Imaymanapaqmi tiempoqa kan

Rey Salomonmi Bibliapi khaynata qelqaran: “Kay pachapiqa imaymanapaqmi tiempo kan, tukuypas maychus kananpin suceden: Kanmi nacena tiempo, wañuna tiempopas. [...] Kanmi thunina tiempo, perqana tiempopas. [...] Kanmi munakuna tiempo, cheqnikuna tiempopas”, nispa. Chaykunapi yuyaymanaspan payqa tapukuran: “¿Ima allintataq runari may sasawan llank’asqanmanta tarin?” nispa (Eclesiastés 3:1-9).

CHAY textokunata leespan askha runakuna khaynata ninku: “Bibliaqa yachachinmi tukuy ima sucedesqanpas destinasqaña kasqanta”, nispa. ¿Chhaynachu kanman chay? ¿Destinasqañachu kashanman kawsayninchispi tukuy imaymana pasawananchis? ‘Diospa Simin Qelqakunaqa llapallantaq Diospa yuyaychasqan’ chayqa, manan huk-huktachu imamantapas yachachinman, aswanpas kaqllatan yachachinan. Chaymi kunan Bibliapi qhawarisunchis, destinasqañachus imapas pasawananchis kashanman icha manachus chayta (2 Timoteo 3:16).

Qonqayllan imapas pasawasunman

Eclesiastés libropin rey Salomón khaynata qelqaran: “Kay pachapiqa rikullarqanitaqmi: Manan allin phawaqkunachu phawaspaqa llallinku [otaq gananku], manan kallpasapakunachu awqa-tinkuypiqa [otaq guerrapiqa] atipan, manan yachayniyoqkunachu t’antayoqpas, manan allin yuyayniyoqkunachu qhapaqkunapas, manan allin yachaqkunachu sumaq chaskisqapas, aswanpas sapankan imaynapipas rikukunku”, nispa (Eclesiastés 9:11).

Chaypi rikusqanchis hina, Salomonqa manan niranchu: “Lliwpas destinasqañan kashan imaynapipas rikukunanpaq”, nispaqa, aswanmi niran: “Sapankan imaynapipas rikukunku”, nispa. Arí, runakunaqa manan yachasunmanchu imakuna sucedewananchista. Mayninpiqa ima mana allinpas qonqayllan sucedewasunman, yaqapaschá mana allin ratopi imatapas ruwasqanchisrayku.

Salomonmi niran: ‘Manan allin phawaqkunachu phawaspaqa gananku’ nispa. ¿Imatan chay yachachiwanchis? Chaypaq rimasunchis Estados Unidos nacionpi, Los Ángeles nisqa llaqtapi, 1984 watapi imachus pasasqanmanta. Chay watapin ruwaranku Juegos Olímpicos nisqata, chaypin allin phawaqkuna phawananku karan 3.000 metrota. Iskay phawaqkunan ñawparisharanku, hukninmi karan Gran Bretaña nacionmanta, huknintaq Estados Unidos nacionmanta. Phawaspa kuskanmanña chayashaqtinkun qonqaylla tanqanarukuranku, chaywanmi hukninqa laq’arukuspa manaña phawayta atiranñachu, huknintaq manaña allintachu phawayta atiran hinaspa qanchis puestopi chayaran.

¿Destinasqañachu karan chhayna sucedenanpaq? Wakinqa: “Arí”, nispapaschá ninkuman, ichaqa, rikusqanchis hina, qonqayllan chayqa sucederan. Chhaynaña kaqtinpas yaqapaschá wakinqa ninkuman: “Chay iskay phawaqkunaq destinonkupunin karan tanqanakunankupaqqa”, nispa. Ichaqa,  chay phawaqkunamanta willaqkunaq nisqankuman hinaqa, iskayninku ganaytapuni munaspa sinchita kallpachakusqankuraykus chaykuna sucedenman karan. Arí, Bibliaq nisqanman hina, sapankan qonqaylla “imaynapipas rikukunku”. Imatapas ruwananchispaq maytaña kallpachakunchis chaypas, imapas rikhurillanmanmi chayta mana allinta ruwananchispaq. Ichaqa manan destino kasqanraykuchu chaykunaqa suceden.

Chhaynaqa, ¿imaraykutaq Bibliari nin: “Imaymanapaqmi tiempo kan”, nispa? ¿Imatan ruwana imapas ruwasqanchis allinpi tukunanpaq?

Tiempollanpin imatapas ruwana

¿Destinomantachu rey Salomón rimasharan: “Imaymanapaqmi tiempo kan”, nispa nisqanwan? Manan. Aswanmi payqa rimasharan Diospa munaynin hunt’akunanpaq huk tiempo churasqa kasqanmanta, hinallataq runakunata yanapanqachus icha manachus chaymantawan. ¿Imaynapin chayta yachanchis? Chaypaq qhawasunchis qatiqnin textokunapi imatawan nisqanta. Runakunaq imaymana ruwasqanmanta rimasqan qhepallamanmi rey Salomón nillarantaq: “Ñoqan rikurqani Diosqa ruwashanankupaq runakunaman llank’ana qosqanta. Diosqa lliwtan tiemponpi sumaq tupaqta ruwarqan”, nispa (Eclesiastés 3:10, 11).

Chay textopi rikusqanchis hina, runakunaqa imaymanapin llank’ayta atinman. Chaymantapas sapanka runan akllakunman imapichus llank’ay munasqanta. Ichaqa tukuy imapas maychus hayk’aqchus ruwakunallanpin ruwakunan allin kananpaqqa. Chaypaq yuyarisunchis Eclesiastés 3:2 textoq nisqanta, chaypin Salomonqa khaynata qelqaran: “Kanmi plantana tiempo, kallantaqmi t’irana tiempopas”, nispa. Chakrapi llank’aqkunaqa yachankun ima muhutapas tiempollanpi tarpunankuta. ¿Imataq pasanman mana tiemponpi tarpuqtinkuri? Imataña ruwankuman chaypas, manachá allintachu tarpusqankuqa wiñanman. ¿Pitaq huchayoqri kanman chhayna sucedesqanmanta? ¿Allintachu chay tarpuq rimashanman: “Destinoyá huchayoq tarpusqay mana allinta wiñananpaq”, nispa nisqanwan? Manan riki. Aswanpas chay tarpuqmi  huchayoqqa mana tiemponpi tarpusqanrayku. Diospa churasqan tarpuna tiempollapi tarpunman karan chayqa, allintapaschá cosechanman karan.

Rikusqanchis hina, manan Diospa munayninchu tukuy ima sucedewasqanchisqa, aswanmi payqa kamachikun llapa imapas imaynatachus hayk’aqchus ruwakunanta. Chhaynaqa kusisqa kawsananchispaqqa yachananchismi imachus Diospa munaynin kasqanta, hinallataq kay tiempopi imata ruwananchistachus munan chaytawan. Arí, imakuna sucedewananchisqa manan nisqañachu kashan; Diospa munasqallanmi willasqaña kashan, chaytaqa manan pi runapas cambiayta atinmanchu. Profeta Isaiaswanmi Diosqa willachiranña: “Chay hinan rimasqay simiyqa manan hinallachu kutimuwanqa, aswanpas imachus munasqaytan ruwanqa, hinaspan kamachisqayta llapantapuni hunt’anqa”, nispa (Isaías 55:11).

Chaypi rikusqanchis hina Diospa ‘rimasqan simiqa’ otaq imapas yuyaykusqanqa hunt’akunqapunin, chhaynaqa, ¿imata ruwananpaqmi pay allintaña yuyaykun?

¿Imaynatan yachasunman Diospa munayninta?

“Diosqa lliwtan tiemponpi sumaq tupaqta ruwarqan” nispa nisqan qhepamanmi rey Salomonqa niran: ‘Runamanqa [Diosmi] qoykurqan winay-wiñay kaqkunapi yuyariy atiyta, chaypas runaqa manan llapanta entiendeyta atinchu Diospa qallariymanta tukukuykama ruwasqantaqa’, nispa (Eclesiastés 3:11). Versión Moderna nisqa Biblian chay textopi khaynata nin: “Diosmi runata kamaran wiñaypaq kawsay munaqta; [...] runaqa manan entiendeyta atinchu Diospa qallariymanta tukukuykama ruwasqantaqa”, nispa.

Imaymanataña chay textomanta yachachinku chaypas, sut’i entiendeymi kashan imamantachus rimashasqanqa. Llapanchismi hayk’aqllapas tapukuranchis: “¿Imapaqmi kawsani? ¿Imaynan kasaq qhepa tiempopi?” nispa. Chaymantapas, ñawpaqpipas kunanpas runakunaqa nishallanchismi: “Manachus hina sinchita llank’aspa wañunallapaqchu kamasqaqa kasunman karan”, nispa. Arí, runakunallan piensanchis hamuq tiempopi imayna kananchismanta, wañupunanchis p’unchaymantawanqa. Maytan munasunman wiñaypaq kawsayta, riki. ¿Imarayku? Eclesiastés qelqapi nisqan hina, “Diosmi runata kamaran wiñaypaq kawsay munaqta”, chayraykun.

Wiñaypaq kawsayta munaspan runakunaqa ñawpaqmantapachaña tapukunku: “¿Kawsashasunmanraqchu wañupusqanchis qhepaman?” nispa. Wakinqa ninkun: “Wañupuqtinchisqa espiritunchisqa kawsashallanmi”, nispa. Wakintaq ninku: “Tukuy ima sucedewasqanchisqa nisqañan kashan, chaytaqa manan cambiasunmanchu”, nispa. Chaykunataña ninku chaypas, manan allintachu entiendenku imapaqchus kawsasqankuta. ¿Imarayku? Manayá paykunallamantaqa chaykunata entiendeyta atinkumanchu, Biblian nin: “Runaqa manan  llapanta entiendeyta atinchu Diospa qallariymanta tukukuykama ruwasqantaqa”, nispa.

Unay tiempomantañan yachaysapa runakuna manapuni entiendeyta atirankuchu imaraykus runakuna wiñaypaq kawsayta munashaspapas wañunku chayta. Ichaqa, Diosllan chaytaqa allinta willawasunman, ¿imarayku? Payyá runakunata kamaran wiñaypaq kawsay munaqta, payllataqmi yachachiwasunman wiñaypaq kawsananchispaq imakuna ruwananchistapas. Chaymi Biblia Jehová Diosmanta khaynata nin: “Makiykita kicharispan llapa kawsaqkunata munasqankuwan saksaykachinki”, nispa (Salmo 145:16). Chay hinaqa, imapaqchus kawsasqanchismanta, imaraykuchus runa wañusqanmanta, imachus Diospa munaynin kasqanmantawan yachananchispaqqa Diospa Simin Qelqatan estudiananchis (Efesios 3:11).

[4 paginapi willakuy]

“Manan allin phawaqkunachu phawaspaqa llallinku.” (Eclesiastés 9:11.)

[5 paginapi willakuy]

Sichus mana tarpuna tiempopi tarpusqanchisrayku mana allintachu wiñanman tarpusqanchis chayri, ¿nisunmanchu: “Destinasqañachá kasharan chhayna kananpaq”, nispa?

[6 paginapi willakuy]

‘Diosmi kamawaranchis wiñaypaq kawsay munaqta’, chaymi tapukunchis imapaqchus kawsasqanchista