¿Imaraykun manchali kay mana allinchu? Manchali kaspaqa sasatan allin amigokunata tarinki, chaymantapas manan atinkichu juj allin ruwaykunaman aypayta.

 ¿Imapin manchali kay allin kanman? Manchali kayqa yanapasunkin allinta yuyaykuspa rimanaykipaq, uyariq kanaykipaq, imatapas mana comunta ruwanaykipaq ima.

 ¿Atipayta atiwaqchu manchali kasqaykita? Arí, atiwaqmi. ¿Imaynatan chayta ruwawaq? Chaymantan kaypi yachasunchis.

•  ¿Imatan manchakunki?

•  ¿Imaynatan atipawaq manchali kasqaykita?

•  ¿Imaninkun wakin wayna-sipaskuna?

 Manchali kanki chayqa manchakushankichá piwanpas uya-uyapura rimaytaqa, chaymantapas yaqapaschá mana piniyoq jina tarikushanki, laqha wasipipas kashawaq jinapaschá rikukushanki. Chhaynapi tarikuyqa mancharikunapaqmi. Ichaqa sichus allinta reparanki imatachus manchakunki chayta chayqa atipankin manchali kaytaqa. Kay kinsa ruwaykunapi piensay.

•   Juj kaq manchakuy: Yaqapaschá nishanki: “Manan imamantapas rimayta atinichu”, nispa.

   Ama qonqaychu: Runakunaqa mastaqa yuyanku imaynatachus chaskisqaykitan, manan imachus nisqaykitachu. Sichus mana imatapas niyta atinkichu chayqa tukuy yuyaywan uyariy rimasqankuta, chhaynapin paykuna munakusqaykita rikuchinki.

   Kayta yuyariy: ¿Imayna runatan ajllakuwaq amigoyki kananpaq, mana upallaspa rimaq runatachu icha tukuy yuyaywan uyariq runatachu?

•   Iskay kaq manchakuy: Yaqapaschá nishanki: “Runakunan mana rimaykuq niwanqaku”, nispa.

   Ama qonqaychu: Manchaliña kanki manaña chaypas runakunaqa rimanqapunin. Ichaqa chhaynata ama piensanankupaqqa imallatapas parlariy, chhaynapin yachanqaku mana paykunaq piensasqanman jinachu kasqaykita.

   Kayta yuyariy: Yaqapaschá piensashanki runakuna qanmanta mana allinta rimashanankupaq. Chhaynata yuyaykuspaqa, ¿manachu qan paykunamanta mana allinta piensashawaq?

•   Kinsa kaq manchakuy: Yaqapaschá nishanki: “Mana allinta rimarusaq chayqa p’enqaypichá qhepasaq”, nispa.

   Ama qonqaychu: Chayqa llapanchistapas pasawanchispunin. Rimashaspa pantarunki chayqa ama chaypi nishuta piensaychu. Chaymi yanapasunki ama p’enqakunaykipaq.

   Kayta yuyariy: Pantasqankuta reqsikuq runakunataqa allinpaqmi qhawarinki, ¿riki?

 ¿Yacharqankichu kayta? Wakinqa askha runakunawan mensajeta apachinakuspan piensanku mana manchali kanankupaq. Ichaqa uya-uyapura rimaspallan allin amigokunataqa tarinki. Sherry Turkle sutiyoq psicologan nin: “Runaqa uya-uyapura parlaspallan allinta reqsinakunchis”, nispa. a

•   Ama jujkunawan igualakuychu. Manan jujkuna jina askha amigokunayoqmanchu tukupunayki, aswanpas pisi-pisimantan manchali kasqaykita saqepunayki. Chayta ruwaspaqa amigokunayoqmi kanki, aswan kusisqataqmi kankipas.

   Alician nin: “Piwanpas parlaspaqa manan unaytaraqchu rimanayki, yaqapaschá napaykullawaq jinaspa iskay kinsa tapuykunallata tapuriwaq”, nispa.

   Biblian nin: “Sapanka qhawarikuchun imaynas kashan imapas ruwasqankuna chayta, chhaynapi ama jujwan igualakuspachu kusikunanpaq, aswanpas paypa imachus ruwasqanwan kusikunanpaq”, nispa (Gálatas 6:4).

•   Jujkunamanta yachay. Qhaway imakunatas jujkuna ruwanku parlata tupachinankupaq chayta. ¿Imakunamantan rimayta qallarinku? ¿Imakunatan mana ruwankuchu? Qanri, ¿atiwaqchu paykuna jina rimayta?

   Aarónmi nin: “Wakinqa askha amigokunayoqmi kanku. Parlasqanku runawanmi ratulla amigontinña karunku. Reparay imatas ruwanku imatas ninku chayllaraq pitapas reqsishaspa chayta, jinaspa ruwasqankuta jina ruway”, nispa.

   Biblian nin: “Fierrotaqa fierrowanmi filoyachikun, chhaynatan runapas amigonta allinyachin”, nispa (Proverbios 27:17).

•   Imallatapas tapuriy. Runakunaqa imachus piensasqankumantan rimayta munanku, chayrayku imallatapas tapurispa rimayta qallariy, chhaynapin mana qanchu masta rimanki.

   Alanan nin: “Sichus imachus rimanaykita ñaupaqmanta yuyaykunki chayqa, manan nishutachu manchakunki jujkunawan rimayta. Juj fiestaman otaq ima juñunakuymanpas manaraq rishaspa piensashayña imakunamanta parlarinaykita otaq imakunata tapurinaykitapas. Chhaynapin mana manchakunkichu mana reqsisqayki runawan parlariyta”, nispa.

   Biblian nin: “Amataq munaynillaykichistaqa maskhaychischu, aswanpas jujkunaq munaynintawan maskhaychis”, nispa (Filipenses 2:4).