1. Thangwi yanji anthu azinji lero nee asanyindira Bhibhlya?

 ANTHU azinji lero nee asadziwa kuti ananyindira ani. Iwo nee ali na cinyindiro khala anthu analemedza iwo, ninga anyandale, asiyentista na anyamalonda, asafunadi kuaphedza. Kusiyapo pyenepi, iwo nee asalemedza atsogoleri amauphemberi analonga kuti ndi Akristu. Natenepa, ife nee tisadzumatirwa tingaona kuti iwo nee asalemedza Bhibhlya, bukhu yakuti atsogoleri a mauphemberi anewa asalonga kuti asaibvera.

2. Mwakubverana na Masalmo 119:160, ndi cinyindiro cipi cisafunika kukhala na ife?

² Atumiki a Yahova ali na cinyindiro cakuti iye ndi “Mulungu analonga undimomwene,” pontho kuti ndzidzi onsene asafuna pinthu pyadidi kuna ife. (Mas. 31:5; Iza. 48:17) Ife tisadziwa kuti tinakwanisa kunyindira pinaleri ife m’Bhibhlya thangwi ‘mafala onsene a Mulungu ndi undimomwene.’ (Lerini Masalmo 119:160.) Ife tisatawira pidalonga nyakupfundza Bhibhlya m’bodzi kuti: “Mafala onsene adalonga Mulungu ndi andimomwene, pontho anadzakwanirisika.” Atumiki a Mulungu anakwanisa kunyindira pinalonga iye thangwi iwo asanyindira Mulungu adalonga pyenepi.

3. Tinapfundzanji mu nsolo uno?

³ Tinakwanisa tani kuphedza anango toera anyindirembo Mafala a Mulungu? Mu nsolo uno tinapfundza mathangwi matatu anaticitisa kunyindira Bhibhlya. Ife tinaona kuti mphangwa za M’Bhibhlya nee zacinja, maprofesiya ali kukwanirisika, pontho Bhibhlya iri na mphambvu yakucinja umaso wa anthu.

4. Thangwi yanji anthu anango asanyerezera kuti mphangwa za m’Bhibhlya zacinja?

⁴ Yahova aphatisira amuna akukhulupirika akukwana 40 toera kulemba mabukhu a Bhibhlya. Mbwenye nee tiri na mabukhu adalemba iwo. Basi ene tiri na makopya akuti acita kukopyariwimbo. Pyenepi pisacitisa anthu anango kupenula khala mphangwa zinaleri iwo m’Bhibhlya ndi zenezi zidalembwa pakutoma. Kodi imwe mwabvundzika kale kuti munakhala tani na cinyindiro cakuti mphangwa za m’Bhibhlya ndi zenezi zidalembwa pakutoma?

5. Kodi Malemba Acihebheri akopyariwi tani? (Onani foto iri patsamba yakutoma.)

⁵ Toera kutsidzikiza mphangwa za m’Bhibhlya, Yahova apanga atumiki ace toera acite makopya. Iye apanga amambo a mu Izraeli toera akopyari bukhu ya Mwambo, pontho apanga Alevi toera apfundzise anthu Mwambo. (Dheu. 17:18; 31:24-26; Nee. 8:7) Pidakundwa Ayuda na Abhabhilonya, nsoka wa anthu a maluso watoma kulemba makopya mazinji a malemba Acihebheri. (Esd. 7:6) Amuna anewa akhacita mphole-mphole mu ndzidzi ukhakopyari iwo. Mukupita kwa ndzidzi, anthu akhakopyari nee akhalengesa basi ene mafala, mbwenye akhalengesambo maletra toera akhale na cinyindiro cakuti pinthu pyonsene pikhakopyariwi mwadidi. Mbwenye nakuti akhali anthu akusowa ungwiro, m’makopya anango adacita iwo musagumanika madodo mang’ono-mang’ono. Ngakhale tenepo, nakuti pacitwa makopya mazinji, madodo anewa anakwanisa kudzindikirwa. Munjira ipi?

6. Madodo adacitwa pa kukopyari Bhibhlya anakwanisa tani kudzindikirwa?

⁶ Lero, anyakufufudza ali na njira yadidi toera kudzindikira madodo adacitwa na anthu adakopyari Bhibhlya. Mwacitsandzo, nyerezerani kuti anthu 100 apangwa toera kukopyari khundu ibodzi ya Bhibhlya. M’bodzi mwa anthu anewa acita madodo mu ndzidzi ukhakopyari iye. Natenepa njira ibodzi toera kudzindikira madodo anewa, ndi kulandanisa kopya idacita munthu unoyu na makopya adacita anthu anango onsene. Munjira ibodzi ene, anyakufufudza angalandanisa makopya a Bhibhlya asakwanisa kudzindikira madodo adacitwa na anthu adakopyari Bhibhlya.

7. Ninji pinapangiza kuti anyakukopyari Bhibhlya akhacita mphole-mphole pa kukopyari?

⁷ Anthu adakopyari Bhibhlya awangisira toera kukopyari pyonsene ninga mukhadalemberwa ipyo. Onani citsandzo cibodzi cinapangiza pyenepi. Kopya ya Malemba Acihebheri yakale kakamwe ndi ire idacitwa mu caka ca 1008 peno 1009 Pakumala Kubalwa Kwa Kristu. Kopya ineyi isacemerwa Códice de Leningrado. Ngakhale tenepo, ntsiku zino anyakufufudza agumana makopya a Bhibhlya akulembwa na manja akuti ali na pyaka 1.000 kupiringana Códice de Leningrado. Panango munthu ananyerezera kuti thangwi ya kukopyariwi kazinji kene mu pyaka pyakupiringana 1.000, Códice de Leningrado mbidakhala yakusiyana na Malemba adakopyariwi kale kakamwe. Mbwenye nee ndi pyenepi pidacitika. Anyakufufudza pidalandanisa iwo makopya akale na makopya acincino, adzindikira madodo akucepa kakamwe, pontho adzindikira kuti mabvekero a mafala nee acinja.

8. Makopya a Malemba Acigerego Acikristu asiyana tani na makopya a mabukhu anango akale?

⁸ Akristu a mu ndzidzi wa apostolo acitambo pibodzi pyenepi pidacita anthu adakopyari Malemba Acihebheri. Iwo acita mphole-mphole pa kukopyari mabukhu 27 a Malemba Acigerego akhaphatisira iwo pa misonkhano yawo na m’basa yakumwaza mphangwa. Pakumala kulandanisa makopya a Malemba  Acigerego na makopya anango adacitwa mu ndzidzi ubodzi ene, nyakufufudza m’bodzi alonga: “Lero pasagumanika makopya mazinji a Malemba Acigerego, pontho ndi pyakukhonda nentsa kugumana Malemba anewa amumphu.” Bukhu inango inalonga pya Malemba Acigerego yalonga: “Ife tinakwanisa kukhala na cinyindiro cakuti mphangwa zinaleri ife m’Malemba Acigerego cincino ndi zibodzi zene na zidalembwa pakutoma.”

9. Mwakubverana na Izaiya 40:8, ndi cinyindiro cipi ciri na ife thangwi ya mphangwa za m’Bhibhlya?

⁹ Kuwangisira kudacita anthu azinji adakopyari Bhibhlya mu pyaka pizinji, kwacitisa kuti mphangwa zinaleri ife m’Bhibhlya lero zikhale zibodzi zene na zidalembwa pakutoma. b Ife tisadziwa kuti ndi Yahova adacitisa kuti Mafalace afike kuna ife lero ninga mudalemberwa iwo pakutoma. (Lerini Izaiya 40:8.) Mbwenye panango anthu anango analonga kuti kukhonda kucinja kwa mphangwa za Bhibhlya nee kusapangiza kuti iyo yalembwa mukutsogolerwa na Mulungu. Natenepa, cincino tendeni tione pinthu pingasi pinapangiza kuti Bhibhlya yalembwa mukutsogolerwa na Mulungu.

10. Longani profesiya ya Bhibhlya idakwanirisika inapangiza kuti mafala anagumanika pa 2 Pedhru 1:21 ndi andimomwene. (Onani mafoto.)

¹⁰ M’Bhibhlya musagumanika maprofesiya mazinji akuti akwanirisika, pontho anango mwa iwo akwanirisika mu pyaka pizinji pakumala kulembwa. Pidacitika pisapangiza kuti maprofesiya a m’Bhibhlya anakwanirisika. Pyenepi nee pisatidzumatirisa, thangwi tisadziwa kuti adalonga maprofesiya a Bhibhlya ndi Yahova. (Lerini 2 Pedhru 1:21.) Nyerezerani profesiya ikhalonga pya kufudzwa kwa nzinda wa Bhabhilonya. Nkati mwa pyaka 778 na 732 Kristu Mbadzati Kubalwa, mprofeta Izaiya alonga mwanyapantsi kuti nzinda wamphambvu wa Bhabhilonya mbudakundwa. Iye alongambo kuti munthu akhafuna kukunda nzinda unoyu mbadakhala Siro, pontho afokotoza kuti iwo mbudakundwa tani. (Iza. 44:27–45:2) Kusiyapo pyenepi, Izaiya  alonga kuti nzinda wa Bhabhilonya mbudafudzwa mbusala madembe. (Iza. 13:19, 20) Ndi pyenepi pidacitika. Nzinda wa Bhabhilonya wakundwa na Amedhi na Apersya mu caka 539 Kristu Mbadzati Kubalwa, pontho mbuto ikhagumanika nzinda unoyu cincino ndi madembe. Onani vidhyu ya nsolo wakuti Bhibhlya Ikhadalongeratu Pya Kufudzwa Kwa Bhabhilonya, m’bukhu yakuti Seja Feliz Para Sempre! mukuphatisira ntokodzi peno komputadhori.

11. Lemba ya Dhanyeli 2:41-43 iri kukwanirisika tani lero?

¹¹ Maprofesiya a Bhibhlya nee akwanirisika basi ene kale, mbwenye mpaka lero iwo asapitiriza kukwanirisika. Mwacitsandzo, onani kukwanirisika kwa Profesiya ya Dhanyeli inalonga pya Utongi wa Dziko Yonsene wa Anglo-Amerikana. (Lerini Dhanyeli 2:41-43.) Profesiya ineyi yalonga kuti khundu ibodzi ya Umambo unoyu mbidakhala “yakuwanga” ninga utale, pontho khundu inango mbidakhala “yakufewa” ninga dongo. Cincino ife tisakwanisa kuona pyenepi. Utongi wa Gra-Bhritanya na Amerika wapangiza kuti ndi wakuwanga kakamwe pidawina iwo Nkhondo ziwiri za Dziko Yonsene Yapantsi mbapitiriza kukhala na anyankhondo amphambvu kakamwe. Ngakhale tenepo, mphambvu zawo zisafeweswa na anthu anatonga iwo, akuti kazinji kene asadungunya thangwi ya anyamalonda na mautongi. Mamuna unango wakuti ndi nyakudziwisa pya ndale alonga: “Nkhabe dziko inango iri na utongi wa democracia yakuti ndi yakugawana kakamwe ninga Estados Unidos.” Pontho dziko ya Gra-Bhritanya yakuti ndi khundu inango ya Utongi wa Dziko Yonsene, pyaka pya cincino isakhala yakugawana kakamwe thangwi yakusiyana kwa maonero akucita uxamwali na madziko anango anacita khundu ya União Europeia. Kugawana kweneku kusacitisa kuti Utongi wa Dziko Yonsene wa Anglo-Amerikana ukhonde kukhala wamphambvu kakamwe.

12. Ndi cinyindiro cipi cinatipasa maprofesiya a Bhibhlya?

¹² Maprofesiya mazinji a Bhibhlya adakwanirisika, asatipasa cinyindiro cakuti mapikiro a Mulungu thangwi ya ntsogolo anakwanirisikambo. Ife tiri na mabvero mabodzi ene ninga akhali na nyamasalmo wakuti aphembera tenepa kuna Yahova: “Ndisafuna kakamwe cipulumuso canu, thangwi mafala anu ndi cidikhiro canga.” (Mas. 119:81) M’Bhibhlya, Yahova asapikira kutipasa ‘cidikhiro na pinthu pyadidi ntsogolo.’ (Yer. 29:11) Cidikhiro cathu thangwi ya ntsogolo nee cisanyindira kuwangisira kwa munthu, mbwenye cisanyindira mapikiro a Yahova. Natenepa tendeni tipitirize kunyindira Mafala a Mulungu mukupfundza mwadidi maprofesiya a Bhibhlya.

13. Mwakubverana na Masalmo 119:66, 138, ndi thangwi ipi inango inaticitisa kunyindira Bhibhlya?

¹³ Thangwi inango inaticitisa kunyindira Bhibhlya ndi yakuti iyo isaphedza anthu anabvera uphungu unagumanika mwenemu. (Lerini Masalmo 119:66, 138.) Mwacitsandzo, anyakumanga banja akuti akhafuna kumwalana cincino ali akutsandzaya pabodzi thangwi yakuphatisira uphungu wa Bhibhlya. Anawo ali akutsandzaya thangwi yakukuzwa pa banja Yacikristu na anyakubala akuti asaatsalakana na kuafuna.—Aef. 5:22-29.

14. Perekani citsandzo cinapangiza kuti kuphatisira uphungu wa Bhibhlya kunakwanisa kucinja umaso wa anthu.

¹⁴ Anthu anango akuti akhali mapanga akugopswa, acinja umaso wawo thangwi yakuphatisira uphungu wa Bhibhlya. Onani kuti uphungu wa Bhibhlya waphedza tani mamuna akhali nkaidi anacemerwa Jack. c Iye akhali wakugopswa kakamwe kupiringana anyakaidi  anango akuti akhadatongwambo kukhala nkaidi mpaka kufa. Mbwenye ntsiku inango abale akhacitisa pfundziro ya Bhibhlya, pontho iye agumanikambo pa pfundziro ineyi. Thangwi yakuona kukoma ntima kukhapangiza abale anewa na njira ikhapfundzisa iwo, Jack atomambo kupfundza Bhibhlya. Iye aphatisira uphungu wa Bhibhlya, pontho pyenepi pyam’phedza toera kucinja makhaliro ace. Mukupita kwa ndzidzi, iye akhala wakuthema toera kutumikira ninga m’mwazi mphangwa wakukhonda batizwa, mbabatizwa. Iye amwaza mphangwa za Umambo wa Mulungu mwaphinga kuna anyakaidi anango, pontho aphedza anai a iwo toera adziwe undimomwene. Iye apitiriza na makhaliro adidi mpaka ntsiku yakuphiwa kwace. M’bodzi wa advogado ace alonga: “Jack nee ndi munthu m’bodzi ene akhadziwa ine pyaka 20 nduli. Pinthu pidapfundza iye na Mboni za Yahova pyacinja umaso wace.” Maseze Jack aphiwa, citsandzo cace cisapangiza kuti ife tinakwanisa kunyindira Mafala a Mulungu, pontho kuti iwo ali na mphambvu yakucinja umaso wa anthu.—Iza. 11:6-9.

15. Kuphatisira undimomwene wa Bhibhlya kusacitisa tani atumiki a Yahova kukhala akusiyana na anthu anango lero? (Onani foto.)

¹⁵ Thangwi yakuphatisira undimomwene wa Bhibhlya, atumiki a Yahova ndi akuphatana. (Juwau 13:35; 1 Akor. 1:10) Kubverana na kuphatana kwathu kusaoneka pakweca thangwi anthu azinji lero ndi akusiyana thangwi ya ndale peno thangwi ya pinthu piri na iwo. Kuona kuphatana kwa atumiki a Yahova kwaphedza kakamwe m’phale unango anacemerwa Jean wakuti akula mu dziko ibodzi ya ku Afrika. Pidatoma nkhondo mu dziko ineyi, iye aendambo kunkhondo, mbwenye mukupita kwa ndzidzi athawa mbaenda mu dziko inango. Kweneko iye aonana na Mboni za Yahova. Jean alonga: “Ine ndapfundza kuti anthu ali mu uphemberi wandimomwene nee asacita khundu mu pinthu pya ndale, pontho nee ndi akugawana. Mbwenye iwo asafunana unango na ndzace.” Iye athimiza: “Ine ndaphatisira  umaso wanga toera kutsidzikiza dziko. Mbwenye pidapfundza ine undimomwene, ine ndaperekeka kuna Yahova.” Jean acinja kakamwe umaso wace. M’mbuto mwa kumenyana na anthu a makhaliro akusiyana na ace, cincino iye asamwaza mphangwa za undimomwene wa Bhibhlya kuna anthu onsene. Kuona kuti uphungu wa Bhibhlya usakwanisa kuphedza anthu a makhaliro akusiyana-siyana kusapangiza kuti ife tinakwanisa kunyindira Mafala a Mulungu.

16. Thangwi yanji tisafunika kunyindira Mafala a Mulungu?

¹⁶ Nakuti makhaliro akuipa a dziko ino ali kuthimizirika, kunyindira kwathu undimomwene wa Bhibhlya kunakwanisa kuyeserwa. Anthu panango anayesera kuticitisa kupenula khala Bhibhlya ndi yandimomwene, peno khala Yahova akhazikisa mbandazi wakukhulupirika na wandzeru toera kutsogolera atumiki ace lero. Mbwenye ife tingakhala na cinyindiro cakuti Mafala a Yahova ndzidzi onsene ndi andimomwene, tinakwanisa kukunda mayesero anewa. Ife ‘tinakhala akutonga kubvera mitemo ya Yahova ndzidzi onsene mpaka kunkhomo.’ (Mas. 119:112) Ife nee tinakhala na “manyadzo” toera kupanga anthu undimomwene na kuaphedza toera kukhala m’maso mwakubverana na undimomwene unoyu. (Mas. 119:46) Pontho tinakwanisa kupirira pinentso, kuphatanizambo kutcingwa, “mwakukhurudzika na mwakukomerwa.”—Akol. 1:11; Mas. 119:143, 157.

17. Lemba yathu ya caka ca 2023 inatiphedza tani?

¹⁷ Ife tisapereka takhuta kakamwe kuna Yahova thangwi iye atitawirisa kudziwa undimomwene. Undimomwene unoyu usatiphedza toera tikhale na cinyindiro na akukhurudzika, pontho usatipfundzisa kuti tinakhala tani mu dziko ino yakuti ndi yakunentsa kakamwe. Kusiyapo pyenepi, iwo usatipasambo cidikhiro thangwi ya tsogolo yathu mu ndzidzi unafuna kutonga Umambo wa Mulungu. Natenepa, lemba yathu ya caka ca 2023 inatiphedza toera tikhale na cinyindiro cakuwanga cakuti Mafala onsene a Mulungu ndi undimomwene.—Mas. 119:160.