Kudzulu na dziko yapantsi piripo kutomera kale?

Genesi 1:1 isalonga: “Pakutoma, Mulungu acita kudzulu na dziko yapantsi.”

Mbicidzati kufika caka 1950, asiyentista azinji akubvekera akakhulupira kuti kudzulu na dziko yapantsi nkhabe matomero. Mbwenye thangwi ya kufufudza kudacita iwo cincino, asiyentista azinji adzindikira kuti kudzulu na dziko yapantsi piri na matomero.

Kodi dziko yapantsi ikhali tani pakutoma?

Genesi 1:2, 9 isalonga kuti pakutoma dziko yapantsi ikhali “yakusowa pinthu na yakusowa maonekero,” basi ene ikhadadzala na madzi.

Asiyentista azinji asakhulupira mafala anewa mwakubverana na kufufudza kudacita iwo cincino. Siyentista unango anacemerwa Patrick Shih alonga kuti mu ndzidzi udacitwa dziko yapantsi, “iyo nee ikhali na muya wa oxigénio toera anthu apume . . . pontho nee ikhali na maonekero.” Revista inango inacemerwa Astronomy yalonga: “Kufufudza kudacitwa cincino kusapangiza kuti dziko yathu iyi  ikhadadzala na madzi, pontho mataka nee akhaoneka maka peno nee akhaoneka kwene.”

Dziko yacinja tani mukupita kwa ndzidzi?

Genesi 1:3-5 isapangiza kuti pakutoma basi ene kukhaoneka ceza kudzulu, mbwenye kukhabuluka ceza ceneci nee kukhaoneka na pa dziko yapantsi. Mukupita kwa ndzidzi, dzuwa na mwezi pyatoma kuoneka pa dziko yapantsi.—Genesi 1:14-18.

Nsoka unango wa anyakufufudza walonga kuti pakutoma basi ene pakhali ceza cakucepa cikhaoneka kudzulu mbacifikambo pa dziko yapantsi. Pontho nsoka unoyu walonga: “Pakutoma dziko ino ikhadadzala na muya unacemerwa metano.” Buluka penepo, muya unoyu wa “metano wazambazika, kudzulu mbakutoma kuoneka kore ya azuli.”

Ndi pinyama pipi pidatoma kuoneka pa dziko yapantsi?

Genesi 1:20-27 isalonga kuti zidatoma kucitwa ndi nyama za m’madzi, buluka penepo mbalame, pinyama pya ntsanga, na pakumalisa anthu. Asiyentista asakhulupirambo kuti zidatoma kuoneka ndi nyama za m’madzi, buluka penepo papita ndzidzi toera nyama za kuntunda zioneke, pontho pakumalisa mbapaonekambo anthu.

Anthu anango asalonga kuti pinalonga Bhibhlya pyasiyana na pinalonga asiyentista. Mbwenye kazinji kene iwo asakhala na maonero anewa thangwi yakukhonda kubvesesa mwadidi pinalonga Bhibhlya.

Bhibhlya nkhabe longa kuti kudzulu na dziko yapantsi basi ene piri na pyaka 6.000. Mbwenye Bhibhlya isalonga kuti kudzulu na dziko yapantsi pyacitwa “pakutoma.” (Genesi 1:1) Pontho nkhabe longa kuti pyacitwa lini.

Bhibhlya nkhabe longa kuti pinthu pyonsene pya umaso pa dziko yapantsi pyacitwa mu ntsiku zitanthatu za maora 24. Undimomwene ndi wakuti Bhibhlya ingalonga “ntsiku” isalonga pya ndzidzi uzinji. Mwacitsandzo, iyo isalonga kuti ndzidzi udacitwa dziko yapantsi na pinthu pya umaso—nkati mwa “ntsiku” zakucitwa kwa pinthu inalongwa m’bukhu ya Genesi kapitulu 1—ndzidzi unoyu usacemerwa “ntsiku yakuti Yahova a Mulungu acita kudzulu na dziko yapantsi.” (Genesi 2:4) Pyenepi pisabveka kuti ntsiku ibodzi na ibodzi mwa “ntsiku” zitanthatu zidacita Mulungu dziko yapantsi na pinthu pyonsene piri na umaso zinakwanisa kukhala ndzidzi uzinji kakamwe.

Bhibhlya nkhabe longa kuti pinthu pya umaso pinapitiriza kukhala sawasawa mbapikhonda kucinja. Bukhu ya Genesi isalonga kuti pinyama pyacitwa “mwakubverana na mitundu yapyo.” (Genesi 1:24, 25) Mabvekero a fala yakuti “mitundu” inalongwa m’Bhibhlya asiyana kakamwe na mabvero a siyensiya, mbwenye pisaoneka kuti fala ineyi isabveka misoka yakusiyana-siyana ya pinthu pya umaso. Natenepa “ntundu” ubodzi unakwanisa kukhala na mitundu inango yakusiyana-siyana. Pyenepi pisabveka kuti “ntundu” ubodzi wa pinthu pya umaso, mukupita kwa ndzidzi unakwanisa kucinja mwakubverana na mbuto inakhala iwo.

 Ndi api maonero anu?