1, 2. ¿Pikunaq allinninpaqmi Cantares libro, imanaqtin? (Kay paginapi dibujokunata qhaway.)

CHAYLLARAQ casarasqakunata rikuspan discursota qoq cristianoqa rikun ancha munanakusqankuta, sumaqta makinkumanta hap’inakuspa tususqankutapas. Ichaqa tapukunmi: “¿Watakunaq pasasqanman munanakunqakuraqchu?”, nispa. Sichus qosapas esposapas tukuy sonqowan munanakunqaku chayqa, ima sasachakuypiña tarikuspapas astawanmi hukllachakunqaku. Ichaqa askha casarasqakunan t’aqanakushanku, chaymi askha runa tapukun: “¿Atinkumanchu casarasqakuna wiñaypaq munanakuyta?”, nispa.

² Salomonpa tiemponpipas casarasqakunaqa manan tukuy sonqowanchu munanakurqanku. Chaymi nirqan: “Waranqa qharikuna ukhupin huk qharillata tarirqani. Llapa warmikuna ukhupin ichaqa manapuni huk warmillatapas tarirqanichu. Kayllatan tarirqani: Diosqa runataqa chanintan ruwarqan, runataq ichaqa askha sasachakuykunata paqarichirqan”, nispa (Ecl. 7:26-29). Chaypi nisqan hina, Baal diosta yupaychaq wak llaqtayoq warmikunan  Israel runakunawan kuska tiyasharqanku, chaymi mana allin ruwayninkuta lliw runaman samaykusharqanku. Chayraykun Salomonqa mana tarirqanchu ch’uya kawsayniyoq warmita. Ichaqa 20 watakuna ñawpaqtan qelqarqan huk wayna huk sipaswan tukuy sonqowan munanakusqankumanta. Chay takin tarikun Cantares libropi. Chay libroqa allinpunin casarasqakunapaq solterokunapaqpas. Chay libron yachachiwasun imas wiñaypaq munanakuy kasqanta, imaynata chayta rikuchinamantapas.

3. ¿Imaynapin casarasqakuna atinkuman wiñaypaq munanakuyta?

³ (Leey Cantares 8:6.) Huk Bibliakunapin munakuyta t’ikrarqanku “Jehová Diosmanta hamuq nina rawray” nispa. ¿Imarayku? Jehová Dios pimantapas aswan munakuq kasqanrayku. Diosmi runakunata kamarqan munakuq kanankupaq, chaymi casarasqakunaqa atinku wiñaypaq munanakuyta (Gén. 1:26, 27). Adanta kamasqan qhepamanmi Diosqa huk esposata ruwapurqan. Hinan Adanqa Evata rikuspa anchata kusikurqan, chaymi munakusqanta rikuchinanpaq sumaq simikunawan rimaykurqan. Evapas kusisqachá kasharqan qosanwan kuska kaspaqa, Diosmi Evata kamarqan Adanpa waqtanmanta (Gén. 2:21-23).

4, 5. ¿Imamantan willan Cantares libro?

⁴ Cantares libropin willakun warmi-qhariq munanakusqankumanta. Chay libron willan Sunem campopi llank’aq munay sipaswan oveja michiq waynawan munanakusqankumanta. Chay sipasqa turankunaq uvas chakranpin llank’asharqan Salomón chay qayllallapi soldadonkunantin kashaqtin. Ancha munay kasqanta rikuspan Salomonqa chay sipasta pusachimurqan. Payqa imaymanatan ruwarqan sonqonta suwananpaq chaniyoq regalokunatapas munachirqan. Sipasmi ichaqa mana munarqanchu aswanpas sut’itan nirqan oveja michiq waynallata munakusqanta (Can. 1:4-14). Chay waynan Salomonpa kasqanman rirqan hinan munakusqan sipaswan tupaspanku sumaq simikunata ninakurqanku munanakusqankurayku (Can. 1:15-17).

⁵ Salomonqa chay sipasta aparikuspan Jerusalén llaqtaman kutipurqan. Oveja michiq waynan ichaqa qhepanta qatirirqan (Can. 4:1-5, 8, 9). Salomonqa tukuy imatan ruwarqan chay sipas munakusqan waynata qonqapunanpaq, ichaqa manan qonqachiyta atirqanchu (Can. 6:4-7; 7:1-10). Chaymi wasinman kachapurqan. Hinan sipasqa munakusqan waynata waqyakurqan taruka hina phawaylla payman rinanpaq (Can. 8:14).

6. ¿Imaraykun sasa kanman takipi pichus rimashasqanta yachay?

⁶ Kay takiqa lliw takikunamanta aswan munay takin (Can. 1:1). Kay taki aswan misk’i kananraykun Salomonqa huk willakuyta hinalla qelqarqan. Chayraykun pichus rimashasqanta yachay sasa kanman, chaywanpas imatachus nisqankupin reparakun pi rimashasqanta.

7, 8. ¿Imayna simikunatan waynapas sipaspas ninakunku?

⁷ Chay takipin waynapas sipaspas munanakusqankurayku “misk’i simikunata”  ninakunku (Can. 1:2, NM). Kay tiemponchispaqqa chay simikunaqa hukniraychá. Ichaqa 3.000 watakuna ñawpaqtan chay simikunaqa qelqakurqan, hinaspapas huk costumbrekunayoqmi chay lado runakunaqa karqanku. Chaymi mana lliwtachu entiendesunman chay simikunata, ichaqa reparasunmi munanakusqankurayku chay simikuna ninakusqankuta. Oveja michiq waynan munakusqan sipasta nirqan: “¡Ñawiykipas iskay urpi hinan!”, nispa. Chaywanmi nisharqan ñawinkunaqa munayllaña kasqanta, payta qhawaykuspa thak sientekusqanta (Can. 1:15). Sipaspas munakuqninpa ñawinkunamantan nirqan lechepi bañakushaq iskay urpikuna hina kasqanta. Chaywanmi nisharqan munakusqanpa ñawi rurunkuna iskay urpikuna hina munayllaña rikukusqanta (leey Cantares 5:12).

⁸ Ichaqa manan sumaq rikch’ayniyoq kasqankuraykullachu munanakurqanku, aswanpas iskayninkun sumaq runa karqanku. Chaytan yachasunman oveja michiq waynaq munakusqan sipasta kay simikuna nisqanpi: “Yanalláy, miel misk’in simiykiqa, miel misk’illañan lechellañan simiykiqa”, nispa (leey Cantares 4:7, 11). Misk’i simiwan lliwtapas rimaykusqanmi chay waynaq sonqonta suwarqan. Paypaqqa sipaspa rimasqankunan karqan leche hina ancha allin, miel misk’i hina sumaqllaña. Hinaspapas nirqanmi: “Munakusqalláy, chakiykimanta umaykikaman munaychallaña kanki, manan qanpiqa ima millaypas kanchu”, nispa. Chaywanmi rikunchis waynaqa chay sipasta allin sipas kasqanrayku munakusqanta, manataq sumaq rikch’ayniyoq kasqanraykullachu.

9. a) ¿Imaynatan qosapas esposapas munanakunanku? b) ¿Imaraykun qharipas warmipas misk’i simikunata ninakunanku?

⁹ Casarasqa cristianokunaqa manan contratota hinallachu qhawarinku casarakuytaqa. Aswanpas munanakusqankuraykun casarakunku chaytataqmi ruwayninkuwan rikuchinku. Ichaqa, ¿imaynan kanan munakuyninku? ¿Lliw runata munakusqanku hinachu? (1 Juan 4:8.) ¿Familiankuta munakusqanku hinachu? ¿Amigonkuta munakusqanku hinachu? (Juan 11:3.) Icha, ¿warmi-qhariq munanakusqanku hinachu? (Prov. 5:15-20.) Casarakuypiqa llapa chay munakuykunan kanan. Manan imapas hark’ananchu chay hinata munanakunankutaqa. Sichus warmipas qharipas misk’i simikunata ninakunqaku, ruwayninkupipas munanakusqankuta rikuchinqaku chayqa, astawanmi hukllachakunqaku aswan kusisqataq kanqaku. Wakin llaqtakunapiqa tayta-mamakunan decidinku piwanchus wawanku casarakunanta. Chaywanpas wawakunaqa kusisqan casarakuyninkupi kankuman reqsinakusqankuman hina sumaq simikunata ninakuspankuqa. Chaykunan yanapanqa astawan munanakuspa hukllachakunankupaq.

10. ¿Imapin yanapanqa casarasqakunata misk’i simikuna ninakusqanku?

 ¹⁰ Misk’i simikunata ninakusqankumantapas casarasqakunaqa ruwayninkuwanmi rikuchinanku munanakusqankuta, chay hinapin kusisqa kawsanqaku. Salomonpa taki qelqasqanpin rikunchis Salomonqa qori walqanakunata huk adornokunatawan sipasman munachisqanta. Hinaspapas nirqanmi “killa hina munaycha, inti hina k’anchashaq” kasqanta (Can. 1:9-11; 6:10). Sipasmi ichaqa oveja michiq waynallata munakurqan. ¿Iman yanaparqan hunt’aq sonqolla kananpaq? Oveja michiqpa misk’i simikuna nisqanta yuyarisqanmi. Paypaqqa “vinomantapas aswan misk’iraqmi” chaykunaqa karqan (Can. 1:2, 3). Chaymi karupi tarikuspa q’apaq hawinatapas muskhiykushanman hina sientekurqan chay simikunata yuyarispa (Sal. 23:5; 104:15). ¿Imatan casarasqakuna chaykunamanta yachankuman? Paykunapas misk’i simikuna ninakusqankutan yuyarinanku, chaymi yanapanqa hunt’aq sonqolla kanankupaq. Munanakusqankuta sut’ita rikuchinqaku chayqa, astawanraqmi munanakunqaku kusisqataq kawsanqaku.

11. ¿Imatan yachasunman palaciopi warmikunaman sulamitaq nisqanmanta?

¹¹ Casarakuyta munaq wayna-sipaskunapas imaymanatan sulamita sipasmanta yachankuman. Chay sipasqa manan Salomonta munakurqanchu, chaymi sut’ita nirqan palaciopi kaq warmikunata: “Munakuytaqa ama rikch’arichiychischu, aswanpas kikillanmanta rikch’arichun”, nispa (Can. 2:7; 3:5). ¿Imatan chay simikunamanta yachasunman? Manan comuntachu piwanpas casarakuna. Aswanpas pacienciawanmi suyakunayki tukuy tiempo munakunaykipaq hina kaq runawan casarakunaykipaq.

12. ¿Imaraykun sulamita sinchita oveja michiq waynata munakurqan?

¹² ¿Imaraykun sulamita sipas oveja michiq waynata sinchita munakurqan? Paypaqqa “taruka” hina munaymi karqan. Makinkunan “qori” hina ch’ilallaña karqan, chakankunataq “mármol tusakuna” hina munayllaña ch’ilallaña karqan. Ichaqa manan chhayna rikch’ayniyoq kasqanraykullachu munakurqan, aswanpas chay waynaqa Jehová Diostan anchata munakurqan sumaq sonqoyoqtaqmi karqan. Chayraykun chay waynaqa sipaspa sonqonpaq hina karqan. Chaymi nirqan: “Imaynan manzana sach’aqa sach’a-sach’a ukhupi, chay hinan munakusqayqa waynakuna ukhupi”, nispa (Can. 2:3, 9; 5:14, 15).

13. ¿Imaraykun oveja michiq wayna sulamita sipasta sinchita munakurqan?

¹³ Waynari, ¿imaraykun chay sipasta sinchita munakurqan? Chay sipasta rikuspan Salomonqa anchata admirakurqan. Chay tiempopaqqa Salomonqa 60  reinakunawanñan casarakusqa, kallarqantaqmi 80 tiyaqmasin warmikunapas, ancha askhataqmi sipaskunapas karqan. Chaywanpas Salomonqa sulamita sipas sinchi munaycha kasqanraykun anchata munakurqan. Oveja michiq waynaqa manan chhayna munaycha kasqanraykullachu chay sipasta munakurqan. Aswanpas chay sipasqa Jehová Diostan anchata munakurqan, ancha allin sonqoyoqtaqmi karqan. Payqa huch’uyyaykukuqmi karqan, chaymi comun t’ika hinalla qhawarikuq. Waynapaqmi ichaqa sonqonpaq hinapuni karqan, chaymi nirqan: “Imaynan hamanq’ay t’ikaqa khiska-khiska ukhupi, chay hinan munakusqay warmiqa sipaskuna ukhupi”, nispa (Can. 2:1, 2; 6:8).

14. ¿Imatan casarakuy munaqkuna yachankuman oveja michiq waynamanta sipasmantawan?

¹⁴ Biblian cristianokunata nin “Señorpi iñiqwanpuni” casarakunankuta (1 Cor. 7:39). Chaymi casarakuyta munaqqa bautizasqa cristianollawan reqsinakunan casarakunanpas. ¿Imaraykun chhaynapuni kanan? Qosapas esposapas sasachakuykunapi tarikuspa allinta yanapanakunankuraykun. Sichus iskayninku Jehová Diosta munakunqaku chayqa, casado kawsayninkupin kusisqa kanqaku. Sichus qhepaman casarakuyta munashanki chayqa, oveja michiq waynamanta sulamita sipasmantawan yachay. Paykuna hinan tukuy sonqowan Jehová Dios munakuqta munakunayki.

15. ¿Imatan casarakunankupaq rimanakuq wayna-sipaskuna yachankuman sulamita sipasmanta?

¹⁵ (Leey Cantares 4:12.) Oveja michiqmi munakusqan sipasmanta nirqan “wisq’asqa huertan kanki” nispa. ¿Imarayku? Wisq’asqa huertamanqa llavellawanmi haykukun. Chay hinan sipaspas karqan. Oveja michiq waynallan sonqonpi kasharqan, chaymi Salomonta mana kasurqanchu. Payqa “perqa” hinan Salomonpaq karqan manan fácil kichana “punku” hinachu (Can. 8:8-10). Chhaynallataqmi kananku casarakunankupaq rimanakuq wayna-sipaskunapas. Manan huk qharitaqa otaq huk warmitaqa qhawapayashanankuchu.

16. ¿Imatawanmi yachankuman casarakunankupaq rimanakuq wayna-sipaskuna Cantares libromanta?

 ¹⁶ Huk kutinmi oveja michiq wayna sulamita sipasta nirqan campopi purimunankupaq. Turankunan ichaqa mana munarqankuchu, hinan uvas chakrakunata qhawaq kacharqanku. ¿Imaraykun turankuna mana munarqankuchu waynawan purimunanta? ¿Qhellikunata ruwaq rishanankupaqchu piensarqanku? Manan, aswanpas cuidasharqankun iskayllanku tarikuspa huchaman urmanankumanta (Can. 1:6; 2:10-15). Chaymi sut’ita rikuchin casarakunankupaq rimanakuq wayna-sipaskunapas cuidakunankuta. ¿Imaynatan chayta ruwankuman? Jehová Diospa kamachikuyninkunata p’akinapaq hina ruwaykunamanta ayqekuspan. Manapunin iskayllankuqa ch’inkunapi kanankuchu. Munanakusqankuta rikuchispankutaq ch’uya yuyaywan chaykunata ruwananku.

17, 18. ¿Imaynatan yanaparqasunki Cantares libromanta yachasqayki?

¹⁷ Jehová Diosqa wiñay kananpaqmi casarakuytaqa paqarichirqan. Chayllaraq casarasqakunaqa anchatan munanakunku. Wiñaypaq munanakunankupaqmi ichaqa imaymanata ruwananku. Chay hinapin munanakuyninkuqa mana chiriyanqachu (Mar. 10:6-9).

¹⁸ Sichus casarakuyta munanki chayqa, tukuy tiempo munakunaykipaq hina kaq runata maskhay. Tarispaykitaq iskayniykichis kallpachakuychis munakuyniykichis t’ikarinanpaq. Chhaynaqa, ¿atinkumanchu casarasqakuna wiñaypaq munanakuyta? Arí atinkumanmi, chaytan Cantares takipi yacharqanchis. Chay munanakuyqa mana hayk’aq wañuq nina rawray hinan, Jehová Diosmanta paqarisqanrayku (Can. 8:6).