1-3. (a) Fa mbeni matabisi so Jéhovah amû na e, nga fa tongana nyen la e lingbi ti sara ye na ni na lege ni pëpe. (b) Ti ngbâ na yâ ti ndoye ti Nzapa, a lingbi e sara ye na matabisi ti e ti tenengo tënë so tongana nyen?

TONGANA a si so mo mû cadeau na mbeni zo so mo ye lo mingi, me na pekoni mo bâ so lo sara ye na ni na lege ni ape, mo yeke tene ande nyen? Na tapande, mo mû na lo oto me na pekoni mo mä so lo kpe na ni kirikiri, lo sara ndao na azo mingi awara kä. Bê ti mo ayeke son ape?

² Tenengo tënë ayeke mbeni matabisi so alondo na Jéhovah, zo ti mungo “nzoni matabisi kue nga na matabisi kue so ayeke mbilimbili-kue”. (Jacques 1:17). Matabisi so asara si e azo e yeke nde na anyama, na a mû lege na e ti fa gï aye so ayeke na yâ ti li ti e pëpe me nga ti fa atënë ti bê ti e na ambeni zo. Me legeoko tongana mbeni oto, e lingbi ti sara ye na lege ni pëpe na matabisi ti e ti tenengo tënë. Bê ti Jéhovah alingbi biani ti son tongana e sara ye kirikiri na tënë ti yanga ti e na e zia vundu na bê ti amba ti e wala e son bê ti ala.

³ Ti ngbâ na yâ ti ndoye ti Nzapa, a lingbi e sara ye na tënë ti yanga ti e tongana ti so lo so amû matabisi ni na e aye. Jéhovah afa polele mara ti atënë so anzere na lo. Bible atene: “Ala zia fungo tënë asigi na yanga ti ala pëpe, me gï atënë so ayeke nzoni ti kpengba zo, tongana a yeke ngoi ni, si a sara ye ti nzoni na azo so ayeke mä ni.” (aÉphésien 4:29). Zia e bâ  ngbanga ti nyen la a lingbi e bata yanga ti e, mara ti atënë wa la a lingbi a sigi na yanga ti e ape nga tongana nyen la e lingbi ti tene “gï atënë so ayeke nzoni ti kpengba zo”.

4, 5. Tongana nyen la ambeni versê ti aProverbe afa so atënë ti yanga ti e ayeke na ngangu ti sara ye na ndö ti amba ti e?

⁴ Mbeni kota raison so apusu e ti bata yanga ti e ayeke so atënë ti yanga ti zo ayeke na ngangu ti sara ye na ndö ti amba ti lo. A-Proverbe 15:4 atene: “Yanga so asara tënë yeke ayeke keke ti fini, me tënë ti kirikiri amû kota vundu na zo.” * Gï tongana ti so ngu ayeke sara si mbeni keke so aye ti kui akiri na fini, atënë so a tene ni yeke alingbi ti dë bê ti zo so amä ni. Me atënë ti kirikiri ti zo ti sioni yanga alingbi ti futi bê ti amba ti lo. Biani, atënë so e yeke tene ayeke na ngangu ti zia kä na bê ti zo wala ti dë bê ti zo.​—aProverbe 18:21.

⁵ Mbeni proverbe ni nde afa ngangu so tënë ti yanga ti zo ayeke na ni; a tene: “Tënë so zo atene sân ti gbu li ayeke kpo zo tongana épée.” (aProverbe 12:18). Atënë so zo abi gï tongaso sân ti gbu li alingbi ti zia kota kä na bê ti zo na ti fâ yâ  ti songo so azo ayeke na ni. A si na mo awe so tënë so mbeni zo atene ason bê ti mo mingi? Me ye ti nzoni ni ayeke so oko proverbe so atene nga: “Me tënë ti yanga ti zo ti ndara asara si ye so ason zo adë.” Anzoni tënë ti yanga ti zo so ayeke na ndara alingbi ti dë bê ti mbeni zo so ayeke na vundu na ti kiri na songo na popo ti azo. Mo lingbi ti dabe ti mo na lango so mbeni zo aga adë bê ti mo na anzerengo tënë? (Diko aProverbe 16:24.) So e hinga awe so atënë ti yanga ti zo ayeke na ngangu ti sara mbeni ye na ndö ti amba ti lo, e ye biani ti dë bê ti amba ti e na atënë ti yanga ti e, me ti zia kä na bê ti ala pëpe.

6. Ngbanga ti nyen la ti komande langue ti e ayeke biani mbeni tiri?

⁶ Atâa e sara nyen, e lingbi pëpe ti komande yanga ti e na yâ ti aye kue. Tongaso, mbeni use raison so a sara si a lingbi e bata yanga ti e ayeke so siokpari so ayeke na yâ ti terê ti e ayeke pusu e ti sara ye na lege ni ape na langue ti e. Atënë so e yeke tene alondo na yâ ti bê ti e, na “abibe ti [zo] na bê ti [zo] ayeke gï na ndö ti ye ti sioni”. (Genèse 8:21; Luc 6:45). Tongaso, ti komande langue ti e ayeke biani mbeni tiri. (Diko Jacques 3:2-4.) Atâa so e lingbi pëpe ti komande langue ti e na yâ ti aye kue, e lingbi kamême ti tara ti sara ye na ni na lege ni. Legeoko tongana ti so mbeni zo ti kpengo na ngö ayeke tirika ti hon ando so ngu ayeke sua na ngangu ti ga na mbage ti lo, a lingbi e nga e ngbâ ti tiri na bê ti e so ayeke pusu e gï ti sara kua na langue ti e na lege ni pëpe.

7, 8. Atënë ti yanga ti e alingbi ti sara nyen na ndö ti songo ti e na Jéhovah nga na kua so e yeke sara na lo?

⁷ Ota raison so apusu e ti bata yanga ti e ayeke so Jéhovah ayeke hunda e oko oko ti kiri tënë ndali ti atënë so e tene. Lege so e yeke sara kua na langue ti e ayeke sara ye gï na ndö ti songo ti e na amba ti e zo pëpe me nga na ndö ti songo ti e na Jéhovah. Jacques 1:26 atene: “Tongana mbeni zo abâ ti lo so lo yeke zo so ayeke voro Nzapa si na mbage lo bata yanga ti lo pëpe, lo yeke handa bê ti lo wani la, na vorongo  Nzapa ti zo ni so ayeke senge senge.” Tongana ti so e bâ na yâ ti chapitre so ahon, ti voro Nzapa na lege ni andu nga atënë ti yanga ti e. Tongana e komande langue ti e pëpe, si asioni tënë nga atënë ti mbana asigi dä, akusala so kue e yeke sara na yâ ti bungbi ayeke duti gï senge senge ye na lê ti Nzapa. So kota tënë la ape?​—Jacques 3:8-10.

⁸ A yeke polele so araison so apusu e ti bata yanga ti e ayeke na lege ni. Kozoni si e bâ mara ti atënë so alingbi ti kpengba mba ti e, zia e bâ mara ti atënë so alingbi ti sigi na yanga ti tâ Chrétien pëpe.

9, 10. (a) Laso mara ti atënë wa la amû ndo kue? (b) Ngbanga ti nyen la a lingbi e ke ti tene atënë ti buba? (Bâ nga kete tënë na gbe ni.)

⁹ Abuba tënë. Na yâ ti dunia ti laso, asioni tënë, atënë ti zonga nga na ambeni buba tënë aga tongana ngu so azo ayeke nyon. Azo mingi ayeke nduru ti tene abuba tënë ti mû ngangu na tënë ti ala wala ngbanga ti so ala hinga tâ mbilimbili lê ti tënë ti tene ni ape. Mingi ni, azo ti sarango angia ti ndara ayeke tene atënë so ane zo pëpe, atënë so andu tënë ti bungbingo koli na wali ti sara si azo ahe ngia. Me abuba tënë ayeke atënë ti tene Chrétien ahe ngia dä ape. A sara ngu 2000 tongaso awe, bazengele Paul amû wango na aChrétien ti congrégation ti Colosses ti zi “abuba tënë” yongoro na ala (aColossien 3:8). Paul atene lani na aChrétien ti Éphèse so “angia ti buba” ayeke na popo ti aye so a lingbi ‘a sara même tënë ni pëpe na popo’ ti atâ Chrétien.​—aÉphésien 5:3, 4.

¹⁰ Abuba tënë ayeke son bê ti Jéhovah. A yeke son nga bê ti ala so andoye lo. Biani, ndoye ti e teti Jéhovah ayeke pusu e ti ke ti tene abuba tënë. Tongana bazengele Paul ayeke fa “akusala ti mitele”, lo zia na popo ni “sioni ye” so alingbi nga ti ndu asioni tënë ti yanga ti zo (aGalate 5:19-21). So ayeke kota tënë biani. A lingbi ti bi mbeni zo na gigi ti bungbi  tongana lo ngbâ gï ti tene atënë so andu lango-sioni nga na ambeni tënë ti saleté, atâa so a mû na lo wango fani mingi. *

11, 12. (a) Kpere-kpere ayeke nyen? A lingbi ti ga sioni tongana nyen? (b) Ngbanga ti nyen la a lingbi awakua ti Jéhovah akpe atënë ti pango ndo?

¹¹ Asioni kpere-kpere, pango ndo. Akpere-kpere ayeke alisoro so zo ayeke sara na ndö ti ambeni zo wala na ndö ti dutingo ti ala. Akpere-kpere kue la ayeke sioni? Ên-ën. Tongana a yeke senge lisoro so e yeke tene ti fa asango na ndö ti ambeni zo, na tapande zo wa la awara batême wala zo wa la ayeke na bezoin ti tene akpengba lo, so ayeke sioni kpere-kpere ape. Akozo Chrétien ayeke bi bê lani mingi na mba nga ala yeke fa na amba ti ala ambeni sango na ndö ti ambeni ita (aÉphésien 6:21, 22; aColossien 4:8, 9). Ye oko, kpere-kpere alingbi ti ga sioni tongana zo so ayeke tene ni ayeke ba yâ ti aye so asi nga lo yeke fa ambeni tënë so abâ gï mbeni ita. Sioni sarango ye tongaso alingbi ti gue na zo ti tï na yâ ti pango ndo so lakue ayeke sioni. A tene so pango ndo “ayeke dungo mvene na ndö ti mbeni zo . . . ti buba iri ti lo.” Na tapande, aFarizien adü lani mvene na ndö ti Jésus ti buba iri ti lo (Matthieu 9:32-34; 12:22-24). Mingi ni, pango zo ayeke dü papa.​—aProverbe 26:20.

¹² Tongana azo amû matabisi ti tenengo tënë ti pa iri ti amba ti ala wala ti ga na kangbi, Jéhovah ayeke bâ ni tongana senge ye pëpe. Lo ke azo so ‘adü tënë ti papa na popo ti aita.’ (aProverbe 6:16-19). Tënë ti yanga ti Grec so a kiri peko ni na “zo ti pango zo” ayeke diabolos, so ayeke mbeni kete iri so a zia na ndö ti Satan. A iri nga lo “Zabolo”, sioni zo ti  pango Nzapa (Apocalypse 12:9, 10). Biani e ye ti kpe asioni tënë so ayeke sara si biani e ga mbeni zabolo. Apango ndo so adü akusala ti mitele tongana “papa” na “kangbi”, place ni ayeke na yâ ti bungbi ti Jéhovah pëpe (aGalate 5:19-21). Ni la, kozoni si mo fa peko ti mbeni sango so andu mbeni zo, hunda terê ti mo: ‘Tënë ni ayeke tâ tënë la? A yeke nzoni ti tene mbi kiri mbi fa peko ni na mbeni zo? Mbi yeke na bezoin ti fa peko ti tënë ni so?’​—Diko 1 aThessalonicien 4:11.

13, 14. (a) Zonga alingbi ti sara nyen na ndö ti azo so amä ni? (b) Ngbanga ti nyen la zo so ayeke zonga ndo lakue ayeke zia fini ti lo na yâ ti kpale?

¹³ Zonga. Tongana ti so e bâ fade awe, atënë so asigi na yanga ti zo alingbi ti zia kä na bê ti mba ti lo. Tâ tënë, teti so e yeke mbilimbili-kue ape, e kue e tene mbeni tënë so na pekoni e regretté. Ye oko, Bible afa na e mara ti atënë so a lingbi a tene ni na yâ ti da ti Chrétien pëpe wala na yâ ti congrégation pëpe. Paul awa lani aChrétien, lo tene: “Ala zi batango zo na bê, songo bê, ngonzo, dengo kongo na ndö ti zo na zonga, ala zia ni yongoro kâ.” (aÉphésien 4:31). Ambeni bible akiri peko ti tënë “zonga” na “sioni yanga”. Zonga (so andu atënë tongana ambeni sioni iri so a zia na ndö ti zo ti he na lo nga sioni kasango zo lakue) alingbi ti kiri na nengo ti zo ni so a zonga lo so na gbe ni na a sara si lo bâ terê ti lo so lo yeke ye oko ape. Teti so bê ti amolenge akpengba pëpe nga ala yeke nduru ti zia bê ti ala kue na zo, a yeke mbilimbili ala si zonga ayeke sara sioni na ala mingi.​—aColossien 3:21.

¹⁴ Bible ake tâ na kuru go zongango zo. Zo so ayeke zonga ndo lakue ayeke zia fini ti lo na yâ ti kpale, ndali ti so zo ti zongango ndo so a tene na lo ti changé gbä me lo ye ti changé ape, a lingbi ti bi lo na gigi ti congrégation. Na tongana lo changé asarango ye ti lo pëpe, lo lingbi même ti lï na yâ ti fini dunia nga pëpe (1 aCorinthien 5:11-13; 6:9, 10). A yeke polele so e lingbi ande ti ngbâ na yâ ti ndoye ti Nzapa pëpe tongana e yeke tene lakue gï asioni tënë, amvene wala atënë ti mbana. Mara ti atënë tongaso ayeke futi bê ti zo.

15. Mara ti atënë wa la ayeke “nzoni ti kpengba zo”?

¹⁵ Tongana nyen la e lingbi ti sara kua na tënë ti yanga ti e tongana ti so Zo so amû na e matabisi so aye? Zia e dabe ti e so Bible awa e ti sara “gï atënë so ayeke nzoni ti kpengba zo”. (aÉphésien 4:29). Bê ti Jéhovah ayeke na ngia tongana atënë so e yeke tene ayeke kpengba zo na ayeke dë bê ti zo. A lingbi zo agbu li ti lo nzoni kozoni si lo lingbi ti sara mara ti atënë so. Bible afa na e pëpe mbeni molongo ti andia so a lingbi e sara ye alingbi na ni na ndö ti tënë so; nga, a fa na e pëpe mbeni molongo ti atënë so a lingbi ti iri ni “anzoni tënë”. (Tite 2:8). Ti sara atënë so ayeke “nzoni ti kpengba zo”, a yeke nzoni e bata na li ti e aye ota so ayeke kota mingi na so amû lege ti hinga na atënë so ayeke nzoni ti kpengba zo: Atënë so ayeke nzoni, atënë so ayeke tâ tënë nga na atënë so asara nzoni na zo. Na batango aye so na li ti e, zia e bâ fadeso mbeni tapande ti atënë so ayeke nzoni ti kpengba zo.​—Bâ encadré “ Atënë ti yanga ti mbi ayeke kpengba zo?”

16, 17. (a) Ngbanga ti nyen la a yeke nzoni ti gonda amba ti e? (b) Alege wa la azi na e ti gonda ambeni zo na yâ ti congrégation nga na yâ ti sewa?

¹⁶ Atënë ti gondango ndo so alondo na bê. Jéhovah na Jésus ahinga nene ti sarango atënë ti gondango ndo nga na ati so afa so zo ni anzere na lê ti ala (Matthieu 3:17; 25:19-23; Jean 1:47). Ndali ti so e yeke aChrétien, a yeke nzoni ti tene e duti nduru ti gonda amba ti e na bê ti e kue. Ngbanga ti nyen? Ngbanga ti so aProverbe 15:23 atene: “Tënë so a tene na tâ ngoi ni anzere mingi.” Hunda terê ti mo: ‘Bê ti mbi ayeke tongana nyen tongana mbeni zo agonda mbi na bê ti lo kue? A nzere na mbi nga a kpengba mbi ape?’ Biani, tënë ti gondango ndo so a tene na mo afa so mbeni zo ayeke bi bê ti lo na mo, lo ye mo, nga ngangu so mo sara ayeke senge ape. Atënë ti dengo bê tongaso asara si mo bâ so mo lingbi, nga a yeke pusu mo ti sara kua ande ngangu ahon ti so. Ndali ti so a nzere na mo ti tene azo agonda mo,  a lingbi mo sara kue ti tene mo nga kue mo gonda amba ti mo.​—Diko Matthieu 7:12.

¹⁷ Sara kue ti bâ anzoni sarango ye so amba ti mo ayeke na ni na gonda ala na lê ti ala. Na yâ ti congrégation, a lingbi ti si so mo mä mbeni pendere diskur na bungbi wala mo bâ mbeni maseka so ayeke sara ngangu ti ga biazo, wala mo bâ mbeni mbakoro so ayeke manke bungbi ape atâa akpale so ngu ti lo so ayeke mingi aga na ni. Mbeni tënë so alondo na bê na so a tene ni ti gonda na azo tongaso alingbi ti ndu bê ti ala na ti kpengba ala ti ngbâ ti sara na Jéhovah. Na yâ ti sewa, koli na wali ayeke na bezoin ti mä mbeni tënë so mba ti lo atene ni ti gonda lo nga ti kiri singila na lo (aProverbe 31:10, 28). Terê ti amolenge ayeke nzere mingi tongana ala bâ so a yeke pensé na ala nga a yeke ne ala. Gondango amolenge ayeke sara nzoni na ala legeoko tongana ti so lumière ti lâ na ngu ayeke sara nzoni na akeke. Ababâ na amama, a yeke nzoni ala gi alege kue ti gonda amolenge ti ala ndali ti nzoni sarango ye ti amolenge ni nga na ngangu so ala yeke sara. Gondango ndo tongaso alingbi ti kpengba amolenge ti mo na ala yeke bâ so ala lingbi biani nga a yeke pusu ala ti sara ngangu mingi ti sara ye ti mbilimbili ahon ti so ala yeke sara fadeso.

18, 19. Ngbanga ti nyen a lingbi e sara kue ti dë bê ti aita ti e? E lingbi ti sara ni tongana nyen?

¹⁸ Atënë ti dengo bê ti zo. Jéhovah abi bê ti lo mingi na ndö ti “azo ti mawa” nga “azo so a sara ye ti ngangu na ala”. (Ésaïe 57:15). Bible awa e ti “ngbâ ti dë bê ti mba” na ti “sara tënë so adë bê ti a-âme so vundu asara ala mingi”. (1 aThessalonicien 5:11, 14). Zia e hinga so Nzapa ayeke bâ angangu so e yeke sara ti dë bê ti aita ti e ti bungbi so vundu ahon ndö ti ala nga lo yeke wara ngia ndali ni.

¹⁹ Me atënë wa la mo lingbi ti tene ti kpengba mbeni ita so bê ti lo anze wala so vundu asara lo mingi? Pensé pëpe so a lingbi mo leke kpale ti lo ni. Mingi ni, gï ambeni senge tënë so mo tene alingbi ti sara nzoni na lo. Fa na ita so  ayeke na vundu ni so mo yeke pensé na lo mingi. Hunda na lo wala lo ye ti tene mo sambela na lo; na yâ ti sambela ni, mo lingbi ti voro terê na Jéhovah ti mû maboko na ita ni ti hinga so biani aita aye lo mingi nga Nzapa kue aye lo mingi (Jacques 5:14, 15). Fa na lo so biani congrégation ayeke na bezoin ti lo nga lo yeke tâ membre ti congrégation (1 aCorinthien 12:12-26). Diko na lo mbeni versê ti Bible so afa na lo so Jéhovah abi bê ti lo biani na lo (Psaume 34:18; Matthieu 10:29-31). Ti mû ngoi ti tene mbeni “nzoni tënë” na zo so bê ti lo anze nga ti tene atënë so alondo tâ na gbe ti bê ti mo ayeke mû maboko na lo biani ti bâ so a ye lo na a bi bê na lo.​—Diko aProverbe 12:25.

20, 21. Aye wa la ayeke sara si a bâ ye ti peko ti mbeni wango?

²⁰ Awango so a bâ ye ti peko ni. Ndali ti so e yeke mbilimbili-kue ape, ngoi na ngoi e kue e yeke na bezoin ti wango. Bible awa e atene: “Mä wango nga yeda ti tene a fa lege na mo, tongaso si kekereke mo ga zo ti ndara.” (aProverbe 19:20). Ti mû wango na ambeni ita ayeke gï kua ti a-ancien pëpe. Ababâ na amama ayeke mû wango na amolenge ti ala (aÉphésien 6:4). Aita-wali so ayeke abiazo alingbi ti mû wango na amaseka-wali (Tite 2:3-5). Ndoye teti amba ti e apusu e ti gi ti mû wango na mba ti e na mbeni lege so alingbi ti son bê ti lo pëpe. Nyen la alingbi ti mû maboko na e ti mû mara ti wango tongaso? Zia e bâ aye ota so asara si tongana  zo amû wango na mba ti lo, a yeke bâ ye ti peko ni: bango ndo ti wamungo wango ni nga ye so apusu lo ti mû wango ni, ndo so a wara wango ni dä nga na kode ti mungo na wango ni.

²¹ A yeke sarango ye ti wamungo wango ni la ayeke sara si a bâ ye ti peko ti wango so lo mû ni. Hunda terê ti mo: ‘Na ngoi wa la tongana a mû na mbi wango, a yeke ngangu na mbi pëpe ti yeda na ni?’ Tongana mo hinga so wamungo wango ni abi bê ti lo na mo, lo kiri na ngonzo ti lo na ndö ti mo pëpe nga lo bata mo kozo na bê pëpe, a yeke duti ngangu na mo ape ti yeda na wango ni. Tongaso tongana a yeke ti mo ti mû wango na mbeni zo fadeso, a lingbi mo nga mo mû peko ti oko kode so ape? Awango so a yeke bâ nga aye ti peko ni ayeke awango so alondo na yâ ti Bible (2 Timothée 3:16). Atâa e yeke diko versê na yâ ti Bible wala pëpe, a yeke nzoni wango kue so e yeke mû ague oko na ni. Ni la, a-ancien ayeke sara hange mingi ti pusu aita ti yeda gï na bango ndo ti ala pëpe; nga ala yeke ba yâ ti aversê pëpe ti fa so Bible ayeda na ambeni bango ndo ti ala wani. Nga, a lingbi ti bâ ye ti peko ti mbeni wango tongana kode so a mû na ni ayeke na lege ni. Wango so a zia nzoni tënë dä tongana ti so a yeke zia ingo na yâ ti kobe, zo ayeke yeda na ni hio na a yeke zia kamene na lê ti lo pëpe.​—aColossien 4:6.

22. Mo leke na bê ti mo ti sara ye tongana nyen na matabisi ti mo ti tenengo tënë?

²² Biani, tenengo tënë ayeke mbeni matabisi ti ngangu ngere so alondo na Nzapa. A lingbi ndoye ti e teti Jéhovah apusu e ti sara ye na matabisi so na lege ni, me kirikiri pëpe. Zia e girisa ape so atënë so e yeke tene ayeke sara mbeni ye na ndö ti amba ti e: a lingbi ti kpengba ala wala ti futi bê ti ala. Tongaso, zia e sara kue ti sara ye na matabisi so gï tongana ti so Zo so amû ni na e aye: “ti kpengba zo”. Na sarango tongaso, atënë ti yanga ti e ayeke sara nzoni na azo so ayeke na terê ti e nga ayeke mû maboko na e ti ngbâ na yâ ti ndoye ti Nzapa.