1-3. Ni umwansi uwuhe atwomye inyuma twese, kandi ni kubera iki gusuzuma ivyo Bibiliya yigisha biza kuduhumuriza?

NIWIYUMVIRE ko uriko uranyaga amagara uhunga umwansi w’umubisha. Aragusumvya inguvu n’ukunyaruka. Urazi ko ata kigongwe agira kubera yuko wamubonye ariko arica bamwebamwe mu bagenzi bawe. Naho ugerageza gute kumusiga, aguma yegereza. Bisa n’uko ubwawe bwarangiye. Ariko rero ugize gutya, uciye ubona iruhande yawe uwuje kukurokora. Ararusha cane inguvu uwo mwansi wawe kandi akwemereye kugufasha. Ese ingene ivyo bituma wiruhutsa!

² Mu buryo bunaka, hariho umwansi nk’uwo akwomye inyuma. Twese ni ukwo. Nk’uko twavyize mu kigabane giheruka, Bibiliya ivuga ko urupfu ari umwansi. Nta n’umwe muri twebwe ashobora kurusiga canke kurutsinda. Benshi muri twebwe twarabonye ingene uwo mwansi ahitana abacu. Mugabo Yehova arakomeye kurusha urupfu. Ni Umurokozi afise urukundo amaze kwerekana ko ashoboye kunesha uwo mwansi. Kandi asezerana ko azotikiza buhere uwo mwansi, ari we rupfu. Bibiliya yigisha iti: “Urupfu ni we mwansi wa nyuma azokurwaho.” (1 Abakorinto 15:26) Mbega inkuru nziza!

³ Reka turabe muri make ingene tumererwa igihe uwo mwansi rupfu adutwaye uwacu. Ivyo biraza kudufasha gutahura  ikintu kizotuma tunezerwa. Mu bisanzwe, Yehova asezerana yuko abapfuye bazosubira kubaho. (Yesaya 26:19) Bazosubira kuba bazima. Ico ni co cizigiro c’izuka.

4. (a) Ni kubera iki ukuntu Yezu yavyifashemwo igihe yabura uwo yakunda, bifise ico bitwigisha ku bijanye n’ukuntu Yehova yiyumva? (b) Ni bande Yezu yagize abagenzi somambike?

⁴ Woba umaze kubura uwawe? Umubabaro, intuntu hamwe no kwumva wihebuye birashobora gusa n’ibikurengeye. Mu bihe nk’ivyo, tuba dukeneye gusoma Ijambo ry’Imana kugira ngo riduhoze. (Soma 2 Abakorinto 1:3, 4.) Bibiliya iradufasha gutahura ingene Yehova na Yezu biyumva ku vyerekeye urupfu. Yezu, uwagaragaza neza na neza kamere za Se, yariyumviye umubabaro umuntu agira iyo yabuze uwiwe. (Yohani 14:9) Igihe Yezu yaba ari i Yeruzalemu, yarakunda kugendera Lazaro na bashikiwe, ari bo Mariya na Marita, bakaba baba mu gisagara ca Betaniya cari mu micungararo yaho. Barabaye abagenzi somambike. Bibiliya ivuga iti: “Yezu yarakunda Marita na mwene wabo be na Lazaro.” (Yohani 11:5) Ariko rero, nk’uko twavyize mu kigabane giheruka, Lazaro yarapfuye.

5, 6. (a) Yezu yavyifashemwo gute igihe yari kumwe n’umuryango wa Lazaro be n’abagenzi biwe bari bishwe n’intuntu? (b) Ni kubera iki kuba Yezu yaratuntuye bituremesha?

⁵ Yezu yumvise amerewe gute igihe yabura umukunzi wiwe? Iyo nkuru itubwira ko Yezu yagiye kugarukira ku ncuti za Lazaro be n’abagenzi biwe, igihe bari bamugandariye. Yezu ababonye yaratuntuye cane. “[Yaranishe] mu mutima, abura amahoro.” Iyo nkuru ica ivuga iti: “Yezu arakorora amosozi.” (Yohani 11:33, 35) Kubona Yezu yaratuntuye vyoba vyasigura ko ata cizigiro yari afise? Habe namba. Kanatsinda, Yezu yari azi ko hari ikintu c’akaroruhore cagira kibe. (Yohani 11:3, 4) Naho vyari ukwo, yaragize umubabaro n’intuntu biterwa n’ukubura umuntu.

⁶ Kuba Yezu yaratuntuye, biraturemesha mu buryo kanaka. Biratwigisha ko Yezu na Se wiwe Yehova banka urupfu.  Mugabo Yehova Imana arashoboye kurwanya uwo mwansi kandi akamutsinda. Reka turabe ivyo Imana yatumye Yezu ashobora gukora.

7, 8. Ni kubera iki abantu bashobora kuba babona ko ivya Lazaro vyari vyarangiye, ariko ni igiki Yezu yakoze?

⁷ Lazaro yari yahambwe mw’isenga, Yezu akaba yasavye ngo bakure ibuye ryari ryugaye iryo senga. Marita yaranse kubera yuko inyuma y’imisi ine, ikiziga ca Lazaro gitegerezwa kuba cari catanguye kubora. (Yohani 11:39) Dufatiye ku kuntu abantu babona ibintu, ntitwovuga none ko kari kabaye?

⁸ Iryo buye bararikuye, maze Yezu asemerera n’ijwi rirenga ati: “Lazaro, sohoka!” Vyaciye bigenda gute? “Nya muntu yari yapfuye arasohoka.” (Yohani 11:43, 44) Iyumvire umunezero abari ngaho bagize! Baba bashiki ba Lazaro, incuti ziwe, abagenzi biwe canke ababanyi biwe, bose bari bazi ko yari yapfuye. Yamara noneho, bagiye babona wa mugabo bakunda asubiye kwijandajandira muri bo. Ivyo bitegerezwa kuba vyasa n’ibidashoboka. Nta gukeka ko benshi bagumbiriye Lazaro n’umunezero mwinshi. Emwe urupfu rwari rutsinzwe pe!

9, 10. (a) Yezu yahishuye gute uwamuhaye ububasha bwo kuzura Lazaro? (b) Ni ivyiza bimwebimwe ibihe biva ku gusoma inkuru zo muri Bibiliya zivuga ivy’izuka?

⁹ Yezu ntiyavuze ko ubushobozi bwiwe bwite ari bwo bwatumye akora ico gitangaro c’akumiza. Mw’isengesho yatuye imbere gato y’uko ahamagara Lazaro ngo asohoke, yaratomoye ko Yehova ari we yagira atume iryo zuka rishoboka. (Soma Yohani 11:41, 42.) Ico gihe si ho honyene Yehova yakoresheje ububasha bwiwe muri ubwo buryo. Izuka rya Lazaro ni kimwe gusa mu bitangaro icenda mwene ivyo vyanditswe mw’Ijambo ry’Imana. * Gusoma no kwiga izo nkuru  birahimbaye. Ziratwigisha ko Imana itagira nkunzi, kubera ko mu bazuwe harimwo abato n’abakuze, abagabo n’abagore, Abisirayeli n’abatari Abisirayeli. Izo nkuru zirerekana ko abantu bagize umunezero mwinshi! Nk’akarorero, igihe Yezu yazura umwana w’umukobwa, abavyeyi biwe ‘baraguye mu gahundwe bikugura cane.’ (Mariko 5:42) Egome, Yehova yarabagiriye ikintu cabateye umunezero w’intibagirwa.

¹⁰ Ego ni ko, abo Yezu yazuye amaherezo barasubiye gupfa. Ivyo vyoba bisigura ko kubazura ata kamaro vyari bifise? Habe na gato. Izo nkuru zo muri Bibiliya ziremeza ukuri guhambaye kandi ziratuma tugira icizigiro.

11. Inkuru ivuga ivy’izuka rya Lazaro ifasha gute kwemeza yuko ibivugwa mu Musiguzi 9:5 ari ivy’ukuri?

¹¹ Bibiliya yigisha ko “abapfuye [a]ta co bazi namba.” (Umusiguzi 9:5) Ntibaba bakiri bazima kandi nta na hamwe babandaniriza kubaho bafise ubwenge. Inkuru ya Lazaro iravyemeza. Aho Lazaro azukiye, yoba yaciye abwira abantu inkuru zitangaje z’ingene ivyo mw’ijuru bimeze? Canke yoba yarabateye ubwoba mu kubabwira inkuru zirandura umutima zerekeye umuriro udahera? Oya. Nta na hamwe Bibiliya yerekana ko Lazaro yoba yaravuze amajambo nk’ayo. Mu kiringo c’imisi ine yamaze yapfuye ‘nta co yari azi namba.’ Lazaro yari yisinziririye gusa mw’itiro ry’urupfu.​—Yohani 11:11.

12. Twemezwa n’iki ko izuka rya Lazaro ryabaye koko?

¹² Iyo nkuru ya Lazaro iratwigisha kandi yuko izuka rishoboka vy’ukuri, ko atari umugani. Yezu yazuye Lazaro isinzi ry’abantu rikoranye. Mbere n’indongozi z’idini zanka Yezu urunuka, ntizahakanye ko ico gitangaro cabaye. Ahubwo zavuze ziti: “Mbega dukore iki, ko uyu muntu [Yezu] akora ibimenyetso vyinshi?” (Yohani 11:47) Abantu benshi baragiye kuraba uwo mugabo yazutse. Ico vyavuyemwo ni uko abatari bake muri bo bizeye Yezu. Biciye kuri Lazaro barabonye ikimenyamenya kizima c’uko Yezu yatumwe n’Imana. Ico kimenyamenya  cari gikomeye ku buryo zimwe mu ndongozi z’idini ry’Abayuda z’imitima ikomantaye zapfunditse umugambi wo kwica Yezu na Lazaro.​—Yohani 11:53; 12:9-11.

13. Ni igiki gituma twemera ko Yehova ashoboye vy’ukuri kuzura abapfuye?

¹³ Vyoba bitumvikana kwemera yuko izuka rizobaho koko? Oya, kubera ko Yezu yigishije yuko umusi uri izina “abari mu mva bose” bazozuka. (Yohani 5:28) Yehova ni we yaremye ibifise ubuzima vyose. Vyoba none bigoye kwemera ko ashobora kurema ubuzima kundi gusha? Birumvikana yuko ahanini vyovana n’ubushobozi Yehova afise bwo kwibuka. Yoba ashobora kwibuka abacu bapfuye? Mu kirere huzuye inyenyeri amamiliyoni adaharurwa, yamara Imana irazi izina ry’inyenyeri imwimwe yose. (Yesaya 40:26) Urumva rero ko Yehova Imana ashobora kwibuka abacu bapfuye n’akantu ako ari ko kose kabaranga, kandi ariteguriye gutuma basubira kuba bazima.

14, 15. Nk’uko Yobu yabivuze, Yehova abona gute ibijanye no kuzura abapfuye?

¹⁴ Ariko none, Yehova abona gute ivyerekeye kuzura abapfuye? Bibiliya yigisha ko ashashaye kuzura abapfuye. Wa mugabo w’umwizigirwa Yobu yabajije ati: “Umuntu w’umugabo apfuye, yosubira kubaho?” Yobu yariko aravuga ivy’uko yoba ararindiririye mu mva gushika igihe c’uko Imana imwibuka kigeze. Yabwiye Yehova ati: “Uzohamagara, nanje nzokwitaba. Uzoba ushashaye igikorwa c’amaboko yawe.”​—Yobu 14:13-15.

¹⁵ Iyumvire gatoyi! Yehova arashashaye kuzura abapfuye. Ntivyeza umutima none kwumva yuko Yehova afise icipfuzo nk’ico? Ariko none tuvuge iki ku vyerekeye iryo zuka ryo muri kazoza? Ni bande bazozurwa, kandi bazozukira kuba hehe?

16. Abapfuye nibazuka bazobaho bamerewe gute?

¹⁶ Inkuru zo muri Bibiliya zivuga ivy’izuka ziratwigisha  vyinshi ku vyerekeye izuka ryo muri kazoza. Abantu bazuriwe ng’aha kw’isi barasubiye kubonana n’ababo. N’abazozuka muri kazoza bizogenda gutyo nyene, ariko ico gihe hoho ibintu bizoba ari vyiza kuruta. Nk’uko twavyize mu kigabane ca 3, Imana ifise umugambi w’uko isi yose ihinduka Iparadizo. Gutyo, abapfuye ntibazozukira kuba mw’isi yuzuyemwo intambara, ububisha canke indwara. Bazoronka akaryo ko kubaho ibihe bidahera kuri iyi si mu mahoro kandi ibintu vyifashe neza.

17. Hazozuka abantu bangana iki?

¹⁷ Ni bande bazozuka? Yezu yavuze ko “abari mu mva bose bazokwumva ijwi ryiwe bakazivamwo.” (Yohani 5:28, 29) Muri ubwo buryo nyene, mu Vyahishuwe 20:13 hagira hati: “Ikiyaga kirekura abapfuye bo muri co, urupfu n’ukuzimu na vyo birekura abapfuye bo muri vyo.” (Raba ikiganiro co mu mayagwa y’inyongera kivuga ngo “Sheoli na Hadesi ni iki?”) Iyo mva rusangi izosigara igaragara. Abo bantu amamiliyaridi bose baruhukiye aho hantu bazosubira kuba bazima. Intumwa Paulo yavuze ati: “Hagiye kubaho izuka ry’abagororotsi n’abatari abagororotsi.” (Ivyakozwe 24:15) Ivyo none bisobanura iki?

18. Ni bande bari mu “bagororotsi” bazozuka, kandi ico cizigiro gituma wumva umerewe gute?

¹⁸ Mu “bagororotsi” harimwo abantu benshi bavugwa muri Bibiliya babayeho imbere y’uko Yezu aza kw’isi. Kumbure uca ubona Nowa, Aburahamu, Sara, Musa, Rusi, Esiteri n’abandi benshi. Bamwe muri abo bagabo n’abagore bafise ukwizera baravugwa mu kigabane ca 11 c’igitabu c’Abaheburayo. Ariko mu “bagororotsi” harimwo kandi n’abasavyi ba Yehova bapfa muri iki gihe. Kubera icizigiro c’izuka, si ngombwa ngo dutinye gupfa.​—Abaheburayo 2:15.

19. “Abatari abagororotsi” ni bande, kandi ni akaryo akahe Yehova abaha kubera ubuntu bwiwe?

¹⁹ Tuvuge iki ku vyerekeye abantu batakoreye Yehova canke ngo bamugamburukire bitumwe n’uko batigeze bamenya ibimwerekeye? Abo bantu amamiliyaridi “batari abagororotsi”  ntibazokwibagirwa. Na bo nyene bazozurwa, bahabwe akaryo ko kwiga ivyerekeye Imana y’ukuri no kuyikorera. Mu kiringo c’imyaka igihumbi, abapfuye bazoza barazurwa bahabwe akaryo ko kwifatanya n’abantu b’abizigirwa bo kw’isi mu gukorera Yehova. Kizoba ari igihe ciza igitangaza. Ico kiringo ni co Bibiliya yita Umusi w’urubanza. *

20. Gehena ni iki, kandi ni bande bajayo?

²⁰ Ivyo vyoba bisigura ko umuntu wese yigeze kubaho azozuka? Oya. Bibiliya ivuga ko bamwebamwe mu bapfuye bari muri “Gehena.” (Luka 12:5) Iryo zina Gehena ryaje riva ku kibanza batamwo umwavu cari inyuma ya Yeruzalemu ha kera. Imivyimba be n’umwavu ni ho vyaturirirwa. Abapfuye batabwa aho hantu babonwa n’Abayuda ko batabereye guhambwa kandi ko batabereye izuka. Gutyo rero, birabereye kuba Gehena ari ikigereranyo c’ugutikizwa buhere. Naho Yezu azogira uruhara mu gucira urubanza abazima n’abapfuye, Yehova ni we Mucamanza mukuru. (Ivyakozwe 10:42) Ntazokwigera azura abo abona ko ari ababisha kandi batagomba kwigarura.

21, 22. (a) Ni ubundi bwoko bw’izuka ubuhe bubaho? (b) Ni nde yabaye uwa mbere mu kuzuka akaba ikiremwa c’impwemu?

²¹ Bibiliya kandi iravuga ivyerekeye ubundi bwoko bw’izuka, aho umuntu aca aba ikiremwa c’impwemu mw’ijuru. Akarorero kamwe gusa ka bene iryo zuka ni ko kanditswe muri Bibiliya, kakaba ari aka Yezu Kristu.

²² Yezu amaze kwicwa ari umuntu, Yehova ntiyaretse uwo Mwana wiwe w’umwizigirwa ngo agume mu mva. (Zaburi 16:10; Ivyakozwe 13:34, 35) Imana yarazuye Yezu, ariko ntiyamuzura ari umuntu nkatwe. Intumwa Petero asigura  yuko Kristu “yi[shwe] mu mubiri mugabo agirwa muzima mu mpwemu.” (1 Petero 3:18) Ico cari igitangaro gikomeye vy’ukuri. Yezu yari asubiye kuba muzima ari ikiremwa c’impwemu gikomeye. (Soma 1 Abakorinto 15:3-6.) Yezu ni we yabaye uwa mbere azuwe muri ubwo buryo buninahaye, ariko ntiyobaye uwa nyuma azutse gutyo.​—Yohani 3:13.

23, 24. Ni bande bagize “ubusho buto” bwa Yezu, kandi bazoba ari bangahe?

²³ Kubera ko Yezu yari azi ko agiye gusubira mw’ijuru, yabwiye abayoboke biwe b’abizigirwa yuko ‘azobategurira ikibanza’ iyo mw’ijuru. (Yohani 14:2) Yezu yavuze ko abo baja mw’ijuru ari “ubusho buto” bwiwe. (Luka 12:32) Ni bangahe bogize uwo mugwi muto w’abakirisu b’abizigirwa? Nk’uko bivugwa mu Vyahishuwe 14:1, intumwa Yohani agira ati: “Mbona Umwagazi w’intama [Yezu Kristu] ahagaze ku Musozi Siyoni, ari kumwe n’abantu ibihumbi ijana na mirongo ine na bine bafise izina ryiwe n’izina rya Se wiwe yanditswe ku ruhanga rwabo.”

²⁴ Abo bakirisu 144.000, harimwo n’intumwa za Yezu b’abizigirwa, bazukira kuba mw’ijuru. None bazuka ryari? Intumwa Paulo yanditse yuko bozutse mu gihe c’ukuhaba kwa Kristu. (1 Abakorinto 15:23) Nk’uko uzovyiga mu kigabane ca 9, ubu turi muri ico gihe. Urumva rero ko bakeyi bagisigaye bo muri abo 144.000, iyo bapfuye muri iki gihe cacu baca buno nyene bazukira kuba mw’ijuru. (1 Abakorinto 15:51-55) Ariko rero, abantu benshi bafise icizigiro co kuzozukira kuba mw’Iparadizo ng’aha kw’isi.

25. Tuzorimbura iki mu kigabane gikurikira?

²⁵ Egome, Yehova azotsinda wa mwansi wacu rupfu, kandi azogenda amazimayongo. (Soma Yesaya 25:8.) Yamara wokwibaza uti: ‘Abo bazoja mw’ijuru bazojayo gukora iki?’ Bazoba bari mu bagize umuce wo mw’ijuru w’intwaro iteye igomwe y’Ubwami. Tuzokwiga ibitari bike ku vyerekeye iyo ntwaro mu kigabane gikurikira.