libre kayta munanku.

² Chaypaqtaq huelgapi sayarinku. Wakinqa autoridadkunataraqmi cambiayta munankupas. Ichaqa munasqankuman aypanankutaqa astawanraqmi runakunata sufrichinku; wakinqa wañuyta imaraqmi tarinkupas. Razonwanchá Bibliaqa nin: ‘Runaqa runamasinta mana allinta ruwananpaqmi munaychakun’, nispa (Ecl. 8:9).

3. ¿Imatan ruwananchis libre kanapaq kusisqa kausanapaqpas?

³ Ichaqa, ¿imatan ruwana kusisqa kausanapaq libre  kanapaqpas? Jesuspa discipulon Santiagon niran: “Pipas tukuy yuyaywan qhawan kacharichisqa kayman apaq junt’asqa kamachikuy simita, jinaspa chayman jina purin chayqa, [...] tukuy ima ruwasqanpin kusisqa kanqa”, nispa (Sant. 1:25). Chhaynaqa, kusisqa kausanapaqqa Diospa qosqan kamachikuy simitan qhawana. Chayta ruwasun chayqa sonqopas sonqon kausasunchis. Adanman Evamanpas imaymanatan Diosqa qoran kusisqa kausanankupaq. Chaymantapas paykunaqa libren karanku.

4. ¿Imakunamantan Adanwan Evapiwan libre kasharanku? (3 paginapi dibujota qhaway.)

⁴ Génesis libropi 1, 2 capitulokunapi willasqan jina, paraisopiqa manan karanchu wajcha kaypas ni ima maltratopas. Adanwan Evawanqa manan mijunamantapas, llank’anamantapas, onqoymantapas, wañuymantapas ni imamantapas llakikunankuchu karan. Paykunaqa libren kasharanku chay llakikuykunamanta (Gén. 1:27-29; 2:8, 9, 15). Ichaqa, ¿tukuy imapichu libre karanku? Chaytan kunan yachasun.

5. Imataña wakin piensanman chaypas, ¿iman kananpuni libre kananchispaq?

⁵ Wakin runakunaq nisqanman jinaqa, libre kayqa imatapas mana piqpa controlasqallan ruwaysi. Sapankas libre kanchis imata ruwananchispaqpas mana ruwananchispaqpas. Ichaqa, leykunamanta rimaq libron nin: “Leykunaq nisqanman jinaqa lliupas libren kashanchis, ichaqa kananpunin kamachikuykunapas leykunapas”, nispa. Chhaynaqa lliupas libreña kanchis chaypas, kananpunin controlaq kamachikuykuna leykunapas. Ichaqa, ¿pillan atinman allin kamachikuykunata leykunatapas churayta?

6. a) ¿Imaraykun Dioslla tukuy imapi libre? b) ¿Tukuy imapichu runakuna libre kanchis? ¿Imarayku?

⁶ Lliumi yachananchis kayta: Jehová Diosllan tukuy imapipas libreqa, ¿imarayku? Tukuy imata pay kamasqanrayku. Arí, payllan tukuy imatapas gobiernaq Diosqa (1 Tim. 1:17; Apo. 4:11). Chaychá rey Davidpas imaymana sumaq simikunawan jatuncharan (leey 1 Crónicas 29:11, 12). Angelkunawan runakunapiwanmi ichaqa mana tukuy imapichu libre kanchis. Chaymi Diosqa kamaqninchis autoridadninchis jina imaymana kamachikuykunata leykunata ima churawanchis. Ichaqa noqanchispaq jinan chaykunaqa kashan. Chaymantapas, qallariymantapachan payqa chayta ruwaran.

7. ¿Imakunatan Dios churawaranchis? ¿Imaraykun nisunman “chaykunaqa kusichiwanchismi” nispa?

⁷ Nimusqanchis jina Adanwan Evawanqa imaymanapin libre karanku. Chaywanpas Diosqa imaymana kamachikuytan paykunaman churaran. Wakintaqa yaqapaschá mana piensaylla ruwaqku. Kausanankupaqqa samarinanku, mijunanku, puñunanku iman karan. Ichaqa manan chaywanqa jark’asqa jinachu sientekuqku, aswanmi chaykunata ruwaspa kusisqa kaqku (Sal. 104:14, 15; Ecl. 3:12, 13). Yaqapaschá qanwanpas chay pasarasunki. May campomanpas lloqsiruspaqa, gustawasqanchis mijunata mijuruspapas, allinta puñuruspapas kusisqan kanchis ¿riki? Manan jayk’aqpas ninchischu “sasa puñuna,  sasa mijuna” nispaqa. Chhayna kusisqapunichá Adanwan Evawanpas karanku.

8. ¿Ima nispan Dios Adanta Evatawan kamachiran?

⁸ Chaymantapas Diosqa Adanta Evatawan kamachiran wawakunayoq kanankupaq kay pachata cuidanankupaq iman (Gén. 1:28). Chayta kamachispa, ¿imapas ruwanankutachu Dios prohibisharan? Manan. Yachasqanchis jina Diosqa munaran kay pacha paraiso kananta, runakunapas wiñaypaq chaypi kausanankutan. Chaypin Adanwan Evapiwanqa yanapakunanku karan (Is. 45:18). Kunan tiempopi wakin runakunaqa solterollan kanku, wakintaq casarakunkuña chaypas mana wawayoq kanku. ¿Diospa contranpichu chayta ruwashanku? Manan. Chaymantapas wakinqa sasaña wawayoq kay chaypas apamullankun kay pachaman wawata (1 Cor. 7:36-38). Chaywanmi paykunaqa kusisqa kanku (Sal. 127:3). Kaypi yachasqanchis jina Adanpas familiankupas kusisqa kausanantan Diosqa munasharan.

9. ¿Ima nisunmanmi Génesis 2:17 textopi Diospa kamachisqanmanta?

⁹ Jehová Diosqa juj kamachikuytawanmi qoran Adanman Evamanwan, niranmi: “Allinkaqta mana allinkaqta reqsichiq sach’a rurutan ichaqa ama mijunkichu, chayta mijunki chayqa, wañunkipunin”, nispa (Gén. 2:17). ¿Manachu allin kasharan Diospa chay kamachisqan? ¿Imapipas libre kanankutachu jark’asharan? Manan. Aswanpas Bibliamanta yachaq runakunaq nisqan jina, razonwanmi Diosqa chaykunata kamachisharan. Jujnin runan Génesis 2:16, 17 textomanta nin: “Diosllan yachan imas [...] runakunapaq allin kanman chayta, imas mana allinchu kanman chaytapas. Allin kaqkunawan kusisqa kanankupaqqa Diostan kasukunanku. Manachus kasukunqaku chayqa, paykunallamantan ajllakunanku kanqa allin kaqta [...] mana allin kaqtapas”, nispa. Ichaqa, runakunaqa manan chaypaq jinachu kamasqa karanchis.

10. ¿Kaqllachu libre kaywan allin kaqta mana allin kaqta decidiywan?

¹⁰ Diospa imachus kamachisqanmantan wakin runakuna ninku: “Adanpa libre kanantan Diosqa prohibisharan”, nispa. Ichaqa manan chayqa cheqaqchu. Adanwan Evawanqa derechonkupin kasharanku Diosta kasukunankupaq mana kasukunankupaqpas. Allin kaqta mana allin kaqta decidinanpaqmi ichaqa Jehová Dioslla derechonpi kashan. Chaytan representaran Edén huertapi “allinkaqta mana allinkaqta reqsichiq” sach’aqa (Gén. 2:9). Runallataq kanchis chayqa mayninpiqa manan yachakunchu imaynas ima decidisqanchispas kanqa chayta. Mayninpiqa allinta piensaspaña imatapas  decidikun chaypas llakikuyta, nanayta, waqayta iman chayqa apamun (Prov. 14:12). ¿Imarayku? Runalla kasqanchisrayku. Arí, Diosllawanmi runakunaqa imamantapas libre kasunman. Chaytan Adanmanpas Evamanpas Diosqa yachachiyta munasharan. Ichaqa, ¿kasukurankuchu?

11, 12. ¿Imaraykun mana allinchu karan Adanwan Evapiwan Diosmanta t’aqakusqanku? Juj ejemplota willay.

¹¹ Adanwan Evapiwanmi ichaqa mana Diosta kasukurankuchu. Satanasmi Evata niran: “Diosqa yachanmi chayta mijuqtiykichis jina ñawiykichis kicharikunanta, jinaspa Dios jina allin kaqta mana allin kaqta reqsiq kanaykichista”, nispa (Gén. 3:5). Chaytan paykunaqa kasuranku. Ichaqa, ¿aswan librechu paykuna karanku chayta kasukusqankumanta? Manan. Manataqmi Satanaspa prometesqanman jinachu imapas karan. Chaymantañan Adanwan Evapiwanqa cuentata qokuranku Diosta qhepanchasqankuqa mana allin kasqanta (Gén. 3:16-19). Chaymantapas paykunaqa manan librechu karanku allin kaqta mana allin kaqta decidinankupaqpas (leey Proverbios 20:24; Jeremías 10:23).

¹² Chayta allinta entiendenapaq avionta manejaq runapi piensasun. Avionta manejaq runaqa maynintachus volanan chaynillantan avionta apanan. Torre de control nisqamanta yanapaqninkunatapas kasukunanmi. Ichaqa paychus gustonman jina imatapas ruwanman, munasqan rato avionta jatarichinman, munasqan rato tiyaykachinmanpas chayqa  juj avionkunawanmi chocarparinman. Chhaynatan Adanwan Evawanpas ruwaranku. Paykunaqa gustonkuman jina imatapas ruwayta munaspan mana kasukurankuchu Diospa kamachikuyninta. Paykunaq kausanpin kay pachaman jaykumuran juchapas, wañuypas, mana allin kausaypas (Rom. 5:12). Chhaynapin cheqaq libre kayta chinkachiranku.

13, 14. ¿Imaynatan tarisunman cheqaq libre kayta?

¹³ Wakin runakunan ninku: “Libre kayman chayqa allinchá kanman”, nispa. Ichaqa, nishu libre kayqa allin filochasqa cuchillu jinan kanman. Kaypi piensay, ¿imaynan kausay kanman mana ima kamachikuypas ni leykunapas kaqtin? Manan allinchu kanman ¿riki? 5 parrafopi rimamusqanchis libron nillantaq: “Llapa llaqtakunapin kan leykuna, manataqmi nishu jark’akuqchu chaykunaqa, ichaqa manan fácil entiendeychu”, nispa. Chhayna kasqanraykun askha abogadokunapas juezkunapas kan chay leykunata runakunaman entiendechinankupaq.

¹⁴ Jesusmi willaran imaynapis cheqaq libre kayta tarisunman chayta. Niranmi: “Sichus yachachisqayta waqaychallankichispuni chayqa, cheqaqtapunin discipuloykuna kankichis, reqsinkichistaqmi imachus cheqaq kasqantapas, chay cheqaq kaqtaqmi kacharichisunkichis”, nispa (Juan 8:31, 32). Chhaynaqa, libre kanapaqqa Jesuspa yachachisqan cheqaq kaqtan chaskikunanchis. Chaymantataq Jesuspa discipulon kananchis. Chay iskaynin  ruwaykunata ruwasun chayqa cheqaqtan libre kasunchis. ¿Imaynataq chayri? Jesusmi niran: “Pipas juchata ruwaqqa juchaq kamachinmi”, nispa. Chaymantan nillarantaq: “Sichus Churi kacharichisunkichis chayqa, cheqaqtapunin kacharichisqa kankichis”, nispa (Juan 8:34, 36).

15. ¿Imaraykun nisunman “Jesuspa prometesqan kacharichisqa kaywanmi cheqaqta libre kasun” nispa?

¹⁵ ¿Ima ninantan Jesús chaywan nisharan? ¿Kay tiempopi runakunaq munasqan kacharichisqa otaq libre kaymantachu rimasharan? Manan. Jesusqa rimasharan juchamanta kacharichisqa kaymantan. Chay juchan noqanchistaqa esclavota jina jap’iwashanchis. Chay juchaq kausanpin mana allinkunata ruwanchis, jark’awanchismi allinkuna ruwananchistapas. Chay juchaq kausanpin runakunaqa imaymanakunapi sufrinchis, llakisqa purinchis wañunchis ima (Rom. 6:23). Juchaq esclavon kayqa may sasapunin, apóstol Pablopas yacharanmi chaytaqa (leey Romanos 7:21-25). Chay juchamanta kacharichisqa kasun chayqa, imaynan Adanpas Evapas libre karanku chhaynan kasunchis.

16. ¿Imatan ruwananchis libre kananchispaq?

¹⁶ Jesuspa kacharichisqan kananchispaqqa otaq libre kananchispaqqa simintan waqaychananchis. Arí, llapa imachus kamachisqantan kasukunanchis. Manañan munayninchistachu ruwananchis, aswanmi Jesuspa discipulon jina kausananchis (Mat. 16:24). Jesuspa willasqan jina, kay pacha paraiso kaqtinqa llapanchismi libre kasunchis.

17. a) ¿Imatan ruwananchis kusisqa kausananchispaq? b) ¿Imamantan qatimuq estudiopi yachasun?

¹⁷ Jesuspa kamachisqankunata kasukusun chayqa kusisqan kausasunchis. Chaymantapas chayta ruwasun chayqa libren kasunchis juchamanta wañuymantapas (leey Romanos 8:1, 2, 20, 21). ¿Imaynatan kay tiempopi libre kayninchiswan Diosta jatunchasunman? Chaymantan qatimuq estudiopi yachasun.