1, 2. a) ¿Imatan judío umallikuna yachayta munarqanku? b) ¿Imatan Pedro kutichirqan? (Kay paginapi dibujota qhaway.) c) ¿Imaynapin mana manchakuspa Pedro kutichirqan judío umallikunaman?

APÓSTOL Pedron mana hayk’aq puriy atiq runata qhaliyachirqan. Chaymi pasarqan Jesuspa wañupusqan p’unchaykuna qhepata. Chay ruwasqanmantan Jesusta wañuchiq judío umallikuna, Pedrota tapurqanku ima atiywan piqpa sutinpi chay ruwasqanta. Chaymi payqa mana manchakuspa kutichirqan: “Nazaret llaqtayoq Jesucristoq sutinpin kay runaqa qhaliyarqapun, chaymi qayllaykichispi sayashan. Chay Jesucristotan qankunaqa chakatarqankichis, ichaqa Diosmi payta wañusqanmanta kawsarichimpun”, nispa (Hech. 4:5-10).

² Pisi tiempollaraqmi pasarqan runakunata manchakuspa Jesusta Pedroq negasqanmanta (Mar. 14:66-72). Chhaynaqa, ¿imaynapitaq kunanri mana manchakuspa kutichirqan? Chaytaqa ruwarqan santo espirituq yanapasqanmi, hinaspapas Pedroqa manan iskayarqanchu Jesuspa kawsarimpusqanmanta. ¿Imanaqtinmi mana iskayarqanchu? ¿Imanaqtinmi ñoqanchispas mana iskayananchischu Jesuspa kawsarimpusqanmanta?

3, 4. a) ¿Ima kawsarimpuykunan karqan apostolkunaq ñawpaqninta? b) ¿Pikunatan Jesús kawsarichirqan?

 ³ Kawsarimpuyqa karqanñan apostolkuna manaraq naceshaqtinkupas. Chaymi paykunaqa yacharqanku profeta Eliaspas Eliseopas Diospa atiyninwan wañusqakunata kawsarichisqankuta (1 Rey. 17:17-24; 2 Rey. 4:32-37). Huk kutinmi Eliseota p’ampasqanku t’oqoman huk ayata wikch’uykusqaku, chaymi Eliseoq tullunkunaman tupaspa kawsarimpurqan (2 Rey. 13:20, 21). Chay willakuykunamantaqa manan ñawpa cristianokunaqa iskayarqankuchu, imaynan ñoqanchispas Bibliaq nisqanmanta mana iskayanchischu hinata.

⁴ Jesuspas askha runakunatan kawsarichirqan, chaykunata yachayqa maytan kallpachawanchis. Huk kutinmi Jesusqa huk viudaq sapallan wawanta kawsarichirqan. ¡Imaynataraqchá chay viudaqa kusikurqan! (Luc. 7:11-15.) Kawsarichillarqantaqmi 12 watanpi kaq sipaschatapas. ¡Maytachá tayta-mamanqa kusikurqan yapamanta ususinkuwan kaspanku! (Luc. 8:49-56.) Lázaro kawsarimpuqtinpas, ¡maytachá kusikurqanku rikuqkunaqa! (Juan 11:38-44.)

5. ¿Imapin Jesuspa kawsarimpusqan hukniray karqan huk kawsarimpuykunamanta?

⁵ Apostolkunaqa yacharqankun Jesuspa kawsarimpuyninqa huk kawsarimpuykunamanta hukniray kasqanta. Hukkunaqa aycha cuerpopin kawsarirqanku tiempowantaq wañupurqanku, Jesusmi ichaqa espíritu cuerpopi kawsarispa manaña wañurqanchu (leey Hechos 13:34). Pedron Jesusmanta nirqan: “Cuerpopin wañuchisqa karqan, espiritupitaq kawsarichimpusqa karqan”, nispa. Nillarqantaqmi: “Jesucriston hanaq pachaman wicharipuspa Diospa paña ladonpi kashan, paytan angelkunapas, kamachikuqkunapas, atiyniyoqkunapas kasukunku”, nispa (1 Ped. 3:18-22). Ñawpa kawsarimpuykunaqa admirakunapaqmi karqan, Jesuspa kawsarimpusqanmi ichaqa aswan hatun milagro karqan.

6. ¿Imaynan Jesuspa qatikuqninkuna tarikurqanku paypa kawsarimpusqanta yachaspa?

⁶ Jesuspa enemigonkunaqa manan creerqankuchu kawsarimpunanta. Ichaqa kawsarispan atiyniyoq espíritu kapurqan. Hinaspapas kawsarimpuyninmi sut’incharqan Diospa churinpuni kasqanta. Chaymi qatikuqninkunaqa manaña llakisqachu tarikurqanku nitaq imatapas manchakurqankuñachu. Chayraykun kusisqa mana imata  manchakuspa allin willakuykunata hukkunaman willarqanku. Sichus Jesús mana kawsarimpunmanchu karqan chayqa, manan Diospa munaynin hunt’akunmanchu predicacionpas yanqapaqmi kanman.

7. a) ¿Imatan Jesús ruwashan kay tiempopi? b) ¿Ima tapuykunatan kutichisun?

⁷ Jesusqa manan allinkunata ruwaq runallachu karqan, kay tiempopin payqa predicacionta aparichishan. Payqa Diospa gobiernonpi reymi chaymi kay pachata paraisoman tukuchipunqa, chaypiqa manañan millay runakuna kanqañachu wiñaypaqtaq kawsasun (Luc. 23:43). Chaykunan hunt’akunqa Jesuspa kawsarimpusqanrayku. Ichaqa, ¿imakunan rikuchiwanchis Jesuspa kawsarimpusqan cheqaqpuni kasqanta? ¿Imaraykun Jesuspa kawsarimpusqan allinninchispaq?

8, 9. a) ¿Imaraykun judío umallikuna Jesusta p’ampasqanku t’oqota cuidachirqanku? b) ¿Iman sucederqan Jesuspa p’ampasqanku qaqa t’oqoman warmikuna chayaqtinku?

⁸ Jesusta p’ampapusqanku qhepamanmi umalli sacerdotekunapas fariseokunapas Pilatota nirqanku: “Wiraqochayku, chay pantachiqqa kawsashaspanraqmi nirqan: ‘Kinsa p’unchaymantan kawsarimpusaq’, nispa. Kamachiypuni kinsa p’unchaykama aya p’ampanata qhawamunankupaq, yachachisqankuna tuta hamuspa ama suwarqonankupaq, hinaspataq runakunata ninkuman: ‘Wañusqanmantan kawsarimpun’, nispa. Chay hinapin qhepakaq llulla yachachikuyqa ñawpaqmantapas aswan mana allinraq kanman”, nispa (Mat. 27:62-66).

⁹ Jesuspa cuerponta qaqa t’oqoman churaspankun hatun muyu rumiwan wisq’arqanku. Judío umallikunaqa wiñaypaq chaypi qhepakunantan munarqanku, Jehová Diosmi ichaqa mana chay hinatachu yuyaykurqan. Kinsa p’unchay qhepatan Magdalá llaqtayoq María huk kaq Mariapiwan p’ampasqankuman rirqanku, hinan hatun rumiqa suchuchisqa kashasqa huk angeltaq chay patapi tiyashasqa. Chay angelmi warmikunata nirqan qaqa t’oqo ukhuta qhawaykunankupaq, hinamantaq nirqan: “Payqa manan kaypiñachu, nisqanman hinan kawsarimpun”, nispa (Mat. 28:1-6). Arí, ¡Jesusqa kawsarimpusqan!

10. ¿Imakunatan Pablo nirqan Jesuspa kawsarimpusqanmanta?

¹⁰ Jesuspa kawsarimpusqanmi sut’ita rikukurqan 40 p’unchaykunapi. Chaykunamantan Pablo qelqarqan Corinto iñiq t’aqaman. Nirqanmi: “Yachaqasqaykunatan yachachirqaykichis aswan chaniyoqta hinapuni, chaykunan kaykuna: Diospa Simin Qelqaq nisqanman hinan huchanchiskuna hawa Cristo wañurqan, hinaspan Diospa Simin Qelqaq nisqanman hina Cristoqa p’ampasqa kaspa kinsakaq p’unchaypi kawsarimpurqan. Chaymantataq Pedroman rikhurirqan, hinamantataq chunka iskayniyoq apostolkunaman rikhurirqan. Chay qhepatataq phisqa pachak yaparisqa wawqe-panakunaman rikhurirqan. Chay rikuqkunamantaqa askharaqmi kawsashanku, wakintaq wañukapunkuña. Chaymantataq  Jacoboman rikhurirqan, rikhurillarqantaq llapan apostolkunamanpas. Llapankuq qhepantañan ñoqamanpas rikhurillawarqantaq, pisipasqa wawaman hina”, nispa (1 Cor. 15:3-8).

11. ¿Imaynapin ‘Diospa simin qelqaq nisqanman hina’ Jesús kawsarimpurqan?

¹¹ ‘Diospa simin qelqaq nisqanman hinan’ Jesusqa kawsarimpurqan. Bibliaqa willarqanñan Jesuspa kawsarinanmanta. Davidmi rimarqan Dios sonqo ‘kamachimanta’, chay kamachiq cuerponqa manas ismunanchu karqan (leey Salmo 16:10). ¿Pimantan David rimasharqan? Jesusmantan. Chaytan apóstol Pedro 33 watapi pentecostés p’unchaypi sut’incharqan. Nirqanmi: “Davidqa rikushanmanpas hinan Cristoq kawsarimpunanmanta ñawpaqtaña rimarqan sepulturapi mana saqesqachu kananta, manataq aychanpas ismunanta”, nispa (Hech. 2:23-27, 31).

12. ¿Pikunan Jesusta rikurqanku kawsarimpusqan qhepata?

¹² Askha runakunan Jesusta rikurqanku kawsarimpusqan qhepaman. Kawsarimpusqan qhepamanqa 40 p’unchayraqmi Jesusqa kay pachapi karqan. Chay tiempopin qatikuqninkunaman rikhurirqan payta p’ampasqanku jardinpi, Emaús llaqtaman riq ñanpi huk ladokunapipas (Luc. 24:13-15). Mayninpiqa hukllamanmi rikhurirqan imaynan Pedrowan ruwarqan hinata, mayninpitaq askha qatikuqninkunaman. Huk kutinmi phisqa pachak qatikuqninkunaman rikhurirqan. Chaykuna sucedesqanmi sut’ita rikuchiwanchis Jesuspa kawsarimpusqanta.

13. ¿Imaynatan Jesuspa qatikuqninkuna rikuchirqanku Jesuspa kawsarimpusqan cheqaqpuni kasqanta?

¹³ Mana iskayaspan Jesuspa kawsarimpusqanmanta predicarqanku. Askhan Jesuspa kawsarimpusqanmanta hukkunaman willasqankurayku qatiykachasqa karqanku wakintataq wañuchirqanku. Pedropas Jesuspa kawsarimpusqan cheqaqpuni kasqantan defenderqan judío umallikunaq ñawpaqenpi, chay umallikunan Jesusta cheqnikuspa wañuchirqanku. Sichus mana cheqaqchu kanman Jesuspa kawsarimpusqan chayqa, ¿yanqachu Pedro wañuyta mana manchasparaq Jesuspa kawsarimpusqanmanta willanman karqan? ¿Manan riki? Pedropas hukkunapas manan iskayarqankuchu Jesuspa kawsarisqanmantaqa, predicacionta pay aparichisqanmantapas. Hinaspapas chay kawsarimpuymi rikuchirqan paykunapas wañuspaqa kawsarimpunankuta. Chaymi Estebanpas wañuchishaqtinku kawsarimpunanpi iñispa wañukapurqan (Hech. 7:55-60).

14. ¿Iman rikuchisunki Jesús kawsashasqanta?

¹⁴ Jesusqa Diospa gobiernonpi reymi, Diospa llaqtanpitaq uma kashan. Cheqaq cristianokunaqa astawanmi yapakushanchis. ¿Chhaynachu kanman Jesús mana kaqtin? Sichus mana kawsarimpunmanchu karqan chayqa, manan paymantaqa rimayllatapas uyarisunmanchu karqan. Ichaqa imaymanan rikuchin Jesús kawsashasqanta predicaciontapas aparichishasqanta.

15. ¿Imaraykun Jesuspa kawsarimpusqan predicananchispaq kallpachawanchis?

¹⁵ Jesuspa kawsarimpusqanmi predicananchispaq kallpachawanchis. Diospa enemigonkunaqa Jesuspa tiemponmantapachan imaymanata ruwashanku allin willakuykunata qolluchiyta munaspa. Diospa yachachikuyninkuna contran yachachinku, autoridadkunawan predicayninchista hark’achinku. Hinaspapas asipayawanchis,  maqawanchis, wakin iñiqmasinchiskunatataq wañuchinku. Biblian ichaqa nirqanña: “Manan ima ruwasqa armapas imanasunkipaschu”, nispa (Is. 54:17). Chaymi mana manchakunchischu Saqraq yuyaychasqan runakunata. Jesusmi ñoqanchiswan kashan prometesqanman hinataq yanapawashanchis (Mat. 28:20). Chay hinaqa manan imamantapas manchakunanchischu, imataña enemigonchiskuna ruwanqaku chaypas manan upallachiwasunchu.

16, 17. a) ¿Imaynatan Jesuspa kawsarimpusqan rikuchin tukuy yachachisqan cheqaqpuni kasqanta? b) Juan 11:25 textopi nisqanman hina, ¿ima atiytan Jesusman Dios qorqan?

¹⁶ Jesuspa kawsarimpusqanmi rikuchin tukuy yachachisqan cheqaqpuni kasqanta. Bibliamanta rimaq runan nin: “Sichus Jesús mana kawsarirqanchu chayqa, [...] cristianokunaqa sonso runakunan kanku yanqa kaqpi iñisqankurayku”, nispa. Apóstol Pablon nirqan sichus Cristo mana kawsarinmanchu karqan chayqa, cristianokunaq iñiyninpas predicacionninpas yanqa kasqanta. Jesuspa kawsayninmanta Bibliaq willasqanpas allin runata enemigonkunaq wañuchisqan willakuyllan kanman. Ichaqa manan chhaynachu, Jesusqa kawsarirqanmi. Chaymi rikuchin kay tiempomanta hamuq tiempomantapas Jesuspa lliw yachachisqankunaqa cheqaqpuni kasqanta (leey 1 Corintios 15:14, 15, 20).

¹⁷ Jesusmi nirqan: “Ñoqan kawsarimpuypas kawsaypas kani. Ñoqapi iñiqqa, wañusqaña kashaspapas kawsanqan”, nispa (Juan 11:25). Chay promesaqa hunt’akunqapunin. Jehová Diosmi Jesusman atiyta  qorqan wañusqakunata kawsarichinanpaq. Chaymi wakinta hanaq pachapi reykuna kanankupaq kawsarichinqa, wakintataq kay pachapi wiñay kawsanankupaq. Jesuspa sacrificionrayku kawsarimpusqanrayku iman wañuyqa wiñaypaq chinkapunqa. Chaypi yuyaykuymi kallpachawanchis ima sasachakuykunatapas aguantanapaq, wañuytapas mana manchakunapaq.

18. ¿Imamantan mana iskayanchischu Jesuspa kawsarimpusqanrayku?

¹⁸ Jesuspa kawsarimpusqanraykun Diospa chanin kamachikuyninkunaman hina juzgasqa kasun. Diospa juzgananmanta rimaspan apóstol Pabloqa Atenas llaqtapi runakunata nirqan: ‘Akllasqan Jesuswanmi kay pachapi tiyaqkunata chaninninpi juzganqa. Chay hina kasqantaqa lliw runamanmi reqsichin, wañusqanmanta payta kawsarichimpuspa’, nispa (Hech. 17:31). Chaypi nisqan hina, Diosmi Jesusta akllarqan juezninchis kananpaq, chaymi chaninta juzgawananchismantaqa mana iskayanchischu (leey Isaías 11:2-4).

19. ¿Imata ruwanapaqmi Jesuspa kawsarimpusqan kallpachawanchis?

¹⁹ Jesuspa kawsarimpusqanmi kallpachawanchis Diospa munayninta ruwananchispaq. Sichus Jesús mana kawsarinmanchu karqan chayqa, manan huchamanta wañuymantawan kacharichisqachu kasunman (Rom. 5:12; 6:23). Diosta mana reqsiq runakuna hinachá nisunman: “Mikhusunchis, ukyasunchis, paqarinmi wañupusunchis”, nispa (1 Cor. 15:32). Ñoqanchismi ichaqa mana chay hinatachu yuyaykunchis, aswanpas kawsarimpuypi iñispan Diospa kamachikuyninkunata kasukunchis.

20. ¿Imaynatan Jesuspa kawsarimpusqan rikuchin Jehová Diospa tukuy atiyninta yachaynintapas?

²⁰ Jesuspa kawsarimpusqanmi rikuchin Jehová Diosqa ‘maskhaqninkunata saminchaq kasqanta’, atiyniyoq kasqantapas (Heb. 11:6). Jehová Diosqa tukuy atiyniyoq yachayniyoq kasqanraykun espíritu cuerpopi Jesusta kawsarichirqan, hinaspapas Jesuspa kawsarimpusqanmi rikuchin Diosqa prometesqankunata hunt’aqpuni kasqanta. Jehová Diosmi prometerqan huk mirayta paqarichinanpaq, chay miraymi sut’inchanan karqan Dioslla kamachinanpaq derechoyoq kasqanta. Chay hunt’akunanpaqmi ñawpaq kaq mirayqa otaq Jesusqa kawsarichisqa karqan (Gén. 3:15).

21. ¿Imaraykun kawsarimpuy kusikunapaq?

²¹ ¡Maytan Jehová Diosta agradecekunchis kawsarimpuy kananmanta! Apóstol Juanmi uyarirqan kay promesata: “Kunanqa runakunawanñan Diosqa tiyan, paykunawantaqmi tiyanqapas. Paykunan llaqtan kanqaku, kikin Diostaqmi paykunawan kashanqa, Diosninkutaq kanqapas. Diosmi paykunaq ñawinkumanta tukuy weqeta pichanqa, manan wañuypas kanqañachu, manallataqmi llakikuypas, waqaypas, nanaypas kanqañachu, ñawpaqkaqkunaqa manaña kapusqanrayku, nispa nishaqta. Kamachikuy tiyanapi tiyashaqtaq nirqan: [...] Kay simikunata qelqay, kay simikunaqa cheqaqmi, hap’ipakunapaq hinataqmi kanpas”, nispa. ¿Pin chay simikunata Juanman nirqan? ¡Kikin kawsarimpuq Jesucriston! (Apo. 1:1; 21:3-5.)