1, 2. ¿Imaraykun warmiq miraynin pakaykusqa kanan karqan?

EDÉN huertapi promesa ruwasqanraykun Jehová Diosqa imachus munasqanta hunt’anqapuni. Chaypin Saqrata nirqan: “Qantawan warmitawanmi cheqninachisqaykichis, mirayniykitawanpas paypa miraynintawanpas”, nispa. Jehová Diospa willasqan hina, warmiq mirayninmi Saqrata ‘umanpi’ sarunan karqan Saqrataq warmiq mirayninpa ‘talonninpi’ k’irinan karqan (Gén. 3:15). Chhaynaqa Saqran sinchitapuni warmita cheqnikunan karqan, chaymi imaymanata ruwaspa warmiq mirayninta chinkachiyta munarqan.

² Chayta yachaspachá salmistaqa khaynata mañakurqan: “¡Qhawariy! Awqaykikunan qaparimunku. Cheqnikuqniykikunan awqayki sayarimunku. Llaqtayki contra yuyaykuspan chhiwchinakunku, waqaychasqaykikuna contran yuyaychanakunku. Ninkun: Hamuychis, tukurparisun amaña huk suyu kanankupaq”, nispa (Sal. 83:2-4). Rikusqanchis hina Saqraqa warmiq mirayninta waqllichispan chinkachiyta munarqan. Chaymi Jehová Diosqa chay mirayta pakaykunanpaq, Jesuspa kamachikuyninwan munayninta  hunt’ananpaqwan huk rimanakuykunata ruwallarqantaq.

3, 4. a) ¿Hayk’aqmi Israel llaqtawan Diospa rimanakusqan hunt’akuyta qallarirqan? b) ¿Imata ruwanankupaqmi Israel llaqta prometekurqan? c) ¿Ima hunt’akunanpaqmi Israel llaqtawan Dios rimanakurqan?

³ Abrahampa, Isaacpa, Jacobpa mirayninkuna askhayaqtinmi huk hatun llaqtaman tukupurqanku, chayqa karqan ñawpa Israel llaqtan. Chay llaqtawanmi Jehová Diosqa Moisespa yanapayninwan huk rimanakuyta ruwarqan. Chaypin paykunaman kamachikuyninkunata qorqan paykunataq kasukunankupaq prometekurqanku. Chaytan nikun Israel llaqtawan Diospa rimanakusqan nispa. Biblian nin: “Moisesmi [...] Rimanakuy Qelqata hap’ispa llaqta uyarishaqtin leerqan, hinan llaqtaqa nirqan: ‘Señor Diospa tukuy imaymana kamachikusqantan hunt’asaqku, kasukusaqku’, nispa. Chaymi Moisesqa runakunata yawarwan ch’aqchuspa nirqan: ‘Tukuy chay simikunaman hinan Señor Diosqa qankunawan rimanakun, kay yawarmi rimanakuyta cheqaqchan, rimanakuy yawar kasqanrayku’”, nispa (Éx. 24:3-8).

⁴ Israel llaqtawan Diospa rimanakusqanmi hunt’akuyta qallarirqan 1513 watapi (m.J.h.). Chay rimanakuywanmi Jehová Diosqa Israel llaqtata akllakurqan paypa llaqtan kananpaq. Chaymantapachan Diosqa juezninku, kamachikuykunata qoqninku, reyninku kapurqan (Is. 33:22). Israel llaqtapi imakunachus sucedesqanmi rikuchiwanchis imapis tarikusunman Diosta kasukuqtinchis otaq mana kasukuqtinchispas. Kamachikuy simipin Diosqa paykunata nirqan wak diosniyoq runakunawan ama casarakunankuta. Chay hinapin kamachikuy simiqa Abrahampa miraynin ama waqllipunanpaq pakaykusharqan, chhaynapin Israel llaqtawan Diospa rimanakusqan hunt’akunan karqan (Éx. 20:4-6; 34:12-16).

5. a) ¿Ima ruwaytan Israel llaqta chaskinman karqan Diosta kasukuspa? b) ¿Imanaqtinmi Israel llaqta manaña Diospa llaqtanchu kapurqan?

⁵ Israel llaqtawan Diospa rimanakusqanraykun sacerdotekunapas kallarqantaq, chaymi astawanqa hamuq tiempopi hunt’akunan karqan (Heb. 7:11; 10:1). Kamachikuy simita Israel llaqta kasukuspaqa “sacerdotekunan” kankuman karqan (leey Éxodo 19:5, 6). Ichaqa manan kasukurqankuchu, ñawpa kaq miray mesías chayamuqtinpas wañuchirqankun. Chaymi Israel llaqtaqa manaña Diospa llaqtanchu kapurqan.

6. ¿Imapaqmi kamachikuy simi karqan?

⁶ Israel llaqtaqa manan Diospaq hunt’aqchu karqan, chaymi manaña sacerdotekunachu karqanku. Chaywanpas kamachikuy simiqa manan yanqapaqchu karqan. Aswanpas warmiq miraynintan pakaykurqan, hinaspa Israel llaqtata yanaparqan mesiasta reqsinankupaq, chaytaqmi hunt’akurqan mesías chayamuqtin. Chaymi Bibliaqa nin: “Kamachikuy simitaqa Criston tukupun”,  nispa (Rom. 10:4). Ichaqa manañataq Israel llaqtamantachu sacerdotekuna kananku karqan chayqa, ¿pikunan sacerdotekuna kankuman? Chaypaqmi Jehová Diosqa mosoq llaqtawan huk rimanakuyta ruwarqan.

7. ¿Imatan Jehová Dios Jeremiaswan willachirqanña?

⁷ Jehová Diosmi Jeremiaswan willachirqanña Israel llaqtawan mosoq rimanakuy ruwananta, chayqa karqan Israel llaqtawan Diospa rimanakusqan manaraq tukupushaqtinmi (leey Jeremías 31:31-33). Chay mosoq rimanakuyraykun huchakunata pampachakunan karqan, ichaqa manan animalkunaq yawarninwanchu. Chaymi hukniray karqan Israel llaqtawan Diospa rimanakusqanmanta. Ichaqa, ¿imaynatan huchakunata pampachakunman animalkunaq mana yawarnillanwan?

8, 9. a) ¿Imapaqmi Jesús yawarninta hich’arqan? b) ¿Imapaqmi mosoq rimanakuy ruwakurqan? (10 paginapi dibujota qhaway.)

⁸ Unay watakuna qhepamanmi, 33 watapi 14 nisán p’unchaypi Señorpa cenan karqan. Chaypin Jesusqa 11 apostolninkunata nirqan: “Kay vinoyoq vasoqa yawarniywan cheqaqchasqa mosoq rimanakuymi, yawarniyta qankunarayku hich’asaq”, nispa (Luc. 22:20). Mateo qelqapin nillantaq: “Kayqa Diospa rimanakuyninta cheqaqchaq yawarniymi, askha runaq huchankuna pampachasqa kananpaqmi hich’asqa kanqa”, nispa (Mat. 26:27, 28).

⁹ Jesuspa yawarninwanmi mosoq rimanakuyqa valorniyoq kapurqan. Chayraykun huchakunapas wiñaypaq pampachasqa kapun. Jesusqa mana huchayoqmi karqan chaymi mana necesitarqanchu pampachanata, chayraykun chay rimanakuypi mana participarqanchu. Ichaqa yawarninpa valorninmi Adanpa wawankunaq allinninpaq karqan. Chay hinapin Diosqa wakin runakunata santo espiritunwan akllarqan “wawankuna” kanankupaq (leey Romanos 8:14-17). Paykunatan Diosqa Jesusta hina ch’uyapaq qhawarin, chayraykun Cristowan kuska herenciata chaskinqaku. Hinaspapas Israel llaqtaq rantinpin “sacerdotekuna” kanqaku. Chaymi apóstol Pedroqa nirqan: “Qankunan ichaqa ajllasqa ayllu kankichis, rey t’aqa sacerdotekuna, ch’uya runakuna, Diospaq rantisqa llaqta, laqhayaqmanta sumaq k’anchayninman waqyaqniykichispa musphay ruwasqankunata willanaykichispaq”, nispa (1 Ped.  2:9, MR). Rikusqanchis hina, mosoq rimanakuyqa ancha allinmi karqan. Chayraykun Jesuspa wakin qatikuqninkunaqa Abrahampa qhepa kaq mirayninmanta kayta atinku.

10. a) ¿Hayk’aqmi mosoq rimanakuy hunt’akuyta qallarirqan? b) ¿Imanaqtinmi mosoq rimanakuy pentecostés p’unchaypiña hunt’akurqan?

¹⁰ Mosoq rimanakuyqa manan Señorpa cenanpichu hunt’akuyta qallarirqan, aswanpas 33 wata pentecostés p’unchaypin. ¿Imanaqtin? Jesusmi yawarninta hich’ananraq karqan hinaspa hanaq pachaman kutispa Jehová Diosman yawarninpa valorninta haywanan karqan. Hinamanpas Cristowan kuska herencia chaskiqkunamanmi santo espirituta qokunan karqan.

11. a) ¿Imaynapin mosoq rimanakuy judiokunapaq mana judiokunapaqwan karqan? b) ¿Hayk’a runakunan mosoq rimanakuypi participananku karqan?

¹¹ Jeremiaswan mosoq rimanakuymanta Dios rimaspaqa, Israel llaqtawan rimanakusqantan mawk’ayachipusharqan. Ichaqa mosoq rimanakuy hunt’akuyta qallariqtinñan Israel llaqtawan rimanakusqanqa tukupurqan (Heb. 8:13). Mosoq rimanakuyraykun judiokunapas mana judío runakunapas Diospa gobiernonpi kamachikuyta atirqanku. Hinaspapas paykunaq ‘señalasqa kayninqa santo espirituq ch’uyanchasqan sonqoyoq-kaymi’, manan ñawpa kamachikuy simiman hinachu (Rom. 2:29). Chay mosoq rimanakuywanmi Jehová Diosqa paykunaq ‘yuyayninkupi kamachikuy simikunata churarqan, sonqonkupitaq chaykunata qelqarqan’ (Heb. 8:10).  Chay mosoq rimanakuypin 144.000 runakuna participananku karqan, paykunan kanku ‘Diospa cheqaq Israel llaqtan’ otaq Israel espiritual llaqtan (Gál. 6:16; Apo. 14:1, 4).

12. ¿Imapin rikch’akun Israel llaqtawan Diospa rimanakusqan mosoq rimanakuywan?

¹² ¿Imapin rikch’akun Israel llaqtawan Diospa rimanakusqan mosoq rimanakuywan? Ñawpaqpiqa Israel llaqtawanmi Diosqa rimanakurqan, mosoq rimanakuypitaq Israel espiritual llaqtawan. Moisespa yanapayninwanmi Diosqa Israel llaqtawan rimanakurqan, mosoq rimanakuypitaq Jesuspa yanapayninwan. Chay iskaynin rimanakuymi yawarwan valorniyoq kapurqan, ñawpaq kaqqa animalkunaq yawarninwan qhepa kaqtaq Jesuspa yawarninwan. Iskaynin rimanakuy kashaqtinmi umallikuna karqan, ñawpa Israel llaqtataqa Moisesmi umallirqan, mosoq Israel llaqtataq Jesús (Efes. 1:22).

13, 14. a) ¿Imaynapin mosoq rimanakuy Diospa gobiernon hunt’akunanpaq hina ruwasqa kashan? b) ¿Imaynapin akllasqa cristianokuna Jesuswan kuska reykuna kankuman?

¹³ ¿Imaynapin mosoq rimanakuy Diospa gobiernon hunt’akunanpaq hina ruwasqa kashan? Mosoq rimanakuyqa ch’uya naciontan paqarichin, paykunan reykuna sacerdotekuna Diospa gobiernonpi kanqaku. Chay mosoq llaqtan Abrahampa qhepa kaq miraynin (Gál. 3:29). Chay mosoq rimanakuymi hukmanta rikuchirqan Abrahamwan Diospa rimanakusqan cheqaqpuni kasqanta.

¹⁴ Arí, mosoq rimanakuyqa Israel espiritual llaqtatan paqarichin, chay hinapin akllasqa cristianokuna Cristowan kuska herenciata chaskinkuman. Ichaqa, ¿imaynapin akllasqa cristianokuna Jesuswan kuska sacerdotekuna reykuna hanaq pachapi kankuman? Chaypaqmi huk rimanakuytawan ruwakunan karqan.

15. ¿Ima rimanakuytan Jesús ruwarqan hunt’aq sonqo qatikuqninkunawan?

¹⁵ Cenata ruwakusqan qhepamanmi Jesusqa 11 apostolninkunawan rimanakurqan, chaytan nikun Diospa gobiernonpaq rimanakuy nispa (leey Lucas 22:28-30). Chay rimanakuypiqa manan Jehová Diosqa participarqanchu. Aswanpas Jesusmi qatikuqninkunawan rimanakurqan. Chaypin apostolninkunata nirqan “imaynan Yayaypas” ñoqawan rimanakurqan nispa, chayta nispaqa Melquisedec hina sacerdote kananpaq taytanwan rimanakusqanmantan nishanman karqan (Heb. 5:5, 6).

16. ¿Imapaqmi Diospa gobiernonpaq rimanakuy karqan?

¹⁶ Jesuspa 11 apostolninkunan lliw sasachakuyninkunapi paywan kuska ñak’arirqanku. Chaymi paykunaqa Jesuswan kuska hanaq pachapi kananku karqan reykuna sacerdotekuna hina kamachikamunankupaq, chay hunt’akunanpaqmi Diospa gobiernonpaq rimanakuyqa karqan. Ichaqa manan paykunallachu chay ruwaytaqa chaskikunanku karqan. Jesucriston huk rikhuriypi apóstol Juanman nirqan: “Atipaqtaqa ñoqawan kuskatan kamachikunay tiyanaypi tiyachisaq, imaynan ñoqapas atiparqani hinaspa Yayaywan kamachikunan tiyananpi tiyaykurqani hinata”, nispa (Apo. 3:21). Chaymi chay rimanakuyqa 144.000 akllasqa cristianokunapaq (Apo. 5:9, 10; 7:4). Chay rimanakuyraykun paykunaqa  hanaq pachapi Cristowan kuska reykuna kanqaku. Chaymi rikch’akun reywan casarakunanpaq akllasqa sipasman, reywan casarakuspaqa paywan kuskan kamachikuq kapun. Chaymi akllasqa cristianokunata Biblia nin Cristoq ‘casarakuqmasin sipas’ nispa, casarakunanpaq rimanasqa ch’uya doncellawantaq rikch’anachin (Apo. 19:7, 8; 21:9; 2 Cor. 11:2).

17, 18. a) ¿Imaynapin soqtantin rimanakuykuna Diospa gobiernon hunt’akunanpaq hina ruwasqa kashan? b) ¿Imanaqtinmi Diospa gobiernonpi tukuy sonqonchiswan iñinanchis?

¹⁷ Kay iskay estudiopin yacharqanchis sapanka rimanakuy Diospa gobiernon hunt’akunanpaq hina ruwasqa kashasqanmanta (qhaway “¿Imaynatan Dios munayninta hunt’anqa?” nisqa recuadrota). Chaymi rikuchin Diospa gobiernonqa otaq Jesuspa kamachikuyninqa rimanakuykunapi saphichasqa kasqanta. Chayraykun tukuy sonqonchiswan iñinanchis chay gobierno Diospa munayninta hunt’ananpi (Apo. 11:15).

¹⁸ Diospa gobiernollanmi kay pachapi sasachakuykunata tukuchinqa, chaymantaqa manan iskayanchischu. Chayraykun tukuy atisqanchista ruwananchis chay sumaq willakuykunata runakunaman willanapaq (Mat. 24:14).