Jehová Diosqa chanin kaytan munakun

“Ñoqaqa chanin-kaytan munakuni.” (ISAÍAS 61:8.)

1, 2. ¿Iman chanin kay, imataq mana chanin kayri?

CHANIN kayqa mana pimanpas sayapakuspa allin kaqta ruwaymi. Mana chanin kaytaq ichaqa, wakinman sayapakuspa hukkunata millayta trataymi, mana imallamanta yanqapas qasi hukkunata ñak’arichiymi.

² Yaqa kinsa waranqa phisqa pachak wataña Moisés Tukuy Munayniyoq Jehová Diosmanta niran: “Chaninmi ruwasqankunaqa, hunt’aq Diosmi payqa, [...] chanintaq cheqaqtaqmi payqa”, nispa (Deuteronomio 32:4). Qanchis pachak wata qhepatataq Diosqa Isaiasta yuyaycharan kayta qelqananpaq: “Señor Diosmi nin: Ñoqaqa chanin-kaytan munakuni”, nispa (Isaías 61:8). Ñawpaq siglopitaq Pablo niran: “¿‘Diosqa manan chaninchu’ nisunchu? ¡Manapunin imaynamantapas!” nispa (Romanos 9:14). Chay tiempollapitaq apóstol Pedropas niran: “Diosqa manan mayqen runatapas rikch’ayninta qhawaspachu akllan, aswanpas may suyupipas payta yupaychaspa chanin-kayta ruwaqtaqa chaskinmi”, nispa (Hechos 10:34, 35). Arí, Jehová Diosqa “chanin runatan munakun” (Salmo 37:28; Malaquías 3:6).

Mana chanin kayqa sinchi mast’arisqan kashan

3. ¿Imaynapin kay pachapi qallariran mana chanin kay?

³ Chanin kayqa chinkapushanmi. Mana chanin ruwaykunan ichaqa maypipas rikukushallan: llank’anapi, escuelapi, familia ukhupi, kamachikuqkunapipas. Ichaqa manan kay tiempollanchispichu mana chanin ruwaykunataqa rikukun. Mana chanin ruwaykunaqa kay pachapi qallariran ñawpa tayta mamanchis huk angelpa kallpachasqan Dios contra huchallikuqtinku, chay millay angelmi Satanasman tukuran. Adanpas Evapas Satanaspas kikillankumantan  mana chaninta ruwaranku Diospa contranpi huchallikuspa. Chayraykun lliw runa ñak’ariyman wañuyman huchachasqa kanchis (Génesis 3:1-6; Romanos 5:12; Hebreos 2:14).

4. ¿Hayk’a tiempoña kay pachapi mana chaninkunata ruwakushan?

⁴ Diospa contranpi hatarisqankumantaqa soqta waranqa watañan pasarun, llapa chay watakunapitaq runakunaqa mana chaninta ruwashallankupuni. Satanasmi kay pacha kamachiq dios, chaymi runakunaqa mana chaninta kawsanku (2 Corintios 4:4). Payqa llullan, llullakunaq taytantaq kanpas; payqa Jehová Diosmanta mana chaninta rimaspa contranpi churakun (Juan 8:44). Satanasqa sinchi mana chaninkunallatapunin ruwan. Manaraq Millp’uq para unu chayamushaqtinmi Diosqa rikuran “kay pachapi runakunaq sinchi mana allin kasqanta, sonqonkuq lliw yuyaykusqanpas mana allinllapuni kasqantawan”, chhaynatan runakuna kawsasharanku Saqraq pantachisqanrayku (Génesis 6:5). Kaqllataqmi karan Jesuspa tiemponpipas, chaymi Jesús niran: “Sapa p’unchay llakikuyqa chay p’unchayllapaq kachun”, nispa, chaywanqa nisharan sapa p’unchay ñak’ariykunamanta, mana chanin ruwaykunamantawan (Mateo 6:34). Chayrayku Biblia sut’illantapuni nin: “Yachankichismi Diospa tukuy imaymana kamasqankunaqa kunankama waqasqankuta muchusqankutapas”, nispa (Romanos 8:22).

5. ¿Imaraykun astawan yapakushan mana chanin ruwaykuna?

⁵ Yachasqanchispas hina, runaqa ñawpa tiempomantaraqmi mana chaninkunata ruwashan. Kunanqa aswan millaytaraqmi runaqa kawsashan. Yachasqanchis hina unayñan kay pacha ‘tukukuy qaylla p’unchaykunapi’ kashan; tiempoq pasasqanman hinataq aswan sinchi ‘sasa tiempokunaman’ chayashanchis. Bibliaq willasqan hina, kay tiempopi runakunaqa kananku karan “kikinkuta munakuqkuna, qolqe sonqokuna, alabakuqkuna, hatunchakuqkuna, runamasinkuta k’amiqkuna, [...] mana reqsikuqkuna, Diosta mana manchakuqkuna, mana munakuyniyoqkuna,  mana khuyapayakuqkuna, yanqa qasi tumpakuqkuna, aychankuq munaynillanta ruwaqkuna, millay yana alma runakuna, tukuy allinkaqta cheqnikuqkuna, amigonkunata hap’iykachiqkuna, waq’a hina ruwaqkuna, pay-payman tukuqkuna ima” (2 Timoteo 3:1-5). Chayraykun runakunaqa kay tiempopi imaymana mana chaninkunata ruwashanku.

6, 7. ¿Ima mana chanin ruwaykunatan kay tiempopi runakuna ruwashan?

⁶ Kay pachak qhepa watakunapin sinchi mana chanin ruwaykunata rikukuran. Chay watakunapin askha guerrakuna karan. Wakin historiadorkunaq nisqanman hina, segunda guerra mundial nisqallapis wañunman karan phisqa chunka otaq soqta chunka millón runakuna, aswantaqa wañuranku mana soldado runakuna, paykuna karanku qharikuna, warmikuna, wawakuna ima. Chay guerra tukuqtintaq waranqanpi runakuna wañullarankutaq huk guerrakunapi, chaypipas mana soldado runakunan aswantaqa wañuranku. Satanasmi chay mana chaninkunata ruwachin, payqa yachanmi Jehová Dios pisi tiempollamanta atipananta. Biblian kayta willaranña: “Saqran qankunaman uraykamun, sinchi phiñasqan kashan, tiempoqa pisillaña kananta yachaspa”, nispa (Apocalipsis 12:12).

⁷ Teqsimuyuntinpin sapa wata gastanku huk billón dólar nisqa qolqeta armakunapi, soldadokunapi, hukkunapipas. Ichaqa millonninpi runakunan mana ima necesitasqankuta rantiyta atinkuchu wakcha kasqankurayku. Sichus armakuna ruwaypi qolqe gastasqankuta churankuman allin kaqkunata ruwanankupaq chayqa, may allinchá kanman. Yaqa waranqa millón runakunan pisichikunku mikhunamanta, wakintaq ichaqa wikch’unkuraq mikhunata. Naciones Unidas nisqan hina, sapa watas phisqa millón wawakuna wañunku yarqaymanta. ¡Chayqa mana chaninpunin! Chaymantapas sapa watas tawa chunka otaq soqta chunka millón wawachakunata wañuchinku mamanpa wiksallanpiraq kashaqtin. ¡Chayqa sinchi mana chaninpunin!

8. ¿Pillan runakunapaq chanin kayta apamunman?

 ⁸ Kay pachapi kamachiqkunaqa manan atishankuchu runakunaq ñak’ariynin tukuchiyta, manataqmi hayk’aqpas atinqakuchu. Kay tiemponchismanta rimaspa Diospa Simin Qelqa willaranña: “Millay runakunapas q’otuq runakunapas aswan-aswanraqmi mana chanin-kayman chayanqaku, q’otuspanku q’otuchikuspanku ima”, nispa (2 Timoteo 3:13). Mana chanin kayqa sinchi mast’arisqan kashan, chaymi runaqa mana atinchu chinkachiyta. Chanin Diosllan atinman chinkachiyta. Payllan Satanastapas, supaykunatapas, millay runakunatapas chinkachinman (Jeremías 10:23, 24).

Mana chanin kaymanta tapukuqkunaqa manan pantashankuchu

9, 10. ¿Imaraykun Asaf iñiyninpi chiriyaran?

⁹ Ñawpa tiempopiqa Dios sonqo runakunapas tapukurankun: ¿Imarayku Dios manaraq tukuchinchu mana chaninkunata? nispa. Huk runamanta yachasun. Salmos 73 textoq umanpi qelqasqa kashan Asaf suti, yaqapaschá karan Davidpa tiemponpi Leví ayllumanta allin tocaq runa, otaq Asafpa mirayninmanta mayqen tocaqpas. Asafpas mirayninpas qelqarankun askha yupaychay takikunata. Ichaqa huk tiempon Asaf iñiyninpi chiriyaran. Asafqa qhawariran millay runakunaq qhapaqyasqanta, llakhilla kasqankuta, mana ima sasachakuypi tarikusqankutapas.

¹⁰ Asafmi niran: “Millaykunaq qhapaqyasqanta rikuspaymi hatunchakuqkunata envidiakurqani. Manan paykunaqa llakikunkuchu, qhalillapunin kanku. Manan runakuna hinapunichu muchunku, manan wakinkuna hinapaschu sasachaykunata rikunku”, nispa (Salmo 73:2-8). Qhepamantaqmi ichaqa reparakuran pantasqanta (Salmo 73:15, 16). Chaymi mana allin yuyaykusqanta cambiaran, ichaqa manaraqmi entienderanchu imarayku millay runakuna llakhilla kawsanku, chanin runakunataq ñak’arinku chayta.

11. ¿Imatan Asaf entienderan?

¹¹ Chaymantan Asafqa entienderan Jehová Dios millay runakunamanta cuenta mañananta  (Salmo 73:17-19). Davidmi qelqaran: “Señor Diosta suyakuy, simintapas kasukuy, paytaqmi hatunchasunki hallp’ata chaskinaykipaq, ñawiykiwanmi rikunki millaykunaq wañurasqanta”, nispa (Salmo 37:9, 11, 34).

12. a) ¿Imatan Jehová Dios ruwanqa mana chanin kawsaywan? b) ¿Imaninkin mana chanin kawsayta Jehová Dios tukuchinanmanta?

¹² Tiempollanpin Jehová Diosqa mana chanin kawsayta tukuchinqa. Cheqaq cristianokunapas yuyaymanashanallanchismi chaypi. Ama qonqasunchu, Jehová Diosqa paypa contranpi kaqkunataqa wañuchinqan, paypa munayninta ruwaqkunatataqmi ichaqa sumaqta qhawarinqa. “Payqa runakunatan qhawamushan, ruwasqankutan t’aqwimushan. Señor Diosqa chanin runakunatan t’aqwimun, ichaqa millay runakunatapas maqaylla maqaqkunatapas cheqnikunmi. Millay runakunataqa muchuchinqan, sansakunawan rawrashaq azufrepiwan. Ruphashaq wayran paykunataqa hasut’inqa. Señor Diosqa chaninmi, chanin-kaytapunin munakun.” (Salmo 11:4-7.)

Mosoq pachapi chanin kay t’ikarinqa

13, 14. ¿Imaraykun mosoq pachapi t’ikarinqa chanin kay?

¹³ Maypachachus Jehová Dios tukuchinqa Satanaspa kamachisqan kay pachata, chayraqmi qallarinqa mosoq pacha. Chay mosoq pachatan Diospa Reinon kamachimunqa hanaq pachamanta, chayta mañakunankupaqmi Jesús yachachiran qatikuqninkunata. Chaypachan chanin kayqa pachantinpi mast’arikunqa, chinkapunqataq mana allin kawsay mana chanin kawsaypas, hinan hunt’akunqa kay mañakuy: “Qhapaqsuyuyki [‘Reinoyki’, NM] hamuchun, munayniyki kay pachapi ruwakuchun, imaynan hanaq pachapipas ruwakun hinata”, nispa (Mateo 6:10).

¹⁴ Llapa chanin runakunan chay gobiernota suyakushanku. Biblian willawanchis imayna chay gobierno kananta. Salmo 145:16 texto llapallanpi hunt’akunqa, chaypin nin: “[Jehová Diosníy,] makiykita kicharispan llapa kawsaqkunata munasqankuwan saksaykachinki”, nispa. Isaías 32:1 textopas nillantaqmi:  “Chanintapuni kamachikuq reymi kanqa [Jesucristo hanaq pachapi], kallanqataqmi cheqaq-kayman hina kamachikuqkunapas [kay Hallp’api Cristoq kamachiysiqninkuna]”, nispa. Rey Jesucristomanta Isaías 9:7 textopas nillantaq: “Davidpa kamachikuy tiyananpin tiyanqa, kamachikuy atiyninqa hinantinmanmi mast’arikunqa, thak-kaypas manan tukukunqachu. Chaninchayta ruwaspa cheqaqllatapuni kamachispanmi kamachikuyninta allinta takyachinqa kunanmanta wiñay-wiñaypaq. Chaytan Tukuy-atiyniyoq Señor Diosqa ruwanqa pay kikin hatunchasqa kananpaq”, nispa. ¿Yuyayniykipi rikukunkiñachu chay chanin gobiernoq kamachisqanpi kawsashasqaykiyta?

15. ¿Imatan Jehová Dios runakunapaq ruwanqa mosoq pachapi?

¹⁵ Mosoq pachapiqa manañan pipas ninqañachu Eclesiastés 4:1 textoq nisqanta: “Rikullarqanitaqmi kay pachapi tukuy sarunchaykunatapas. Ñak’arishaqkunan waqasharqanku, manataq pipas paykunata sonqochaykuq karqanchu, muchuchiqninkutaqmi atiyniyoq kasharqanku, manataqmi pipas paykunamanta sayarikuq karqanchu”, nispa. ¡Imayna sumaqraqchá kanqa chay mosoq pachaqa! Huchayoq kasqanchisraykun mana k’apakta yuyaykuyta atinchischu chaykunapi. Mana allin kayqa manan kanqañachu, sapa p’unchaytaq sumaqta kawsakusunchis. Jehová Diosqa tukuy mana allinkunata allichanqa, yuyaykusqanchismantapas aswan allintaraqmi ruwanqa. Chaychá Jehová Diosqa apóstol Pedrota yuyaycharan kayta qelqananpaq: “Ñoqanchismi ichaqa Diospa prometewasqanchis mosoq hanaq pachata mosoq hallp’a pachatawan suyashanchis, chaykunapiqa tukuy imapas chaninkaman kanqa”, nispa (2 Pedro 3:13).

16. ¿Imaynapin ‘mosoq hanaq pachapas’ ‘mosoq hallp’a pachapas’ takyasqaña kashan?

¹⁶ Chay ‘mosoq hanaq pachaqa’ (otaq Cristoq umallisqan hanaq pacha gobierno) ñan takyachisqaña kashan. ‘Mosoq hallp’a pachapas’ (otaq mosoq pachapi tiyayta qallariqkunaqa) huñusqañan kashanku kay tukukuy p’unchaykunapi. Yaqa qanchis millón runakunañan kashanku  235 nacionkunapiña, yaqa pachak waranqa congregacionkunapitaq huñunakushanku. Paykunaqa Jehová Diospa chanin kamachikuyninkunata yachaspa, cheqaqta munanakuspa huk nisqalla kawsanku. Satanaspa kamachisqan pachapi tiyaq runakunaqa manan hayk’aqpas Diospa llaqtan hina huk nisqalla kawsarankuchu. Sumaq kawsasqankuqa rikuchishanñan mosoq pachapi kusi kawsay kananta, chaypi tiyaq runakunaqa chanin kayman hinapuni kamachisqa kanqaku (Isaías 2:2-4; Juan 13:34, 35; Colosenses 3:14).

Satanaspa phawaykusqanqa mana imapin tukunqa

17. Satanasqa manan atipanqachu Diospa llaqtanman phawaykuspaqa, ¿imaynapin chayta yachanchis?

¹⁷ Satanaspas paywan kaqkunapas as pisi tiempollamantan Jehová Diospa llaqtanman phawaykunqaku wañuchiy yuyaywan (Ezequiel 38:14-23). Jesusqa willaranmi ‘manchay ñak’ariy’ tiempopi chay kananta, paypa nisqan hina, chay manchay ñak’ariy hinaqa “manan hayk’aqpas kay pacha qallariymantapacha kunankama karqanchu, manataqmi kanqapaschu” (Mateo 24:21). ¿Atipanqachu Satanás? Manan. Diospa Simin Qelqa nin: “Señor Diosqa chanin runatan munakun, manan pay sonqo runataqa saqerparinchu. Wiñaypaqmi paykunaqa waqaychasqa kanqaku, millay runakunaq mirayninmi ichaqa chinkachisqa kanqaku. Chanin runakunaqa kay hallp’atan hap’ikapunqaku, chaypin wiñaypaq tiyanqaku”, nispa (Salmo 37:28, 29).

18. a) ¿Imatan Dios ruwanqa Satanás llaqtanman phawaykuqtin? b) Chanin kaypa atipananmanta yachasqayki, ¿imaynata kallpachasunki?

¹⁸ Satanaspas paywan kaqkunapas chay kutillatawanña Diospa llaqtanman phawaykunqaku. Jehová Diosmi profeta Zacariaswan qelqachiranña: “Pipas qankunata tupaykuqqa ñawi  ruruytan tupaykun”, nispa (Zacarías 2:8). Pipas ñawinchisman dedonta churaykunman chayqa kaqpachallan horqosunman, chay hinallataq Jehová Diospas kaqpacha wañuchinqa llaqtanman phawaykuqkunata. Llapa runakunamantaqa Diospa kamachinkunan kanku aswan llamp’u sonqo, munakuq, sumaqta kawsaqkuna, kasukuqkuna ima; chayrayku paykunaman phawaykusqankuqa manapuni chaninchu. Diosqa ‘chanin runa’ munakuqtaq chayqa, manan hinallatachu qhawanqa, aswanpas llaqtanman phawaykuqkunata wiñaypaq wañuchinqa, chhaynapin mana chanin kayta chinkachinqa llaqtantataq qespichinqa. ¡Maytan kusikunchis chay p’unchay qayllaykamushasqanta yachaspa! (Proverbios 2:21, 22.)

¿Imaynatan kutichiwaq?

• ¿Imaraykun sinchi mast’arisqa kashan mana chanin ruwaykuna?

• ¿Imaynatan Jehová Dios tukuchinqa Hallp’api mana chanin kawsayta?

• ¿Kay estudiopi ima yachachikuykunan kusichisunki?

[Tapuykuna]