Ina, nambi leswi Bibele dzri ngeke buku dzra siyensa, dzri ba kone loko dzri vulavula hi timhaka ta siyensa. Kambisisa swikombiso swin’wana leswi kombisaka leswaku siyensa ni Bibele swa pfumelelana, ni leswaku Bibele dzri vulavula hi mintxhumu ya siyensa leyi hambaniki ngopfu ni leyi vhanu vanyingi a va pfumela ka yone hi nkama lowu dzri tsraliwiki ha wone.

• Wuyako byi ve ni masungulo. (Genesis 1:1) Ku hambana ni leswo, mintsrheketo yinyingi ya khale yi tlhamuxela leswaku wuyako a byi tumbuluxiwanga kambe bye titumbulukela. Vababilona a va pfumela leswaku swikwembu leswi pswaliki wuyako, a swi huma ka malwandle mabidzri. Mintsrheketo yin’wana yi hlaya leswaku mintxhumu leyi nga kone matilweni ni misaveni yi pfa hi ka tandzra dzra dzrikulu swinene.

• A wuyako byi lawuliwa hi milawu ya ntumbuluku ku nga li swikwembu. (Yob 38:33; Yeremiya 33:25) A misaveni hinkwayu, mintsrheketo yi dondzrisa vhanu leswaku a va swi koti ku timpfenkela ka swiyentxo swa tihanyi leswi vangiwaka hi swikwembu.

• Misava yi hayekiwe la ku ngeke na ntxhumu. (Yob 26:7) Vhanu vanyingi va khale a va pfumela leswaku a yi li xiphephezrele lexi tiseketeliki hi xihotlovila kumbe hi xihazri xa ku fana ni nyazri kumbe mfutsru.

• A mati lama tataka milambu, ni lawa ma pswhaka a malwandle ni ka swihlovo swin’wana kutani ma tlhantukela mpfhukeni ma ndzruluka mpfula. Mati lawa ma gama ma na swanga mpfula, xitsrhwatsrhwa kumbe xihangu. (Yob 36:27, 28; Eklesiasta 1:7; Ezaya 55:10; Amos 9:6) Magriki ya khale a ma pimisa leswaku milambu a yi kuma mati ya le hansi ka malwandle nakone mhaka leyo yi hangalake ku ya tlhasa ka ma 1800.

• Tinhava ta tlakuka ti tlhela ti wa nakone leti nga kone namunhla ta same ti va hansi ka lwandle. (Amapsalma 104:​6, 8 Ku hambana ni leswo, mintsrheketo yi hlaya leswaku tinhava ti hambiwe hi swikwembu.

• Ku basa swa hi vhikela ka mavabyi. Nawu lowu a wu nyikiwe tiko dzra Israyele a wu patsra swileleto mayelanu ni mahlambela ya mavoko ntsrhaku ka ku khumba ntsrumbu, ku tsravuxa lava a va ni mavabyi lama tlulelanaka ni ku txukumeta nsila ya mhunu. (Levitika 11:28; 13:​1-5; Deuteronoma 23:13) Hi tlhelo dzrin’wana, yin’wana ya tindlela ta wudahu leyi a yi tizrisiwa a Egipta loko ku humexiwe nawu lowu, a a li ku txhela swa kukazri leswi patsriwiki ni sila ya mhunu ka xilondzra.

Nkambisiso lowu dumbekaka wa Bibele wu kombisa leswaku im-him. Vona mintxhumu leyi landzrelaka leyi ngeke ntiyiso mayelanu ni ku va Bibele dzri ba kone loko dzri vulavula hi siyensa:

Madzrimi: Bibele dzri hlaya leswaku wuyako byi vumbiwe ndzreni ka 6 wa masiku ya 24 wa mawora.

Ntiyiso: Hi ku ya hi Bibele, Xikwembu Nkulukumba a tumbuluxe wuyako hinkwabyu khale swinene a nkameni lowu khalutiki. (Genesis 1:1) Handle ka leswo, masiku ya ku tumbuluxa lawa ku vulavuliwaka ha wone ka ndzrima 1 ya Genesis, i masiku ya ku leha lama kalaka ma nga tlhamuxeliwanga hi ku kongoma. Hi ntiyiso wa kone, nkama lowu misava ni matilo swi tumbuluxiwiki ha wone, wu tlhela wu vitaniwa “sik[u]”.​—Genesis 2:4.

Madzrimi: Bibele dzri hlaya leswaku swimila swi tumbuluxiwe na dambu dzri nga si va kone akuva ku va ni fotosíntese.​—Genesis 1:​11, 16.

Ntiyiso: Bibele dzri hlaya leswaku a dambu, ku nga yin’we ya tinyeleti leti nga xiyenge xa “tilo”, dzri tumbuluxiwe na swimilana swi nga si na tumbuluxiwa. (Genesis 1:1) A “sikwini” dzra ku sungula dzra ku tumbuluxa, ku voneke Minseve ya dambu a misaveni. Loko mpfhuka wu ve kone a “sikwini” dzra wuzrazru, dambu a dzri vaninga swinene leswaku ku va ni fotosíntese. (Genesis 1:​3-5, 12, 13) Hi ku famba ka nkama, hi kone dambu dzri sunguliki ku voneka swinene a misaveni.​—Genesis 1:​16.

Madzrimi: Bibele dzri hlaya leswaku dambu dzri zrendzreleka ka misava.

Ntiyiso: Buku dzra Eklesiasta 1:5 dzri li: ‘A dambu dzra huma, kutani dzra pela, dzri kahlula dzri ya mbangwini wa dzrone lomu dzri humaka kone.’ Nambitanu, mhaka leyi yi tlhamuxela xiyimu xa dambu loko hi dzri lavisa na hi li la misaveni. Nambi masikwini lawa, mhunu a nga ha tizrisa mazritu lama liki “ku huma ka dambu” ni ku “pela ka dambu”, kambe na a swi tiva leswaku misava hi yone yi zrendzrelekelaka ka dambu.

Madzrimi: Bibele dzri hlaya leswaku misava yi tsrhame ku fana ni xipepezrele.

Ntiyiso: Bibele dzri tizrisa mazritu lama liki ‘vugan’wini bya misava’ akuva yi hlaya mbangu wa le kule swinene wa misava; leswo a swi hlayi swone leswaku misava yi tsrhame ku fana ni xipepezrele kumbe yo va ni wugamu. (Amintiṛo 1:8) Hi ku fanana, mazritu lama liki ‘matlhelweni ya mune ya misava’, i vulavulela ntsena ledzri tlhamuxelaka leswaku i misava hinkwayu. Namunhla wa siku, mhunu a nga ha tizrisa mune wa matlhelo ya bússula swanga xifananiso.​—Ezaya 11:12; Luka 13:29.

Madzrimi: Bibele dzri hlaya leswaku a mpimu wa xizrendzruvutana wu dzringana ni ku yanama ka xone loku phindiwiki kazrazru, kambe lowu pimiwaka hi mpimu lowu va liki i pi (π), 3,1416.

Ntiyiso: Mimpimu ya ‘likhulu dzra ku txhululiwa’ leyi nga ka 1 Tihosi 7:​23 ni ka 2 Makronika 4:2, yi kombisa leswaku a likhulu a dzri yaname hi minkono ya 10 nakone a ‘ngoti ya minkono ya 30 yi kota ku dzri tsrandzrela’. Swi nga yentxeka a mimpimu leyi a yi li tinhlayu leti nga kusuhisuhi swinene. Nakone swi nga yentxeka leswaku a wugamu ni ku yanama a swi yimela mimpimu ya le handle ni ndzreni ka xihlambelo.