Gue na tënë ti yâ ni

Gue na li ti atënë ni

CHAPITRE 7

Mo bâ fini na nene ni tongana ti so Nzapa abâ na ni?

Mo bâ fini na nene ni tongana ti so Nzapa abâ na ni?

“Mo la mo mû fini na aye kue.”​—PSAUME 36:9.

1, 2. Matabisi wa so alondo na Nzapa ayeke ye ti ngangu ngere laso? Ngbanga ti nyen a yeke tongaso?

BABÂ ti e ti yayu amû na e mbeni matabisi so ngere ni ayeke ngangu mingi: fini so e azo e yeke na ni, e so e yeke na ngangu ti sara ye tongana ti lo (Genèse 1:27). Ndali ti pendere matabisi so, e lingbi ti bâ tongana nyen la amama-ndia ti Bible ayeke sara nzoni na e. Na sarango ye alingbi na amama-ndia so, e lingbi ti maï ti ga abiazo, azo so andoye Jéhovah nga so ‘ngangu ti gbungo li ti ala aga nzoni awe ti hinga popo ti ye ti nzoni na ye ti sioni.’​—aHébreu 5:14.

2 Ngangu so e yeke na ni ti bâ tongana nyen la amama-ndia ti Bible ayeke sara nzoni na e ayeke tâ kota ye mingi laso, ndali ti so dunia ti laso aga ye so zo ahinga li ti lo na ni mbeni pëpe, ye so asara si même tongana a lu gbâ ti andia, a lingbi pëpe ti ndu aye kue so alingbi ti si na yâ ti gigi ti zo. Aye so awandara ahinga na ndö ti kaïngo kobela afa so tënë so ayeke tâ tënë, mbilimbili tongana a ndu tënë ti ayorö nga na ti akode ti kaïngo na kobela so andu sarango kua na mênë. So ayeke mbeni tënë so agbu bê ti azo kue so aye ti mä yanga ti Jéhovah. Ye oko, tongana e gbu nda ti amama-ndia ti Bible so andu tënë so, e lingbi biani ti mû adesizion na lege ti ndara so asara si conscience ti e aduti nzoni nga so asara si e ngbâ na yâ ti ndoye ti Nzapa (aProverbe 2:6-11). Zia e bâ ambeni mama-ndia ni so.

FINI NA MÊNË AYEKE NZONI-KUE NA LÊ TI NZAPA

3, 4. Lawa la ti kozoni Bible asara tënë ti mênë tongana mbeni ye so ayeke nzoni-kue na lê ti Nzapa? Tënë so aluti na ndö ti amama-ndia wa?

3 Kete na peko ti so Caïn afâ Abel, Jéhovah asara tënë ti kozoni na ndö ti ye so atingbi fini na mênë nga lo fa so lo bâ ni tongana aye so ayeke nzoni-kue. Nzapa atene na Caïn: “Bâ, mênë ti ita ti mo so ayeke na sese ayeke dekongo na mbi.” (Genèse 4:10). Na lê ti Jéhovah, mênë ti Abel ayeke tongana fini ti lo so a hunzi ni na ngangu nga hio mingi. Tongaso, a lingbi ti tene so mênë ti Abel atoto na Nzapa ti tene lo kiri na peko ti sioni so a sara.​—aHébreu 12:24.

4 Na peko ti kota ngu so apika na ngoi ti Noé, Nzapa amû yanga na azo ti te nyama me ti te mênë ti nyama pëpe. Lo tene: “Ye oko, nyama so fini ni, wala mênë ni, angbâ dä, ala te ni pëpe. Na ndö ni, mbi yeke hunda ti tene a kiri tënë na mbi ndali ti mênë ti ala so asara si ala yeke na fini.” (Genèse 9:4, 5). Yanga so Nzapa amû so abâ ahale ti Noé kue juska ti si na e laso. Tënë ni ague gï na peko ti tënë so Nzapa atene ândö na Caïn, so mênë ayeke tongana âme wala fini ti anyama nga na ti azo. Mbela so afa nga so Jéhovah, so amû fini na aye kue, ayeke hunda na azo kue so abâ fini nga na mênë na nene ni pëpe, ti kiri tënë na lo.​—Psaume 36:9.

5, 6. Tongana nyen la Ndia ti Moïse afa so mênë ayeke nzoni-kue na lê ti Nzapa nga ayeke na ngangu ngere? (Bâ nga encadré “ Bâ fini ti anyama na nene ni.”)

5 Ndia ti Moïse afa nga so mênë ayeke fini nga so mênë ayeke nzoni-kue na lê ti Nzapa. Lévitique 17:10, 11 atene: “Tongana mbeni zo . . . ate mênë, atâa mara ti mênë wa, mbi yeke ke zo ni so ate mênë so, na mbi yeke fâ lo. Fini ti ye kue so ayeke na nyama ti terê ayeke na yâ ti mênë, na mbi la mbi mû yanga ti tene a zia mênë na ndö ti gbalaka ti sara si a zi siokpari ti ala, ndali ti so mênë ni la asara si a zi siokpari ti zo na lege ti fini so ayeke na yâ ni.” *​—Bâ encadré “ Ngangu so mênë ayeke na ni ti zi siokpari.”

6 Ti mênë ti mbeni nyama so a fâ lo awe me a gue na ni na ndö ti gbalaka pëpe, a lingbi a tuku gï ni na sese awe. Sarango tongaso ayeke mbeni lege ti fa so mênë ni akiri na Wa ti mênë ni (Deutéronome 12:16; Ézéchiel 18:4). Ye oko, bâ so a hunda pëpe na azo ti Israël ti pete akete kete mênë ti tene asigi kue na yâ ti terê ti nyama so ala ye ti te ni. Tongana a fâ go ni nzoni nga mênë ni atuku na sese, zo ti Israël alingbi ti te nyama ni so senge, ngbanga ti so lege so a fâ na nyama ni afa na gigi so zo ni ane Lo so amû fini na zo wala na nyama.

7. David afa tongana nyen so lo bâ mênë tongana ye so ayeke nzoni-kue na lê ti Nzapa?

7 David, “mbeni koli so bê ti [Nzapa] aye lo,” amä yâ ti amama-ndia so ayeke na peko ti ndia ti Nzapa na ndö ti tënë ti mênë (Kusala 13:22). Mbeni lâ, tongana nzara ti ngu ahon ndö ti lo, azo ti lo ota asara ngangu juska ala lï na yâ ti camp ti awato ti ala na ala tö ngu ti mbeni dungu ala ga na ni na lo. David atene nyen? Lo tene: “Mbi peut ti nyon mênë ti akoli so ague azia fini ti ala na lê ti kuâ so tongana nyen?” Na lê ti David, ti nyon ngu ni so ayeke tongana nyongo mênë ti azo ti lo ni so azia fini ti ala na lê ti kuâ si ala tö ngu ni so. Ni la, atâa so nzara ti ngu ahon ndö ti lo, “lo tuku ni na sese na Jéhovah.”​—2 Samuel 23:15-17.

8, 9. Bango ndo ti Nzapa na ndö ti tënë ti fini nga na mênë achangé lani na ngoi so congrégation ti aChrétien abâ gigi? Fa ndani.

8 Ngu 2400 tongaso na peko ti yanga so Nzapa amû ândö na Noé na ndö ti tënë ti mênë nga ngu 1500 na peko ti so Nzapa ate mbele na Israël, Jéhovah apusu bebungbi ti akozo Chrétien ti sû mbeti so: “Yingo vulu nga na e wani abâ so a yeke nzoni a zia mbeni nengo kungba na ndö ti ala pëpe, gï aye so awe, so ayeke kota ye mingi: ala gbanzi terê ti ala na aye so a mû na sandaga na ayanda, na mênë, na anyama so a pete go ti ala si ala kui nga na lango-sioni.”​—Kusala 15:28, 29.

9 A yeke polele so aita ti bebungbi ti ngoi ni kâ ahinga so mênë ayeke ye so ayeke nzoni-kue na lê ti Nzapa; nga ala hinga so ti sara ye na ni na lege ni pëpe ayeke sioni mingi legeoko tongana vorongo ayanda wala sarango lango-sioni. Atâ Chrétien laso ayeda na bango ndo so. Nga, ngbanga ti so ala yeke gbu li na ndö ti amama-ndia ti Bible na ala yeke sara ye alingbi na ni, ala lingbi ti nzere na bê ti Jéhovah tongana ala yeke mû adesizion so andu mênë.

SARANGO KUA NA MÊNË NA DA-NGANGA

Mbi yeke fa na mbeni wanganga desizion ti mbi na ndö ti akete kete mbage ti mênë tongana nyen?

10, 11. (a) A-Témoin ti Jéhovah atene ti ala nyen na ndö ti mungo mênë wala mungo akota mbage osio ni ti zia na terê ti zo? (b) Na ndö ti atënë wa so andu mênë a yeke na Chrétien oko oko ti mû desizion dä?

10 A-Témoin ti Jéhovah ahinga so ti “gbanzi terê ti ala . . . na mênë” aye ti tene ti yeda pëpe ti mû mênë wala ti mû mênë ti ala si a zia na terê ti mbeni zo wala ti bata mênë ti ala wani si a kiri a zia ni na terê ti ala. Ndali ti so ala yeke ne andia ti Nzapa, aTémoin ti Jéhovah ayeda nga pëpe ti tene a zia na terê ti ala akota mbage osio ti mênë: abengba globule, avuru globule, aplaquette na plasma.

11 Laso, na lege ti ambeni kode ti kua, mingi ni a kangbi yâ ti akota mbage osio ti mênë so kete kete ti sara na ambeni kua nde nde. Chrétien alingbi ti yeda ti tene a zia mbeni kete kete mbage ti mênë so na terê ti lo? Lo yeke bâ ni kue gï tongana “mênë”? A yeke ti zo oko oko ti mû desizion na ndö ti tënë so. A yeke nga ti zo oko oko ti mû desizion na ndö ti tënë ti akode ti kaïngo na kobela, na tapande ati so ayeke mû mênë ti zo wani ti sara na hémodialyse, hémodilution na récupération du sang épanché so andu sarango kua na mênë ti zo ni wani, me gï tongana a bata ni batango pëpe ti sara na kua ni.​—Bâ Ambeni tënë, na li ti tënë “Akete kete mbage ti mênë nga na akode ti sarango opéré.”

12. Na ndö ti atënë so abâ gï conscience ti zo oko oko, a lingbi e sara ye tongana nyen?

12 So tënë ni abâ gï zo oko oko so, a ye ti tene so tënë ni ayeke kota ye na lê ti Jéhovah ape? Ên-ën, ngbanga ti so Jéhovah abi bê ti lo mingi na ndö ti atënë ti bê ti e nga ti aye so apusu e ti sara ye. (Diko aProverbe 17:3; 24:12.) Na peko ti so e sambela ti hunda Jéhovah ti fa lege na e nga e gi nda ti tënë nzoni na ndö ti tënë ti yorö ni wala kode ti kaïngo kobela ni so awe, a lingbi e mû peko ti ye so conscience ti e afa na e, conscience ti e so Bible amû lege na e ti leke ni si asara kua nzoni (aRomain 14:2, 22, 23). Biani, a lingbi ambeni zo apusu e pëpe ti sara gï ye so conscience ti ala wani afa na ala, wala a lingbi e hunda na mbeni zo tënë tongana ti so pëpe: “Tongana mo yeke na place ti mbi, mo yeke sara fade tongana nyen?” Na ndö ti atënë tongaso, a lingbi Chrétien oko oko ‘ayô kungba ti lo wani.’ *​—aGalate 6:5; aRomain 14:12; bâ encadré “ Mbi bâ mênë tongana ye so ayeke nzoni-kue na lê ti Nzapa?

ANDIA TI JÉHOVAH AFA LO TONGANA MBENI BABÂ SO AYE E MINGI

13. Andia nga amama-ndia ti Jéhovah afa nyen na ndö ti lo? Mû mbeni tapande ni.

13 Andia na amama-ndia so ayeke na yâ ti Bible afa Jéhovah tongana mbeni Zo ti lungo ndia so ayeke na ndara mingi nga mbeni Babâ so aye amolenge ti lo si lo bi bê ti lo mingi na nzoni duti ti ala (Psaume 19:7-11). Commandement so a mû na aChrétien ti “gbanzi terê . . . na mênë” ayeke mbeni ndia so amû ni ti bata na seni ti ala pëpe (Kusala 15:20). Atâa so kue, a yeke bata e na ambeni kpale so ayeke si ndali ti mungo mênë. Ti tâ tënë ni, mingi ti awanganga abâ kaïngo kobela ti zo sân ti mû mênë na lo tongana “kode so ayeke nzoni ahon tanga ti akode kue” ti kaïngo kobela laso. Ti atâ Chrétien, bango ndo ti awanganga so afa biani so ndara ti Jéhovah ayeke mbeni ndara so zo alingbi ti hinga ndani kue pëpe nga afa so lo yeke babâ so aye e mingi.​—Diko Ésaïe 55:9; Jean 14:21, 23.

14, 15. (a) Andia wa la amû lege na e ti hinga so Nzapa aye lani azo ti lo mingi? (b) Tongana nyen la mo lingbi ti sara ye alingbi na amama-ndia so ayeke na peko ti andia so?

14 Na yâ ti andia mingi so Nzapa amû na Israël ti giriri, e lingbi ti bâ so lo bi bê ti lo mingi na nzoni duti ti azo ti lo. Na tapande, ndali ti so li ti da ti ala ayeke mbeni ndo so ala yeke sara akua mingi dä, Jéhovah ahunda na azo ti Israël ti sara mbeni kete ye tongana gbagba so angoro terê ti li ti da ni si kpale asi na mbeni zo pëpe (Deutéronome 22:8; 1 Samuel 9:25, 26; Néhémie 8:16; Kusala 10:9). Nzapa ahunda nga ti tene ala bâ ndo nzoni na ndö ti abagara ti ala so ayeke sioni mingi (Exode 21:28, 29). Tongana mbeni zo adoro andia so, lo yeke fa so lo bâ nzoni duti ti amba ti lo na nene ni pëpe na ngbanga ti mênë alingbi ti tï na li ti lo.

15 Mo lingbi ti sara ye alingbi na amama-ndia so ayeke na peko ti andia so tongana nyen? A yeke nzoni ti gbu li ti mo na ndö ti oto wala moto ti mo, lege so mo yeke kpe na ni, anyama so mo yeke bata, da ti mo, ndo so mo yeke sara kua dä nga na angia so mo yeke soro ti sara. Na yâ ti ambeni kodro, mingi ti amaseka ayeke wara kuâ ndali ti andao, mingi ni teti so ala sara ye na hange pëpe. Me amaseka so aye ti ngbâ na yâ ti ndoye ti Nzapa abâ fini na nene ni na ala yeke gi pëpe ti wara ngia na yâ ti aye so ayeke zia fini ti ala na lê ti kuâ. Ala tene pëpe so teti so ala de maseka, ye ti sioni alingbi ti si na ala pëpe. Ahon ti tene tongaso, ala wara nzoni na ngoi ti maseka ti ala na lege so ala yeke sara pëpe ye so ayeke ga na ala kpale.​—Zo-ti-fa-tene 11:9, 10.

16. Amama-ndia wa ti Bible andu tënë ti tukungo ngo? (Bâ nga kete tënë na gbe ni.)

16 Même fini ti molenge so ade na yâ ti mama ti lo ayeke na ngangu ngere na lê ti Nzapa. Na tango ti Israël, tongana mbeni zo asara sioni ye na terê ti mbeni mama ti ngo si mama ni wala molenge ni akui, Nzapa abâ zo so asara ye ni so tongana zo ti fango zo, na a lingbi zo ni amû “fini na place ti fini”. * (Diko Exode 21:22, 23.) Tongaso, tara ti bâ vundu so ayeke na bê ti Jéhovah tongana lo bâ gbâ ti amolenge so angbâ mênë, so na mbana a yeke buba ngo ti ala na yâ ti ngu oko oko, mingi ni a yeke ndali ti so amama ni aye ngo ni ape wala ndali ti so ala mû ngo ni na peko ti lango-sioni.

17. Mo yeke tene nyen ti dë bê ti mbeni wali so atuku ngo kozo si lo hinga tâ tënë?

17 Ka ti mbeni wali so lo tuku ngo kozoni si lo hinga tâ tënë ayeke tongana nyen? Nzapa alingbi ti sara nzoni bê na lo ape? Tënë ni ayeke tongaso pëpe. Ti tâ tënë ni, tongana mbeni zo achangé bê ti lo biani, lo lingbi ti duti na confiance so Jéhovah ayeke pardonné lo na lege ti mênë ti Jésus so atuku (Psaume 103:8-14; aÉphésien 1:7). Christ wani atene: “Mbi ga ti iri azo ti mbilimbili pëpe, me awasiokpari si ala changé bê ti ala.”​—Luc 5:32.

KE TI DUTI NA BIBE TI KENGO ZO

18. Na lege wa la Bible afa ye so ayeke pusu azo ti tuku mênë mingi?

18 Jéhovah aye si e sara sioni na azo pëpe, me lo ye nga si e zi na yâ ti bê ti e ye so ayeke pusu azo ti tuku mênë mingi: kengo zo. Bazengele Jean atene: “Zo kue so ake ita ti lo ayeke zo ti fango zo.” (1 Jean 3:15). Ti mara ti zo tongaso, a yeke gï senge kengo zo pëpe, me lo ye si ita ti lo ni awara kuâ. Kengo zo ni so ayeke sigi na lege ti pango zo ni sioni sioni wala bingo atënë ti mvene na li ti lo, atënë so tongana fade ayeke tâ tënë kâ ngbanga ti Nzapa ayeke tï na ndö ti lo (Lévitique 19:16; Deutéronome 19:18-21; Matthieu 5:22). Tongaso, a yeke tâ kota ye ti tene e sara kue ti zi na yâ ti bê ti e sioni ye kue so alingbi ti duti dä.​—Jacques 1:14, 15; 4:1-3.

19. Zo so azia amama-ndia ti Bible ti fa lege na lo ayeke bâ aversê tongana Psaume 11:5 na aPhilippien 4:8, 9 tongana nyen?

19 Azo so ayeke bâ fini na nene ni tongana ti so Jéhovah ayeke bâ na ni si aye ti ngbâ na yâ ti ndoye ti Nzapa ayeke kpe nga mara ti asarango ye ti ngangu nde nde kue na zo. Psaume 11:5 atene: “Lo ke zo kue so aye sarango ye ti ngangu na zo.” Versê so ayeke sara gï tënë ti sarango ye ti terê ti Nzapa pëpe, me a yeke mbeni mama-ndia so ayeke fa lege na zo na yâ ti gigi ti lo kue. Mama-ndia so ayeke pusu azo so andoye Nzapa ti kpe mara ti angia nde nde kue so ayeke maï na yâ ti bê ti zo nzara ti sarango ye ti ngangu na zo. Legeoko nga, tënë so atene Jéhovah ayeke “Nzapa ti siriri” apusu awakua ti lo ti bi bê ti ala gï na ye kue so zo alingbi ti ye ni, ye so ayeke nzoni mingi nga ye so a lingbi ti gonda ni, so ayeke aye so asara si zo aduti na siriri.​—Diko aPhilippien 4:8, 9.

NGBÂ YONGORO NA ABUNGBI SO NGBANGA TI MÊNË AYEKE NA LI TI ALA

20-22. Dutingo ti aChrétien na mbage ti dunia so ayeke tongana nyen? Ngbanga ti nyen a yeke tongaso?

20 Na lê ti Nzapa, dunia ti Satan kue ayeke na ngbanga ti mênë na li ti lo. Na yâ ti Bible, a haka agouvernement ti dunia so na asioni nyama ti ngonda; agouvernement so afâ azo gbani gbani, na ala fâ nga awakua ti Jéhovah mingi (Daniel 8:3, 4, 20-22; Apocalypse 13:1, 2, 7, 8). Abungbi ti dengo buze nga na awandara asara kua maboko na maboko na agouvernement so ti leke asioni ngombe ti bira; ye so asara si ala wara gbâ ti nginza na pekoni. A yeke tâ tënë so “dunia so kue ayeke na gbe ti Zo ti sioni.”​—1 Jean 5:19.

21 Ndali ti so adisciple ti Jésus ayeke “ti dunia so pëpe”, me so ala duti ti ala tâ nde na aye ti poroso nga na abira ti dunia ni so, ngbanga ti mênë ayeke na li ti ala pëpe * (Jean 15:19; 17:16). Na tongana ambeni zo asara ye ti ngangu na ala, ala mû tapande ti Christ, ala yeke kiri sioni ndali ti sioni pëpe. Me, ala yeke fa so ala ndoye awato ti ala na même ala yeke sambela ndali ti ala.​—Matthieu 5:44; aRomain 12:17-21.

22 Na ndö ni kue, atâ Chrétien ayeke kpe ti yôro terê ti ala na yâ ti aye ti “Babylone, Ngangu gbata”, so ayeke abungbi ti vorongo nzapa ti wataka kue so ayeke na ngbanga ti mênë mingi ahon abungbi kue. Bible atene so “a wara na yâ ti lo mênë ti aprophète, mênë ti azo ti be-vulu nga na mênë ti azo kue so a fâ ala na ndö ti sese.” Ni la a gboto mê ti e, a tene: “Azo ti mbi, ala sigi na yâ ti gbata so.”​—Apocalypse 17:6; 18:2, 4, 24.

23. Ti sigi na yâ ti Babylone, Ngangu gbata, aye ti tene nyen?

23 Ti sigi na yâ ti Babylone, Ngangu gbata, a hunda ti sara aye mingi ahon gï ti zi iri ti e na popo ti azo ti yâ ni. A hunda nga ti ke asioni sarango ye so abungbi ti vorongo nzapa ti wataka akanga lê na ndö ni, wala so ala fa dandara so ala yeda na ni: aye tongana lango-sioni, yorongo terê na yâ ti poroso nga na gingo ti wara gbâ ti mosoro. (Diko Psaume 97:10; Apocalypse 18:7, 9, 11-17.) Mingi ni, sarango aye so ague na ala ti tuku mênë.

24, 25. (a) Nyen la amû lege na Nzapa ti sara nzoni bê na zo so ngbanga ti mênë ayeke na li ti lo si lo changé bê ti lo? (b) Ye so adabe ti e na nyen na tango ti azo ti Israël?

24 Kozoni si e mû terê ti e na Jéhovah si e wara batême, a lingbi ti tene so e oko oko kue e mû maboko na aye ti dunia ti Satan so, na tongaso e wara kamême mbeni ngbanga ti mênë na li ti e. Me, ndali ti so e changé asarango ye ti e, e mä na bê na sandaga ti Christ nga e mû terê ti e na Nzapa awe, lo sara nzoni bê na e nga lo bata e na lege ti yingo (Kusala 3:19). Lege so lo yeke bata na e na lege ti yingo adabe ti e na agbata ti batango zo na tango ti Israël.​—Nombre 35:11-15; Deutéronome 21:1-9.

25 Agbata ni so ayeke bata lani zo tongana nyen? Tongana mbeni zo ti Israël afâ zo me lo sara ni na mbana ape, a hunda na lo ti kpe na yâ ti mbeni oko ti agbata ti batango zo so. Na peko ti so ambeni wafango ngbanga so ahinga kua ti ala abâ lege ti tënë ni awe, a yeke hunda na zo ti fango zo ni so ti sara kodro na yâ ti gbata ti batango zo juska kota prêtre akui si. Na pekoni, lo lingbi ti sigi ti gue na mbeni ndo ti bê ti lo. Ye so afa pendere mingi so Nzapa ayeke nduru ti sara nzoni bê na zo nga lo bâ fini ti zo na nene ni mingi. Laso, aye so ayeke tongana agbata ti batango zo ni ayeke ye so Nzapa aleke na lege ti sandaga ti Christ ti bata e si e wara kuâ pëpe ndali ti so e doro na mbana pëpe ndia ti lo na ndö ti tënë ti fini nga na mênë. Mo bâ ye so Nzapa aleke so na nene ni? Mo lingbi ti fa tongana nyen so mo bâ ni na nene ni? Mbeni lege ti fa ni ayeke ti tisa azo ti ga na yâ ti ye so laso ayeke tongana gbata ti batango zo; e ye mbilimbili ti sara tongaso ngbanga ti so “kota ye ti vundu” ayeke pusu nduru mingi.​—Matthieu 24:21; 2 aCorinthien 6:1, 2.

BÂ FINI NA NENE NI NA FANGO TËNË TI ROYAUME

26-28. Na lege wa dutingo ti e laso ayeke tongana ti prophète Ézéchiel? E lingbi ti sara nyen ti ngbâ na yâ ti ndoye ti Nzapa?

26 Duti ti azo ti Nzapa ti laso adabe ti e na prophète Ézéchiel so ândö Jéhovah azia lo ti duti tongana sinziri ti da ti Israël. Nzapa atene na lo: “Tongana mo mä mbeni tënë na yanga ti mbi, a lingbi mo gboto mê ti ala na mbi.” Tongana Ézéchiel asara lani kua ti lo ni ape, ngbanga ti mênë ti azo so a yeke fâ ala ande na ngoi ti futingo Jérusalem ayeke na li ti lo (Ézéchiel 33:7-9). Me Ézéchiel asara ye so a hunda na lo, na ngbanga ti mênë ayeke lani na li ti lo pëpe.

27 Laso, e yeke nduru na lango so a yeke futi ande dunia ti Satan kue. Tongaso, na ngoi so aTémoin ti Jéhovah ayeke fa tënë ti Royaume, ala bâ nga so a yeke kua ti ala nga pasa ti ala ti fa na azo tënë ti “lango so Nzapa ti e ayeke kiri na azo peko ti sioni so ala sara.” (Ésaïe 61:2; Matthieu 24:14). Mo yeke bi terê ti mo kue na yâ ti kota kua so? Bazengele Paul abâ lani kua ti lo ti fango tënë na nene ni mingi. Ndani la si lo tene: “Ngbanga ti mênë ti zo oko ayeke na li ti mbi pëpe, ndali ti so mbi gbanzi terê ti mbi pëpe ti fa na ala ye kue so bê ti Nzapa aye.” (Kusala 20:26, 27). So tâ pendere tapande si lo zia na e!

28 Biani, ti ngbâ na yâ ti ndoye ti Babâ ti e Jéhovah, a lingbi e bâ gï pëpe fini na mênë tongana ti so lo bâ na ni. A lingbi nga e duti lakue nzoni-kue na lê ti lo; a yeke ye so e yeke bâ ande na yâ ti chapitre ti peko.

^ par. 5 Na ndö ti tënë ti Nzapa so atene “fini ti ye kue so ayeke na nyama ti terê ayeke na yâ ti mênë”, mbeni mbeti-sango (Scientific American) atene: “Ti tene zo angbâ na fini, a lingbi lo yeke na mara ti acéllule nde nde kue ti mênë na yâ ti terê ti lo si.”

^ par. 12Réveillez-vous ! ti août 2006, lembeti 3-12, so aTémoin ti Jéhovah asigi na ni.

^ par. 16 Azo so ayeke gi nda ti atënë so ayeke na yâ ti Bible atene so lege so a sû na tënë ti yanga ti Hébreu ni “asara si a yeke ngangu ti tene so atënë ni andu ye ti sioni so a sara gï na terê ti mama ni.” Nga, bâ so Bible afa pëpe mbeni mbilimbili lango wala nze so molenge ni so angbâ mênë ayeke na ni awe si ngbanga ti Jéhovah ayeke na li ti zo ni.

^ par. 70 Ti hinga ambeni tënë na ndö ni, bâ Ambeni tënë, na li ti tënë “Akete kete mbage ti mênë nga na akode ti sarango opéré.”