Chapitre 11

“Mbeni zo asara tënë tongaso lâ oko pëpe”

1, 2. (a) Ngbanga ti nyen aturugu so a tokua ala ti gbu Jésus akiri maboko senge? (b) Ngbanga ti nyen si Jésus ayeke lani mbeni kpengba wafango ye?

 NGONZO ahon ndo ti amokonzi-nzapa ti aJuif. Teti so ala lingbi pëpe ti kanga ngonzo ti ala ni, ala tokua aturugu ti zia maboko na ndo ti Jésus. Jésus ayeke na yâ ti temple, lo yeke fa ye na azo na ndo ti Babâ ti lo. Azo so ayeke mä lo, yâ ti ala akangbi use: ambeni mingi amä na bê na Jésus, me ambeni aye si a zia maboko na ndo ti lo. Ye oko, aturugu ni akiri maboko senge. Aprêtre-mokonzi nga na aFarizien ahunda na ala tënë so: “Ngbanga ti nyen ala ga na lo pëpe?” Aturugu ni akiri tënë atene: “Mbeni zo asara tënë tongaso lâ oko pëpe.” Bê ti ala adö mingi na afango ye ti Jésus, ye so asara si ala lingbi pëpe ti gbu lo ti ga na lo. *​—Jean 7:45, 46.

² A yeke gi aturugu so pëpe si afango ye ti Jésus andu bê ti ala. Azo mingi mingi abungbi gi ti mä lo (Marc 3:7, 9; 4:1; Luc 5:1-3). Ngbanga ti nyen Jésus ayeke lani mbeni kpengba wafango ye tongaso? Tongana ti so e bâ na Chapitre 8, Jésus andoye atâ tënë so lo yeke fa, na lo ndoye azo so lo yeke fa ye na ala. Lo yeke nga na anzoni kode mingi ti fango ye na azo. Zia e bâ ambeni kpengba kode ota so lo sara na kua, na pekoni e yeke bâ tongana nyen ti mû tapande ti lo.

Akode ti fango ye ti lo akpengba pëpe

3, 4. (a) Ngbanga ti nyen Jésus asara kua lani na atënë so akpengba pëpe na yâ ti fango ye ti lo? (b) Tongana nyen si Fango ye ti Jésus na ndo ti hoto afa so fango ye ti lo akpengba pëpe?

³ Tara ti bâ gbâ ti ambupa so Jésus alingbi fade ti sara na kua!  Ye oko, na ngoi so lo yeke fa ye na azo, lo yeke mû lâ oko pëpe angangu mbupa si lo fa na ye na azo so mingi ni ayeke azo so “amanda mbeti pëpe na ala yeke asenge zo”. (Kusala 4:13). Lo bi bê ti lo na akatikati ti ala, na lâ oko pëpe lo fa ye na ala ahon ti so ala lingbi ti gbu nda ni (Jean 16:12). Atënë ti lo ayeke ngangu pëpe, me yâ ti atâ tënë so lo yeke fa alï mingi.

⁴ Na tapande, bâ Fango ye ti lo na ndo ti hoto so ayeke na Matthieu 5:3–7:27. Awango so Jésus amû na yâ ti fango ye ti lo so, yâ ni alï mingi, nga lo fa tâ gi ye so lo ye ti fa. Mo yeke wara na yâ ni pëpe ambeni tënë so ayeke ngangu na zo ti mä yâ ni. Ti tâ tënë ni, atënë ni ayeke atënë so même akete molenge kue alingbi ti mä yâ ni. Tongaso, a yeke na lege ni so tongana Jésus ahunzi tënë ti lo awe, “li ti gbâ ti azo ni so” amä lo “akpe ngbanga ti kode ti fango ye ti lo”, azo so na popo ti ala mo yeke wara gbâ ti awafango yaka, aberger na awagingo susu.​—Matthieu 7:28.

5. Fa ambeni tënë so Jésus atene so akpengba pëpe me so nda ni alï mingi.

⁵ Na yâ ti fango ye ti lo, mingi ni Jésus ayeke sara kua na atënë so akpengba pëpe, so ayeke nduru na so nda ni alï mingi. Teti so na ngoi ni kâ abuku ade ti sigigi pëpe, sarango tongaso amû lege na Jésus ti yôro na yâ ti li nga na yâ ti bê ti azo so ayeke mä lo atënë so ala lingbi ti girisa ni pëpe. Bâ ambeni tapande ti atënë so lo tene: “Ala zia ti fâ ngbanga na li ti azo si a fâ ngbanga na li ti ala pëpe.” “Azo so ayeke na nzoni tere ayeke na bezoin ti wanganga pëpe, me gi azo ti kobela.” “Yingo aye ti sara ye, me mitele awoko.” “Ala kiri na César aye so ayeke ti César, me na Nzapa aye so ayeke ti Nzapa.” “Ngia ayeke mingi tongana zo amû ye na zo ahon ti wara ye na maboko ti zo.” * (Matthieu 7:1; 9:12; 26:41; Marc 12:17; Kusala 20:35). Lo tene atënë so a sara ngu 2 000 tongaso awe, me azo angbâ ti dabe ti ala na ni.

6, 7. (a) Ti fa ye na mbeni lege so akpengba pëpe, ngbanga ti nyen a yeke kota ye ti sara kua na atënë so ayeke polele? (b) Tongana nyen si e lingbi ti kpe ti fa na mbeni wamandango Bible gbâ ti atënë so lo lingbi pëpe ti gbu nda ni kue?

 ⁶ Tongana nyen si e lingbi ti fa ye na atënë so akpengba pëpe? Mbeni kpengba ye so e lingbi ti sara ayeke ti sara kua na atënë so akpengba pëpe so mingi ti azo alingbi ti gbu nda ni hio. Atâ tënë so ayeke na yâ ti Bible akpengba mingi pëpe. Aye so Jéhovah aleke na bê ti lo ti sara, lo fa ni na azo ti vuru bê so ayeke na tâ be-ti-molenge (1 aCorinthien 1:26-28). Atënë so akpengba pëpe na so a soro ni nzoni alingbi ti mû lege na zo ti fa atâ tënë so ayeke na yâ ti Mbeti ti Nzapa nzoni mingi.

⁷ Ti fa ye na mbeni lege so akpengba pëpe, a lingbi e kpe ti fa na wamandango ye ni gbâ ti atënë so lo lingbi pëpe ti gbu nda ni kue na ndembe ni so. Tongaso, na ngoi so e yeke manda Bible na mbeni zo, e yeke pëpe na bezoin ti fa na lo nda ti akete kete tënë kue; nga, a yeke na lege ni pëpe ti tene e manda ye ni gi hio hio mo bâ mo tene ye so agbu bê ti e kozoni kue ayeke ti hunzi mbeni wungo ti aparagraphe so e ye ahunzi. Ahon ti sara tongaso, a yeke lege ti ndara ti gue na mandango ye ni alingbi na abezoin ti zo ni nga na ngangu ti gbungo nda ti ye ti lo. Ye so e ye ayeke ti mû maboko na lo ti ga mbeni disciple ti Jésus nga wavorongo Jéhovah. Ni la, e yeke na bezoin ti mû  wungo ti ngoi so alingbi ti tene zo ni agbu nda ti ye so lo yeke manda so nzoni. A yeke gi tongaso si fade tâ tënë ayeke ndu bê ti lo nga ayeke pusu lo ti sara ye alingbi na ye so lo manda.​—aRomain 12:2.

Lo hunda atënë so ayeke na lege ni

8, 9. (a) Ngbanga ti nyen Jésus ayeke hunda lani atënë? (b) Tongana nyen Jésus asara kua na ahundango ndo ti ga na Pierre ti bâ tâ kiringo tënë na ndo ti tënë ti futango lapo ti temple?

⁸ Jésus asara kua pendere mingi na ahundango ndo, même tongana gi ti kiri tënë na zo ni ayeke mû ngoi mingi pëpe. Tongaso, ngbanga ti nyen si lo hunda atënë? Na ambeni ngoi, lo yeke sara kua na ahundango ndo ti fa na gigi sioni bê ti awato ti lo, na tongaso lo kanga yanga ti ala (Matthieu 21:23-27; 22:41-46). Me mingi ni, lo sara kua na ahundango ndo ti pusu adisciple ti lo ti fa ye so ayeke na yâ ti li ti ala nga ti pusu ala ti gbu li. Ni la, lo yeke hunda mara ti ahundango ndo tongana ti so: “Ala bâ tënë so tongana nyen?” nga “Mo mä na bê na tënë so?” (Matthieu 18:12; Jean 11:26). Na hundango atënë tongaso, Jésus andu bê ti adisciple ti lo. Zia e bâ mbeni tapande.

⁹ Mbeni lâ, azo ti rongo nginza ti lapo ahunda Pierre wala Jésus ayeke futa lapo ti temple. * Pierre adö tere hio atene: “Lo yeke futa ni.” Kete na pekoni, Jésus ahunda tënë na Pierre, lo tene: “Simon, mo tene ti mo nyen? Agbia ti sese ayeke hunda douane wala lapo ti molenge ti kodoro na maboko ti azo wa? Na maboko ti amolenge ti ala wala na maboko ti awande?” Pierre akiri tënë: “Na maboko ti awande.” Jésus angbâ atene: “So ti tene so amolenge ni ayeke futa lapo pëpe.” (Matthieu 17:24-27). Kite ayeke pëpe so Pierre agbu nda ti ye so Jésus aye ti fa na lo na lege ti ahundango tënë so, teti azo ahinga so azo ti sewa ti agbia ayeke futa ti ala lapo pëpe. Tongaso, teti so Jésus  ayeke gi oko Molenge ti Gbia so a yeke voro lo na yâ ti temple ni, Jésus alingbi ti futa lapo ti temple ni pëpe. Bâ so ahon ti fa gi na Pierre tâ kiringo tënë ni, Jésus asara kua na lege ti ndara na ahundango ndo ti ga na Pierre ti bâ tâ kiringo tënë ni, na peut-être ti bâ nene ti gbu li nzoni kozoni ti kiri tënë na zo mbeni lâ.

10. Tongana nyen si e lingbi ti sara kua nzoni na ahundango ndo na ngoi so e yeke fa tënë da na da?

¹⁰ Tongana nyen si e lingbi ti sara kua nzoni na ahundango ndo na ngoi so e yeke fa tënë? Na ngoi so e yeke fa tënë da na da, e lingbi ti sara kua na ahundango ndo ti zia nzara ti tënë ni na bê ti zo ni, peut-être ye so ayeke zi lege na e ti fa nzoni tënë na lo. Na tapande, tongana e tingbi na mbeni mbakoro, na nengo lo e lingbi ti hunda tënë so na lo: “Ngbene ye so ala bâ gigi juska fadeso, ye nyen achangé na yâ ti dunia?” Tongana e mä kiringo tënë ti lo awe, e lingbi ti kiri ti hunda lo, e tene: “Ti ala, nyen la azo ayeke na bezoin ni ti sara si gigi ni aga nzoni?” (Matthieu 6:9, 10). Tongana na yanga-da ni e tingbi na mbeni mama ti amolenge, e lingbi ti hunda na lo tënë so: “Ala hunda tere ti ala lâ oko awe wala gigi ni ayeke duti tongana nyen na ngoi so amolenge ti ala akono?” (Psaume 37:10, 11). Na ngoi so e yeke ga nduru na mbeni da, ti duti zo so ahinga ti bâ ndo nzoni alingbi ti mû lege na e ti soro mbeni hundango ndo so a lingbi na atënë so agbu bê ti wa ti da ni.

11. Tongana nyen si e lingbi ti sara kua nzoni na ahundango ndo na ngoi so e yeke manda Bible na mbeni zo?

¹¹ Tongana nyen si e lingbi ti sara kua nzoni na ahundango ndo na ngoi so e yeke manda Bible na azo? Tongana e soro ahundango ndo ti e ni nzoni, a lingbi ti mû lege na e ti pusu  zo ni ti fa ye so ayeke na yâ ti bê ti lo (aProverbe 20:5). Na tapande, bâ so e yeke manda chapitre “Duti na fini so amû ngia na Nzapa”, so ayeke na yâ ti buku Bible afa nyen biani? * Chapitre ni afa bango ndo ti Nzapa na ndo ti aye tongana lango-sioni, nyongo sämba ahon ndo ni nga na mvene. Kiringo tënë ti wamandango ye ni na ndo ti atënë so alingbi ti fa so lo gbu nda ti ye so Bible afa, me lo yeda na ni? E lingbi ti hunda lo: “Ti mo, bango ndo ti Nzapa na ndo ti aye so ayeke na lege ni?” E lingbi nga ti hunda lo: “Mo lingbi ti sara ye alingbi na atënë so tongana nyen?” Me girisa pëpe so a lingbi mo sara ye na ndara ti bata nengo ti wamandango Bible ni. E ye lâ oko pëpe ti hunda atënë so alingbi ti zia kamene senge senge na lê ti lo.​—aProverbe 12:18.

Lo yeke sara kua na atënë so amä tere nzoni

12-14. (a) Na alege wa Jésus asara kua na atënë so amä tere nzoni ti pika na patara? (b) Akpengba tënë wa so amä tere nzoni Jésus asara kua na ni tongana aFarizien atene so lo yeke sara miracle na ngangu ti Satan?

¹² Teti so lo yeke mbilimbili-kue, Jésus ahinga kode ti pikango patara na azo ti ndu bê ti ala. Ngoi na ngoi lo sara kua na atënë so amä tere nzoni ti ke na atënë ti wataka so awato ti lo abi na ndo ti lo. Fani mingi, lo sara kua na atënë so amä tere nzoni ti fa na adisciple ti lo ambeni ye so a lingbi ala girisa pëpe. Zia e bâ ambeni tapande ni.

¹³ Na peko ti so Jésus asava mbeni koli so sioni yingo alï na yâ ti lo si lê ti lo akanga na lo lingbi ti sara tënë pëpe, aFarizien abi tënë na li ti Jésus ala tene: “Koli so ayeke tomba asioni yingo gi na ngangu ti Béelzéboub [Satan], mokonzi ti asioni yingo.” Tënë ti ala afa so ti tomba asioni yingo, zo ayeke na bezoin ti mbeni ngangu so ahon ti so zo ayeke na ni. Ye oko, ala tene so ti Jésus ngangu ni alondo na Satan. Tënë so ala bi na li ti lo so ayeke gi mvene pëpe, me amä tere oko pëpe. Ti fa so bango ndo ti ala ayeke na lege ni pëpe, Jésus atene: “Royaume kue so  yâ ni akangbi ayeke futi, na gbata wala da kue so yâ ni akangbi ayeke ngbâ na nduzu pëpe. Legeoko nga, tongana Satan ayeke tomba Satan, andâ lo yeke kangbi yâ ti lo wani. Tongaso, fade royaume ti lo angbâ na nduzu tongana nyen?” (Matthieu 12:22-26). A yeke mo bâ mo tene Jésus ayeke tene: “Tongana mbi yeke mbeni wakua ti Satan, na mbi yeke buba aye so Satan asara, andâ Satan ayeke buba gi aye ti lo wani na lo yeke gue ti tï.” Tongana nyen si ala lingbi ti ke mbeni tënë tongaso, so amä tere nzoni so?

¹⁴ Jésus ade ti hunzi pikango patara ni na ala pëpe. Teti so lo hinga so ambeni disciple ti aFarizien ni atomba asioni yingo, lo hunda ala na mbeni tënë so akpengba pëpe, me so ayeke ngangu tënë: “Tongana mbi yeke tomba asioni yingo na ngangu ti Béelzéboub, ka amolenge [so ti tene adisciple] ti ala ayeke tomba ti ala asioni yingo ni na ngangu ti zo wa?” (Matthieu 12:27). A yeke mo bâ mo tene Jésus atene: “Tongana mbi yeke tomba asioni yingo na ngangu ti Satan, andâ adisciple ti ala kue ayeke tomba asioni yingo na oko ngangu ni so.” Tënë ti nyen si aFarizien alingbi ti tene? Ala yeke yeda ande lâ oko pëpe so adisciple ti ala ayeke sara kua na ngangu ti Satan. Tongaso, Jésus asara kua na atënë ti yanga ti ala ti pusu ala ti hinga so ala girisa lege. A yeke biani ye ti dongo bê ti diko mbaï ti lege so Jésus apika patara na aFarizien so. Tara ti zia tere ti mo na place ti gbâ ti azo so amä Jésus tâ na mê ti ala; kite ayeke pëpe so, so ala bâ lo na lê nga go ti lo so ala mä akiri asara si tënë ti lo ni aluti ngangu mingi.

15-17. Fa mbeni tapande ti lege so Jésus ato nda ti tënë ti lo na tënë “asinga” ti fa akpengba tâ tënë na ndo ti Babâ ti lo.

¹⁵ Jésus asara nga kua na atënë so amä tere nzoni ti ga na azo ti yeda na atâ tënë so lo yeke fa na ala na ndo ti Babâ ti lo. Fani mingi lo sara tongaso na tongo nda ti tënë ti lo na tënë “asinga” ti mû maboko na azo so ayeke mä lo ti kiri ti manda mbeni fini kpengba tâ tënë na ndo ti mbeni tâ tënë so ala hinga ni kozo awe. Kode ti fango ye so, so ayeke ti haka aye use, alingbi ti ndu bê ti zo mingi. Zia e bâ gi atapande use.

 ¹⁶ Tongana adisciple ti lo ahunda na lo ti fa na ala tongana nyen ti sambela, na yâ ti kiringo tënë ti lo Jésus afa so ababâ na amama atâa so ala yeke awasiokpari ala yeke nduru ti “mû amatabisi so ayeke nzoni” na amolenge ti ala. Na pekoni lo tene: “Asinga ala so ala yeke sioni, ala hinga tongana nyen ti mû amatabisi so ayeke nzoni na amolenge ti ala, si fade Babâ so ayeke na yayu ayeke mû yingo vulu na ala so ahunda ni na lo pëpe?” (Luc 11:1-13). Ye so Jésus aye ti fa aluti na ndo ti hakango aye use so ayeke nde nde. Asinga ababâ na amama so ayeke awasiokpari ayeke bâ lege ti amolenge ti ala nzoni so, si fade Babâ ti e ti yayu so ayeke nzoni-kue nga mbilimbili na yâ ti aye kue amû yingo vulu na awakua ti lo so asambela na tâ be-ti-molenge so pëpe?

¹⁷ Jésus asara kua na mara ti kode so na ngoi so lo yeke mû wango na ndo ti lege ti hongo ndo ti agingo bê. Lo tene: “[Akpakpo ayeke] lu lê ti kobe pëpe wala ala yeke ko lê ti kobe pëpe, nga ala yeke na gogoro wala da ti batango kobe pëpe, me Nzapa ayeke mû kobe na ala. Ngere ti ala ahon mingi ngere ti andeke! Ala bâ mbilimbili tongana nyen akongo ayeke kono. Ala yeke sara kua pëpe wala ala yeke kpo abongo nga pëpe. . . . Asinga so Nzapa ayeke yü bongo na apere so ayeke na ngonda, apere so ayeke gi laso na kekereke a bi ni na four, si fade a nzere mingi na lo ti yü bongo na ala pëpe? azo ti kete mabe.” (Luc 12:24, 27, 28). Asinga andeke nga na akongo so Jéhovah ayeke bâ lege ti ala so, si fade lo bâ lege ti azo so andoye lo nga ayeke voro lo so pëpe? Na sarango kua na mara ti kode so, kite ayeke dä pëpe so Jésus andu bê ti ala so ayeke mä lo lani.

18, 19. Tongana nyen si e lingbi ti kiri tënë na mbeni zo so atene so ni mä na bê na Nzapa pëpe ndali ti so ni bâ lo pëpe?

¹⁸ Na yâ ti kusala ti e ti fango tënë, e ye ti sara kua na atënë so amä tere nzoni ti ke na atënë ti wataka. E ye nga ti sara kua na atënë so ayeke ga na zo ti yeda na ye ti fa na atâ tënë na ndo ti Jéhovah (Kusala 19:8; 28:23, 24). A lingbi e manda gi angangu kode ti tenengo atënë so amä tere nzoni? Ên-ën. Ye so e manda na mbage ti Jésus ayeke so atënë so amä tere nzoni na so  a fa ni na mbeni lege so akpengba pëpe si ayeke sara kua nzoni mingi.

¹⁹ Na tapande, tongana mbeni zo atene na e so ni lingbi pëpe ti mä na bê na mbeni Nzapa so ni bâ lo pëpe, e lingbi ti tene nyen na lo? E lingbi ti mû tënë so atene: Tongana mbeni ye asi, mbeni ye ayeke na gunda ni. E lingbi ti tene: “Tongana mo yeke tambela na yâ ti mbeni benyama si mo bâ mbeni da so a leke ni pendere na a zia akobe kue na yâ ni, mo yeke tene ande nyen? Mo yeke tene ande so mbeni zo la asara da ni so na azia akobe dä so pëpe? Tongaso, tongana mo bâ lege so a leke na aye so angoro e nga na gbâ ti akobe so ayeke na ndo ti sese, ye so apusu mo ti bâ so mbeni zo la si asara ni pëpe? Bible wani afa tënë so atene: ‘Da oko oko kue, mbeni zo si asara ni, me zo so asara aye kue ayeke Nzapa.’ ” (aHébreu 3:4). Ye oko, atâa atënë so e tene amä tere tongana nyen, a yeke azo kue pëpe si ayeke yeda na ni.​—2 aThessalonicien 3:2.

20, 21. (a) Tongana nyen si e lingbi ti sara kua na tënë “asinga” ti fa na azo asarango ye ti tere ti Jéhovah? (b) E yeke bâ ande nyen na yâ ti chapitre ti peko?

 ²⁰ Tongana e yeke fa ye na azo, atâa na yâ ti territoire wala na congrégation, e lingbi nga ti sara kua na tënë “asinga” ti fa na azo asarango ye ti tere ti Jéhovah. Na tapande, tongana e ye ti fa so tënë ti enfer ti wâ ayeke mbeni fango ye so abi zonga na ndo ti iri ti Jéhovah, e lingbi ti tene: “Babâ wa so aye molenge ti lo ayeke yôro maboko ti lo na lê ti wâ tongana lo sara faute? Asinga zo ti sese so abâ so a yeke sioni mingi ti sara tongaso si fade Babâ ti e so ayeke na yayu so aye e mingi abâ ti lo tënë ti enfer ti wâ ni sioni mingi ahon so pëpe?” (Jérémie 7:31). Ti dë bê ti mbeni ita ti e so vundu asara lo mingi so Jéhovah angbâ ti ndoye lo, e lingbi ti tene: “Asinga akete kete nzërê so Jéhovah ayeke bâ lege ti ala so, si fade lo bâ lege ti awavorongo lo, so mo nga kue mo yeke na popo ti ala so pëpe?” (Matthieu 10:29-31). Mara ti atënë so amä tere nzoni tongaso alingbi ti mû maboko na e ti ndu bê ti amba ti e.

²¹ Na peko ti so e bâ akode ti fango ye ti Jésus ota awe, e lingbi ti hinga fadeso so aturugu so ague lani ti gbu Jésus si ala kiri maboko ti ala senge so atene mvene pëpe tongana ala tene: “Mbeni zo asara tënë tongaso lâ oko pëpe.” Na yâ ti chapitre ti peko, e yeke bâ tënë na ndo ti mbeni kode ti fango ye ti Jésus so peut-être azo ahinga lo mingi na ni: sarango kua na atoli.

[Akete tënë na gbe ni]

Mo lingbi ti mû tapande ti Jésus tongana nyen?

● Tongana nyen si atënë ti Jésus so alingbi ti mû maboko na mo ti bâ yâ ti atënë ti mo nzoni tongana mo yeke fa ye na congrégation?​—Matthieu 11:25.

● Na alege wa aita so ayeke mû diskur alingbi ti haka kode ti Jésus ti sara kua na mara ti ahundango ndo so?​—Matthieu 11:7-9

● Tongana nyen si mo lingbi ti sara kua na kode ti konongo yâ ti tënë na yâ ti fango ye ti mo?​—Matthieu 7:3; 19:24.

● Tongana nyen si e lingbi ti mû tapande ti Jésus ti fa ye na azo na lege ti sarango ye ti tere ti e wani?​—Jean 13:5, 

[Ahundango tënë ti manda na ye]

[Foto na lembeti 110]

Tongana mo yeke fa ye, sara atënë so akpengba pëpe

[Foto na lembeti 112]

Hunda atënë so alingbi na ye so agbu bê ti zo ni

[Foto na lembeti 116]

Sara kua na atënë so alingbi ti ndu bê ti zo