Chapitre 8

“A yeke ndali ni si a tokua mbi”

1-4. (a) Tongana nyen Jésus ato nda ni na kode ti fa ye na mbeni wali ti Samarie? Ye ti pekoni ayeke so wa? (b) Abazengele ti Jésus atene ti ala nyen?

 A SARA ngbonga mingi awe so Jésus na adisciple ti lo ayeke tambela. Ala yeke gue na mbage ti Banga, so ti tene ala londo na mbage ti Judée ti gue na Galilée. Ala mû nduru lege ni so ahon na yâ ti Samarie na a yo alingbi na tambela ti lango ota. Lâ asi nduru na midi awe, na ala si nduru na mbeni kete gbata so a iri ni Sychar; ala luti dä kete ti wu tere ti ala.

² Na ngoi so abazengele ti lo ague ti vo kobe, Jésus aduti na tere ti mbeni dungu na gigi ti gbata ni ti wu tere ti lo. Mbeni wali aga ti to ngu. Jésus alingbi fade ti sara sanka ti lo, teti “Jésus awoko na peko ti tambela ni”. (Jean 4:6). Tongana Jésus akanga lê ti lo na lo zi yanga na wali ti Samarie so pëpe juska lo hon, a yeke duti fade na lege ni. Tongana ti so e bâ na Chapitre 4 ti buku so, peut-être wali ni ayeke ku fade ti tene mbeni zo so ayeke Juif azere gi lo zerengo. Me, Jésus ato nda ti sara lisoro na lo.

³ Lo to nda ni na mbeni tapande, so ague oko na kua so wali ni ayeke sara ka lâ oko oko na so lo yeke sara ni na ndembe ni so. Wali ni aga ti to ngu; Jésus asara tënë ti ngu so ayeke mû fini so fade akaï nzara ti ngu so ayeke sara wali so na lege ti yingo. Lege mingi, wali so andu ambeni tënë so alingbi fade ti dü papa. * Me na kode, Jésus akpe ti luti na ndo ti atënë so na  lo ngbâ ti sara lisoro na ndo ti tënë so lo ye ti fa na wali ni. Lo ngbâ gi na ndo ti aye ti yingo: lo sara tënë na ndo ti lege ti vorongo Nzapa na lege ni nga na ndo ti Jéhovah Nzapa. Atënë ti lo andu ambeni zo na dawa, teti wali ni ague afa peko ti atënë ni na akoli ti gbata ni, na ala nga kue asara nzara ti mä Jésus.​—Jean 4:3-42.

⁴ Tongana abazengele ti Jésus akiri, ala tene ti ala nyen na ndo ti pendere lisoro so Jésus angbâ ti sara na wali so? Mbeni ye oko afa pëpe so tere ti ala anzere. Me li ti ala akpe ti bâ so Jésus ayeke sara tënë na wali so, nga na bango ni ala zi yanga na wali so pëpe. Tongana wali ni ahon, ala wa Jésus ti te kobe so ala ga na ni. Me Jésus atene na ala, lo tene: “Mbi yeke na mbeni kobe ti tengo ni so ala hinga ni pëpe.” Li ti ala akpe na tënë ti lo ni, teti ala bâ ti ala atene lo sara tënë ti tâ kobe. Me na pekoni lo tene na ala: “Kobe ti mbi ayeke ti sara ye so bê ti lo so atokua mbi aye nga ti hunzi kusala ti lo.” (Jean 4:32, 34). Na lege ti tënë so, Jésus afa na ala so kota kusala so a mû na lo ti sara ayeke kota ye mingi na lê ti lo ahon tengo ye. Lo ye si ala nga kue abâ ye ni tongana ti so lo bâ. Kusala ni so ayeke nyen?

5. Kota kusala so Jésus ayeke na ni lani ti sara ayeke nyen? Aye wa e yeke gi ti bâ ande na yâ ti chapitre so?

⁵ Mbeni lâ Jésus atene: “A lingbi mbi fa nga nzoni tënë ti royaume ti Nzapa na ambeni gbata nde, ngbanga ti so a yeke ndali ni si a tokua mbi.” (Luc 4:43). Biani, a tokua Jésus ti ga ti fa tënë nga ti fa ye na azo na ndo ti nzoni tënë ti Royaume ti Nzapa. * Ala so amû peko ti Jésus laso ayeke sara oko kusala so. Ni la, a yeke kota ye mingi ti tene e gi ti bâ ngbanga ti nyen Jésus afa tënë lani, atënë wa lo fa ni nga bango ndo ti lo ayeke tongana nyen na mbage ti kusala ti lo.

 Ngbanga ti nyen Jésus afa tënë lani?

6, 7. Jésus aye si “wafango ye kue” abâ kusala ti fango nzoni tënë na azo tongana nyen? Mû mbeni tapande ti fa ni.

⁶ Zia e bâ tongana nyen Jésus ayeke bâ lani atâ tënë so lo yeke fa; na pekoni e yeke bâ bango ndo ti lo na ndo ti azo so lo fa ye na ala. Jésus amû mbeni pendere toli ti fa tongana nyen lo yeke bâ kusala ti fango na azo atâ tënë so Jéhovah afa lani na lo. Lo tene: “Wafango ye kue so a fa ye na lo na ndo ti royaume ti yayu ayeke tongana mbeni koli, mbeni wa ti da, so asigigi na afini ye nga na angbene ye na yâ ti gogoro ti mosoro ti lo.” (Matthieu 13:52). Ngbanga ti nyen si wa ti da ti yâ ti toli ni so asigigi na aye ti yâ ti gogoro ti mosoro ti lo?

⁷ Wa ti da ni so ayeke sara gi senge baba ti akungba ti lo pëpe, tongana ti so Gbia Ézéchias asara lani si akpale aga na pekoni (2 aGbia 20:13-20). Nyen la pusu wa ti da so, nyen? Bâ tapande so: Mo gue na da ti mbeni wafango ye so azo ane lo mingi ti bâ lo. Lo zi yanga ti tiroir ti biröo ti lo na lo sigigi na alettre use: mbeni oko tere ni abe ndali ti so aninga mingi, na mbeni angbâ fini. A yeke alettre so babâ ti lo si atokua na lo: mbeni oko aninga ngu mingi, a tokua ni na lo na ngoi so lo de kete, na use ni so ade ti ninga pëpe. Tere ti lo anzere na ngoi so lo yeke tene na mo yengo so lo ye na alettre so nga tongana nyen awango so ayeke na yâ ni asara si lo changé ye na yâ ti gigi ti lo na a lingbi ti mû maboko na mo nga. Alettre so wafango ye so abata ni so ayeke na ngere mingi na lê ti lo (Luc 6:45). So lo fa na mo alettre so, a yeke pëpe ti pika kate ti lo wala ti wara mbeni ye na pekoni, me ti sara si mo bâ nzoni dä na ti fa na mo nene ti alettre so.

8. Ngbanga ti nyen e yeke na kota raison ti bâ atâ tënë so e manda na yâ ti Bible tongana amosoro?

⁸ A yeke oko bibe so si apusu lani Jésus, Kota Wafango ye, ti fa atâ tënë ti Nzapa na azo. Ti lo, atâ tënë so ayeke amosoro so ngere ni ahon ye kue. Lo ye ni, nga lo yeke nduru ti fa ni na azo. Lo ye si azo kue so amû peko ti lo, so ti tene “wafango ye kue”, aduti na oko bibe ti lo so. Ka ti e ayeke tongana nyen? E  yeke na kota raison ti ye atâ tënë kue so e manda na yâ ti Bible. E ye mingi atâ tënë so e manda ni, atâa ala so e manda ni a ninga mingi awe wala ala so, ade ti ninga pëpe, a kiri a zi nda ni nzoni ahon ti kozo. Tongana e yeke sara tënë ni na ngia na bê ti e na e ngbâ ti ndoye aye so Jéhovah afa na e, e yeke pusu ambeni zo ti ye ni, tongana ti so Jésus asara.

9. (a) Bango ndo ti Jésus ayeke lani tongana nyen na mbage ti azo so lo yeke fa ye na ala? (b) Tongana nyen e lingbi ti duti na mara ti bango ndo ti Jésus so na mbage ti azo?

⁹ Jésus andoye nga azo so lo yeke fa ye na ala; a yeke ye so e yeke bâ ande na yâ ti Mbage 3 ti buku so. Aprophétie afa ândö atene Messie ayeke “sara be-nzoni na wanzinga na zo so ye amanke lo mingi”. (Psaume 72:13). Biani, Jésus abi bê ti lo mingi na azo. Lo gi ti hinga abibe nga na abango ndo so apusu ala ti sara ye; lo bi bê ti lo mingi na anengo kungba so ayeke na ndo ti ala nga na aye so akanga lege na ala ti gbu nda ti tâ tënë (Matthieu 11:28; 16:13; 23:13, 15). Na tapande, dabe ti mo na wali ti Samarie so. Kite ayeke pëpe so bê ti lo adö mingi so Jésus abi bê na lo. Ndara so Jésus ayeke na ni ti bâ yâ ti dutingo ti lo apusu lo ti yeda so Jésus ayeke mbeni prophète nga ti gue ti sara tënë ti lo na ambeni zo (Jean 4:16-19, 39). Tâ tënë, azo so ayeke mû peko ti Jésus laso alingbi pëpe ti hinga tënë so ayeke na yâ ti bê ti azo so ala yeke fa tënë na ala. Ye oko, e lingbi ti bi bê ti e na azo tongana ti so Jésus asara ândö; e lingbi ti fa na ala so e bi bê ti e na ala; na e lingbi ti leke atënë ti e ti lingbi na aye so agbu bê ti ala, akpale ti ala nga na abezoin ti ala.

Ye so Jésus afa lani

10, 11. (a) Nyen la Jésus afa lani, nyen? (b) Nyen la asara si a yeke na bezoin ti Royaume ti Nzapa?

¹⁰ Nyen la Jésus afa lani, nyen? Tongana mo gi yâ ti afango ye ti a-eglize mingi laso so atene ala yeke ti Christ, mo lingbi ti tene ande so ye so Jésus afa lani ayeke lege ti sara nzoni na awayere. Wala peut-être mo yeke tene ande so Jésus ayeke maï lani tënë ti gbiango ye na yâ ti poroso ti kodoro, wala lo  bâ tënë ti salut ti lo wani tongana ye so aga na kozo ndo na aye kue. Ye oko, tongana ti so e bâ ni awe, Jésus atene polele atene: “A lingbi mbi fa . . . nzoni tënë ti royaume ti Nzapa.” Tënë so aye ti tene nyen mbilimbili?

¹¹ Dabe ti mo so Jésus ayeke ândö na yayu na ngoi so Satan ato nda ti dë kite na droit ti Jéhovah ti komande dunia kue. Tara ti bâ tongana nyen a son bê ti Jésus ti bâ so a dü mvene na ndo ti Babâ ti lo so ayeke mbilimbili na a bi tënë na li ti Lo a tene lo yeke nzoni Gbia pëpe na lo yeke gbanzi ye ti nzoni na acréature ti lo! Tara ti bâ tongana nyen bê ti Molenge ti Nzapa ason na ngoi so Adam na Ève, so ala yeke ga babâ na mama ti azo kue, atï na peko ti Satan na yâ ti mvene so! Jésus abâ lani tongana nyen siokpari na kuâ abuba duti ti azo na peko ti kengo yanga so Adam na Ève ake (aRomain 5:12). Ye oko, so nzerengo tere si Jésus awara lani tongana lo mä so Babâ ti lo ayeke leke tënë so mbeni lâ si aga nzoni!

12, 13. Nyen la Royaume ti Nzapa ayeke leke ni si aga nzoni? Tongana nyen Jésus afa so Royaume ni ayeke na kozo ndo na yâ ti kusala ti lo?

¹² Na ndo ti atënë so kue, tënë wa si a yeke na bezoin ti leke ni kozo? A hunda ti sara si iri ti Jéhovah aga nzoni-kue, so ti tene ti zi azonga kue so Satan na azo kue so amû peko ti lo abi na ndo ti iri ni. A hunda ti fa so gi Jéhovah oko si ayeke na droit ti komande dunia kue. Jésus la agbu nda ti atënë so nzoni mingi ahon tanga ti azo kue. Na yâ ti sambela so lo fa tongana tapande, Jésus afa na adisciple ti lo ti hunda kozoni ti tene iri ti Babâ ti lo aga nzoni-kue, na pekoni ti tene Royaume ti lo aga, na nda ni ti tene a sara ye so bê ti Nzapa aye na ndo ti sese (Matthieu 6:9, 10). Royaume ti Nzapa, so Christ Jésus ayeke Gbia ni, ayeke lungula na ndo ti sese aye ti ngoi ti Satan so abuba awe nga ti fa so Jéhovah si ayeke na droit ti komande teti lakue lakue.​—Daniel 2:44.

¹³ Royaume ni so la ayeke mama-tene ti tënë so Jésus ayeke fa lani. Atënë ti yanga ti lo kue nga na aye so lo sara amû maboko na azo ti hinga polele ye so a iri ni Royaume ni nga tongana nyen a yeke sara ye so bê ti Jéhovah aye. Jésus azia lege  na mbeni ye oko pëpe ti gboto lo yongoro na kusala ti fango nzoni tënë ti Royaume ti Nzapa. Na ngoi ti lo lani kâ, kpale ti yere ayeke dä nga sarango ye ti mbilimbili pëpe ahon ndo ni; atâa so kue Jésus azia lê ti lo gi na ndo ti tënë so lo yeke fa nga na kusala ti lo. So Jésus azia lê ti lo gi na ndo ti aye so afa so lo yeke zo ti kion, lo yeke na bê pëpe nga lo yeke fa gi oko tënë? Ên-ën, tënë ni ayeke tongaso oko pëpe!

14, 15. (a) Na lege wa Jésus afa so lo yeke “mbeni zo . . . so ayeke kota ahon Salomon”? (b) Tongana a ndu aye so e yeke fa, tongana nyen e lingbi ti mû tapande ti Jésus?

¹⁴ Tongana ti so e yeke bâ ande na yâ ti achapitre ti Mbage use ti buku so, Jésus asara si fango ye ti lo anzere na azo nga ayeke pendere. Lo gi ti ndu bê ti azo. Peut-être ye so adabe ti e na Salomon, gbia ti ndara, so agi lani ti wara atënë so ayeke nzoni, atâ tënë so ayeke mbilimbili ti fa peko ti abibe so Jéhovah apusu lo ti sû ni na mbeti (Zo-ti-fa-tene 12:12). Jéhovah amû na Salomon so ayeke wasiokpari “mayele ti hinga ye mingi mingi” so amû lege na lo ti sara tënë na ndo ti aye mingi; a londo na andeke ti si na asusu, akeke ti si na anyama ti ngonda. Azo alondo lani na ayongoro ndo ti ga ti mä Salomon (1 aGbia 4:29-34). Ye oko, Jésus ayeke “mbeni zo . . . so ayeke kota ahon Salomon.” (Matthieu 12:42). Lo yeke na ndara mingi nga lo yeke na “mayele ti hinga ye mingi mingi” ahon Salomon. Tongana Jésus ayeke fa ye na azo, lo yeke sara kua na kota hingango ye so lo yeke na ni na ndo ti Mbeti ti Nzapa nga na ndo ti andeke, anyama, asusu, fango yaka, ngoi ti buru wala ngoi ti ngu-nzapa, aye so ayeke si na yâ ti gigi ti lâ oko oko, ambaï ti azo nga duti ti azo. Na oko ngoi ni, Jésus asara lâ oko pëpe baba ti hingango ye ti lo ti pika bê ti azo. Lo sara si tënë so lo fa akpengba pëpe nga aduti polele. A yeke lani na lege ni si azo ayeke na ngia ti mä lo na sarango tënë!​—Marc 12:37; Luc 19:48.

¹⁵ Laso, aChrétien ayeke tara ti mû peko ti Jésus. E yeke pëpe na kota ndara nga na gbâ ti hingango ye so Jésus ayeke na ni, me e kue e yeke kamême na mbeni hingango ye nga na aye so asi na yâ ti gigi ti e so e lingbi ti gboto ye dä ti sara na kua  tongana e yeke fa atâ tënë ti Bible na azo. Na tapande, ababâ na amama alingbi ti mû tapande na ndo ti aye so asi na yâ ti gigi ti ala na ngoi so ala yeke bata amolenge ti ala ti fa tapande ti ndoye so Jéhovah ayeke na ni na mbage ti amolenge ti lo. Ambeni alingbi ti mû atapande ti ye so asi na ala na place ti kua, na ekole wala mbeni ye so ala hinga na ndo ti azo nga na aye so ayeke si lâ na lâ. Na oko ngoi ni, a yeke nzoni e sara hange si e zia mbeni ye agboto e yongoro pëpe na tënë so e yeke fa, so ti tene nzoni tënë ti Royaume ti Nzapa.​—1 Timothée 4:16.

Bango ndo ti Jésus na ndo ti kusala ti lo

16, 17. (a) Jésus abâ lani kusala ti lo tongana nyen? (b) Tongana nyen Jésus afa so kusala ti lo aga na kozo ndo na yâ ti gigi ti lo?

¹⁶ Jésus abâ so kusala ti lo ayeke mbeni mosoro ti ngere mingi. Lo yeke na ngia ti mû maboko na azo ti bâ atâ sarango ye ti Babâ ti lo ti yayu, so afango ye ti wataka na angobo so azo asigigi na ni afa ni pëpe. Jésus aye mingi ti mû maboko na azo ti duti na nzoni songo na Jéhovah nga ti duti na beku ti fini ti lakue lakue. A nzere na lo ti sara si azo awara dengo bê nga na ngia na lege ti nzoni tënë. Tongana nyen? Zia e bâ ambeni lege ni ota.

¹⁷ Kozoni, Jésus azia kusala ti lo na kozo ndo na yâ ti gigi ti lo. Ti lo, ti fa tënë ti Royaume ti Nzapa ayeke kua so lo ye la, ye so agbu bê ti lo na yâ ti gigi ti lo. Ndani la, tongana ti so e bâ na Chapitre 5, na ndara Jésus aduti na akungba mingi pëpe na yâ ti gigi ti lo. Tongana lo yeke mû wango na azo, lo zia si lê ti lo angbâ lakue na ndo ti ye so ayeke kota mingi ahon atanga ni kue. Lo zia pëpe si tënë ti gbâ ti akungba agboto lo yongoro, akungba so ahunda nginza ti futa na ni, ti bata ni nzoni, ti leke ni nga ti changé ni tongana a ninga awe. Lo yeke na akungba mingi pëpe tongaso si mbeni ye agboto lo yongoro pëpe na kusala ti lo.​—Matthieu 6:22; 8:20.

18. Na alege wa Jésus amû tere ti lo kue na kusala ti lo?

¹⁸ Use ni, Jésus amû tere ti lo kue na kusala ti lo. Lo mû ngangu ti lo kue na yâ ti kusala ni; lo tambela tâ na gere akilomètre  mingi na yâ ti Palestine ti gi azo so lo lingbi ti fa nzoni tënë na ala. Lo fa tënë na ala na yanga-da ti ala, na ando so azo ayeke dä mingi, na gara nga na ambeni ndo ni tongaso. Lo fa tënë na ala même na ngoi so lo yeke na bezoin ti wu tere, ti te kobe, ti nyon ngu wala na ngoi so lo ye ti sara ngia na akota kamarade ti lo. Même na ngoi so lo yeke kui, lo ngbâ ti fa nzoni tënë ti Royaume ti Nzapa na azo!​—Luc 23:39-43.

19, 20. Tongana nyen si Jésus afa so a hunda ti sara kusala ti fango tënë hio hio?

¹⁹ Ota ni, Jésus abâ kusala ti lo tongana mbeni ye so a hunda ti sara ni hio. Dabe ti mo na lisoro so lo sara na wali ti Samarie na tere ti dungu so ayeke nduru na Sychar. Na bango ni, abazengele ti lo abâ pëpe so a hunda ti fa nzoni tënë na azo hio. Jésus atene na ala: “Ala tene so a ngbâ nze osio ti tene ngoi ti kongo lê ti kobe aga pëpe? Bâ, mbi tene na ala: Ala yô lê ti ala na nduzu na ala bâ ayaka ni, akobe ni abe awe ti tene a ko ni.”​—Jean 4:35.

²⁰ Jésus amû tapande so na ndo ti ngoi so ala yeke dä na ndembe ni so. Ti bâ ni nzoni, a yeke lani nze ti Kislev (novembre/​décembre). A ngbâ nze osio ti tene ngoi ti kongo orge alingbi; ngoi ni so ayeke tï ka na ngoi ti Pâque so a yeke sara ni na lango 14 ti nze ti Nisan. Tongaso, ti awafango yaka, a hunda pëpe ti sara ye hio ti ko lê ti kobe na ngoi so Jésus ayeke sara na tënë so. Ngoi angbâ mingi. Me ti kusala ti bungbingo azo so a haka ni na kongo alê ti kobe ayeke tongana nyen? Ti bâ ni nzoni, azo mingi ayeke lani nduru ti mä tënë, ti manda ye, ti ga adisciple ti Jésus na ti gbu pendere beku so Jéhovah azia na gbele ala. Ye ni ayeke mo bâ mo tene Jésus abâ “ayaka ni” so na lo bâ so alê ti kobe ni abe awe si pupu ayeke yengi ni, ti fa so ala yeke ku kungo ti tene a ko ala. * So ngoi ni la, na a hunda ti sara kua ni hio hio! Tongaso, na ngoi so azo  ti mbeni gbata atara ti gbanzi Jésus ti ngbâ na ala, lo ke, na lo tene: “A lingbi mbi fa nga nzoni tënë ti royaume ti Nzapa na ambeni gbata nde, ngbanga ti so a yeke ndali ni si a tokua mbi.”​—Luc 4:43.

21. E lingbi ti mû tapande ti Jésus tongana nyen?

²¹ Na yâ ti alege ota so e londo ti bâ so, e lingbi ti mû tapande ti Jésus. E lingbi ti sara si kusala ti e ti fango tënë aduti na kozo ndo na yâ ti fini ti e. Atâa e yeke na sewa nga na akua ti e ti mitele, e lingbi ti fa so kusala ti e ti fango tënë aga na kozo ndo na yâ ti fini ti e tongana e yapu na sarango ni nga e sara ni lakue, tongana ti so Jésus asara (Matthieu 6:33; 1 Timothée 5:8). E lingbi ti bi tere ti e kue na yâ ti kusala ti fango tënë, na mungo ngoi ti e, ngangu ti e na amosoro ti e ndali ni na bê ti e kue (Luc 13:24). Nga e lingbi ti zia na li ti e so kusala ti e ti fango tënë ayeke ye so a hunda ti sara ni hio (2 Timothée 4:2). E yeke na bezoin ti gbu alege kue so azi na e ti tene e fa tënë.

²² Jésus afa nga so lo bâ nene ti kusala ti fango tënë na lege so lo bâ si a ngbâ ti sara kusala ni na peko ti kuâ ti lo. Lo mû yanga na adisciple ti lo ti fa tënë nga ti fa ye na azo. Na yâ ti chapitre ti peko, e yeke luti na ndo ti yanga so lo mû so.

[Akete tënë na gbe ni]

Mo lingbi ti mû tapande ti Jésus tongana nyen?

● Tongana nyen si e lingbi ti fa na lege ti asambela ti e nga na asarango ye ti e so e hinga e tene a hunda ti sara kusala ti fango tënë hio?​—Matthieu 9:35-38.

● Tongana e bâ so e yapu mbeni pëpe na kusala ti fango tënë, tongana nyen bango ndo ti Jésus alingbi ti pusu e ti sara ye?​—Marc 1:35-39.

● Na ngoi so e yeke fa tënë, tongana nyen a lingbi e bâ ala so ayeke ambumbuse zo, ala so a yeke sara pasi na ala wala ala so azo ake ala?​—Luc 18:35–19:10.

● Tongana e fa tënë si azo aye ti mä e pëpe wala ala sara tënë ti mbana na e, ngbanga ti nyen a lingbi e zia lâ oko pëpe si ye so asara si e dë na fango tënë?​—Jean 7:32-52.

[Ahundango tënë ti manda na ye]

22. Na yâ ti chapitre ti peko, e yeke bâ tënë wa?

 [Foto na lembeti 78 kue]