Paqtataq Diosniykichista Qonqawaqchis

WAKIN Israel runakunaqa ñan unuq kasqanta mana apichakuspalla pasasqakuña. Ichaqa yaqa llapankun chayraq mayuta pasasharanku ch’aki hallp’anta, manañataqmi hayk’aqpas chhaynata pasanankuchu karan. Jehová Diosmi Jordán mayuta t’aqaran, chhaynapin millonninpi Israel runakuna ch’aki pampanta chimparanku Prometesqa hallp’aman. Chay kutipiqa, tawa chunka wata ñawpaqta Puka qochata chimpaq taytanku hinachá askha Israel runakuna niranku: “Manan hayk’aqpas qonqasaqchu kay p’unchaypi Jehová Diospa ruwasqantaqa”, nispa (Jos. 3:13-17).

Jehová Diosmi ichaqa yacharan wakinninku ‘usqhaylla paypa ruwasqankunata qonqapunankuta’ (Sal. 106:13). Chayraykun Diosqa Josueta kamachiran mayu chawpimanta chunka iskayniyoq rumita orqomunankupaq hinaspa maypichus puñusqanku cheqaspi tawqanankupaq. Llapankutan Josué niran: “Chay rumikuna[n] yuyarichisunkichis imatachus Señor Diospa ruwapusqasuykichista”, nispa (Jos. 4:1-8). Chay tawqasqa rumikunan paykunata yuyarichinman Jehová Diospa ruwasqankunata, imarayku wiñaypaq hunt’aq sonqowan servinankutapas.

¿Yanapawasunmanchu chay willakuy kay tiempopi cristianokunata? Arí, yanapawanchismi, ñoqanchispas manan Jehová Diosta qonqananchischu nitaq pay serviytapas saqenanchischu. Ñawpaqmantaraqmi Diosqa Israel llaqtata niran payta ama qonqanankupaq, chaymanta yachayqa anchatan yanapawasun. Moiseswanmi willachiran: “Paqtataq Apu Señor Diosniykichista qonqawaqchis, hunt’allaychispuni kunan kamachisqay unanchayninta, kamachikuyninta, chaninchaynintapas”, nispa (Deu. 8:11). Chaypi nisqan hina, Diosta qonqapuspaqa manañan payta kasukunkumanchu. Ñoqanchispas chaymanqa urmasunmanmi. Chayraykun apóstol Pablo cristianokunata anyaran ama “chay wakin mana kasukuqkuna hina” urmanankupaq, imaynan ch’inneq aqo pampapi Israel runakuna ruwaranku hinata (Heb. 4:8-11).

Kay temapin yachasun Israel runakunata imakuna sucedesqanmanta, chaykunan yachachiwanchis Jehová Diosta mana hayk’aqpas qonqananchista. Chaymantapas iskay Israel runakunaq ruwasqanmi yanapawasun agradecekuywan mana pisipaspa Diosta servishanallanchispaq.

¿Imaraykun Diosta mana qonqananchischu?

Jehová Diosqa manan Israel runakunata qonqaranchu Egiptopi askha watakuna kashaqtinku. Payqa “Abrahamwan, Isaacwan, Jacobpiwan rimanakusqanta[n] yuyarirqan” (Éxo. 2:23, 24). Kamachi kasqankumanta kacharichisqanqa mana hayk’aq qonqanapaqmi karan.

Jehová Diosqa isqon plagakunatan Egiptoman apachimuran, chaytaqa manan Faraonpa sacerdotenkunaq magia ruwasqanpas sayachiyta atiranchu. Payman tukuq Faraonqa sapa kutinmi Diosta mana kasukuspa mana munaqchu Israel runakuna kachariyta (Éxo. 7:14–10:29). Chunkakaq plagapin ichaqa mana munashaspa kachariran (Éxo. 11:1-10; 12:12). Hinan Israel runakunaqa Moisespa umallisqan Egiptomanta lloqsimpuranku, paykunataqa askha Egipto runakunan qatikuranku. Llapankuqa kinsa millón hinan karanku (Éxo. 12:37, 38). Manaraq nishu karutachu rishaqtinkun, Faraonqa kamachinkunata kacharisqanmanta ñakapakuspa hatun ejercitontin carretakunantin qhepankuta phawaran. Jehová Diostaq Moisesta kamachiran Pihahirotman Israel runakunata pusananpaq, chayqa orqokunaq muyurisqan Puka qochaq ladonpin tarikuran (Éxo. 14:1-9).

Faraonqa Israel runakunata hap’inanpaqmi yuyaykuran, chaymi ejercitontin paykunaman phawariran. Jehová Diosmi ichaqa hark’aran ñawpankupi sayaq phuyuta churaspa Israel runakunatataq sayaq nina k’ancharan. Chaymantan Puka lamar qochata t’aqaran, hinaspan unuqa Israel runakunapaq hatun ñan iskay ladoman perqa hina kicharikuran sayayninqa 15 metro hinan kanman karan. Egipto runakuna Puka qochaman chayamuspankutaq  Israel runakunata rikuranku qochaq chawpinta huk lado chimpaman ayqeshasqankuta (Éxo. 13:21; 14:10-22).

Huk allin yuyaykuq gobernanteqa manañachá qhepankuta haykunmanchu. Hatunchakuq Faraonmi ichaqa ejercitontin Israel runakunata qatispa Puka qochaman phawaykuran. Jehová Diosmi ichaqa manaraq Israel runakunaman aypashaqtinku carretankuq ruedanta orqoran, chhaynapin mana aypayta atirankuchu (Éxo. 14:23-25; 15:9).

Carretankuta allichashanankukaman Israel runakunaqa huk lado chimpaman lloqsiranku. Chayllamanmi Moisesqa qochaman makinta haywariran, hinan Jehová Diosqa kaqmanta unuta kutiyachiran. Faraontaq ejercitontin heq’epaspa wañuranku. Lliwmi wañuranku. ¡Israel runakunataq libre kapuranku! (Éxo. 14:26-28; Sal. 136:13-15.)

Diospa chhayna ruwasqanmanta uyariq llaqtakunaqa unaytan manchakuymanta khatataranku (Éxo. 15:14-16). Tawa chunka wata qhepamanmi Jericó llaqtapi Rahab iskay Israel runakunata niran: “Ñoqaykuqa sinchita manchakushaykiku [...]. Uyarirqaykun qankuna Egiptomanta lloqsimushaqtiykichis Puka Qochata chimpanaykichispaq Señor Diospa ch’akirqachisqanta”, nispa (Jos. 2:9, 10). Diosta mana serviq runakunapas manan qonqarankuchu llaqtanta kacharichimunanpaq Diospa ruwasqantaqa, ¿chaychu Israel runakuna qonqankuman karan?

“Ñawi rurunta hinan waqaycharqan”

Israel runakunaqa Puka qochata chimpasqanku qhepamanmi ‘hatun manchana ch’inneq’ Sinaí aqo pampaman haykuranku. Chaypiqa manan “chhikan unullapas” nitaq mikhunapas chay tukuy runapaqqa karanchu, chhaynaña kaqtinpas Diosqa manan paykunata saqerpariranchu. Moisesmi yuyarispa niran: “Señor Diosmi llaqtanta tarirqan ch’inneqpi, wayraq waqtasqan ch’aki hallp’api, paykunata p’istuykuspa uywarqan, ñawi rurunta hinan waqaycharqan”, nispa (Deu. 8:15; 32:10). ¿Imaynatan Jehová Dios paykunata yanaparan?

‘Hanaq pachamantan [maná] mikhunata parachimuran’, chayqa ‘ch’inneq pampantinpin rikhuriq’ (Éxo. 16:4, 14, 15, 35). Unutapas ‘qaqamantan’ orqoran. Tawa chunka wata ch’inniq aqo pampapi kashaqtinkuqa manan p’achanku  thantakuranchu, nitaq chakinkupas punkiranchu (Deu. 8:4). Tukuy chaykunamanta, ¿imatan Jehová Diosman qonkuman? Moisesmi llaqtata niran: “Qankuna kikiykichista allinta cuidakuychis, paqtataq sonqoykichispi qonqarqowaqchis, Diospa ruwasqan rikusqaykichista”, nispa (Deu. 4:9). Israel runakuna agradecekuywan Diospa kacharichisqanta yuyarinkuman chayqa, kasukunkumanmi kamachikuyninkunata wiñaypaqtaq servinkumanpas. Ichaqa ¿imatan paykuna ruwaranku?

Qonqaqqa mana agradecekuqmanmi tukupun

Moisesmi niran: “Qankunaqa Hatun Qaqa Taytaykichistan saqepurqankichis, kamaqniykichis Diostan qonqapurqankichis”, nispa (Deu. 32:18). Israel runakunaqa mana kasukuq kasqankuraykun qonqapuranku Puka qochapi Jehová Diospa ruwasqanta, ch’inneq aqo pampapi cuidasqanta, munakuyninpi paykunapaq tukuy imaymana ruwasqantapas.

Huk kutinmi unuta mana tarisqankurayku Moisés contra rimapakuranku (Núm. 20:2-5). Maná mikhunamantapas nirankun: “¡Amikuykuñan kay ima kasqan mikhunawan!” nispa (Núm. 21:5). Chaymantapas Diospa ruwasqanmantan rimapakuranku, Moisestapas manan umalliqninkuta hinachu qhawariranku. Kaytan niranku: “¡Allinmi kanman karqan Egipto suyupi wañukapuyninchisqa, mana chaytaq kay ch’inneqpi wañukapuyninchispas! [...] Huk umallita churakusun, hinaspa Egiptoman kutipusun”, nispa (Núm. 14:2-4).

¿Imaynan Jehová sientekuran Israel llaqta mana kasukuqtin? Qhepa tiempomanmi chay ruwasqankupi yuyaymanaspa huk salmista niran: “¡Hayk’a kutitan ch’inneqpi payta mana kasurqankuchu! ¡Hayk’a kutitan chay ch’inneq cheqaspi payta llakichirqanku! Yapapas-yapan Diostaqa wateqarqanku, Israelpa Ch’uya Diosnintan phiñachirqanku. Manan atiyninta yuyarqankuchu, manallataq awqankumanta qespichimusqan p’unchaytapas yuyarqankuchu, chaypachan Egipto suyupi utirayanakunata ruwarqan”, nispa (Sal. 78:40-43). Arí, Israel runakunaqa anchatan Diospa sonqonta k’iriranku mana agradecekuq kasqankuwan.

Iskay Israel runakunan mana qonqarankuchu

Chaywanpas wakinqa manan Jehová Diosta qonqarankuchu. Paykuna ukhupin kasharanku Josuewan Calebwan, iskayninkun chunka runakunapiwan Cades-barneamanta kachasqa karanku Prometesqa Hallp’ata qhawamunankupaq. Chunka runakunan mana allin willakuywan kutimuranku, Josuewan Calebwanmi ichaqa llaqtata niranku: “¡Qhamiyaq risqayku hallp’aqa ancha allinpunin! Señor Dioschus sumaqta qhawariwasun  chayqa, yanapawasunmi chay hallp’aman haykunanchispaq, payqa qowasunpunin. Chay suyuqa lecheq miel misk’iq askha kanan hallp’an kasqa. Chhaynaqa, ama Señor Dios contra k’ulluchakuychischu”, nispa. Chayta uyarispan Israel runakunaqa ch’aqeytapuni paykunata munaranku. Chaywanpas paykunaqa manan pisiparankuchu, aswanpas qaqatan Jehová Diosman hap’ipakuranku (Núm. 14:6-10).

Watakunaq pasasqan qhepamanmi Caleb Josueta niran: “Tawa chunka watayoq kashaqtiymi, Moisesqa Cades-barneamanta hallp’a qhamiyaqta kachawarqan, kutimuspaypas ñoqaqa sut’intan willakurqani. Ñoqawan wakin riqkunan ichaqa llaqtata iskayrayachirqanku, ñoqataqmi Diosniy Señor Diospaq tukuy sonqo karqani”, nispa (Jos. 14:6-8). Calebwan Josuewanqa Jehová Diospi confiasqankuraykun imaymana sasachakuykunata aguantaranku. Paykunaqa allintan decidikuranku Jehová Diosta tukuy tiempo yuyarinankupaq.

Kay iskaynin runakunaqa agradecekuqmi karanku, paykunaqa yuyarillaqkupunin Jehová Dios Israel llaqtaman prometesqan allin ruruq hallp’a qosqanta. Llapallankun Israel runakunaqa agradecekuq kananku karan, kawsanankupaq sumaqta Jehová Dios paykunata cuidasqanrayku. Josuemi qelqaran: “Señor Diosqa Israel runakunaq ñawpa taytankunaman: Qosqaykichis, nispa jurasqan hallp’ata paykunaman qoykapurqan [...]. Señor Diospa Israel runakunaman allin rimarisqan simikunaqa llapanpunin hunt’akurqan”, nispa (Jos. 21:43, 45). ¿Ñoqanchispas kallpachakusunmanchu Caleb Josué hina kananchispaq?

Agradecekuq kasun

Huk kutinmi, tukuy sonqowan Diosta serviq runa tapukuran: “¿Imatan Señor Diosman kutichipusaq tukuy allinkunata ruwapuwasqanmanta?” (Sal. 116:12). Jehová Diosqa bendeciwanchismi kawsananchispaq necesitasqanchista qowaspanchis, yanapawanchismi paywan allinpi kananchispaq, huchamanta wañuymanta kacharichiwananchispaqpas Churintan kachamuran. Chaykunamantaqa manan wiñayta kawsaspapas pagayta atisunmanchu. Ichaqa llapanchismi tukuy ruwasqanmanta agradecekusunman.

¿Yanaparasunkichu Diospa kamachikuyninkuna sasachakuykunamanta karunchakunaykipaq? ¿Yanaparasunkichu Diospa pampachaynin hukmanta ch’uya concienciayoq kanaykipaq?  Diospa yanapawasqanchisqa wiñaypaqmi, agradecekuyninchispas wiñaypaqmi kanan. 14 watanpi kashaq Sandra sutiyoq sipaschan Diospa yanapayninwan hatun sasachakuykunata atiparan, paymi nin: “Jehová Diosmantan mañakurani yanapawananpaq, imayna yanapawasqanmantaqa admirakuranin. Kunanmi yachani imaraykus papay niwaq Proverbios 3:5, 6 textota yuyashanallaypaq, chaypin nin: ‘Tukuy sonqoykiwan Señor Diosman hap’ipakuy, amataq qan kikiykiq yuyayniykimanqa k’askakuychu. Tukuy ruwasqaykikunapi Señor Diosta yuyariy, paymi cheqan ñanninta pusasunki’, nispa. Manan iskayanichu, imaynan kunankamapas yanapawasharan chhaynatachá Jehová Diosqa yanapawashallanqa”, nispa.

Pruebakunata aguantaspaqa Jehová Diosta mana qonqasqanchistan rikuchinchis

Diosta mana qonqaqkunaqa pacienciakuq otaq aguantaqmi kallankutaq, Biblian nin: “Pacienciakushallaychispuni iñiypi wiñay tukusqa, hunt’asqa, tukuy imapaq wakichisqa kanaykichispaq”, nispa (Sant. 1:4). ¿Imatan nishan “iñiypi wiñay tukusqa, hunt’asqa” nispa? Kallpachakunanchismi imayna runa kasqanchispi aswan allin kananchispaq, chaykunan yanapawasun Jehová Diospi confiaspa pruebakunata aguantananchispaq. Pruebakuna tukukuqtinqa anchatan kusikunchis aguantasqanchismanta. Pruebakunaqa tukunpunin (1 Cor. 10:13, Edición 1988).

Huk cristianon askha wataña Diosta servishan payqa imaymanamantan onqoran, onqoyninta aguantananpaq imachus yanapasqanmantan nin: “Kallpachakunin imatachus Jehová Dios ruwashasqanpi piensanaypaq manan ñoqaq munasqaypichu. Diospaq hunt’aq kayqa munayninta ruwaymi, manan ñoqaq munayniytachu. Sasachakuykunapi tarikuspayqa manan ninichu: ‘¡Ay, Jehová!, ¿imaraykun ñoqa khaynapi tarikuni?’ nispa. Ima sasachakuypas kaqtinqa payman hap’ipakuspaymi servishallani”, nispa.

Kay tiempopi Diospa llaqtanqa paytan ‘espiritupi cheqaq-kaypiwan yupaychanku’ (Juan 4:23, 24). Ñoqanchisqa manan hayk’aqpas Diosta qonqasunchu imaynan ñawpaqpi Israel runakuna ruwaranku hinata. Ichaqa manan Diospa llaqtanpi kasqanchisraykuchu paypaq hunt’aq kasunman. Caleb Josué hinan llapallanchis agradecekuywan imaymana sasachakuykunata aguantaspa Jehová Diosta servishanallanchis. Chay ruwasqanchisqa allinpunin kanqa, Diosmi sapankanchista kay sasa tiempokunapi yanapawashanchis cuidawashanchis ima.

Josuepa tawqasqan rumikunaqa Diospa ruwasqanta Israel runakuna yuyarinanpaqmi karan. Ñoqanchispas llaqtanta qespichinanpaq Diospa ruwasqankunawanmi yachanchis kay tiempopi llaqtanta mana saqerparinanta. Chayrayku kallpachakuy salmista hina Diosta yuyarinaykipaq, paymi niran: “Señor Diospa ruwasqankunatan yuyarisaq, ñawpa p’unchaykunapi Señor Diospa musphana ruwasqankunatan yuyarisaq, tukuy ruwasqankunapin yuyaymanasaq, ruwasqankunatan yuyarisaq”, nispa (Sal. 77:11, 12).

[7 paginapi foto]

Israel runakunaqa ch’aki pampantan purinanku karan

[Fotota horqorqan]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[8 paginapi foto]

Israel llaqta Cades-barneapi kashaqtinkun 12 runakuna Prometesqa Hallp’ata qhawaq riranku

[Fotota horqorqan]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[9 paginapi foto]

Israel runakunaqa askha watata ch’inneqpi kasqankumanta Diospa prometesqan allin hallp’api tiyasqankumantaqa anchatan agradecekunanku karan

[Fotota horqorqan]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[10 paginapi foto]

Diospa munayninpi yuyaykuymi yanapawasun ima sasachakuykunatapas aguantananchispaq