Xana Bibele Dzri Txintxiwe Dzrungula Dzra Dzrone?
Im-him. Loko ku fananisiwa Matsralwa ya khale lama tsraliwiki hi voko, ku tlhaseliwa magamu ya leswaku Bibele a dzri txintxiwanga, nambileswi dzri kopiyariwiki khale swinene ka mintxhumu leyi nga tiyangakiki.
Xana swi djula ku hlaya leswaku loko Bibele dzri kopiyariwa, a ku nga hambiwe swihoxo?
Ku kumeke Matsralwa manyingi ya khale lama tsraliwiki hi voko. Man’wana ya wone ma ni ku hambana ka kukazri, leswi kombaka leswaku loko Bibele dzri ndzruluteliwa swihoxonyana swi ve kone. Leswi ku hambana koloko ku nga kutsrongo, a ku yentxi dzrungula dzri txintxa. Kambe ku tsrumbuliwe ku hambana ka kukazri ka lisima, nakone ku hambana koloko swi ti tikomba na ku li minzamu leyi vhanu va zamiki ku yi yentxa khale hi nkongometo wa ku txintxa dzrungula dzra Bibele hi maxivomu. Vona swikombiso leswi landzrelaka:
Ka 1 Yohan 5:7, wundzruluteli byin’wana bya khale bya Bibele byi ni mazritu ya ku fana ni lawa: “A matilweni, Papayi, Zrito ni Moya wa ku Xwenga: ha wuzrazru ka swone swi hlaya ntxhumu wun’we.” Kambe, Matsralwa lama dumbekaka lama tsraliwiki hi voko ma tiyisekisa leswaku mazritu lawa a ma nga li kone ka Matsralwa ya ku sungula. Ma yengeseliwe hi ku famba ka nkama. * Xileswo, wundzruluteli bya Bibele bya nan’waka ni lebyi dumbekaka byi ma susile mazritu lawa.
Vito dzra Xikwembu dzri kumeka makhambi manyingi ka Matsralwa ya khale lama tsraliwiki hi voko. Nambitanu, wundzruluteli byinyingi bya Bibele byi suse vito ledzro va dzri siva hi mavitanela ya fana ni lama liki “Hosi kumbe Xikwembu”.
Hi nga tiyiseka hi ndlela yini leswaku a ku na swihoxo swin’wana leswi nga siki na kumiwa?
Ku ta tlhasa swoswi ku kumiwe Matsralwa manyingi lama tsraliwiki hi voko lawa swi nabyalaka ku kuma swihoxo ka wone. * Xana ku fananisa loku ka Matsralwa lama tsraliwiki hi voko ku kombisa hi ndlela yini leswaku Bibele ledzri hi nga dzrone namunhla dzri vulavula ntiyiso?
Loko hi vulavula hi Matsralwa ya Xiheberu (lama vitaniwaka “Testamente dzra Khale”) Xidondzri lexi vitaniwaka William H. Green a hlaye leswi: “Hi nga hlaya na hi dumba hi ku a dzri kone wudzrunguli bya khale lebyi tlhamuxeliwiki hi ndlela leyi khanyaka ku fana ni Matsralwa ya Xiheberu.”
Loko hi vulavula hi Matsralwa ya Wukriste ya Xigriki, kumbe “Testamente Ledzrimpswha” mukambisisi mun’wana wa Bibele Frederick Bruce a tsrale leswi: “Ku ni wumboni lebyi kombisaka leswaku Testamente Ledzrimpswha dzri ba mhaka lakakuva nambi vatsrali lava dondzrekiki a va voni xivangelo xa ku dzri ku sola.”
Sir Frederic Kenyon, lweyi a nga ni wulawuli ka matsralwa ya Bibele, a hlaye leswaku mhunu “a nga titamelela Bibele a va tibyela leswaku a tamele Zritu dzra Xikwembu Nkulukumba ledzri khalutiki ka tinxaka tinyingi ku dzringana malembe manyingi na ku nga zanga ku lahleka dzrungula dzra dzrone.”
Hi byini wumboni byimbeni lebyi hi nga nadzru byi hi yentxaka hi kholwa leswaku Bibele dzri tsraliwe hi lani dzri tsraliwiki ha kone ka matsralwa ya ku sungula.
Vatsrali va Vayuda ni vakriste va swi tsralile swihoxo leswikulu leswi malandzra ya xikwembu Nkulukumba ma swi yentxiki. * (Atinhlayo 20:12; 2 Samuel 11:2-4; Ba-le-Galatia 2:11-14) Nakone va tlhele va hlayisa swiyenge leswi a swi sola wupfukeli lebyi a byi yentxiwa hi Vayuda lava a va tisungulela milawu yavu. (Hošea 4:2; Malaki 2:8, 9; Matewu 23:8, 9; 1 Yohan 5:21) Ku tsrala dzrungula hi ndlela leyi nga yone, vatsrali lava va kombise leswaku a va dumbeka nakone a va bekela xitxhavu zritu dzra ku xwenga dzra Xikwembu Nkulukumba.
Leswi Xikwembu Nkulukumba ku nga yene a huhuteliki leswaku ku tsraliwa Bibele, xana a a nge ti yentxa leswaku dzrungula dzra dzrone dzri khanya? * (Ezaya 40:8; 1 Petros 1:24, 25) A a djula leswaku Bibele dzri nga pfuni ntsena vhanu va nkama lowu khalutiki kambe ni va manguva lawa. (1 Ba-le-Korinte 10:11 Swa twala ‘hikuva hinkwaswu leswi nga tsraliwa khale swe ku tsraliwela ku hi dondzrisa akuva hi va ni ku lavisela’.—Ba-le-Roma 15:4.
Yesu ni valandzreli vakwe va tsrhahe mazritu lama nga ka Matsralwa ya Xiheberu na va tiyiseka leswaku mazrito wolawo a ma li xileswi a ma tsralisiwe xiswone ku sunguleni.—Luka 4:16-21; Amintiṛo 17:1-3.
^ par. 3 Mazritu lawa a ma kumeki ka matsralwa ya khale ya ku tsraliwa hi voko ya Códice Sinaítico, Códice Alexandrino, Manuscrito Vaticano N.º 1209, Vulgata Latina Original, Versão Siríaca Filoxeniana-Harcleana ni Pesito siríaca.
^ par. 5 Hi xikombiso, ku tsrumbuliwe ku tlula 5.000 wa Matsralwa lama tsraliwiki hi voko ya xigriki lama vitaniwaka Testamente Ledzrimpswha, kumba Matsralwa ya wukriste ya xigriki.
^ par. 9 Bibele a dzri leswaku vhanu lava a va tizrela Xikwembu Nkulukumba a va nga yentxi swihoxo. Kambe dzri hlaya ntiyiso loko dzri ku: ‘Hikuva a ku na mhunu lwa nga dohikiki.’—1 Tihosi 8:46.
^ par. 10 Bibele a dzri hlayi leswaku Xikwembu Nkulukumba a byele vhanu zritu dzrin’we ledzri a dzri fanela ku tsraliwa a Bibeleni, kambe dzri li leswaku a va pfunile akuva va tiva leswi a va ta swi tsrala.—2 Timoteo 3:16, 17; 2 Petros 1:21.