Bible afa pëpe vrai lango so a dü na Jésus Christ, nga ambeni mbeti atene:

•   “A hinga vrai lango so a dü na Christ ape.”—New Catholic Encyclopedia.

•   “Zo oko ahinga mbilimbili lango so a dü na Christ ape.”​—Encyclopedia of Early Christianity.

 Atâa so Bible akiri tënë polele tongaso ape na hunda so atene ‘A dü Jésus lawa?’ Bible afa aye use so asi na ngoi ti dungo Jésus so asara si azo mingi atene so a dü Jésus pëpe na lango 25 ti décembre.

A dü lo na ngoi ti dê ape

1.   Ziango iri ti azo na mbeti. Kete kozo si a dü Jésus, César Auguste asigi na mbeni mbela so “ahunda na azo ti sese kue ti gue si a zia iri ti ala na mbeti.” A lingbi azo kue azia lani iri ti ala na mbeti na “gbata ti ala wani.” Ti babâ na mama ti Jésus, ti si na gbata so a dü ala dä, a lingbi ala sara dimanche oko na lege wala ahon so (Luc 2:1-3). A mû lani mbela so peut-être ti pusu azo ti futa impôt nga ti mû iri ti azo ti sara kua ti turugu. A yeke mbeni ye so azo mingi ayeda lani na ni ape, même si a hunda na ala ti sara ni na ngoi wa. Tongaso, César Auguste apeut lani pëpe ti forcé azo ni ti gue ti zia iri ti ala na mbeti na ngoi so dê asara mingi, tongana lo sara lani tongaso ayeke son bê ti azo ni.

2.   Ataba. Aberger “ayeke lango na gigi na yâ ti benyama na bï, ala ngbâ ti sara sinziri ti anyama ti ala.” (Luc 2:8). Mbeni buku (Daily Life in the Time of Jesus) atene so ti londo na “yenga so aga kozo na matanga ti Pâque [so ti tene na hunzingo ti nze ti mars]” ti si na milieu ti nze ti novembre, a yeke zia ataba alango na gigi. Mbeti ni akiri atene: “Na ngoi ti dê a yeke zia ataba ni alango na yâ ti da ti ala; gï ye ni so amû lege ti bâ so lango ti matanga ti Noël so a yeke sara ka na nze ti dê ayeke na lege ni ape, ndali ti so aÉvangile afa so aberger ayeke lani na yâ ti yaka.”

A dü lo na popo ti nze ti septembre na octobre

 E peut ti tara ti hinga lawa la a dü Jésus tongana e komanse ti diko ti londo na lango so lo kui na ni ti kiri na ni na peko. Lo kui na ngoi ti Pâque, na lango 14 ti Nisan, ngu 33 na ngoi ti dê (Jean 19:14-16). Jésus ayeke lani na ngu 30 la lo komanse kua ti lo ti fango tënë ti Nzapa so asara ngu ota na ndambo. Tongaso a dü lo lani na popo ti nze ti septembre na octobre ti ngu 2 K.N.E.— Luc 3:23.

 Teti so ye oko afa ape so a dü Jésus Christ na lango 25 ti décembre, ka ngbanga ti nyen la a sara ka matanga ti Noël na lango ni so? Mbeni bakari (Encyclopædia Britannica) atene so akota zo ti églize asoro peut-être ti tene lango ni so “atï na lango ti matanga so apaïen ti Rome ayeke sara ‘ndali ti fini sigingo ti lâ na hunzingo ti ngu oko oko’” na ngoi ti dê. Ti gue oko na tënë so mbeni bakari ni nde (The Encyclopedia Americana) atene, gbâ ti awandara atene so a sara tongaso ti tene a sara si azo so ayeke apaïen aga aChrétien.