Kay tiempopiqa tukuy ladopin pornografiaqa * kashan. Chaykunan tarikun televisionpi, imayna p’achakusqankupi, takikunapi, Internetpi, periodicokunapi, peliculakunapi, revistakunapi, pukllanapaq videokunapi, celularkunapi, hukkunapipas. Kay tiempopiqa allinpaqmi qhawaripunku chaykunata, sapa kutintaqmi aswan askha runakuna chay qhelli ruwaykunata qhawashanku (qhaway  “Qhelli ruway qhawaymanta willakuykuna” recuadrota).

Qhelli ruway qhawaymanta runakunaq yuyaykusqankupas cambiashanmi. Gail Dines profesoran nin: “Kay tiempopi runakunaqa manañan millaypaqchu qhawarinku ñawpa tiempopi qhelli ruwaykuna lloqsimuqkunata, chaymi kunanqa aswan millaykuna ruwashaqta chay qhelli ruwaykunamanta horqomunku”, nispa.

¿Ima ninkin? ¿Manachu chay qhelli ruwaykunata qhaway, uyariy otaq leeypas runakunata imananpas? Icha, ¿mana allinninkupaqchu kanman? Jesusmi nirqan: “Llapa allin sach’aqa allin rurukunatan rurun, mana allin sach’akunan ichaqa mana allin rurukunata rurun”, nispa (Mateo 7:17). ¿Imakunatan paqarichin qhelli ruwaykunata qhaway? Chaykunamanta yachasun.

¿IMA NINKUN YACHAQKUNA? Qhelli ruwaykunata qhawayqa huk vicion, chaymi wakin yachayniyoq runakunapas chayta rikch’anachinku crack nisqa drogaman (chayqa cocaína hinan).

Brunoqa, * Internetpin nishuta qhelli ruwaykunata qhawaq, paymi nin: “Sapa kutinmi astawan qhawayllata munaq kani. Drogasqa hinaraqmi huk rato sientekuq kani. Cuerpoyraqmi khatatataq, umaytaqmi nanawaq. Tukuy atisqaytaña ruwarqani saqenaypaq chaypas askha watakunapin atiparqani”, nispa.

Qhelli ruwaykunata qhawaqkunaqa pakallapin chayta ruwanku. Hukkunamantan karunchakunku, sapallankun kayta munanku, p’enqasqa, sinchi llakisqa, phiñasqan sientekunku. Wakinqa wañuchikuyta imaraqmi munanku. Sergioqa qhelli ruwaykunatan sapa p’unchay qhawaq celularninpi, ninmi: “Sapallaymi kayta munaq kani, manan imanakuytapas atiqchu kani. Mana valepaqmi qhawarikurqani, nishu p’enqasqa, manchasqa kaspaymi mana yanapaytapas maskharqanichu”, nispa.

Huk ratolla otaq qonqayllapi qhelli ruwaykunata qhawaypas qhellichanmi yuyayninchista. Qhelli ruwaykunamanta investigaq Judith Reisman doctoran Estados Unidospi autoridadkunaman willarqan: “Chay qhelli ruwaykunaqa grabasqa hinan runaq yuyayninpi qhepan, huk ratollaña otaq qonqaylla rikunman chaypas sasatan qonqanman otaq manapas”, nispa. 19 watayoq Susanmi Internetpi qonqayllamanta qhelli ruwaykunata rikusqa hinaspa chay viciopi urmasqa, paymi nirqan: “Rikusqaykunaqa grabasqa hinaraqmi umaypi kashan. Qonqayllamantan chaykuna umayman hamun. Manachus hina rikusqaykunataqa hayk’aqpas qonqasaqchu”, nispa.

¿IMATAN CHAYMANTA YACHANCHIS? Qhelli ruwaykunata qhawaqkunaqa kamachi hinan kawsanku, paykunaq mana allinninpaqtaqmi (2 Pedro 2:19).

¿IMA NINKUN YACHAQKUNA? “Qhelli ruwaykunata qhawayqa casarasqakunaq familiakunaq mana allinninpaqmi” (Qhelli ruwaykuna qhawaypa trampankuna, inglés simipi libro).

¿Imaynapin qhelli ruwaykunata qhaway casarasqakunapaq familiakunapaqpas mana allinninpaq?

• Huk hinalla munanakuspa kawsasqankutan chinkachin (Proverbios 2:12-17).

• Paykunallapaqmi imatapas munanku, munakuyninkun chiriyapun, warmi-qhari puñuyninkupipas manañan kusikuyta tarinkuñachu (Efesios 5:28, 29).

• Mana allin kaqkunatan munapayanku (2 Pedro 2:14).

• Chay millay rikusqankuta hinan warmi-qhari puñuyninkupi ruwayta munanku (Efesios 5:3, 4).

• Casarasqakunatan t’aqanachin (Mateo 5:28).

 Casarasqakunaqa manan wasanchanakunankuchu, chaytan Biblia nin (Malaquías 2:16). Wasanchanakuspaqa traicionanakushankun, chhaynapin t’aqanakunku wawakunataq ñak’arinku.

Wawakunapaqpas mana allinninkupaqmi qhelli ruwaykunata qhawayqa. Brunon nillantaq: “10 watayoq kashaspaymi paka-pakapi pukllashaspay qhelli ruwaykunamanta taytaypa qelqankunata tarirqani. Manaña yacharqanichu imaraykuchus chaykunata qhaway munasqayta chaypas pakallapin qhawaq kani. Chhaynallapin qhawayta qallarirqani kurak kanaykama”, nispa. Yachaqkunaq nisqanman hinaqa qhelli ruwaykunata qhawaq wayna-sipaskunaqa manaraq wiñay hunt’asqa kashaspankun warmi-qhari puñuyman qokunku, manan munakuywanchu warmi-qhari puñuyninkuta ruwanku, imayna kasqankupipas hukniraymi kanku.

¿IMATAN CHAYMANTA YACHANCHIS? Qhelli ruwaykunata qhawayqa huk veneno hinan, munanakuyninkutan chinkachin, chhaynapin sinchi llakikuypi tarikunku (Proverbios 6:27).

BIBLIA NIN: “Chay hinaqa, qankuna kay pachapi lliw millay ruwaykunamanta t’aqakuychis, ama qhelli huchapi puriychischu, ama millay map’ata ruwaychischu, ama cuerpoykichispa munasqanta ruwaychischu, ama mana allinta yuyaykuychischu, ama munapayaychischu, munapayayqa ídolo yupaychay hinan”, nispa (Colosenses 3:5).

Jehová * Diosqa cheqnikunmi qhelli ruwaykuna qhawayta. ¿Mana allinpaqchu warmi-qhari puñuyta qhawarin? Manan chhaynachu, payqa warmitapas qharitapas kamarqan wawayoq kayta atinankupaqmi, warmi-qhari puñuyninkupi kusikuyta tarinankupaq astawan munanakunankupaqpas (Santiago 1:17).

Chhaynaqa, ¿imaraykun Dios huchachan qhelli ruwaykuna qhawayta? Wakinkunan kaykuna:

• Jehová Diosqa yachanmi qhelli ruwaykunata qhawayqa runaq mana allinninpaq kasqanta (Efesios 4:17-19).

• Payqa munakuwanchismi, chaymi mana munanchu llakipi tarikunanchista (Isaías 48:17, 18).

• Payqa munanmi casarasqakunapas familiakunapas allin kawsanankuta (Mateo 19:4-6).

• Diosqa munanmi allin kawsayniyoq kananchista, hukkunata respetananchistapas (1 Tesalonicenses 4:3-6).

• Diosqa munanmi qhari kayninchistapas warmi kayninchistapas allinpaq utilizananchista (Hebreos 13:4).

• Payqa yachanmi qhelli ruwaykunata qhawayqa runakunata mana allinta yuyaykachisqanta, imaynan supaykunapas yuyaykurqanku hinata (Génesis 6:2; Judas 6, 7).

¿IMATAN CHAYMANTA YACHANCHIS? Qhelli ruwaykunata qhawaqkunaqa Dioswan amigontin kasqankutan chinkachinku (Romanos 1:24).

Ichaqa Jehová Diosqa anchatan khuyapayan qhelli ruwaykuna qhawayta saqeq munaqkunata. Biblian nin: “Señor Diosqa khuyapayakuqmi sumaq sonqoyoqmi, mana usqhaylla phiñakuqmi, ancha munakuqmi. [...] Payqa reqsiwanchismi imayna kasqanchista, yuyarikuwanchismi ñut’u hallp’a kasqanchista”, nispa (Salmo 103:8, 14). Diosqa huch’uyyaykukuqkunatan invitan payman asuykunankupaq, chhaynapi Diospa ‘khuyapayakuyninta’ ‘yanapaynintapas’ chaskinankupaq (Hebreos 4:16; qhaway  “¿Imaynatan saqewaq qhelli ruwaykuna qhawayta?” yachachikuyta).

Askha runakunan Diospa yanapayninta chaskikurqanku. ¿Allinninkupaqchu karqan? Arí, chay qhelli ruwaykuna qhawayta saqeqkunamantan Biblia nin: ‘Ñan Señor Jesuspa sutinpi, Diosninchispa espiritunpa atiyninpiwan huchamanta mayllisqaña, ch’uyanchasqaña, chaninchasqaña kankichis’, nispa (1 Corintios 6:11). Paykunaqa apóstol Pablo hinan nillankutaq: “Qespichiwaqniyqa Diospunin, manan manchakunichu, paymanmi hap’ipakuni, Señor Diosmi kallpachawaqniy”, nispa (Isaías 12:2).

Susanqa saqepurqanmi qhelli ruwaykuna qhawayta, ninmi: “Jehová Diosllan yanapaytaqa atiwanchis qhelli ruwaykuna qhawayta saqenapaqqa, sichus paymanta mañakusun yanapayninta chayqa allintan kawsasun, paywantaqmi amigontin kasunchis. Diosqa manapunin hinataqa qhawarpariwasunchu”, nispa.