Chapitre 13

“Mbi ndoye Babâ”

1, 2. Bazengele Jean afa nyen na ndo ti ndangba bï so abazengele asara na tere ti Jésus?

 MBENI mbakoro-koli ayôro keke ti mbeti ti lo na yâ ti encre, lo yeke na atënë mingi ti sû na mbeti. Iri ti lo ayeke Jean, na lo yeke tanga ti abazengele ti Jésus Christ so ade na fini. Fadeso so lo yeke na ngu 100 tongaso, lo kiri lo dabe ti lo na mbeni ye so asi a sara angu 70 tongaso awe: A yeke ndangba bï so lo na amba ti lo abazengele asara na tere ti Jésus kozoni si Jésus akui. Yingo vulu ti Nzapa afa lege na lo si lo wara lege ti dabe ti lo na anzene nzene ye mingi so asi lani na bï ni so nga ti sû ni na mbeti.

² Na bï ni so, Jésus afa polele na adisciple ti lo atene a ga nduru ti fâ ni awe. Gi Jean oko si afa ndani so Jésus atene ni yeke yeda ti kui tâ sioni kuâ so: “Ti tene dunia ahinga so mbi ndoye Babâ, mbi yeke sara legeoko tongana ti so Babâ amû yanga na mbi ti sara. Ala londo, e hon.”​—Jean 14:31.

3. Tongana nyen si Jésus afa lani so lo ndoye Babâ ti lo?

³ “Mbi ndoye Babâ.” Biani, ti ndoye Babâ ni ayeke ye so agbu bê ti Jésus ahon ye kue. So a ye ti tene pëpe so Jésus akiri gi na ndo ti tënë so fani mingi mingi. Ti bâ ni nzoni, a yeke gi na Jean 14:31 si a yeke wara tënë ti Jésus so lo tene na yanga ti lo wani so ni ndoye Babâ ti ni. Ye oko, na lege ti dutingo ti lo, Jésus asara ye alingbi na tënë so. Lâ oko oko, a yeke bâ lani ndoye so lo ndoye na Jéhovah. A bâ ndoye so Jésus andoye na Nzapa na lege so lo sara ye na mbeto pëpe, lo mä yanga ti Nzapa nga lo gbu ngangu. A yeke gi ndoye si ayeke na peko ti aye kue so lo sara na yâ ti kusala ti lo.

4, 5. Bible asara tënë mingi na ndo ti mara ti ndoye wa? E lingbi ti tene nyen na ndo ti ndoye ti Jésus na mbage ti Jéhovah?

⁴ Laso, ambeni zo alingbi ti pensé so ndoye ayeke gi  sarango ye ti zo so lo woko wokongo. Ala lingbi ti pensé na atënë ti ndoye so a tene na yâ ti asuma-tene nga na yâ ti abia, peut-être même na bolingo ti mbeni koli na wali so ayeke gi teti kete ngoi. Bible nga kue asara tënë ti bolingo so ayeke na popo ti koli na wali, me lo sara tënë ni na mbeni lege so ane zo (aProverbe 5:15-21). Ye oko, Bible aluti mingi na ndo ti mbeni ndoye so mara ni ayeke ti lo nde. Ndoye ni so ayeke pëpe gi yengo tere teti kete ngoi, nga a yeke pëpe ndoye so adë dengo, so angbâ gi na tënë ti yanga. Ndoye ni so alondo tâ na gbe ti bê ti zo, ague oko na akpengba-ndia so ayeke nzoni na so zo ayeke fa ni na gigi na lege ti anzoni sarango ye ti lo. A yeke pëpe gi senge yengo tere ti kete ngoi. Bible atene: “Ndoye ayeke hon lâ oko pëpe.”​—1 aCorinthien 13:8.

⁵ Na popo ti azo kue so abâ gigi ndo ti sese, Jésus si andoye Jéhovah mingi ahon ala kue. Zo oko ahon Jésus pëpe na sarango ye alingbi na commandement so lo tene a yeke kota ahon atanga ni kue: “Mo ndoye Jéhovah Nzapa ti mo na bê ti mo kue, na âme ti mo kue, na bibe ti mo kue nga na ngangu ti mo kue.” (Marc 12:30). Jésus amaï mara ti ndoye tongaso tongana nyen? Lo sara tongana nyen ti bata ndoye ti lo na mbage ti Jéhovah si a ngbâ ngangu na yâ ti angu so lo sara na sese? Tongana nyen si e lingbi ti mû tapande ti lo?

Mbeni yengo tere so aninga nga akpengba ahon atanga ni kue

6, 7. E hinga tongana nyen so aProverbe 8:22-31 asara tënë ti Jésus, me a yeke sara gi tënë ti ndara pëpe?

⁶ A si na mo awe ti tene mo na mbeni kamarade ti mo asara kua na ndo ti mbeni ye oko na mo bâ so songo ti ala akiri akpengba ahon ti kozo? Tapande so alingbi ti mû lege na mo ti hinga tongana nyen ndoye amaï na popo ti Jéhovah na oko Molenge ti lo. E sara tënë kozo awe na ndo ti aProverbe 8:30; me fadeso zia e kiri e bâ aversê so aga kozo na ni nga na pekoni. Ti londo na versê 22 ti si na 31, a sara tënë ti ndara mo  bâ mo tene a yeke zo. E hinga tongana nyen so atënë so aye ti sara tënë ti Molenge ti Nzapa?

⁷ Na versê 22 ni, ndara ni atene: ‘Nzapa asara mbi kozoni giriri, lani so lo de lo sara ye oko pëpe.’ (Tene ti Nzapa, Kozo Mbouki) Ge, a yeke sara gi tënë ti ndara pëpe, teti a ‘sara’ ndara sarango pëpe, ngbanga ti so ngbene ye lakue Jéhovah ayeke ti lo dä na lo yeke lakue na ndara (Psaume 90:2). Âdu ti Molenge ti Nzapa, lo yeke “kozo ye na popo ti aye kue so Nzapa asara”. A sara lo sarango, na lo yeke kozo ye so Jéhovah asara na yâ ti dunia kue (aColossien 1:15). Tongana ti so mbeti ti aProverbe atene, Molenge ni abâ gigi kozoni si a sara yayu na sese. Teti so lo yeke Tënë ni, so ti tene Watokua ti Nzapa, a bâ tâ ndara ti Jéhovah na yâ ti asarango ye ti Molenge ni kue kue kue.​—Jean 1:1.

8. Na ngoi so lo de na yayu, kua ti nyen la Molenge ti Nzapa asara? Tongana e bâ aye so Nzapa asara, e lingbi ti dabe ti e na nyen?

⁸ Kozoni si Molenge ni aga na sese, kua ti nyen si lo sara? Versê 30 atene na e so lo yeke lani na tere ti Nzapa tongana “wakode.” Tënë so aye ti tene nyen? A-Colossien 1:16 azi nda ni atene: “A yeke na lege ti lo si a sara tanga ti aye kue na yayu nga na ndo ti sese . . . A sara tanga ti aye kue na lege ti lo nga ndali ti lo.” Tongaso Jéhovah so Lo si asara aye kue asara kua na lege ti Molenge ti lo, so ayeke Wakode, ti sara tanga ti aye kue, ti londo na a-ange na yayu nga na atongoro ti si na akeke, anyama na ndo ti sese. Ye so lo sara na lege ti lo na sese ge si a yeke pendere ahon tanga ti aye kue na ndo ti sese ayeke azo. Biani, e lingbi ti haka kusala so Babâ ni na Molenge ni asara maboko na maboko na kusala so mbeni zo ti sarango plan ti da na zo ti lekengo da asara maboko na maboko; zo ti sarango plan ni afa kua ni, na zo ti lekengo da ni asara ye alingbi na ni. Tongana e bâ mbeni ye so Nzapa asara si bê ti e adö ndali ni, a yeke biani Jéhovah so ayeke tongana zo ti sarango plan ni si e yeke gonda lo (Psaume 19:2). Me, e lingbi nga ti dabe ti e na kua so Nzapa, lo so asara ye kue, nga na “wakode” ti lo asara ni na ngia na bê teti angoi mingi.

9, 10. (a) Nyen la akpengba songo so ayeke na popo ti Jéhovah na Molenge ti lo? (b) Nyen la alingbi ti kpengba songo ti mo na Babâ ti mo ti yayu?

 ⁹ Tongana azo use so ayeke awasiokpari asara kua place oko, ngoi na ngoi a lingbi ti si so ala mä tere pëpe. Me ti Jéhovah na Molenge ti lo ayeke lani tongaso pëpe! Molenge ni asara kua na tere ti Babâ ti lo teti angu mingi mingi na lo ‘duti na ngia na gbele Lo lakue.’ (aProverbe 8:30). Biani, lo yeke na ngia ti sara kua na tere ti Babâ ti lo, si Babâ ni nga kue ayeke na ngia. Biani, Molenge ni angbâ gi ti kpa Babâ ti lo ti gue na ni, nga lo manda ti sara ye tongana Lo. A yeke na lege ni so songo so atingbi Babâ ni na Molenge ni akpengba tâ tongaso. Na a yeke na lege ni so a bâ ni tongana mbeni yengo tere so aninga nga akpengba ahon atanga ni kue na yâ ti dunia kue.

¹⁰ Me tënë so alingbi ti ndu e tongana nyen? Peut-être mo pensé so mo lingbi lâ oko pëpe ti duti na mara ti songo tongaso na Jéhovah. Tâ tënë, zo oko na popo ti e ayeke na kota ndo tongana ti Molenge ti Nzapa pëpe. Me e yeke kamême na mbeni kota pasa. Dabe ti mo so Jésus akpengba songo ti lo na Babâ ti lo tongana lo yeke sara kua na tere ti Lo. Ndoye ti Jéhovah apusu lo ti mû na e pasa ti “sara kusala maboko na maboko” na lo (1 aCorinthien 3:9). Na ngoi so e yeke mû tapande ti Jésus na yâ ti kusala ti e ti fango tënë, zia e girisa pëpe so e yeke sara kusala maboko na maboko na Nzapa. Tongaso, songo ti ndoye so atingbi e na Jéhovah alingbi gi ti ngbâ ti kpengba ti gue na ni. Mo bâ mbeni pasa so ayeke kota ahon so?

Ye so amû lege na Jésus ti ngbâ ti ndoye Jéhovah ngangu

11-13. (a) Ngbanga ti nyen a yeke nzoni ti bâ ndoye tongana mbeni ye so ayeke na fini? Tongana nyen si Jésus abata ngangu ndoye ti lo na mbage ti Jéhovah na ngoi so lo de maseka? (b) Tongana nyen si Molenge ti Nzapa afa so lo yeke na nzara ti manda ye na ndo ti Jéhovah na tango so lo de na yayu nga tongana lo yeke na sese?

¹¹ Na yâ ti aye mingi, a yeke duti nzoni ti bâ ndoye so ayeke  na bê ti e tongana mbeni ye so ayeke na fini. Legeoko tongana mbeni fleur, ndoye ayeke ye so a lingbi a bata ni nzoni si a kono na a kpengba. Tongana e sara tongaso pëpe, ndoye ni ayeke dë na ayeke kui. Jésus atene pëpe so, so ni ndoye Jéhovah ândö awe so, awe la. Na yâ ti angu so kue lo sara na sese, Jésus asara kue ti bata ndoye so ngangu nga si amaï. Zia e bâ tongana nyen lo sara ni.

¹² Dabe ti mo na ye so asi na ngoi so Jésus, so ade maseka, asara tënë na mbeto pëpe na yâ ti temple na Jérusalem. Dabe ti mo na atënë so lo tene na babâ na mama ti lo so ayeke gi bê ti ala ndali ti lo: “Ala yeke gi mbi ngbanga ti nyen? Ala hinga pëpe so mbi yeke duti gi na yâ ti da ti Babâ ti mbi?” (Luc 2:49). So lani lo ngbâ maseka, Jésus ade ti dabe ti lo pëpe na gigi ti lo ti tango so lo de na yayu. Atâa so kue, ndoye ti lo na mbage ti Babâ ti lo Jéhovah ayeke lani ngangu mingi. Lo hinga so zo ayeke fa so lo ndoye Nzapa na lege so lo yeke voro Nzapa ni. Tongaso mbeni ndo ti nzere na Jésus ahon da so a yeke voro Babâ ti lo dä ayeke dä pëpe. Lo ye mingi ti gue kâ, na tongana lo si kâ, lo ye ti kiri pëpe. Ye oko, lo gue kâ ti bâ gi ndo bango pëpe. Lo yeke nduru ti manda ye na ndo ti Jéhovah nga ti fa aye so lo hinga. Ye so ato nda ni pëpe gi na tango so lo yeke na ngu 12, na a hunzi gi na ngoi ni so pëpe.

¹³ Na ngoi so lo de na yayu, molenge ni amanda ye mingi na mbage ti babâ ti lo. Mbeni prophétie so a sû ni na Ésaïe 50:4-6 afa so Jéhovah afa ye na Molenge ti lo ti leke lo nzoni ndali ti kusala ti lo ti Messie. Atâa so na yâ ti fango ye ni, lo manda so gbândä Messie ni ayeke bâ pasi, Molenge ni ayeke nduru ti manda ye. Na pekoni, tongana a dü Jésus na sese na lo kono, lo yeke lakue nduru ti gue na da ti Babâ ti lo, ti voro lo kâ nga ti manda ye na ndo ti lege so Jéhovah aye si a voro na lo na yâ ti da ni. Tongaso Bible afa so Jésus ayeke gue lani lakue na temple nga na yâ ti synagogue (Luc 4:16; 19:47). Tongana e ye si ndoye ti e na mbage ti Jéhovah adë pëpe nga angbâ ti kono, a lingbi e gue lakue na bungbi, ndo so e yeke voro Jéhovah dä, e yeke manda ye mingi na  ndo ti lo nga e yeke fa singila ti bê ti e ndali ti aye so lo sara na e.

14, 15. (a) Na ambeni ngoi, ngbanga ti nyen Jésus aye ti duti gi lo oko? (b) Tongana nyen si asambela ti Jésus afa kpengba songo so atingbi lo na Babâ ti lo nga nengo so lo ne na Lo?

¹⁴ Jésus abata nga ndoye ti lo na mbage ti Jéhovah ngangu na sambelango Lo lakue. Atâa so lo ye mingi ti duti na azo, a pika bê ti e mingi ti bâ so lo ye nga ti duti gi lo oko. Na tapande, Luc 5:16 atene: “Lo ngbâ lakue ti duti gi lo oko na yando na ti sambela.” Legeoko nga, Matthieu 14:23 atene: “Na nda ni, tongana lo tene na azo ni ti gue awe, gi lo oko lo montê na ndo ti hoto ti sambela. A yeke bï na ngbonga ahon mingi, me lo ngbâ kâ gi lo oko.” So Jésus asoro ti duti gi lo oko na angoi ni so nga na ambeni ngoi nde, a yeke pëpe ngbanga ti so lo ye ti duti na popo ti azo pëpe, me ngbanga ti so lo ye ti duti lo oko ti sambela Jéhovah Babâ ti lo na bê ti lo kue.

¹⁵ Tongana Jésus ayeke sambela, ngoi na ngoi lo yeke tene “Abba, Babâ”. (Marc 14:36). Na ngoi ti Jésus, “Abba” ayeke lani mbeni tënë tongana “papa” so a yeke iri na mbeni babâ. Fani mingi, a yeke na popo ti akozo tënë so mbeni molenge ayeke manda ti tene. Ye oko, tënë ni afa so molenge ni ane babâ ti lo. Atâa so mbupa ni afa kpengba songo so atingbi Molenge ni na Babâ ti lo so lo ye Lo mingi, a fa nga so lo ne komandema ti Jéhovah tongana Babâ. Kpengba songo ti babâ na molenge nga nengo so Jésus ane na Babâ ti lo asigigi kue na yâ ti asambela ti Jésus so Mbeti ti Nzapa asara tënë ni. Na tapande, na Jean chapitre 17, bazengele Jean asû na mbeti atënë ti yâ ti yongoro sambela so Jésus atene na bê kue na ndangba bï ti lo na sese. Mandango ye na ndo ti sambela so ayeke pusu e ti sara ye nga a yeke kota ye mingi ti haka peko ti sambela ti Jésus so, na tenengo gi a-oko tënë ni pëpe, me na tenengo na Babâ ti e ti yayu asambela so alondo na gbe ti bê ti e fani mingi tongana lege ayeke dä. Na sarango tongaso, e yeke bata ndoye ti e si angbâ na fini nga ngangu.

16, 17. (a) Tongana nyen na lege ti atënë ti lo Jésus afa so lo ndoye Babâ ti lo? (b) Tongana nyen Jésus afa so Babâ ti lo ayeke nduru ti mû ye na azo?

 ¹⁶ Tongana ti so e tene fade kozo awe, Jésus akiri gi na ndo ti tënë “Mbi ndoye Babâ” fani mingi mingi pëpe. Ye oko, fani mingi a yeke na lege ti atënë ti lo si lo fa so lo ndoye Babâ ti Lo. Tongana nyen? Jésus wani atene: “Babâ, mbi sepela mo na lê ti azo kue, mo Seigneur ti yayu na ti sese.” (Matthieu 11:25). Na ngoi so e manda Mbage 2 ti buku so, e bâ so a nzere na Jésus mingi ti sepela Babâ ti lo na mungo maboko na azo ti hinga Lo. Na tapande, lo haka Jéhovah na mbeni babâ so aye mingi ti pardone molenge ti lo so agirisa lege si lê ti lo ayeke gi na lege ti ku kiringo ti molenge ni so achangé bê ti lo awe; tongana lê ti lo atï na ndo ti molenge ni yongoro kâ, lo kpe loro na dawa ti lo, lo gbu lo na lo su ngbangba ti lo (Luc 15:20). Tongana e yeke diko mbaï so, a ndu bê ti e mingi ti bâ lege so Jésus afa peko ti ndoye ti Jéhovah nga bibe ti lo ti pardone ala so achangé bê ti ala.

¹⁷ Fani mingi, Jésus asepela Babâ ti lo ndali ti so Lo yeke nduru ti mû ye na azo. Lo mû tapande na ndo ti ababâ na amama so ayeke awasiokpari ti fa so e lingbi ti duti na kite pëpe so Babâ ti e ayeke mû na e yingo vulu kue so e yeke na bezoin ni (Luc 11:13). Nga, Jésus asara tënë na ndo ti beku so Babâ ti lo amû na azo na bê ti lo kue. Jésus asara tënë ti beku ti lo wani so lo yeke ku kungo ti tene lo kiri na tere ti Babâ ti lo na yayu (Jean 14:28; 17:5). Lo fa na adisciple ti lo tënë ti beku so Jéhovah abata ni ndali ti “kete kundu” ti Christ: beku ti duti na yayu na ti bungbi oko na Messie tongana lo yeke komande na yayu (Luc 12:32; Jean 14:2). Nga lo dë bê ti mbeni sioni zo so ague ti kui na sarango tënë ti beku ti fini na yâ ti Paradis (Luc 23:43). Kite ayeke pëpe so sarango tënë ti aye so, so Babâ ti lo aleke na bê ti lo ti mû ni na lo nga na ambeni zo, amû maboko na Jésus ti bata ndoye ti lo na mbage ti Jéhovah si angbâ ngangu. Azo mingi so amû peko ti Christ abâ so mbeni ye ti kpengba ndoye ti ala nga na mabe ti ala na Jéhovah ahon sarango tënë na ndo ti lo nga na ndo ti beku so lo mû na azo so andoye lo ayeke dä pëpe.

 Fade mo ndoye Jéhovah tongana ti Jésus?

18. Na popo ti aye kue so a lingbi e sara ti mû peko ti Jésus, so wa si ayeke kota mingi? Ngbanga ti nyen?

¹⁸ Na popo ti aye kue so a lingbi e sara ti mû peko ti Jésus, mbeni so ayeke kota ahon ndoyengo Jéhovah na bê ti e kue, na âme ti e kue, na bibe ti e kue nga na ngangu ti e kue ayeke dä pëpe (Luc 10:27). E lingbi pëpe ti tene so e ndoye Jéhovah gi na yengo so e ye na lo na yâ ti bê ti e; a lingbi e fa nga ndoye ni so na lege ti sarango ye ti e. Jésus agi gi pëpe ti ndoye Babâ ti lo na yâ ti bê ti lo kâ wala ti tene gi na yanga “Mbi ndoye Babâ”. Lo tene: “Ti tene dunia ahinga so mbi ndoye Babâ, mbi yeke sara legeoko tongana ti so Babâ amû yanga na mbi ti sara.” (Jean 14:31). Satan abi tënë na li ti azo atene zo oko ayeke sara ande na Jéhovah na ndoye pëpe (Job 2:4, 5). Ti fa mvene ti Satan na gigi, Jésus asara mbeto pëpe ti ga nga ti fa na azo ti dunia yengo so lo ye na Babâ ti lo mingi. Lo mä yanga ti Lo juska ti kä tere ti lo na kuâ. Fade mo yeke mû tapande ti Jésus? Fade mo yeke fa na azo ti dunia so mo ye Jéhovah Nzapa biani?

19, 20. (a) Ngbanga ti nyen ti ga lakue na abungbi? (b) Tongana nyen e lingbi ti bâ mandango ye e wani, gbungo li dä nga na sambela?

¹⁹ Jéhovah ahinga so e ye tâ na bê ti e ti fa na lo so e ye lo. Ndani la si lo leke aye ndali ti e ti tene e voro lo na mbeni lege so a sara si ndoye ti e na mbage ti lo amaï na akpengba. Tongana mo yeke gue na abungbi, zia na li ti mo so mo yeke na ndo so ti voro Nzapa. Ambeni ye so a hunda ti sara na ngoi ni so ti fa so e voro lo ayeke ti duti dä na ngoi so a yeke sambela, ti he bia, ti dengi mê nzoni na tënë so a yeke fa nga ti kiri tënë tongana a hunda tënë na azo. Abungbi tongaso amû nga lege na e ti kpengba aita ti e aChrétien (aHébreu 10:24, 25). Ti voro Jéhovah lakue na ngoi ti abungbi ayeke mû maboko na mo ti ngbâ ti kpengba ndoye ti mo na mbage ti lo.

²⁰ E lingbi nga ti tene tongaso tongana e yeke manda ye e wani, e yeke gbu li na ndo ti aye so e yeke manda nga e yeke sambela. Bâ aye so tongana alege so azi na mo ti duti gi mo oko ti sara lisoro na Jéhovah. Na ngoi so mo yeke manda  Bible na mo yeke gbu li ti mo na ndo ni, Jéhovah ayeke fa ye na mo la. Na ngoi so mo yeke sambela, mo yeke zi bê ti mo na lo. Dabe ti mo so sambela ayeke gi ti hunda aye na Nzapa pëpe. A yeke nga mbeni lege ti kiri singila na lo ndali ti aye ti nzoni so mo wara nga ti sepela lo ndali ti apendere kusala ti lo (Psaume 146:1). Nga, ti sepela Jéhovah na lê ti azo na ngia na bê ayeke tâ pendere lege ti kiri singila na lo nga ti fa na lo so mo ndoye lo.

21. Fa nene ti ndoyengo Jéhovah. Nyen la e yeke bâ ande na yâ ti achapitre so ayeke ga?

²¹ Ndoye ti mo na mbage ti Nzapa ayeke ye so ayeke mû lege na mo gbândä ti wara ngia teti lakue lakue. A yeke ye kue so Adam na Ève ayeke fade na bezoin ni la, me a yeke oko ye so ala gi ti maï ni pëpe. A yeke kota ye so mo yeke na bezoin ni ahon tanga ti aye kue tongana mo ye ti hon ndo ti akpale kue, ti ke atara kue nga ti gbu ngangu na gbele aye ti sioni kue. A yeke tâ kota ye so a hunda na zo so ayeke mû peko ti Jésus la. Biani, ndoye ti e na mbage ti Nzapa ague oko na ndoye ti e na mbage ti amba ti e (1 Jean 4:20). Na yâ ti achapitre so ayeke ga, e yeke bâ ande tongana nyen Jésus afa so lo ndoye azo. Me ti chapitre ti peko, e yeke bâ ande ngbanga ti nyen azo mingi abâ so a yeke ngangu pëpe ti ga nduru na Jésus.

Mo lingbi ti mû tapande ti Jésus tongana nyen?

● Na ngoi so e yeke sambela, tongana nyen e lingbi ti fa so e zia bê ti e kue na Jéhovah, tongana ti so Jésus asara?​—Jean 11:41, 42; aHébreu 11:6.

● Tongana nyen si e lingbi ti fa so e ndoye Jéhovah na bê ti e kue na yâ ti lege so e yeke di na iri ti lo?​—Jean 17:6-8.

● Ngbanga ti nyen ti ndoye Jéhovah ahunda ti tene e mû tapande ti Jésus na dutingo nde na dunia so?​—Jean 17:14-16; Jacques 4:8.

● Tongana nyen si e lingbi ti sara ye alingbi na wango ti Jésus so awa e ti ngbâ ti bata ndoye ti e na mbage ti Jéhovah ngangu?​—Apocalypse 2:1-5.

[Ahundango tënë ti manda na ye]

 [Foto na lembeti 135]

“Gi lo oko lo montê na ndo ti hoto ti sambela”