Ama yanqa kaqkunata qhawasunchu

“Hark’aykuway ama yanqa kaqkunata qhawanaypaq.” (SAL. 119:37.)

1. ¿Imaraykun may sumaq ñawiyoq kay?

¡ÑAWINCHISQA may sumaqpunin! Ñawinchiswanmi imatapas imaymana colorpi rikunchis. Rikuytan atinchis familianchis asuyamushasqanta otaq ima peligropas asuyamushasqanta. Rikullanchistaqmi imaymana sumaq t’ikakunata, sach’akunata, animalkunata, ch’askakunata, hukkunatapas; chaykunata rikuspan yachanchis Kamaq kasqanta (Sal. 8:3, 4; 19:1, 2; 104:24; Rom. 1:20). Ñawinchiswan qhawaspan Jehová Diosmanta imaymanata yachanchis, chaytaq yanapawanchis paypi iñinanchispaq (Jos. 1:8; Sal. 1:2, 3).

2. a) ¿Imaraykun mana allin kaqta mana qhawapayanachu? b) ¿Imatan salmista Diosmanta mañakurqan?

² Sichus ñawinchis mana allinkunata qhawapayanman chayqa, yuyayninchispin mana allinkunata yuyaykusunman, chayraykun allinta ñawinchista cuidananchis. Satanaspa kamachisqan millay pachaqa imaymana propagandakunatan runakunaman qhawachin, chaykunata hukllata qhawariypas waqllichiwasunmanmi (1 Juan 5:19). Salmistaqa allintan Diosmanta mañakurqan: “Hark’aykuway ama yanqa kaqkunata qhawanaypaq”, nispa (Sal. 119:37).

¿Imaynapin ñawi waqllichiwasunman?

3-5. ¿Ima ejemplokunan rikuchin ñawiq munapayasqan mana allin kasqanta?

³ Evawan sucedesqanta yuyarisun, Satanasmi Evata nirqan, sichus ‘allinkaqta mana allinkaqta reqsichiq sach’a ruruta’ mikhunman chayqa, ‘ñawin kicharikunanta’. Chay uyarisqanmi munapayachirqan chay sach’aq rurunta. Astawanqa “warmiqa qhawarirqan sach’a ruruqa mikhunapaq sumaqllaña, munayllaña kasqanta”. Evaqa sach’a ruruta qhawapayaspan mikhurqan, chhaynapin Diosta mana kasukurqanchu. qosanpas kaqllatan ruwarqan, ruwasqankuwantaq runapaq huchata wañuytawan apamurqanku (Gén. 2:17; 3:2-6; Rom. 5:12; Sant. 1:14, 15).

⁴ Noepa tiemponpipas angelkunan ñawinkuq rikusqanwan sonqonkuta suwachikurqanku. Chaytan Génesis 6:2 willan: “Hinan Diospa wawankunaqa [angelkuna] runakunaq ususinkunata sumaq rikch’ayniyoq kasqanta qhawarispa, lliwmanta akllarikuspa, pi munasqankuwan casarakurqanku”, nispa. Rikusqanchis hina, chay warmikunata munapayaspankun paykunawan puñuyta munarqanku, chhaynapin huchallikurqanku. Munasqankuta ruwaspataq millay phiña wawakunata churiyarqanku. Chayraykun sinchita millay kawsay qoñirirqan chaymi Dios llapa runakunata wañuchirqan, Noellatan familiantawan mana wañuchirqanchu (Gén. 6:4-7, 11, 12).

⁵ Unay watakuna qhepamanmi Ahán sutiyoq runatapas ñawin waqllichirqan. Israel runakuna Jericó llaqtata atipaqtinku lliwta ch’usaqyachinanku karqan, ichaqa qolqeta qorita chaniyoq kaqkunataqa manan hoqarinankuchu karqan, chaykunataqa templomanmi apananku karqan. Diosmi kamachisqa: “Chay llaqtapi ch’usaqyachinapaq kaqta amapuni hoqarinkichischu llamiykullankichispaschu”, nispa. Ichaqa  Ahán runan mana kasukuspa chaniyoq kaqkunata aparikurqan, chay ruwasqanraykun Hai llaqta runakuna Israel runakunata atiparqanku 36 israelitakunatataq wañurqanku. Chaykunaqa tukurqan Ahánpa suwakusqanmanta yachakuqtinñan. Suwakusqan sut’iman horqokuqtinmi pay willakurqan: ‘Hoqarimusqaypin rikurqani [chaniyoq kaqkunata] [...] chaymi aparikamurqani’, nispa. Qhawapayasqanmi sonqonta suwarqan Diospa hark’asqanta ruwananpaq, chayqa mana allinninpaqmi karqan ‘lliw kaqninkunapaqpas’ (Jos. 6:18, 19; 7:1-26).

Ñawinchista cuidasun

6, 7. ¿Imawanmi astawanqa Satanás runakunata urmachin? ¿Imaynatan propagandakunawanpas ñawi sonqota suwan?

⁶ Eva, mana kasukuq angelkuna, Ahán runa hinan, kunanpas runakuna “ñawiq rikusqan millay munapakuykuna[man]” urmashanku, chaywanmi astawanqa Satanás runakunata waqllichin (2 Cor. 2:11; 1 Juan 2:16). Rikuspaqa imatapas rantisunman ruwasunmanmi, chaytan allinta yachanku propaganda ruwaqkuna. Chaykunamanta yachaq runan nin: “Ñawiqa imamantapas astawanmi sonqota suwan. Askha kutipin rikuruspaqa rantiyta munanku otaq chayman hina ruwanku”, nispa.

⁷ Chaymi propaganda ruwaqkunaqa allinta estudianku, yuyaykunku imaymanata rikuchinankupaq chhaynapin sonqota suwanku, imatapas munapayaspa rantinankupaq. Estados Unidosmanta runan estudiarqan propaganda imaynata runakunaq sonqonta suwasqanta, paymi nirqan: “Propagandakunataqa ruwakun manan runakuna yachanallanpaqchu, aswanpas kusikunankupaq munapayanankupaqmi, chayman hinataq imatapas ruwanankupaq”, nispa. Chaypaqmi propagandakunapi qhelli kaqkunata rikhurichimunku. Chaykuna yachasqanchismi yanapawanchis mana allinkuna qhawaymanta ñawinchista cuidananchispaq, chhaynapin yuyayninchis sonqonchispas allinlla kanqa.

8. ¿Imaraykun Biblia anyawanchis ñawinchista cuidanapaq?

⁸ Cristianokunapas urmallankumanmi ñawiq rikusqan millay munapakuykunapi otaq aychaq millay munayninkunapi. Chaymi Biblia anyawanchis ima qhawasqanchista ima munasqanchistapas allinta qhawarikunanchispaq (1 Cor. 9:25, 27; leey 1 Juan 2:15-17). Job, allinta yacharqan pipas qhawapayaspaqa chayta munapayananta, chaymi nirqan: “Ñoqa kikiymi allintapuni yuyaykurqani soltera sipaskunatapas mana munapayanaypaq [‘qhawapayanaypaq’, NM]”, nispa (Job 31:1). Jobqa manan warminmanta huk warmikunataqa llamiyuyta munarqanchu. ¡Manan chay ruwaytaqa yuyaykullarqanpaschu! Unay watakuna qhepatan, Jesucristopas nirqanña yuyayninchispi ch’uya kananchismanta, kaytan nirqan: “Pipas huk warmita munapakuspa qhawaqqa ñan sonqonpi chay warmiwan wasanchay huchata ruwanña”, nispa (Mat. 5:28).

Manan yanqa kaqkunata qhawanachu

9. a) ¿Imaraykun anchata cuidakuna internetpi imatapas qhawaspa? b) ¿Imaynapin mana allinninchispaq kanman pornografía nisqata hukllatapas qhawariruy?

⁹ Sapa kutin yapakushan pornografía nisqata qhawaqkuna, astawantaq internet nisqapi chayta qhawanku. Chaykunataqa manan maskhanaraqchu, mayninqa qonqayllan rikhurimun millay qhelli ruwaykunmanta fotokuna. Otaq chayamun mensajekuna, ñawinchanapaq kichakuqtintaq qhelli hucha ruwaykuna rikhurimun, chaytaqa manan wisq’aytapas atikunchu. Manaraq wisq’ashaqtiykin hukllata qhawarirusqayki mana yuyayniykimanta chinkanchu. Chay qhawarirusqallaykin sinchi  mana allinniykipaq kanman, kikiykitan huchachakuwaq otaq chay millaykunata mana qonqayta atiwaqchu. Aswanraqmi kanman sichus rikuyta munaspa chaykunata qhawawaq chayqa. Chhayna kaqtinqa, maytachá kallpachakunayki kanqa sonqoykimanta chay mana allin munapayaykunata chinkachinaykipaq (leey Efesios 5:3, 4, 12; Col. 3:5, 6).

10. ¿Imaraykun manan allinpunichu kanman pornografía nisqata wawakunaq qhawanan?

¹⁰ Wawakunapas k’uski kasqankuraykun mayninpiqa pornografía nisqata qhawankuman. Chay rikusqanrayku manaña allintachu yuyaykunqaku warmi-qhari puñuymanta. Chaymanta yachaqkuna ninku: “Sasan kanqa allin-kaqta ruwananpaq, hukkunatapas manan munakuywanchu rikunqa, sasatan hukkunawan apanakunqa, manañan warmitapas allinpaqchu qhawarinqa, pornografía qhawayllatan munanqa, yaqapaschá qhepaman estudionpi mana allinchu kanqa, nitaq familianwan amigonkunawanpas allinpichu kanqa”, nispa. Astawanqa sasachaykunapin tarikunqa casarakuqtin.

11. Hukkuna pornografía nisqata rikusqanku mana allinninkupaq kasqanmanta willay.

¹¹ Huk runa manaraq cristiano kashaspa rikusqanmanta, nirqan: “Llapa viociokunamanta pornografía nisqa vicioqa aswan sasan atipanaypaq karqan. Qonqayllan yuyarini rikusqayta, imatapas rikuspa, uyarispa, muskhispa otaq yanqallamantapas. Sapa p’unchaymi chayta atipanay”, nispa. Huk iñiqmasinchispas huch’uyllaraq kashaqtinsis tayta-manan wasinpi mana kashanankama mana Testigo taytanpa pornografía revistankunata qhawaq, paymi nirqan: “Rikusqaymi umaymanta mana chinkanchu kunankama. 25 watakuna pasaytan wakin fotokuna rikusqayta sut’ita yuyashani. Qonqapuyta munaqtiypas manan chinkanchu, manaña chaykunapichu yuyaykushani chaypas, chaykunawanmi mana allinchu sientekuni”, nispa. Chaymi yachayniyoq kananchis, sichus chay millaykunata mana qhawanchischu chayqa, manan llaki ñit’iwasunchu. ¿Imatan ruwasunman chay millaykunata mana qhawanapaq? Kallpachakunanchismi yuyaykusqanchista ‘Cristoman kasuchinanchispaq’ (2 Cor. 10:5).

12, 13. ¿Ima yanqa kaqkunata mana qhawanankupaqmi cristianokuna kallpachakunku, imarayku?

¹² “Yanqa kaqkunapas” kallanmantaqmi imaymana kusirichiykunapi, chaypin kanman qhapaq kay maskhay, layqakuykunamanta, maqanakuykunamanta wañuchinakuykunamantapas (leey Salmo 101:3). Chaymi Jehová Dios tayta-mamakunata kamachin wawankuna kusirikunankupaq ima akllanankuta. Manapunin munankumanchu wawanku magia librokunata qhawanankuta. Makillan kashananku imaynapipas wawanku televisionpi magiawan tupaq videokunata, wawakunapaq librokunata, revistakunata ima qhawanankumanta (Pro. 22:5).

¹³ Hayk’a watanchispiña kanchis chaypas, ayqekunanchismi maqanakuykunata wañuchinakuykunata ima rikhurichiq videojuego pukllaykunamanta (leey Salmo 11:5). Amapuni qhawasunchu Jehová Diospa cheqnikusqan ruwaykunata, chhaynapin yuyayninchista waqaychasun Satanaspa mast’arisqan ruwaykunamanta (2 Cor. 11:3). Chaymi ñawpaqman churananchis familiapi Dios yupaychayta, sapa p’unchay Biblia ñawinchayta, huñunakuykunapaq preparakuytapas, mana chayqa tiemponchistan usuchisunman (Fili. 1:9, 10).

Jesuspa yupinta qatikusun

14, 15. ¿Imapaqmi Satanás Cristota lliw suyukunata hatun atiynintawan qhawarichirqan, imaynatan pay chay pruebata atiparqan?

¹⁴ Kay pachapi espiritualpi yanqa kaqkunaqa hunt’an kashan, chaymi llapanmantaqa  mana ayqeyta atisunmanchu. ¡Jesusmanpas yanqa kaqkunatan qhawarichirqanku! Biblian willan: “Saqrataq [...] Jesusta pusarqan huk hatun orqo pataman, hinaspan kay pacha lliw suyukunata lliw hatun atiyninkunatawan qhawarichispa”, nispa (Mat. 4:8). ¿Imapaqmi chayta qhawarichirqan? tiemponpi lliw hatun suyukunata atiyninkunatawan qhawaspa Cristo kay pachaq hatunchananta munananpaqmi yuyaykurqan. Ichaqa, ¿imatan Jesús ruwarqan?

¹⁵ Jesusqa manan chaykunata yuyaykurqanchu, kaq raton Saqrata kutichirqan: “Anchhuriy, Satanás”, nispa (Mat. 4:8-10). Chhayna kutichisqanwanmi Cristoqa Diospa munayninta paywan allinpi kasqantawan ñawpaqman churasqanta rikuchirqan (Heb. 10:7). Chayta ruwaspan Satanaspa trampanmanta ayqerqan.

16. Satanás Jesusta imayna tentasqanmanta, ¿imakunatan yachasunman?

¹⁶ Jesusmantaqa askhatan yachasunman. Ñawpaqpi, llapanchistan Saqraqa urmachiyta munawanchis (Mat. 24:24). Iskaypi, qhawasqanchisqa sonqonchismanmi chayan, chayman hinataqmi allintapas otaq mana allintapas ruwasunman. Kinsapi, Saqraqa ‘ñawiq rikusqan millay munapakuykunawanmi’ tukuy atisqanta ruwan waqllichawananchispaq (1 Ped. 5:8). Tawapi, atisunmi atipayta sichus pruebakuna churawasqanchista mana kasusunchu chayqa (Sant. 4:7; 1 Ped. 2:21).

“Ñawiyki allin kachun”

17. ¿Imaraykun kunanmantapacha yachananchis tentacionkuna kaqtin ima ruwayta?

¹⁷ Jehová Diosmanmi qokurqanchis munayninta hunt’ananchispaq, chaymi yanqa kaqkunamanta karuchakurqanchis. Salmista hinan yuyaykurqanchis: “Simiykita hunt’anaypaqmi tukuy mana allin ñanmanpas mana thaskiykunichu”, nispa (Sal. 119:101). Chaymi mana allinchu kanman ima yanqa kaqpas rikhuriqtin, chayraq ima ruwayta yuyaykuyqa. Allintañan  yachanchis Bibliaq imakunata huchachasqanta. Satanaspa yuyaykusqankunatapas yachanchisñan. Yuyaykuy, ¿hayk’aqmi Satanás Jesusta nirqan rumita t’antaman tukuchinanpaq? Tawa chunka p’unchay, tawa chunka tutatawan ayunaspa yarqasqa kashaqtinmi (Mat. 4:1-4). Saqraqa allintan reparan pisi kallpa tarikuqtinchis, urmanapaq hina kaqtinchispas. Chaymi kunanmantapacha yachananchisña ima ruwananchista. ¡Manan suyanachu tentación kaqtinraq ima ruwanata! Sapa p’unchay Diosman qokusqanchista yuyarispaqa kallpatan hap’isun millay ruwaykunamanta karunchakunanchispaq (Pro. 1:5; 19:20).

18, 19. a) ¿Imaynapin hukniray “allin” ñawiyoq kay “mana allin” ñawiyoq kaymanta? b) ¿Imaraykun tukuy allin kaqta ruwananchis, imaynatan Filipenses 4:8 yuyaychawanchis chayta ruwanapaq?

¹⁸ Sapa p’unchaymi astawan yapakushan qhawanapaq hina imaymana kusirikuykuna. Chaymi kunanqa astawanraq kasukunanchis “allin” ñawiyoq kananchispaq Jesuspa yuyaychasqanta (Mat. 6:22, 23). ¿Iman “allin” ñawiyoq kay? kallpachakuspa Diospa munayninta hunt’aymi. Chhaynapin hukniray kasun “mana allin” ñawiyoq kaymanta, chayqa yanqa kaqkunata qhawapayaymi chaykunata munapayaytaq.

¹⁹ Yuyarisun, ñawinchiswan qhawaspan imatapas yuyaykunchis, imayna yuyaykusqanchistaq sonqonchispi kashan. Chaymi tukuy allin kaqta qhawananchis chaykunatataq ruwananchis (leey Filipenses 4:8). Ñoqanchispas salmista hina mañakusun: “Hark’aykuway ama yanqa kaqkunata qhawanaypaq”, nispa. Chay mañakuyman hina kawsasun chayqa, Jehová Diosmi ‘atiyniywan kawsachiwasun’ (Sal. 119:37; Heb. 10:36).

¿Imaynatan kutichiwaq?

• ¿Imaynapin qhawasqanchis sonqonchisman chayan?

• ¿Ima sasachaykunatan apamun pornografia nisqata qhaway?

• ¿Imaraykun “allin” ñawiyoq kananchis?

[Tapuykuna]

[23 paginapi fotokuna]

¿Ima yanqa kaqkunatan manapuni qhawananchischu?