Ku hlaya ntiyiso, ndzrimana leyi a yi hlayi swone leswo. A matsrhan’wini ya leswo, ndzrimana leyi yi khanela hi mhunu lweyi a kumanaka ni swikazratu hi makhambi manyingi kambe a gamaka a sekeleka.

A hi voneni leswi tindzrimana ta le ntsrhaku ni ta le mahlweni ka Amaproverbia 24:16 ti swi hlayaka: ‘We, mubihi, u nga bukwamele yindlu ya mululami; u nga honi vusiho byakwe; hikusa lweyi a lulamiki, nambi a nga wa ka ntlhanu na kubidzri, a ta pfuka, kambe a vabihi va wisiwa hansi hi khombo. U nga tsrhaveli ku wa ka nala waku, u nga nyonxe mbilwini yaku loko a wisiwa hansi.’​—Pr 24:15-17.

Vhanu vanyingi va pimisa leswaku ndzrimana leyi yi khanela hi mhunu lweyi a dohaka makhambi manyingi kambe a gamaka a tisola. Vazrangeli vabidzri va wukhongoti va Grã-Bretanha va hlaye leswaku vhanu vanyingi va khale ni va masiku yezru a va tizrisa ndzrimana leyi hi ndlela leyi fanaka. Vazrangeli volavo a va hlaya leswaku mapimisela lawo ma tlhamuxela leswaku mhunu a nga wa makhambi manyingi ka swidoho leswikulu kambe a tama a zrandzriwa ni ku yamukeliwa hi Xikwembu Nkulukumba hi kola ka leswi a tisoliki. Mhunu lweyi a yentxaka mintxhumu ya ku biha a nga ha wu zrandzra ntlhamuxelo lowu hi leswi a pimisaka leswaku nambi o doha hi ku phindhaphindha, Xikwembu Nkulukumba minkama hinkwayu a ta mu dzrivalela.

Kambe a hi swone leswi ndzrimana 16 yi tlhamuxelaka swone.

Hi Xiheberu, zritu ledzri liki “ku wa” ka tindzrimana 16 ni 17 dzri nga ha tizrisiwa hi tindlela ta ku hambanahambana. Dzri nga ha tlhamuxela ku wa ka xihazri a ndleleni, ku wa ka mhunu he henhla ka yindlu kumbe zribye ledzri waka hansi. (Dt 22:4, 8; Am 9:9) Zritu ledzro dzri nga ha tlhela dzri tizrisiwa hi ndlela ya ku fanekisela, ya ku fana ni leyi yi nga ka ndzrimana leyi: ‘Loko Yehovha a tiyisa mintila ya mhunu a tsrhavisiwa hi ndlela yakwe, nambi a ku wa a nga weli mfuzri hikuva Yehovha a mu tamela hi voko.’​—Ps 37:23, 24; Pr 11:5; 13:17; 17:20.

Vona leswi prisori Edward H. Plumptre a swi hlayiki: “Hi Xiheberu, zritu ledzri liki [“ku wa”] a dzri tizrisiwi akuva ku khaneliwa hi ku wa a xidohweni.” Xileswo, xidondzri xin’wana xi tlhamuxela ndzrimana 16 hi ndlela leyi: “Ku xanisa vhanu va Xikwembu Nkulukumba i ku tihetela nkama hikusa va ta tlhela va sekeleka, ku hambana ni lava ku biha!”

A matsrhan’wini ya ku vulavula hi “ku wa” na yi hlaya ku wela a xidohweni, Amaproverbia 24:16 yi vulavula hi loko mhunu a langusana ni swikazratu kumbe swizralanganya hi ku landzrelelana. Ka misava leyi ya ku biha, mhunu wa ku lulama a nga kumana ni swikazratu swa lihanyu kumbe swin’wana. Minkama yimbeni a nga ha xanisiwa hi mimfumu. Kambe yene a nga dumba leswaku Xikwembu Nkulukumba a ta mu seketela ni ku mu pfuna akuva a hlula xikazratu xin’wana ni xin’wana lexi a nga ha kumanaka na xone. Yanakanya hi ndlela leyi u voniki mintxhumu yi famba ha hombe ka lava tizrelaka Xikwembu Nkulukumba. Ha yini? Hikusa ha dumba leswaku ‘Yehovha a seketela hinkwavu lava waka, a wololoxa hinkwavu lava tsrovekiki’.​—Ps 41:1-3; 145:14-19.

‘Lweyi a lulamiki’ a nga nyonxi loko vhanu vambeni va kumana ni swikazratu. A matsrhan’wini ya leswo awa va txhavelela hikusa awa swi tiva leswaku ‘lava txhavaka Xikwembu Nkulukumba va ta yentxeliwa leswinene, vone lava txhavaka mahlweni kwakwe’.​—Ekl 8:11-13; Yb 31:3-6; Ps 27:5, 6.