‘Jehová Diospa angelninqa payta manchakuqkunatan muyuykun’

Khaynatan willakun Christabel Connell

Christopher sutiyoq runan imaymanata tapuwasharanku, ñoqaykutaq Bibliawan kutichisharayku; manan reparakusqaykupaschu unayña paywan rimashasqaykuta ni sapa ratulla ventananta qhawasqantapas. Ripunaykupaqña kashaqtinmi payqa ventananta qhawakacharukuspa niwaranku: “Pasapunkuñan, manan imapas kanñachu; kunanqa atiwaqchisñan ripuyta”, nispa. Chaymantataq bicicletaykuq kasqankama riysiwaranku, chaymantan payqa kutipullaran wasinman. ¿Pikunatan rikunman karan manchasqaraq: “Kunanqa atiwaqchisñan ripuyta”, nispa niwanankupaq?

CHRISTABELMI sutiyqa, 1927 watapin nacerani Sheffield nisqa llaqtapi, chayqa Inglaterra nacionpin kashan. Segunda guerra mundial nisqapin huk bomba phataspa wasiyta thuniran, chaymi hatun mamayman kachawaranku escuelayta tukunaypaq. Catolicokunaq escuelanpi kashaqtiymi monjakunata, religionpi huk yachachiqkunatawan tapuq kani: “¿Imaraykun kay pachapi sinchi maqanakuy, mana allin kawsay ima kan?” nispa. Ichaqa manan pipas allintaqa chaykunamanta willawaranchu.

Guerra tukukuqtinmi enfermera kanaypaq estudiarani. Estudiayta tukuspataq Londres nisqa llaqtaman astakurani huk hospitalpi llank’anaypaq. Chay llaqtapipas huk llaqtakunapi hinan kallaranpuni millay kawsay. Kuraq turay Corea nacionpi guerraman ripuqtin hinallan hospital hawapi rikurani iskay runakuna millayta maqanakushaqta. Manan pipas chay runakunata t’aqaranchu, chaymi hukninkaq runaqa chay maqanakusqankurayku ñawsaman tukupuran. Chay p’unchaykunapin ñoqaqa layqakunawan kuska huñukuq kani, mamitaytaq chayman riysiwaq. Paykunapas manan yachasqakuchu imaraykuchus millay kawsay kasqanta.

Biblia estudiayta qallarini

Kuraq kaq turay Johnmi Jehová Diospa testigonman tukupusqa, chaymi huk kuti watukuqniy hamusqa, chaypin tapuwaran: “¿Yachankichu imarayku kay tiempopi millay kawsay kasqanta?” nispa. Ñoqataq nirani: “Manan yachanichu”, nispa. Chaymi payqa Bibliata kicharispa Apocalipsis 12:7-12 textota leewaran. Chaypiñan entienderani kay millay kawsay kananpaq Satanás supayninkunapiwan huchayoq kasqankuta. Chaymantataq turaypa niwasqanman hina Jehová Diospa testigonkunawan Bibliata estudiayta qallarirani. Ichaqa runakunata manchakusqayraykun chay tiempopi mana atiranichu bautizakuyta (Pro. 29:25).

Ñañay Dorothypas Jehová Diospa testigonmanmi tukupusqa. Paypas parlaqmasin Bill Robertspiwanmi watukamuwaranku. Paykunan 1953 watapi Nueva York nisqa llaqtapi asamblea internacional nisqaman risqaku. Ñoqaqa paykunamanmi willarani Biblia estudiasqaymanta, chaymi Billqa tapuwaran: “Bibliata estudiashaspa, ¿llapan textokunatachu maskhaq kanki? ¿Marcarankichu estudiasqayki libropi tapuykunaman kutichiyta?” nispa. “Manan”  niqtiytaq: “Chhaynaqa manan allintachu estudiaranki, phaway yachachiqniyki hermanata maskhamuy hukmanta estudiachinasuykipaq”, nispa niwaran. Chay p’unchaykunapin supaykunapas manchachiwayta qallariranku. Chaymi ñoqaqa Jehová Diosmanta mañakuq kani, chhaynapi paykunamanta cuidawananpaq.

Escociapi Irlanda nacionpiwan precursora kasqay

1954 watapi 16 enero killapin bautizakurani, mayo killapitaq llank’anaymanta lloqsipurani, junio killapitaq precursora kapurani. Pusaq killa pasaruqtintaq Escocia nacionpi kaq Grangemouth llaqtaman kachawaranku precursora especial kanaypaq. Chay llaqtapi kashaqtiymi repararani Jehová Diospa angelninkuna yanapawanankupaq ‘muyuykuwasqankuta’ (Sal. 34:7).

1956 watapitaq kachawaranku Irlanda nacionpi Galway llaqtapiñataq predicanaypaq. Chay llaqtamanqa kinsan rirayku. Chaypi chayllaraq predicashaspaymi huk punkuta takashaqtiy huk cura lloqsimuran. Chay qhepallamanmi huk guardia hamuspa ñoqata compañeraykunatawan comisariaman apawaranku. Sutiykuta maypi tiyasqaykutawan tapuwaspankutaq guardiaqa telefonomanta waqyaran. Wakin rimasqantan uyarirayku, chaypin niran: “Arí, padrecito, ñan yachaniña maypi tiyasqankuta”, nispa. Chaypin repararayku chay guardiata pi kachamusqanta. Hinan tiyasqayku wasipi dueñota kamachiranku wasinmanta qarqowanankupaq, chaymi sucursalmanta niwaranku chay llaqtamanta ripunaykupaq. Trenpa lloqsinan horamanta chunka minuto qhepataña chayarayku chaypas, chayllapiraqmi trenqa kashasqa, chayllapitaqmi kashasqa huk runapas ripunaykuta rikuytapuni munaspa. Ñoqaykuqa chayraqmi kinsa semanallaraq predicasharayku chay llaqtapi.

Chaymantan Limerick llaqtamanñataq kachawaranku, chay llaqtapipas Católica Iglesiallataqmi munayninta ruwashasqa. Chay llaqtapiqa askha runakunan huñunarukuspa ñoqaykuta asipayawaqku, chaymi wakinqa mana punkunkuta kichawaqkupaschu paykunata manchakusqankurayku. Huk wata pasayllatan qayllallapi kaq llaqtapi huk hermanotapas maqayusqaku. Chayraykun anchata kusikurayku Christopher sutiyoq runa allinta chaskiwasqankumanta, paymantan ñawpaqpiqa willamuraykichisña. Paymi niwaranku: “Kutimunkichis astawan yachachiwanaykichispaq”, nispa. Hinan ñoqaykuqa Christopherpa wasinta rirayku, chayllamanmi huk cura wasinta haykuspa kamachiran wasinmanta qarqowanankupaq, hinan Christopherqa niran: “Ñoqan kay señoritakunataqa wasiyman invitarani, ñoqallataqmi punkuyta tocamuqtinku kayman haykuchimurani. Qantan ichaqa mana invitaraykichu hamunaykipaq, nitaq punkuytapas tocamurankichu, aswanmi ch’inlla haykuramunki”, nispa. Chayta niqtinmi chay curaqa sinchi phiñasqa ripuran.

Ñoqaykuqa manan yacharaykuchu chay sacerdote askha runakunapiwan hawapi suyawashasqankuta. Christopherqa yacharanmi chay runakuna ñoqaykupaq sinchi phiñasqa kasqankuta, chaymi ñaqha willamusqaykichis hina, ventanallanta qhawakachakushasqa. Chayraykun payqa suyaran chay runakuna pasapunankutaraq, chayñan niwaranku ripunaykupaq. Tiempoq pasasqanman hinan yacharayku Christopher familianpiwan chay llaqtamanta qarqosqa kaspa Inglaterra nacionman ripusqankuta.

Galaad nisqa escuelaman invitawanku

1958 watapin Nueva York llaqtapi asamblea internacional nisqa aparikunan karan, chay asambleaq sutinmi karan “Diospa Munaynin” nisqa, chayman rinaypaqmi alistakusharani, chayllamanmi willawaranku Galaad nisqa escuelaman rinaypaq, chaywanqa ñan 33 kutitaña chay escuela aparikunan karan. Chaymi asamblea pasaytaqa manaña wasiyman kutiraniñachu, aswanmi 1959 watapi escuela qallarinankama Collingwood (Ontario, Canadá) nisqa llaqtaman kachawaranku. Chay asambleapin Eric Connell hermanota reqsirani. Payqa 1957 watapin Biblia estudiayta qallarisqa, 1958 watapitaq precursor kapusqa. Asamblea pasaymantapachan Canadá nacionpi kashaqtiy, Galaad escuelapi kashaqtiypas payqa sapa p’unchay cartata apachimuwaq. Chaymi tapukuq kani: “¿Iman ñoqaykumanta kanqa kay escuelamanta lloqsiqtiy?” nispa.

¡Ima munaymi karan Galaad escuelaman riyqa! Ñañay Dorothywan qosanpiwan iman chay escuelapi kasharayku. Chay escuelata tukuqtiykun paykunata niranku Portugal nacionman rinankupaq, ñoqatataq niwaranku Irlanda nacionman rinaypaq. Chaymi anchata llakikurani mana ñañaywan kuskachu risqaymanta. Chaymi escuelapi huknin yachachiqta nirani: “Yaqapaschá imatapas mana allintachu ruwarurani, chaychá mana ñañaywanchu rishani”, nispa. Chaymi payqa niwaran: “Manan chaychu. Qankunaqa misionero kaspa maymanpas rinallaykichismi”, nispa.

 Hukmanta kutini Irlanda nacionman

1959 watapi agosto killapin kutirani Irlanda nacionpi kaq Dún Laoghaire nisqa llaqtaman, chaypi kaq congregacionpin servirani. Chay tiempopaqqa Ericqa Inglaterrapiñan kashasqa, payqa kusisqan kasharan cercallanpi kasqaymanta. Paypas ñoqa hina misionero kaytan munaran, chaymi niran: “Irlandamantaq misionerokunata kachamushanku chayqa, chaymanmi ñoqapas hamusaq chaypi predicanaypaq”, nispa. Hinan payqa hamuran tiyasqay llaqtaman, 1961 watapitaq casarakurayku.

Casarakusqaymanta soqta killa qhepallatan Ericqa motontin t’ikrakapusqa, chaymi umanta hatunta t’oqorukusqa, doctorkunapas manan yacharankuchu kawsanqachus manachus chayta. Kinsa semanan hospitalpi karan, chaymantataq wasiyman apakapurani, chaypin payta cuidarani qhaliyanankama, phisqa killapin qhaliyaran. Chhaynapiña tarikuspapas tukuy atisqaytan ruwarani predicashanallaypaq.

1965 watapin Sligo llaqtaman kachawaranku, chay llaqtapi kaq huk congregacionpiqa pusaq hermanokunallan kasqaku. Kinsa wata qhepamantataq rirayku Londonderry nisqa llaqtapi huk huch’uy congregacionman. Huk kutinmi predicasqaykumanta kutimushaspa tiyasqayku wasimanta huk lado calleta tarirayku alambrekunawan wisq’asqata. Chhaynapin Irlanda del Norte nisqa nacionpi qallariran The Troubles (Sasa tiempo) nisqa. Chay tiempopin askha wayna sipaskuna huñunarukuspanku carrokunata kanaqku. Tiyasqayku llaqtapas iskayman t’aqasqan kasharan, huk t’aqan karan catolicokuna, huktaq protestante nisqakuna, chaymi manapuni allinchu karan huk ladomanta hukkaqman riyqa.

Sasa tiempokunapi predicasqayku

Predicaspaykun askha llaqtakunaman rirayku, chaykunapipas reparakuraykun Diospa angelninkuna ñoqaykuwan kashasqankuta. Predicashaqtiyku callekunapi runakuna ch’aqwayta qallariqtinqa huk ladomanmi ripuq kayku, chaykuna pasaruqtinñan hukmanta kutiq kayku. Huk kutinmi tiyasqayku wasiq cercallanpi runakuna huñukuspa imaymanata ruwayta qallariranku, pintura vendenanku tiendatapas kanarurankun, chaymi ventanaykukamaraq chayamuran rawrashaq k’aspikuna. Ñoqaykuqa manchasqan kasharayku wasiyku ruphananmanta, chaymi mana puñuraykupaschu. 1970 watapin ripurayku Belfast nisqa llaqtaman, chaypin yacharayku hukmanta chay tiendaman huk bomba churaspa ruphachisqankuta, chaypiqa tiyasqayku wasitawanmi rupharapusqa.

Huk kutinpas huk hermanawan predicashaqtiykun rikurayku huk wasiq ventananpi huk tubota. Purishaqtiykun qonqaylla chay tuboqa phatamuran, chaypin yacharayku bomba kasqanta. Chayniqpi runakunaqa ñoqaykumanñan tumpawasharanku, chayllamanmi huk hermana wasinman pasayachiwaranku, chayñan chay runakunaqa mana imanawarankupaschu.

1971 watapin hukmanta kutirayku Londonderry nisqa llaqtaman, chaypachaqa huk hermanaman watukuqmi rirayku. Manaraq wasinman chayashaqtiykun ichaqa carreterapi askha runakuna kashasqaku, paykunaqa manan reparaqpas tukuwarankuchu, chaymi pasallarayku chayninta. Chay hermanaq wasinman chayaqtiykutaq tapuwaranku: “¿Rikurankichischu carreterapi askha runakuna kashaqta?” nispa. Ñoqaykutaq nirayku: “Arí, rikumuykun, ichaqa manan imanimuwankupaschu”, nispa. Chayta niqtiykun payqa admirakuran. Chay p’unchaykunallapis chay runakunaqa huk doctorpa huk guardiaq carrontawan kanarapusqaku.

1972 watapin Cork nisqa llaqtamanñataq astakurayku, chaymantataq Naas llaqtaman, chaymantataq Arklow llaqtaman. 1987 watapitaq Castlebar llaqtamanñataq kachawaranku, chaypin kunankama kashayku. Chaypin yanapakurayku huk Huñunakuna Wasi ruwayta, chaywanqa anchatan kusikurayku. 1999 watapin qosay sinchita onqollarantaq, ichaqa Jehová Diospa yanapayninwan hermanokunaq yanapayninwan iman allinta kallpachakurani qhaliyanankama payta cuidanaypaq.

Iskay kutitan qosaywan kuska precursorkunapaq escuelaman haykurayku. Payqa kunankamapas umalliqmi kashan. Ñoqaqa artritis nisqa onqoyniyoqmi kani, chaymi cinturaypi tulluykunata, moqoykunatawan operachikurani. Religionpi umalliqkunaña contraypi hatariran, sasa tiempokunapiña predicarani chaypas, carroyta manaña manejayta atisqaymi anchataqa llakichiwaran, manaña may munasqayman risqayrayku. Hermanokunaqa imaymanamantan yanapawaranku. Kunanqa tawnallantinmi maymanpas purini, karu kaqtintaq bateriallawan puriq sillapi rini.

Iskayniykumantaqa pachak wata mastaraqmi precursor especial karayku, isqon chunka pusaqniyoq watatan Irlanda nacionpi servirayku, kunankamapas chayllapin kashayku, manataqmi munaykuchu serviyniykuta saqeytaqa. Manaña milagrokuna kanantachu suyayku chaypas, allintan yachayku Jehová Diospa angelninkuna payta manchakuspa serviqkunaq ladollanpi kashasqankuta.