Kay millay pachapiqa ‘purikuqkunallan’ kanchis

‘Chay runakunaqa [...] kay pachapi purikuqkunalla kasqankutan sut’incharqanku.’ (HEB. 11:13.)

1. Jesuspa willasqanman hina, ¿imaynatan qatikuqninkuna kay pachata qhawarinanku karqan?

JESUSMI discipulonkunamanta nirqan: ‘Paykunaqa [...] kay pachapin kashanku’, nispa. Chaymantataq nirqan: ‘Manan kay pachamantachu kanku, [otaq manan kay pachaq kaqninkunapi chaqrukunkuchu] ñoqapas manallataqmi kay pachamantachu kani’, nispa (Juan 17:11, 14). Chaywanmi willarqan qatikuqninkuna Satanaspa kamachisqan ‘kay pachata’ imayna qhawarinankuta (2 Cor. 4:4). Kay pachapiña tiyananku karqan chaypas, manan kay pachaq kaqninkunapi chaqrukunankuchu karqan. Paykunaqa ‘wak llaqtayoqkuna, purikuqkuna hinallan’ kawsananku karqan (1 Ped. 2:11).

‘Purikuqkuna’ hinallan kawsarqanku

2, 3. ¿Imaynapin Enoc, Noé, Abraham, Sara ima “wak llaqtayoq” ‘purikuqkuna’ hinalla kawsarqanku?

² Ñawpaq tiempokunamantaraqmi Diosta serviqkunaqa huknirayta kawsanku kay millay pachapi runakunamanta. Hallp’api manaraq diluvio kashaqtinmi Enoc, Noé ima “Diospa munayninta ruwaspallapuni” kawsarqanku (Gén. 5:22-24). Iskayninkupas mana manchakuspan predicarqanku, chay tiempopi millay pachata Dios tukuchinanmanta (leey 2 Pedro 2:5; Judas 14, 15). Millay runakuna ukhupiña kawsarqanku chaypas, Diospa munaynintan ruwarqanku. Chayraykun Biblia willan Enocqa “Diospa sonqonman chayaqtapuni  kawsasqanta”, hinallataq Noepas “wiñaymasinkuna ukhupi allin kawsaq” kasqanmanta (Heb. 11:5; Gén. 6:9).

³ Diosta kasukuspan Abrahamwan Sarawan Ur llaqtapi imaymana kaqninkuta saqerqanku, huk ladokunaman astakuspa karu llaqtapi kawsamunankupaq (Gén. 11:27, 28; 12:1). Pablon chaymanta qelqarqan: “Iñiywanmi Abrahamqa Diospa waqyasqanta kasukuspa llaqtanmanta lloqsimurqan, hinaspa puririrqan Diospa herencia qonan hallp’aman, ichaqa manan yacharqanchu maymanchus rishasqanta. Iñiywanmi Abrahamqa Diospa prometesqan hallp’api tiyarqan wak llaqtayoq hina. Payqa karpakunapin tiyarqan, pay hinallataqmi chay kikin prometesqata chaskiq Isaacpas Jacobpas karpakunapi tiyarqanku” (Heb. 11:8, 9). Chay hunt’aq sonqo runakunamantan Pablo nirqan: “Llapan chay runakunaqa iñishaspallan wañukapurqanku Diospa prometesqan kaqkunata manaraq chaskishaspa, ichaqa iñiyniyoq kaspankun karullamanta chaykunata qhawarirqanku, hinaspa kusikurqanku. Ahinapin kay pachapiqa purikuqkunalla kasqankuta sut’inchakurqanku”, nispa (Heb. 11:13).

Huk willakuyta israelitakuna chaskinku

4. ¿Ima willakuytan israelitakuna chaskirqanku manaraq Prometesqa Hallp’aman haykushaspa?

⁴ Tiempowanmi Abrahampa miraynin askhayaspa Israel llaqtaman tukupurqan, paykunapaqqa karqanmi imaymana kamachikuykuna, hinallataq hallp’apas (Gén. 48:4; Deu. 6:1). Ichaqa manan qonqanankuchu karqan chay hallp’aq dueñon Jehová Dios kasqanta (Lev. 25:23). Paykunaqa inquilino hinallan karqanku, chaymi ima kamachisqantapas kasukunanku karqan. Chaymantapas yuyarinankun karqan “runaqa mana t’antallawanchu kawsasqanta”, manataqmi imaymana kaqniyoq kaspapas Diosmanta qonqanankuchu karqan (Deu. 8:1-3). Manaraq Diospa Prometesqan Hallp’aman haykushaspan kay willakuyta chaskirqanku: “Abraham, Isaac, Jacob ñawpa taytaykichiskunaman prometesqan suyumanmi Diosniykichis Señor Dios pusaykusunkichis. Chay suyupiqa mana sayarichisqaykichis sumaq hatun llaqtakunan kashan, mana hunt’achisqaykichis hunt’a kawsayniyoq wasikuna, mana t’oqosqaykichis unu p’uytukuna, mana tarpusqaykichis uvas chakrakuna, olivos chakrakunapiwan kashan. Chaykunata mikhuykuspa saksaykuspaqa, amapunin Señor Diosta qonqankichischu”, nispa (Deu. 6:10-12).

5. ¿Imaraykun Israel llaqtata Dios mana chaskirqanchu, ima llaqtatan allinpaq qhawaripurqan?

⁵ Chay willakuyqa manan yanqachu karqan. Qhepamanmi Nehemiaspa tiemponpi, huk t’aqa levitakuna p’enqakuspa yuyarirqanku Prometesqa Hallp’aman israelitakuna haykuspa imachus ruwasqankuta. Paykunaqa allin wasikunayoq, mikhuynikunayoq, askha vinokunayoq kapuspan “mikhurqanku, saksaykurqanku, wirayarqanku” ima. Dios contran kapurqanku, yanapananpaq kachasqan profetakunatapas wañuchirqankun. Chayraykun Diosqa mana salvarqanchu enemigonkunamanta (leey Nehemías 9:25-27; Ose. 13:6-9). Unay tiempo qhepamanmi, Roma llaqta atiyniyoq kashaqtin, judiokuna mana iñirqankuchu prometesqa Mesiaspi, chaymantataq wañuchirqanku. Diosqa manañan paykunata chaskirqanchu llaqtanta hina, chaymi huk mosoq Israel espiritual llaqtata paqarichispa chay llaqtata allinpaq qhawarirqan (Mat. 21:43; Hech. 7:51, 52; Gál. 6:16).

‘Manan kay pachamantachu kanku’

6, 7. a) ¿Willay Jesuspa qatikuqninkuna kay pachapi imayna kawsanankumanta? b) ¿Imatan Pedro nirqan Saqraq kamachisqan pachapi mana chaqrukunanchismanta?

⁶ Qallariypi yachasqanchis hina, Diospa llaqtanpi umalliq Jesucriston willarqan qatikuqninkuna mana kay pacha runakuna hinachu kawsanankuta. Otaq Saqraq kamachikusqan kay millay pachapi mana chaqrukunankuchu kasqanta. Pisillaña wañupunanpaq kashaqtinmi qatikuqninkunata nirqan: “Ñoqan kay pachamanta akllakurqaykichis, chaymi runakunaqa cheqnikusunkichis manaña kay  pachaqchu kasqaykichisrayku”, nispa (Juan 15:19).

⁷ Cristianokuna yapakusqanman hina, ¿Diosta serviqkuna yachakunankuchu kay pachaman ruwayninkunamanpas, hinaspa chayman hina kawsananku? Manan. Cristianokunaqa maypiña tiyaspapas rikuchinankun karqan hukniray kasqankuta. Kinsa chunka wata Jesuspa wañupusqan qhepamanmi, Romaq kamachisqan llaqtakunapi cristianokunaman Pedro qelqarqan: “Munasqay wawqe-panaykuna, wak llaqtayoqkunata, purikuqkunata hinan, valekuykichis aychaq millay munasqankunataqa amapuni ruwaychischu, chaykunaqa kikin runaq contranpin maqanakushan. Diospi mana iñiqkuna ukhupi allintapuni kawsaychis”, nispa (1 Ped. 1:1; 2:11, 12).

8. ¿Imatan huk historiador willan qallariypi cristianokuna kay pachata imayna qhawarisqankumanta?

⁸ Huk allin reqsisqa historiador runan willan ñawpaq tiempopi cristianokuna ‘wak llaqtayoq, purikuqkuna hina’ Roma llaqtapi kawsasqankuta, ninmi: “Cristianokunapaqqa kayqa ancha importanten [...] qallariy kinsa pachak watakunapin qatiykachasqa karqanku [...] nishuta sapa kutilla [...]. Imaymanamantan tumpasqa karqanku. Pantasqa yupaychaykunata mana ruwaqtinkun, Diospi mana iñiq hina qhawarisqa karqanku. Llaqtapi yaqa llapa ruwaykunata mana ruwasqankuraykun runa cheqnikuqkuna hina qhawarisqa karqanku, chaykunan karqan: pantasqa yupaychay fiestakuna, llaqtapi fiestakunapas, cristianokunaq qhawarinanpaqqa hunt’an kasharqan pantasqa creenciakunawan, hinallataq qhelli ruwaykunawanpas” (Historia del cristianismo, de Kenneth Scott Latourette).

Kay pachataqa manan llapantachu utilizanchis

9. ¿Imaynatan cristianokuna rikuchinchis runakunata mana cheqnikusqanchista?

⁹ ¿Imaynatan yuyaykunchis “kay mana chanin pachamanta”? Ñoqanchisqa qallariy siglopi cristianokuna hinan yuyaykunchis. Chayraykun mayninpi runakuna mana allinta yachaspa ñoqanchismanta rimanku, otaq mana allinpaq qhawariwanchis. Ñoqanchisqa manan ‘runakunata cheqnipakunchischu’. Aswanpas, runamasinchista munakuspan kallpachakunchis wasin-wasinta Reinomanta ‘allin willakuykunata’ aparinanchispaq (Mat. 22:39; 24:14). Chaytaqa ruwanchis Diospa Gobiernon runakunaq gobiernonta tukuchinanpi confiaspan, chhaynapin mosoq pacha qallarinqa (Dan. 2:44; 2 Ped. 3:13).

10, 11. a) ¿Imaynapin kay pachata pisillata utilizanchis? b) ¿Imaynatan cristianokuna rikuchinku makilla kashasqankuta?

 ¹⁰ Kay pachaqa chinkapunanpaqñan kashan, chayraykun Diosta serviqkunaqa kay pachata mana llapantachu utilizanchis. Pabloq nisqantan allinta hap’ikunchis, paymi nirqan: “Wawqe-panaykuna, kaytan niyta munaykichis: Pisi tiempollañan kashan. Chay hinaqa, [...] rantikuqkunaqa manapas paykunaqchu kanman hinata rantisqankuta qhawachunku. Kay pachapi kaqkunata usachispa, kusikuqkunapas manapas usachinkumanchu hina kawsachunku. Kay pachaq imaynachus kasqan rikusqanchisqa tukukapuqllan”, nispa (1 Cor. 7:29-31). ¿Imaynatan cristianokuna kay pachata utilizanchis? Tecnología nisqapi imaymana kaqkunatan utilizanchis Bibliamanta willakuykuna askha nacionkunaman chayananpaq. Chaymantapas kawsanallanchispaqmi llank’anchis, necesitasqallanchistataq imatapas rantinchis. Kawsayninchispiqa manan ñawpaqmanchu churanchis kaqnikunayoq kayta imaymana ruwaykunatapas, chhaynapin kay pachata mana llapantachu utilizanchis (leey 1 Timoteo 6:9, 10).

¹¹ Makilla kashaq cristianokunaqa mana llapantachu kay pachata utilizanku imatapas estudiayta allin yuyaywan qhawarispa. Askha runakunan profecionniyoq kayta ancha importantepaq qhawarinku allin reqsisqa qhapaq kanapaq. Ñoqanchismi ichaqa purikuqkuna hinalla kawsaspa huk ruwaykunapi astawanqa yuyaykunchis. Manan kay pachapi ‘allin kaqkunapichu’ yuyaykunchis (Jer. 45:5; Rom. 12:16). Cristotan qatikunchis, chaymi kasukunchis kay kamachikuyta: “Qhawariychis, tukuy imaymana munapayaymanta cuidakuychis. Runaq kawsayninqa manan askha kaqniyoq kaspallachu allin kanqa”, nispa (Luc. 12:15). Sichus cristiano wayna-sipas kanki chayqa, espiritualpi ima ruwaymanpas aypanaykipaq yuyaykuy. Kallpachaykikun ama kawsanaykipaq necesitasqaykimanta astawanqa estudianaykipaq. Aswan importanteqa preparakunaykin “tukuy sonqoykiwan, tukuy almaykiwan, tukuy kallpaykiwan, tukuy yuyayniykipiwan” Diosta servinaykipaq (Luc. 10:27). Chayta ruwaspan ‘Diospa qhawarinanpaq’ qhapaq kanki (Luc. 12:21; leey Mateo 6:19-21).

Ama atipachikusunchu kay kawsaypa llakichikuyninwan

12, 13. ¿Imaynapin Mateo 6:31-33 textoq nisqanman hina kawsaq cristianokuna hukniray kanku kay pacha runakunamanta?

¹² Kay pachapi runakunaqa imaymanayoq kaytan munanku, Diosta serviqkunan ichaqa Jesuspa nisqanman hinan kawsanchis, nirqanmi: “Ama llakikuychischu: ¿Imatan mikhusunchis, imatan ukyasunchis, imawantaq p’achakusunchispas? nispaqa. Tukuy chaykunamantaqa mana iñiqkunallan llakipakunku, hanaq pacha Yayaykichisqa yachanmi tukuy chaykuna necesitasqaykichista. Aswanpas Diospa qhapaqsuyunta, chanin-kaynintawan ñawpaqtaqa maskhaychis, payqa tukuy chaykunatapas qosunkichismi”, nispa (Mat. 6:31-33). Askha cristianokunan yachanchis necesitasqanchista Taytanchis qowananchista, chayta kikinchispuni kawsayninchispi rikusqanchisrayku.

¹³ Biblian nin: “Pipas imachus kapuqninwan sonqopas sonqo kan chayqa, paypaqqa hatun qhapaq kayta tariy hinan Dios yupaychayqa”, nispa (1 Tim. 6:6). Kay tiempopiqa askha runakunan mana chay hinatachu yuyaykunku. Ejemplopaq, askha chayllaraq casarakuqkunan qallariymantapacha imaymana kaqnikunayoq kayta munanku; imaymana cosaskunawan hunt’asqa wasita, carrota chayllaraq lloqsimuq artefactokunata ima. Purikuqkuna hinalla kawsaq cristianokunan ichaqa, qolqenkuq kasqanman hinalla imayoq kanankupaqpas yuyaykunku. Askha cristianokunan necesitasqallankuwan kawsanku, chhaynapin tukuy tiemponkuwan kallpankuwan Diospa Gobiernonmanta willanku. Wakinqa Diostan servishanku precursor kaspa, Betelpi llank’aspa, watukuq umalli kaspa otaq misionero hina. ¡Anchatan valoranchis chay iñiqmasinchiskuna Diospaq llank’asqankuta!

14. ¿Imatan yachanchis muhu t’akaqmanta rikch’anachiywan?

 ¹⁴ Muhu t’akaq rikch’anachiymanta willaspan, Jesús rimarqan ‘kay kawsaypi afanakuy qhapaqyayta munapayaypas’ sonqonchispi kaq Diospa siminta mana ruruchinanmanta (Mat. 13:22). ¿Iman yanapawasun chay trampaman ama urmanapaq? Imachus necesitasqallanchiswan kusisqa kaymi, kay pachapi purikuqkuna hinalla kawsaypas. Chayqa yanapawanchismi “allin” ñawiyoq kanapaq, otaq “huk hawallata” qhawanapaq. Arí, Diospa Gobiernollantan tukuy yuyaywan qhawanchis, chaypaq llank’ayninchistataq ñawpaqman churanchis (Mat. 6:22).

“Kay pachaqa tukukapushanmi”

15. ¿Apóstol Juanpa ima nisqanmi yuyarichiwanchis kay pachata imayna qhawarinanchista, imayna kawsananchistapas?

¹⁵ Cristianokunaqa yachanchismi kay millay pachaq chinkapunanpaq pisillaña kashasqanta, chayraykun ‘waq llaqtayoqkuna, purikuqkuna hinalla’ qhawarikunchis (1 Ped. 2:11; 2 Ped. 3:7). Chayta yachasqanchisraykun chayman hina imatapas ruwanchis, munanchis, decidinchispas. Apóstol Juanmi cristianomasinkunaman yuyaycharqan ama kay pachata nitaq chaypi kaqkunatapas munapayanankupaq, nirqanmi: “Kay pachaqa tukukapushanmi, tukuy imaymana mana chanin munayninkunapiwan. Diospa munayninta ruwaqmi ichaqa wiñaypaq kawsanqa”, nispa (1 Juan 2:15-17).

16. ¿Imaynatan rikuchinchis Diospa akllasqan llaqta kasqanchista?

¹⁶ Jehová Diosmi israelitakunaman prometerqan kasukuqtinkuqa ‘llapa llaqtakunamanta aswan chaniyoq llaqtan kanankupaq’ (Éxo. 19:5). Hunt’aq sonqo Diospaq kasqanku tiempopin chay llaqtaqa hukniray karqan Dios yupaychayninkupi kawsayninkupipas. Kay tiempopipas Diosqa huk llaqtatan payta yupaychanankupaq akllakun, hukniraytaqmi kanku Saqraq kamachisqan pachamanta. Llapanchismi yacharqanchis “kay pachaq kaqninkunata sinchi munapayaytapas wikch’upuyta, hinaspa allin yuyaywan purispa, chaninta kawsaspa, Diosta manchakuspa kay pachapi kawsananchispaq. Chay hinata kawsashaspaqa kusisamiyoq suyakuyninchis hunt’akunantan suyakushanchis. Chay suyakuyninchisqa Jesucristoq qhapaq-atiyninpi rikhurimuyninmi. [...] Paymi ñoqanchisrayku wañuyman entregaykukurqan tukuy mana allin ruwaykunamanta kacharichiwananchispaq, hinaspa huchamanta ch’uyanchasqan kaspa llaqtan kananchispaq, allin kaqkunata tukuy sonqo ruwananchispaq” (Tito 2:11-14). Chay “llaqtapin” kashanku akllasqa cristianokuna, paykunata yanapaq waranqa-waranqanpi kaq Jesuspa ‘wak ovejankunapas’ (Juan 10:16).

17. ¿Imaraykun akllasqa cristianokunapas wak ovejakunapas mana hayk’aqpas ñakapakunqakuchu imayna kawsasqankumanta?

¹⁷ Akllasqa cristianokunaq ‘kusisamiyoq suyakuyninkuqa’ Cristowan hanaq pachapi kamachimuymi (Apo. 5:10). Wak ovejakunapaqtaq kay Hallp’api wiñay kawsay, chaypiqa manan purikuqllachu kanqaku millay runakuna ukhupi, q’ochukunqakun allin wasikunawan allin mikhunakunawan ukyanakunawanpas (Sal. 37:10, 11; Isa. 25:6; 65:21, 22). Cristianokunaqa manan israelitakuna hinachu qonqanqaku chay bendicionkuna ‘kay pachantinmanta Diospa’ kasqanta (Isa. 54:5). Akllasqa cristianokunapas wak ovejakunapas manan hayk’aqpas ñakapakunqakuchu kay millay pachapi purikuqkuna hinalla kawsasqankumanta.

¿Imaynatan kutichiwaq?

• ¿Imaynatan ñawpa tiempopi Diosta serviq runakuna purikuqkuna hinalla kawsarqanku?

• ¿Imaynatan kay pachata qhawarirqanku qallariypi cristianokuna?

• ¿Maykaman kay pachata utilizanchis cheqaq cristianokuna?

• ¿Imaraykun mana hayk’aqpas ñakapakusunchu kay pachapi purikuqkuna hinalla kawsasqanchismanta?

[Tapuykuna]

[18 paginapi dibujo]

Qallariypi cristianokunaqa manan participarqankuchu maqanakuykunamanta qhelli ruwaykunamanta kaq kusirikuykunapi