Chapitre 16

“Lo ndoye ala juska na nda ni”

1, 2. Jésus asara nyen na ngoi ti ndangba bï ti lo na abazengele ti lo? Ngbanga ti nyen lo ye mingi ti duti na ala na ngoi ni so?

 NA NGOI so lo bungbi abazengele ti lo na yâ ti mbeni kubu ti mbeni da na Jérusalem, Jésus ahinga so ndangba bï ti lo na ala la. Ngoi ayeke pusu nduru ti tene lo kiri na Babâ ti lo. Gi na yâ ti angbonga kete, a yeke gbu lo na lo yeke wara mbeni tara so lo tingbi na ni lâ oko pëpe. Ye oko, même kuâ so lo yeke gue ti wara akanga lege na lo pëpe ti pensé na abezoin ti abazengele ti lo.

² Jésus atene na abazengele ti lo awe so lo yeke nduru ti zia ala ti kiri na yayu, me lo yeke na atënë mingi ti tene na ala na ndo ni ti kpengba ala ndali ti ye so ayeke ku ala. Tongaso lo mû tanga ti angbonga so angbâ na lo ti fa na ala ambeni kpengba ye so ayeke mû maboko na ala ti ngbâ be-ta-zo. Mara ti atënë so lo tene na ala na bï ni so ti fa na ala so lo ye ala mingi, lo de lo tene ni lâ oko pëpe. Me ngbanga ti nyen Jésus agi bê ti lo mingi na abazengele ti lo ahon lo wani? Ngbanga ti nyen lo ye mingi ti mû andangba ngbonga so ti duti na ala? Kiringo tënë ni ayeke gi na yâ ti mbeni tënë oko: ndoye. Lo ndoye ala ngangu mingi.

3. E hinga tongana nyen so Jésus aku gi na bï ni so pëpe ti fa so lo ndoye adisciple ti lo?

³ Angu mingi na pekoni, tongana bazengele Jean ayeke sara tënë ti aye so asi na bï ni so, lo to nda ni tongaso: “Teti so kozo na matanga ti Pâque ni lo hinga so ngbonga ti lo asi awe ti tene lo zia dunia so ti kiri na Babâ ni, Jésus so andoye azo ti lo so ayeke na yâ ti dunia ni, lo ndoye ala juska na nda ni.” (Jean 13:1). Jésus aku gi na bï ni so pëpe ti fa so lo ndoye “azo ti lo”. Na ngoi ti kusala ti lo kue, lo fa na alege nde nde so lo ndoye adisciple ti lo. A yeke duti nzoni ti bâ ambeni ye so lo sara ti fa so lo ndoye ala, teti tongana e mû tapande ti lo na ndo so, e yeke fa so e yeke atâ disciple ti lo.

 Lo fa so lo hinga ti kanga bê ti ku

4, 5. (a) Ngbanga ti nyen Jésus ayeke lani na bezoin ti kanga bê na adisciple ti lo? (b) Jésus asara ye tongana nyen na ngoi so ambeni bazengele ti lo ota atï na lango na yâ ti yaka ti Gethsémané?

⁴ Ndoye na kangango bê ti ku ague oko. Na 1 aCorinthien 13:4, a tene so “ndoye ahinga ti kanga bê ti ku”, na ti kanga bê ti ku aye nga ti tene ti kanga bê na mba. Jésus ayeke lani na bezoin ti kanga bê na adisciple ti lo? En, lo yeke na bezoin ni! Tongana ti so e bâ na Chapitre 3 ti buku so, abazengele ti Jésus ane lani nengo ti sara ye na tâ be-ti-molenge. Ahon fani oko, ala papa na popo ti ala ti hinga zo wa si ayeke kota ahon atanga ni. Jésus asara lani ye tongana nyen? Bê ti lo ason? lo sara tënë na ala na ngonzo? Ên-ën, lo kanga bê, lo sara lisoro na ala, même na ngoi so “mbeni ngangu papa” alondo ndali ti oko tënë so na ndangba bï so lo sara na tere ti ala!​—Luc 22:24-30; Matthieu 20:20-28; Marc 9:33-37.

⁵ Na pekoni, gi na bï ni so, tongana Jésus na abazengele 11 ague na yaka ti Gethsémané, mbeni ye akiri asi so atara kangango bê ti lo na mbage ti abazengele ti lo. Lo zia ambeni miombe na mbeni ndo, na lo mû Pierre, Jacques na Jean lo gue na ala ayo na yâ ti yaka ni. Lo tene na ala: “Âme ti mbi ayeke na vundu mingi, même nduru na kuâ. Ala ngbâ ge, na [ala] lango pëpe.” Lo hon kete na dawa na lo to nda ti sambela ngangu. Na peko ti so lo sambela a ninga awe, lo kiri na tere ti abazengele ota so. Ala ngbâ ti sara nyen? Na ngoi ti ngangu tongaso, ala tï ti ala na lango awe! Lo suku na ala ndali ti so ala lango so? Ên-ën, lo kanga bê ti lo na lo wa ala ti lango pëpe. Atënë so lo tene na nzoni bê na ala afa so lo hinga vundu so ala yeke na yâ ni nga na wokongo ti ala. * Lo tene: “Biani, yingo aye ti sara ye, me mitele awoko.” Jésus angbâ ti kanga bê na ala na bï ni so, même na ngoi so lo kiri lo ga fani use si lo wara ala na lango.​—Matthieu 26:36-46.

6. Tongana nyen si e lingbi ti mû tapande ti Jésus na yâ ti songo ti e na amba ti e?

 ⁶ A nzere na e mingi ti bâ so Jésus atene pëpe so mbeni ye ti sara ndali ti abazengele ti lo ayeke dä pëpe. Teti so lo kanga bê, aye ti nzoni aga na pekoni, teti abazengele be-ta-zo so amanda nene ti duti na tâ be-ti-molenge nga ti zia si lê ti ala akpengba (1 Pierre 3:8; 4:7). Tongana nyen si e lingbi ti mû tapande ti Jésus na yâ ti songo ti e na amba ti e? A yeke mbilimbili a-ancien si ayeke na bezoin ti kanga bê na aita. Ambeni ita alingbi ti ga nduru na mbeni ancien ti fa akpale ti ala na lo na ngoi so ancien ni afatigué wala li ti lo ayeke na ndo ti ambeni ye nde. Ngoi na ngoi, ala so ayeke na kpale alingbi ti ne na sarango ye alingbi na wango so a mû na ala. Me a-ancien so ahinga ti kanga bê ayeke wa aita “na ngangu pëpe” nga “ala yeke sara ye yeke . . . na kundu ni”. (2 Timothée 2:24, 25; Kusala 20:28, 29). A yeke nzoni ababâ na amama nga amû tapande ti Jésus na sarango ye na kangango bê ti ku, teti ngoi na ngoi amolenge ti ala alingbi ti ne ti sara ye alingbi na wango wala sengo ndo so ala se na ala. Ndoye na kangango bê ayeke mû ande maboko na ababâ na amama ti zia pëpe ti fa lege na amolenge ti ala. Afuta ti peko ti mara ti kangango bê tongaso alingbi ti duti kota mingi.​—Psaume 127:3.

Lo bi bê na abezoin ti adisciple ti lo

7. Na lege wa Jésus abi bê ti lo na abezoin ti adisciple ti lo na lege ti mitele?

⁷ A yeke bâ ndoye na lege ti aye so afa so zo ayeke na kion pëpe (1 Jean 3:17, 18). Ndoye “[a]gi gi aye so anzere na lo pëpe”. (1 aCorinthien 13:5). Ndoye apusu lani Jésus ti bi bê ti lo na abezoin ti adisciple ti lo na lege ti mitele. Fani mingi lo sara ye ndali ti ala kozoni si ala fa na lo abezoin ti ala. Tongana lo bâ so ala woko, lo tene na ala ti “ga [ti] duti na mbeni ndo so zo ayeke dä pëpe na [ti] wu tere ti ala kete.” (Marc 6:31). Tongana lo bâ so nzara asara ala, lo mû li ni ti mû kobe na ala nga na azo saki na saki so aga ti mä fango ye ti lo.​—Matthieu 14:19, 20; 15:35-37.

8, 9. (a) Nyen la afa so Jésus ahinga abezoin ti adisciple ti lo na lege ti yingo nga lo bâ lege ti ala? (b) Na ngoi so a kanga lo na ndo ti keke, tongana nyen Jésus afa so lo bi bê ti lo na mama ti lo?

 ⁸ Jésus ahinga bezoin ti adisciple ti lo na lege ti yingo na lo bâ lege ti ala (Matthieu 4:4; 5:3). Na yâ ti fango ye ti lo, lakue lo yeke pensé na ala kozo. Fango ye so lo fa na ndo ti Hoto ayeke kozoni kue ndali ti adisciple ti lo (Matthieu 5:1, 2, 13-16). Lo yeke fa ye na azo na lege ti atoli, “me tongana gi lo na adisciple ti lo, lo yeke fa nda ti aye ni kue na ala.” (Marc 4:34). Jésus azia mbeni “ngbâa be-ta-zo so ayeke sara ye na ndara” ti bâ si azo so amû peko ti lo angbâ ti wara kobe ti yingo na pekoni so lo kiri na yayu. Ngbâa ni so, so abungbi aChrétien so a soro ala ti gue na yayu me so ade na ndo ti sese, angbâ ti mû kobe ti yingo “na ngoi ni so alingbi” ngbene ye na ngu 33 ti ngoi ti aChrétien ti ga na ni.​—Matthieu 24:45.

⁹ Na lango ti kuâ ti lo, Jésus afa biani so lo bi bê ti lo mingi na songo so atingbi Jéhovah na azo so lo Jésus lo ye ala. Tara ti bâ ye ni na li: Jésus ayeke na ndo ti keke, na lo yeke bâ pasi  ngangu mingi. Ti wu, a lingbi lo dö keke ni ti gboto yâ ti tere ti lo. Kite ayeke pëpe so sarango tongaso ason lo ngangu mingi teti apointe ni akiri ayeke suru yâ ti anyama ti gere ti lo na keke ni ayeke kpaka alê ti kä ti peko ti lo so a pika ni fade na zaza. Biani, ti sara tënë, a lingbi lo wu, na ye so asara si a yeke ngangu na lo ti sara tënë. Atâa so kue, ngoi kete kozoni si lo kui, Jésus asara mbeni tënë na mama ti lo Marie so afa so lo ye lo mingi. Na ngoi so lo bâ Marie nga na bazengele Jean so aluti na tere ti lo, Jésus asara tënë na mama ti lo na kota go, si azo so ayeke hon alingbi ti mä ni, lo tene: “Wali, bâ, molenge ti mo la!” Na pekoni, lo tene na Jean: “Bâ, mama ti mo la!” (Jean 19:26, 27). Jésus ahinga so bazengele Jean ayeke bâ lege ti Marie gi na lege ti mitele pëpe me nga na lege ti yingo. *

10. Tongana nyen si ababâ na amama alingbi ti mû tapande ti Jésus na ngoi so ala yeke bâ lege ti amolenge ti ala?

¹⁰ Ababâ na amama so ayeke bi bê na azo ti da ti ala abâ so  a yeke nzoni ti gbu li na ndo ti tapande ti Jésus. Mbeni babâ so aye biani sewa ti lo ayeke bâ lege ti ala na lege ti mitele (1 Timothée 5:8). Ngoi na ngoi, lo yeke leke si azo ti sewa ti lo awu tere na ala sara ngia kete. Me ye so ayeke kota mingi ayeke so ababâ na amama Chrétien ayeke bâ lege ti amolenge ti ala na lege ti yingo. Tongana nyen? Ala yeke leke mbeni ngoi ndali ti mandango Bible na sewa na ala yeke sara kue ti tene ngoi ti mandango ye ni akpengba amolenge ni na anzere na ala (Deutéronome 6:6, 7). Na lege ti tënë ti yanga ti ala nga na tapande ti ala, ababâ na amama ayeke fa na amolenge ti ala so fango tënë ayeke kusala so ahon tanga ti akusala kue ti sewa ni, na ti leke tere ndali ti abungbi nga ti gue na abungbi ni ayeke na yâ ti kapa ti ala ti vorongo Nzapa.​—aHébreu 10:24, 25.

Lo yeke lani nduru ti mû pardon

11. Nyen la Jésus afa na adisciple ti lo na ndo ti tënë ti mungo pardon?

¹¹ Ti mû pardon ayeke mbeni lege ti ndoye zo (aColossien 3:13, 14). Na 1 aCorinthien 13:5, a tene so ndoye “[a]yeke diko pëpe sioni so a sara na lo.” Lege mingi, Jésus afa na adisciple ti lo nene ti mungo pardon. Lo wa ala ti pardone amba ti ala “gi juska fani mbasambala pëpe, me juska fani bale-mbasambala na mbasambala”, so ti tene zo ayeke diko wungo ni pëpe (Matthieu 18:21, 22). Lo fa na ala so a lingbi zo apardone mba ti lo tongana mba ti lo ni agbian bê ti lo na peko ti so a suku na lo (Luc 17:3, 4). Ye oko, Jésus ayeke pëpe tongana aFarizien so ayeke awahandango lê ti zo; ti aFarizien so, ala fa ye gi na yanga, me ti Jésus, lo fa ye na lege ti tapande ti lo (Matthieu 23:2-4). Zia e bâ tongana nyen Jésus afa so lo yeke nduru ti pardone zo même na ngoi so mbeni kota kamarade ti lo azia vundu na bê ti lo.

12, 13. (a) Na lege wa Pierre azia vundu na bê ti Jésus na bï so a gbu lani Jésus? (b) Tongana nyen si sarango ye ti Jésus na mbage ti adisciple ti lo na peko ti so lo zingo na kuâ afa polele so lo fa lani tënë ti pardon gi na yanga pëpe?

¹² Jésus ayeke lani na kpengba songo na bazengele Pierre  so ngoi na ngoi ayeke sara ye na loro sân ti gbu li. Jésus ahinga anzoni sarango ye ti tere ti Pierre na lo mû lege na lo ti wara ambeni pasa so ambeni zo awara ni pëpe. Pierre, legeoko na Jacques nga na Jean, abâ na lê ti lo ambeni miracle so tanga ti abazengele ni abâ pëpe (Matthieu 17:1, 2; Luc 8:49-55). Tongana ti so e tene kozo awe, Pierre ayeke na popo ti abazengele ota so ague legeoko na Jésus ayo na yâ ti yaka ti Gethsémané na bï so a gbu lani Jésus. Ye oko, gi na oko bï ni so a kä Jésus na a gue na lo na ngbanga, Pierre na tanga ti abazengele ni adö lo azia na ala kpe. Na pekoni, Pierre atomba mbeto kete na lo lï na yâ ti gbagba ni na ngoi so a yeke fâ ngbanga ti wataka na li ti Jésus. Me na pekoni, Pierre asara mbeto na lo sara mbeni kota faute: Lo tene mvene fani ota lo tene ni hinga Jésus pëpe (Matthieu 26:69-75). Jésus asara ye tongana nyen? Tongana mbeni kota kamarade ti mo azia vundu tongaso na bê ti mo, mo yeke sara ye tongana nyen?

¹³ Jésus ayeke lani nduru ti pardone Pierre. Lo hinga so vundu ahon ndo ti Pierre ndali ti ye so lo sara so, teti na pekoni a tene so “vundu asara Pierre mingi si lo tï na toto.” (Marc 14:72). Na lango so Jésus azingo na kuâ, lo si na Pierre, peut-être ti dë bê ti lo nga ti fa na lo so lo ngbâ ti ndoye lo (Luc 24:34; 1 aCorinthien 15:5). Nze use pëpe na pekoni, Jésus asara nzoni na Pierre na mungo lege na lo ti mû li ni ti fa tënë na azo mingi mingi so abungbi na Jérusalem na lango ti Pentecôte (Kusala 2:14-40). Nga, zia e girisa pëpe so Jésus abata tënë na bê na tere ti abazengele ni pëpe ndali ti so ala dö lo azia ala kpe. Me na peko ti so lo zingo na kuâ, lo ngbâ ti iri ala “aita ti mbi”. (Matthieu 28:10). Biani, Jésus afa tënë ti pardon gi na yanga pëpe.

14. Ngbanga ti nyen a lingbi e manda ti pardone amba ti e? E lingbi ti fa tongana nyen so e yeke nduru ti mû pardon?

¹⁴ Teti so e yeke adisciple ti Christ, a lingbi e manda ti mû pardon. Ngbanga ti nyen? Nde na ti Jésus, e yeke ti e awasiokpari nga ala so azia vundu na bê ti e ayeke awasiokpari. Ngoi  na ngoi e kue e yeke pika gere ti e na lege ti tene ti yanga ti e nga na asarango ye ti e (aRomain 3:23; Jacques 3:2). Tongana e pardone amba ti e na ngoi so raison ti sarango nzoni bê na ala ayeke dä, e yeke zi lege na Nzapa ti pardone asiokpari ti e wani (Marc 11:25). Tongaso, tongana nyen e lingbi ti fa so e yeke nduru ti pardone ala so peut-être azia vundu na bê ti e? Fani mingi, ndoye ayeke pusu e ti hon na ndo ti akete faute ti amba ti e (1 Pierre 4:8). Tongana ala so azia vundu na bê ti e agbian bê ti ala biani, tongana ti so Pierre asara, biani e ye ti mû tapande ti Jésus ti pardone ala. Ahon ti bata tënë na bê, na ndara e yeke sara kue ti zi bê ti e na ndo ti tënë ni (aÉphésien 4:32). Na sarango tongaso, e yeke sara si siriri aduti na yâ ti congrégation nga e wani e yeke duti na siriri ti bê.​—1 Pierre 3:11.

Lo fa so lo zia bê ti lo kue na adisciple ti lo

15. Ngbanga ti nyen Jésus azia bê ti lo kue na adisciple ti lo atâa so ala yeke na awokongo?

¹⁵ Ndoye ague oko na ziango bê kue na ndo ti zo. Ndoye “[a]mä na bê na aye kue”. * (1 aCorinthien 13:7). Ndoye ti Jésus na mbage ti adisciple ti lo apusu lo ti duti nduru ti zia bê ti lo kue na ala atâa so ala yeke na awokongo. Lo zia bê ti lo kue lani na ala na lo hinga so na yâ ti bê ti ala kâ ala ndoye Jéhovah na ala ye ti sara ye so bê ti Lo aye. Même tongana ala sara afaute, lo bâ ala pëpe tongana azo so bê ti ala ayeke sioni. Na tapande, tongana bazengele Jacques na Jean azia tënë na yanga ti mama ti ala ti gue ti hunda Jésus ti tene ala duti na tere ti lo na yâ ti Royaume ti lo, Jésus atene pëpe so ala yeke be-ta-zo mbeni pëpe wala lo zi ala na kua ti bazengele ni pëpe.​—Matthieu 20:20-28.

16, 17. Akua wa Jésus amû na adisciple ti lo lani?

 ¹⁶ Ti fa so lo zia bê ti lo kue na adisciple ti lo, Jésus amû na ala akua nde nde ti sara. Fani use tongana lo sara miracle si kobe aga mingi na gbâ ti azo ate, lo mû lani kua ti kangbingo kobe ni na adisciple ti lo (Matthieu 14:19; 15:36). Ti leke aye ndali ti ndangba Pâque ti lo na sese, lo tene na Pierre nga na Jean ti gue na Jérusalem na ti leke aye ni kue. Ala sara kue ti wara mbeni molenge ti ngasangbaga, vin, mapa so a sara na mama ni pëpe, akugbe-kasa so ase sengo nga na ambeni ye ni nde so a yeke na bezoin ni. So ayeke kete kua si lo mû na ala so pëpe, teti a hunda ti sara matanga ti Pâque gi tongana ti so Ndia ti Moïse afa, na a yeke lani ti Jésus ti sara ye alingbi na ni. Nga, gi na bï ni so Jésus asara kua na vin ni nga na mapa ni so mama ni ayeke dä pëpe ti zia na sese Matanga ti Dango bê na kuâ ti lo.​—Matthieu 26:17-19; Luc 22:8, 13.

¹⁷ Jésus abâ lani so a yeke na lege ni ti mû na adisciple ti lo ambeni kota kua ahon ti so lo mû na ala so. Tongana ti so e bâ kozo awe, Jésus amû na adisciple ti lo so a soro ala ti gue na yayu kota kua ti kangbingo kobe ti yingo (Luc 12:42-44). Nga, dabe ti mo so lo mû na adisciple ti lo kota kua ti fango tënë na ti sarango si azo aga adisciple (Matthieu 28:18-20). Même atâa so lo yeke na yayu si zo alingbi ti bâ lo pëpe so, Jésus amû “akoli tongana amatabisi” ti tene ala bâ lege ti congrégation ti lo na sese.​—aÉphésien 4:8, 11, 12.

18-20. (a) Tongana nyen si e lingbi ti fa so e zia bê ti e kue na ndo ti aita ti e ti bungbi? (b) E lingbi ti fa tongana nyen so e mû tapande ti Jésus so ayeke nduru lani ti kangbi akua na adisciple ti lo? (c) E yeke bâ ande tënë wa na yâ ti chapitre ti peko?

¹⁸ Tongana nyen si e lingbi ti mû tapande ti Jésus na yâ ti songo ti e na amba ti e? E yeke fa so e ndoye aita ti e ti bungbi tongana e fa so e zia bê ti e kue na ala. Zia e dabe ti e so ndoye apusu zo ti bâ gi anzoni sarango ye ti amba ti lo me awokongo ti ala pëpe. Tongana ambeni ita azia vundu na bê ti e  (na a yeke ye so ayeke si ka ngoi na ngoi), ndoye ayeke pusu e ti tene hio pëpe so sioni bê la apusu ala ti sara ye so na e so (Matthieu 7:1, 2). Tongana e yeke gi ti bâ gi anzoni sarango ye ti aita ti e ti bungbi, e yeke leke ala si ala luti me e yeke sara si ala tï pëpe.​—1 aThessalonicien 5:11.

¹⁹ E lingbi ti mû tapande ti Jésus so lo yeke nduru lani ti mû kua ti sarango ni na azo? A yeke nduti nzoni teti ala so ayeke mû li ni na yâ ti congrégation ti kangbi akua na aita alingbi na ngangu ti ala oko oko na ti duti na beku so fade ala yeke sara kua ni nzoni. Na sarango tongaso, a-ancien so aninga na kua ni alingbi ti leke aita-koli so ade maseka si ayeke “gi kusala” ti mungo maboko na aita ti congrégation (1 Timothée 3:1; 2 Timothée 2:2). Ti leke aita tongaso ayeke kota ye mingi. So Jéhovah asara si kusala ti Royaume angbâ gi ti gue na li ni, a hunda ande ti leke aita-koli ti bâ lege ti akua ni so ayeke gue na li ni so.​—Ésaïe 60:22.

²⁰ Jésus azia na e pendere tapande ti fango ndoye na amba ti e. Na popo ti alege kue so e lingbi ti mû tapande ti lo dä, mungo tapande ti lo na ndo ti tënë ti ndoye si ayeke kota mingi ahon atanga ni kue. Na yâ ti chapitre ti peko, e yeke bâ tënë na ndo ti kota lege so lo fa ndoye ti lo na mbage ti e: na bê ti lo kue lo yeda lani ti ga ti mû fini ti lo ndali ti e.

[Akete tënë na gbe ni]

Mo lingbi ti mû tapande ti Jésus tongana nyen?

● Ngbanga ti nyen a yeke kota ye teti e ti sara ye alingbi na wango so Jésus amû na ndo ti mungo pardon?​—Matthieu 6:14, 15.

● Tongana nyen si e lingbi ti sara ye alingbi na tënë so Jésus aye ti fa na yâ ti toli so lo mû ti fa nene ti mungo pardon?​—Matthieu 18:23-35.

● Tongana nyen si Jésus afa so lo bi bê na adisciple ti lo? E lingbi ti mû tapande ti lo tongana nyen?​—Matthieu 20:17-19; Jean 16:12.

● Tongana nyen si Jésus afa na Pierre so lo zia lani bê ti lo kue na lo? Tongana nyen si e lingbi ti fa so e zia bê ti e kue na amba ti e?​—Luc 22:31, 32.

[Ahundango tënë ti manda na ye]

[Foto na lembeti 164, 165]

Anzoni babâ na mama ahinga ti kanga bê nga ti bâ lege ti amolenge ti ala

 [Foto so amû lembeti 166 kue]