¿Imatan yachanki Cristo runakunawanña mana rikuylla kashasqanmanta?

“Kutimunaykiña kashaqtinqa kay tiempopas p’uchukapunanpaqña kashaqtinqa, ¿imakunatan rikusaqku?” (MATEO 24:3.)

1. ¿Imanispan Jesusta tapuranku apostolninkuna?

ISKAY waranqa wata hinaña Olivos orqopi Jesuspa tawa apostolninkuna sapaqllapi Jesusta tapuranku: “¿Hayk’aqtaq chaykunaqa kanqa? Kutimunaykiña kashaqtinqa kay tiempopas p’uchukapunanpaqña kashaqtinqa, ¿imakunatan rikusaqku?” nispa (Mateo 24:3). Qhawasqanchispas hina, apostolkunaqa tapuranku Jesuspa ‘kutimuyninmanta’, ‘kay tiempopas p’uchukapunanpaqña kashasqanmantawan’. ¿Imaninantan nin chay rimaykuna?

2. ¿Imaninantan nin “tukukapunanpaqña kashaqtin” nisqa simi?

² Ñawpaqta rimasunchis apostolkuna ‘kay tiempo p’uchukapunanpaqña [otaq tukukapunanpaqña] kashaqtin’ nisqankumantaraq. Griego rimaypi “tukukapunanpaqña kashaqtin” nisqa simiqa syntéleia ninmi. Traducción del Nuevo Mundo nisqa Bibliapi syn·te·léi·as simiqa maychus rikhurisqanpin t’ikrakun “tukukapunanpaqña kashaqtin” nispa, griego rimaypi télos simitaq t’ikrakun “tukukuy” nispa. Kay iskay simikunata allinta entiendenapaqqa rimasunchis Huñunakuy Wasipi discurso uyarisqanchismanta. Discurso tukukapunanpaqña kashaqtinmi discurso qoqqa uyariqkunata pisillapi yuyarichin imamanta rimasqanta, qhawarichillantaq imaynata chayman hina kawsanankutapas. Discursotaq tukupun discurso qoq urayanpuqtin. Bibliapi ‘kay tiempo tukukapunanpaqña kashaqtin’ nisqa simipas iskaymantan rimashan: kay pacha tukupunanpaqña kasqan tiempomanta, tukupuyninmantawan.

3. ¿Imakunan suceden Jesús runakunawanña kashasqan tiempopi?

³ Apostolkunaqa Jesustan tapullarankutaq ‘kutimuyninmanta’. “Kutimuy” simiqa griego rimaypi parousía ninmi, parousía simitaq “hukpa ladonpi kay”, “hukwan kay”, “chaypi kay” ninanta nin. * Cristoq parousían otaq runakunawanña kashasqan tiempoqa qallariran 1914 watapi, chay watapin Jesusqa hanaq pachapi Rey churasqa karan. Chay tiempotaq tukupunqa ‘manchay ñak’ariypi’  millay runakunata wañuchinanpaq Jesús hamuqtin (Mateo 24:21). Jesús runakunawanña mana rikuylla kashasqan tiempopin imaymana suceden. Chay tiempopin qallarin kay millay pachaq ‘tukukuy qaylla p’unchayninkuna’, hanaq pachapaq akllasqa cristianokunata huñuyta tukukun, chaymantapas wañupuspa hanaq pachapi kawsarimpunku (2 Timoteo 3:1; 1 Corintios 15:23; 1 Tesalonicenses 4:15-17; 2 Tesalonicenses 2:1). Chhaynaqa ‘kay pacha tukukapunanpaqña kashasqan [synteléias]’ tiempoqa, Cristo runakunawanña kashasqan (parousía) tiempollapitaqmi suceden.

Manan pisi tiempollachu

4. Jesús runakunawanña kashasqan tiempo, ¿imaynapin rikch’akun Noepa p’unchayninkunaman?

⁴ Parousía nisqa simiqa manan pisi tiempollamantachu rimashan, aswanpas unay tiempomantan. Chaytan yachanchis Jesús runakunawan kanan tiempomanta rimasqanpi (leeychis Mateo 24:37-39). Jesusqa runakunawan mana rikuylla kanan tiempotaqa manan tupanachiranchu Noepa tiemponpi Millp’uq para unu parasqan p’unchaykunallawanchu. Aswanmi tupanachillarantaq manaraq Millp’uq para chayamushaqtin unay tiempo pasasqanwanpas. Chay tiempopin Noeqa arcata ruwaran, runakunamanpas predicaran Millp’uq para unu chayamunankama. Llapan chaykunan sucederan askha watakunapi. Chay hinallataqmi Cristo runakunawanña kashasqan tiempopas, chay tiempopin imaymana suceden manaraq manchay ñak’ariy chayamushaqtin, chay tiempollapitaqmi manchay ñak’ariypas sucedenqa (2 Tesalonicenses 1:6-9).

5. ¿Imaynatan Apocalipsis 6 capítulo rikuchin Jesús runakunawan kashasqan unay tiempo kasqanta?

⁵ Bibliapi huk profeciakunapas alayritan rikuchin Cristo runakunawanña mana rikuylla kashasqan tiempoqa unay tiempo kasqanta, manataq millay runakunata wañuchinan tiempollachu kasqanta. Apocalipsis libron willan Jesús yuraq caballopi sillaykuspa coronata chaskikusqanmanta (leeychis Apocalipsis 6:1-8). 1914 watapi Rey coronasqa kasqan qhepamanmi Jesusqa “atipaspa lloqsirqan astawan atipananpaq”. Chaymantataq, Apocalipsis libro willasqan hina, Jesuspa qhepanta lloqsillankutaq askha color caballokuna sillakuqniyoqkama. Chay caballokunapi sillakuqkunan representanku ‘tukukuy qaylla p’unchaykunapi’ kaq guerrakunata, yarqayta, mast’arikuq onqoykunatawan. Kunan tiemponchispin rikushanchis chay profeciakunaq hunt’akusqanta.

6. Apocalipsis 12 capítulo, ¿imatan yachachiwanchis Jesús runakunawanña mana rikuylla kashasqanmanta?

⁶ Apocalipsis 12 capitulon astawanraq willan Diospa Reinon hanaq pachapi kamachikuyta qallarisqanmanta. Willanmi hanaq pachapi hatun guerra kasqanmanta. Hanaq pachapi Miguel sutiyoq Jesusmi angelninkunawan kuska Saqra contra supayninkuna contra maqanakuran, chaymi Satanasqa supayninkunapiwan kay pachaman wikch’uykamusqa karanku. Apocalipsis libroqa willallantaqmi, Saqra sinchi phiñasqallaña kay pachaman urayamusqanta “tiempoqa  pisillaña kananta yachaspa” (leeychis Apocalipsis 12:7-12). Qhawasqanchispas hina, hanaq pachapi Cristo kamachikuyta qallariqtinqa unay tiemporaqmi pasanan karan; chay tiempopin kay pachapi imaymana sasachakuykuna astawanraq yapakunan karan.

7. ¿Imamantan iskaykaq salmo willashan? ¿Ima ruwanankupaqmi tiempota qokushan kamachikuqkunaman lliw runakunamanpas?

⁷ Iskaykaq Salmon willashan Jesús Hanaq pacha Sión orqopi Rey churasqa kananmanta (leeychis Salmo 2:5-9; 110:1, 2). Kay salmon willallantaq kay pachapi kamachikuqkunaman lliw runakunamanpas Cristo kasunankupaq tiempo qokusqanmanta. Llapankutan kamachikun ‘anyaykusqata hap’ikunankupaq’. Chay tiempopi Diosta akllasqan Reytawan serviqkunaqa ‘kusisamiyoqmi kanku Jehová Diosman k’askaykuspaqa’. Qhawasqanchispas hina, Jesús runakunawan mana rikuylla kasqan tiempopin kamachikuqkunamanpas lliw runakunamanpas tiempota qokushan Diospa munayninta ruwanankupaq (Salmo 2:10-12).

¿Pikunan reparananku karan Jesús runakunawanña kashasqanta?

8, 9. ¿Pikunan reparananku karan Cristo runakunawanña kashasqanta, entiendenankutaq karan chay tiempopi imaymana sucedesqantapas?

⁸ Huk kutinmi fariseokuna Jesusta tapuranku Diospa Reinon hayk’aq hamunanmanta, Jesustaq paykunata kutichiran: “Diospa Reinonqa manan sut’i rikunapaq hinachu chayamunqa”, nispa (Lucas 17:20, 21, NM). Diospi mana iñiq runakunaqa manan chayta entiendenkumanchu karan. ¿Imaynatataq entiendenkumanri karan, manataq Jesustapas Reyninkuta hinachu qhawariranku chayqa? Chay hinaqa, ¿pikunan reparananku karan Cristo runakunawanña kashasqanta, entiendenankutaq karan chay tiempopi imaymana sucedesqantapas?

⁹ Jesuspa nisqan hina, qatikuqninkunaqa sut’itan cuentata qokunanku karan Jesús runakunawanña mana rikuylla kashasqanta, “imaynan rayoqa tukuy hinantinman lliphllikispa k’ancharin” hinata (leeychis Lucas 17:24-29). Mateo 24:23-27 textopipas chay hinallatataqmi willakushan, chaypin rayomanta rikch’anachiy simita tupanachishan Jesús runakunawanña kashasqan tiempopi imaymana rikunankuwan.

¿Ima tiempopi tarikuq runakunan reparananku karan?

10, 11. a) ¿Imanispan ñawpaqpi kay revista yachachiran Mateo 24:34 textopi “kay tiempo runakuna” nisqamanta? b) Jesuspa apostolninkuna entiendesqankuman hina, ¿pikunamantan Jesús rimasharan “kay tiempo runakuna” nispa?

¹⁰ Qayna watakunapin kay revista khaynata yachachiran: Ñawpaq siglopiqa Mateo 24:34 textopi Jesuspa ‘kay miray [“kay tiempo runakuna”, NM]’ nisqanqa “mana iñiq judiokunan karan”, nispa. * Kay revistaqa chhaynatan yachachiran Jesús askha kutipi chay tiempo runakunamanta mana allinta rimasqanrayku. Askha kutipin niran: Kay tiempo runakunaqa “mana allinmi”, nispa (Mateo 12:39; 17:17; Marcos 8:38; Lucas 11:29, 31). Chayraykun kay revista yachachiran: Jesuspa “kay tiempo runakuna” nisqanqa kunan tiempo mana iñiq runakunawanmi tupan, paykunan rikunanku karan ‘kay pacha tukukapunanpaqña kashaqtin [synteléia]’ imaymana sucedesqanta, tukupuynintawan (télos) nispa.

¹¹ Jesusqa mana allin runakunaman rimaspa otaq paykunamanta rimaspapas niranmi: Kay tiempo runakunaqa mana allinmi, nispa. Ichaqa, Mateo 24:34 textopi “kay tiempo runakuna” nisqanwan, ¿mana allin runakunamantachu rimasharan? Chay kutipiqa Jesusqa tawa apostolninkunawanmi “sapaqllapi” rimasharan (Mateo 24:3). Ichaqa manan mana allin runakunawanchu tupanachiran “kay tiempo runakuna” nisqantaqa, chaymi apostolkunaqa entienderanku Jesús paykunamanta wakin qatikuqninkunamantawan rimashasqanta. Chhaynaqa Jesús: “Manan kay tiempo runakunaqa tukukunqachu lliw chaykuna hunt’akunankama” nispaqa qatikuqninkunamantan rimasharan.

12 ¿Imaynatan Mateo 24:32, 33 textopi Jesuspa willasqan rikuchin kay tiempo runakuna pikuna kasqanta?

¹² ¿Imaynapin chayta yachanchis? Chaypaq  qhawarisunchis imakunatan Jesús ñawpaqta rimaran chayta. Mateo 24:32, 33 textopi Jesús niran: “Higos sach’amanta kay yachachikuyta yachaychis: K’allman q’omeryamuqtin, raphinkunapas ch’ikchirimuqtinmi yachankichis poqoy tiempo qayllamushasqanta. Chay hinallataq qankunapas tukuy chaykunata rikuspaykichisqa, yachaychis tiempoqa [‘payqa’, NM] qayllallapiña kashasqanta”, nispa (tupanachiy Marcos 13:28-30; Lucas 21:30-32). Mateo 24:34 textopitaq Jesús niran: ‘Cheqaqtan niykichis, manan kay tiempo runakunaqa, tukukunqachu lliw chaykuna hunt’akunankama’, nispa.

13, 14. Jesusqa qatikuqninkunamantan rimasharan “kay tiempo runakuna” nispa, ¿imaynapin chayta yachanchis?

¹³ Jesuspa qatikuqninkuna hanaq pachapaq akllasqa kanankupaqqa pisillañan tiempo kasharan. Mateo 24:33 textopi Jesuspa nisqan hina, chay qatikuqninkunan “tukuy chaykunata” rikuspa entiendenanku karan imarayku chaykuna sucedesqanta. Chay hinaqa, qatikuqninkunamantan Jesusqa niran: “Manan kay tiempo runakunaqa tukukunqachu lliw chaykuna hunt’akunankama”, nispa.

¹⁴ Mana iñiq runakunamantaqa Jesuspa qatikuqninkunan reparananku karan Jesús runakunawanña kashasqanta, entiendenankutaq karan ancha importante kasqantapas. Lliw imaymana sucedesqanta rikuspankun ‘yachananku’ karan imarayku chaykuna sucedesqanta, allintataq entiendenanku karan ‘Jesús qayllallapiña kashasqanta’. Ñawpaq siglopi mana iñiq judiokunapas, hanaq pachapaq akllasqa cristianokunapas rikurankun Jesuspa rimasqan pisillapi hunt’akusqanta, ichaqa hanaq pachapaq akllasqa cristianokunallan sut’ita entienderanku imarayku chaykuna sucedesqanta.

15. a) Kunan tiempopi, ¿pikunan kanku Jesuspa “kay tiempo runakuna” nisqan? b) ¿Imanaqtinmi mana yachasunmanchu hayk’aqchus “kay tiempo runakuna” tukukunanta? (Qhaway 32 paginapi kaq recuadrota.)

¹⁵ Kunan tiemponchispi Diosta mana reqsiq runakunaqa manan reparankuchu Jesús runakunawanña mana rikuylla kashasqanta, paykunaqa ninku: Manan “sut’i rikunapaq hinachu”, nispa. Paykunapaqqa lliw imapas kaqllapunin kashan (2 Pedro 3:4). Ichaqa kunan tiemponchispi hanaq pachapaq akllasqa cristianokunan imaymana sucedesqanta qhawaspanku sut’ita yachanku Jesús runakunawanña mana rikuylla kashasqanta, imaynan rayo lliphllimuqtin sut’ita rikukun chhaynata. Jesuspa “kay tiempo runakuna” nisqanqa kunan tiemponchispi hanaq pachapaq akllasqa cristianokunan, paykunan mana tukukunqakuchu “lliw chaykuna hunt’akunankama”. * Chay hinaqa, hanaq pachapaq akllasqa wakin cristianokunaqa kawsashankumanraqmi manchay ñak’ariy kay pachapi qallariqtinqa.

 “¡Makilla kashaychis!”

16. ¿Imatan ruwananchis Jesuspa lliw qatikuqninkuna?

¹⁶ Ichaqa manan Jesús runakunawanña kashasqallantachu reparana. Jesusmi qatikuqninkunata niran: “Qankunaman nisqaykunataqa, llapanmanmi nini: ¡Makilla kashaychis!” nispa (Marcos 13:37). Hanaq pachapaq akllasqa kaqkunapas ancha askha runakunamanta kaqkunapas lliwmi kasukunanchis Jesuspa chay nisqanta. Ñan 90 wata masña pasarun 1914 watamantapacha, chay watapin Jesusqa hanaq pachapi Rey churasqa karan. Ancha sasaña kanman chaypas, makillan kashananchis. Manaña Cristota rikunchischu chaypas, payqa runakunawanñan kashan, hanaq pachapitaq Reyña kamachikushan, chaytan allinta entiendenanchis makilla kashanapaqqa. Chhaynapi rikch’asqalla kashasun; Jesusqa ‘mana suyasqanchis horatan’ hamunqa lliw contranpi kaqkunata wañuchinanpaq (Lucas 12:40).

17. Jesús runakunawanña mana rikuylla kashasqanta yachaspa, ¿imatan ruwananchis?

¹⁷ Jesús runakunawanña kashasqanta yachanchisñataq chayqa, astawanmi kallpachakunanchis makilla kananchispaq. Yachasqanchispas hina, Jesusqa 1914 watamantapachan hanaq pachapi kamachikushanña, chhaynapin runakunawan mana rikuylla kashan. Pisi tiempollamantan hamunqa millay runakunata wañuchinanpaq, kay pachapi lliw imaymanata allichananpaqpas. Chayraykun astawan kallpachakunanchis Jesuspa saqewasqanchis llank’anata tukuy sonqo hunt’ananchispaq, chay llank’aymantan Jesús niran: “Qhapaqsuyumanta allin willakuykunan kay pachantinpi willasqa kanqa, llapa suyukunaq yachananpaq, hinaqtinmi p’uchukayqa [télos] chayamunqa”, nispa (Mateo 24:14).

[Uranpi willakuykuna]

¿Imanispan kutichiwaq?

• ¿Imaynapi yachanchis Jesús runakunawanña mana rikuylla kashasqan unay tiempo kasqanta?

• ¿Pikunan reparanku Cristo runakunawanña kashasqanta, entiendenkutaq kay tiempopi imaymana sucedesqantapas?

• Kunan tiemponchispi, ¿pikunan kanku Mateo 24:34 textopi “kay tiempo runakuna” nisqa?

• ¿Imaraykun mana yachakunmanchu “kay tiempo runakuna” nisqa hayk’aq tukukunanta?

[Tapuykuna]

[32 paginapi recuadro]

¿Yachasunmanchu “kay tiempo runakuna” nisqa hayk’a tiempo kananta?

Kay tiempo runakuna nisqa simiqa huk tiempopi kawsaq runakuna ninantan nin, chay runakunan —hatunpas huch’uypas— kaq tiempollapi kawsanku. Chayta entiendenanchispaq qhawarisun Éxodo 1:6 textota, chaypin nin: “Josepas wawqenkunapas Egiptoman riq llapa wiñay-masinkunapas [‘chay tiempo runakunapas’, NM] wañukapurqankun”, nispa. Josewan wayqenkunawanqa manan wiñaymasichu karanku, ichaqa kaq tiempollapin kawsaranku. ‘Chay tiempo runakuna’ ukhupiqa tarikuranmi Josepa kurak wayqenkuna. Paykunamanta wakinqa kawsasharankuraqmi Josepa wañupusqan phepamanqa (Génesis 50:24). ‘Chay tiempo runakuna’ ukhupin tarikullarantaq Josepa nacesqanmanta qhepaman naceqkuna sullk’an Benjaminpas, paykunaqa kawsashankumanraqmi karan Josepa wañupusqan qhepamanqa.

Chay hinaqa, huk tiempopi kawsaq runakunamanta rimaspaqa manan yachakunmanchu chay tiempo hayk’aq qallarisqanta tukukusqantapas. Ichaqa manan nishu unaychu chay tiempoqa kanman. Chay hinaqa, Jesús Mateo 24:34 textopi “kay tiempo runakuna” nispaqa manan qatikuqninkunata yanapasharanchu ‘tukukuy qaylla p’unchaykunaq’ tukukuyninta tanteanankupaq. Aswanmi Jesusqa qatiqnin versiculokunallapi niran: “Chay p’unchayta chay horatawanmi [...] mana pipas yachanchu”, nispa (2 Timoteo 3:1; Mateo 24:36).

[29 paginapi dibujo]

1914 watapi Jesús Rey churasqa kaqtinmi “atipaspa lloqsirqan”

[30, 31 paginakunapi dibujo]

“Manan kay tiempo runakunaqa tukukunqachu lliw chaykuna hunt’akunankama”