1, 2. (a) So Jonas ake yanga ti Nzapa, nyen la asi na lo nga na azo ti kpengo na bateau ni nyen? (b) Mbaï ti Jonas alingbi ti mû maboko na e tongana nyen?

JONAS ayeke na lê ti ngu na ndo ti mbeni bateau. Pupu aya ngangu na ayeke yengi bateau ni mbage na mbage. Awen ti tere ti bateau ni ayeke pika tere. Na mbeni mbage, akota mapo ti ngu-ingo ni alondo na nduzu aga apika nga tere ti bateau ni. So pasi na bateau ni ape! Azo ti kpengo na bateau ni nga ayeke dekongo, ala na capitaine ti ala ni. Ala yeke tirika na ngu ni ti tene bateau ni afâ ape. Dengo kongo ti azo ni so asara Jonas nzoni ape. Lo hinga so ala yeke kui, so kue gi ndali ti lo!

² Nyen la apasêe nyen? Ye ni ayeke so Jonas ake ti sara ye so Jéhovah, Nzapa ti lo, atene na lo ti sara. Sioni ti nyen la Jonas asara? Ti lo na Jéhovah awe la? Ye so e yeke mä ande so ayeke fa na e ye mingi. Na tapande, mbaï ti Jonas ayeke mû maboko na e ti bâ tongana nyen la si même ambeni zo so ayeke na tâ mabe alingbi ti girisa lege, na a yeke fa nga na e ye so ala lingbi ti sara ti kiri na nzoni lege.

3-5. (a) Azo mingi ayeke ka na pensé wa na ndo ti Jonas? (b) Jonas ayeke zo wa? (Bâ nga kete tënë na gbe ni.) (c) Nyen la asara lani si a yeke kete ye ape na Jonas ti sara kua ti lo ti prophète?

³ Mingi ni ka, tongana a sara tënë ti Jonas, azo ayeke na nzoni bango ndo na ndo ti lo ape. Ala yeke pensé ka na kengo yanga ti lo nga na kpengbango li ti lo. Me tongana e bâ ni nzoni, Jonas ayeke nzoni zo. Girisa ape so Jéhovah Nzapa asoro Jonas ti ga prophète ti lo. Tongana fade lo Jonas ni lo yeke sioni zo, ka Jéhovah ayeke mû na lo ngangu kua so ape.

⁴ Bible amû na e gi kete sango na ndo ti Jonas. (Diko 2 aGbia  14:25.) Lo yeke zo ti Gath-Hépher, mbeni gbata so ayo kilomètre 4 na Nazareth. Na Nazareth ande la si, angu 800 na pekoni, Jésus Christ ayeke kono dä. * Jonas aga prophète na ngoi so Gbia Jéroboam II si ayeke komande royaume ti akete mara bale-oko ti Israël. Élie akui ti lo aninga mingi awe. Même Élisée so aga prophète na peko ti Élie, lo nga kue lo kui na ngoi ti komandema ti babâ ti Jéroboam. Lani, Jéhovah asara kua na Élie nga na Élisée ti zi vorongo ti Baal na yâ ti kodoro ni kue, me atâa so kue Israël akiri asara siokpari. Ti so ni so, kodoro ni ayeke fadeso na gbe ti komandema ti mbeni gbia so asara “ye so ayeke sioni na lê ti L’Éternel” Jéhovah (2 aGbia 14:24). Biani, a yeke lani kete ye ape na Jonas ti sara kua ti lo ti prophète na yâ ti kodoro ni, me lo ngbâ dä.

⁵ Me, mbeni lâ, Jéhovah ahunda na Jonas ti sara mbeni ye so na lê ti lo Jonas ni ayeke ngangu mingi. Ye ni so ayengi gigi ti Jonas na pekoni. Jéhovah ahunda na lo ti sara nyen?

6. (a) Jéhovah ahunda na Jonas ti sara nyen? (b) Ngbanga ti nyen a yeke lani kete ye na Jonas ape ti sara ni?

⁶ Jéhovah atene na Jonas: “Mo londo, mo gue na Ninive kota kodoro ni, mo to mbela na yâ kodoro ni; teti sioye ti ala ama juska na gbele Mbi.” (Jonas 1:2). A yeke lani senge ape si Jonas abâ so ye so Jéhovah ahunda na lo ti sara so ayeke kete ye ape. Ninive ayeke na mbage ti tö na ayo kilomètre 800 na Galilée. Ti si kâ, a hunda nze oko tongaso na tambela ti gere. Me so la ayeke kpale ni ape. Kpale ni ayeke so a yeke ti Jonas ti gue na Ninive ti fa na azo ni tënë ti ngbanga so Jéhovah afâ na li ti ala. Azo kue ahinga ala na sarango sioni na mbana na amba ti ala zo. Ni la, ti Jonas, asinga so azo ti kodoro ti lo wani amä Jéhovah ape, si apaïen so ayeke mä lo ande? Fade oko wakua ti Nzapa so ayeke sara tongana nyen na kota kodoro ti Ninive ni, so a yeke hinga ni ande na iri ti “kodoro ti mênë” so?—Na. 3:1, 7.

7, 8. (a) Nyen la afa so Jonas aye biani ti hon tâ yongoro na kua so Jéhovah amû na lo ti sara? (b) Ndali ti nyen a lingbi e tene pëpe so Jonas ayeke babâ ti mbeto?

⁷ E hinga ape wala mara ti pensé so aga lani na li ti Jonas. Me ye so e hinga ayeke so lo kpe, lo hon. Jéhovah atene na lo ti mû  lege ti tö, Jonas amû ti lo lege ti do, lo hon ayo. Lo gue na mbeni gbata so iri ni Japho, wala Joppé, na lo wara mbeni bateau kâ so ayeke gue na Tarsis. Ambeni wandara atene so Tarsis ni so ayeke lani na Espagne. Tongana a yeke ni, andâ Jonas ayeke gue kilomètre 3 500 yongoro na Ninive. Ti si kâ, bateau ni ayeke sara ngu oko tongaso na lê ti Kota Ngu-ingo ni. Biani, ye so Jéhovah ahunda na lo ti sara so, Jonas aye ti mä nga tënë na ndo ni ti kete ape!—Diko Jonas 1:3.

⁸ Ye ni so aye ti fa so Jonas ayeke babâ ti mbeto? Zia e tene tongaso hio ape, teti aye so e yeke bâ ande afa so lo sara ambeni kpengba ye. E girisa ape so Jonas nga kue ayeke zo tongana e. Tongana e kue, lo nga kue lo yeke tirika na awokongo ti lo (Ps. 51:7). Zo wa na popo ti e mbeto asara lo lâ oko ape zo wa?

9. (a) Apensé wa alingbi ti ga na li ti e na ndo ti mbeni ye so Jéhovah ahunda na e ti sara? (b) Kpengba tënë wa a lingbi e girisa na ndo ni ape?

⁹ A lingbi ti si so ambeni ye so Nzapa ahunda na e ti sara, e bâ ni a yeke ngangu. Wala mbeto ti fango nzoni tënë ti Royaume ti Nzapa alingbi ti sara e, atâa so a yeke kua so a mû na aChrétien la (Mat. 24:14). Na mara ti ye tongaso, e yeke girisa ka kpengba tënë ti Jésus so, so lo tene: “Nzapa alingbi ti sara ye kue.” (Marc 10 :27). Tongana a si so li ti e akpe na ndo ti tënë so, ge la si peut-être e hinga ye so asi na Jonas lani tâ nzoni. Ka nyen la asi na Jonas na peko ti so lo kpe so?

10, 11. (a) Na ngoi so bateau ni amû lê ti ngu ni ti hon, Jonas apensé ti lo nyen? (b) Kpale wa asi na bateau ni nga na azo ti kpengo na ni?

¹⁰ Bâ Jonas, lo yeke na ndo ti kota bateau ti yongo kungba ni so awani ayeke peut-être azo ti kodoro ti Phénicie. Lo yeke bâ capitaine ti bateau ni, na azo ti lo na ziango akungba ni na ndo ti bateau ni. Tongana ala hunzi awe, ala mû lê ti ngu ni ti hon. Ala hon ngbii ala zia kodoro ti Tarsis ni na peko ti ala. Âmanke na li ti Jonas, ye so lo sara mbeto ni mingi so, lo sigigi na yâ ni awe. Me mo ye ti bâ! lê ti nduzu achangé.

¹¹ Pupu aya ngangu si lê ti ngu ni ayengi bateau ni mbage na mbage. Mo bâ amapo ni oko! Ala yo na nduzu, na ala lingbi même ti mene akota bateau ti ngoi ti e. Tongana a ngbâ tongaso, bateau ti Jonas ni so ayeke gbu lê ni ape. Na ndembe ni so, Jonas ahinga so Jéhovah la ayeke sara “si kota pupu atï na ndo kota ngu ti ingo” ni? E hinga ape. A yeke gi na pekoni la si lo sû atënë so na yâ ti mbeti ti lo. Me lo bâ so azo ti kpengo na bateau ni ayeke dekongo, zo oko oko ayeke iri nzapa ti lo. Jonas ahinga atene anzapa ti ala ni alingbi ti sara ye oko ape (Lév. 19:4). Mbaï ni atene so “bateau ni aga nduru  ti fâ.” (Jonas 1:4). Ka lo Jonas ni, lo sambela Nzapa ti lo ni tongana nyen? so lo yeke kpe lo kpengo so.

12. (a) So Jonas alango na ngoi ti kota pupu ni, a lingbi e fâ ngbanga hio na li ti lo ape ngbanga ti nyen? (Bâ nga kete tënë na gbe ni.) (b) Jéhovah asara nyen ti fa nda ti kpale ni so?

¹² Na bango so lo lingbi ti sara ye oko ape, Jonas ague na ngbonda ti bateau ni na gbe ni, na lo wara ndo lo lango dä. Lango ahon na lo ngangu. * Capitaine ni aga awara lo, lo zingo lo na lo tene na lo ti sambela nga nzapa ti lo, tongana ti tanga ti azo ni kue. Teti so capitaine ni na azo ti lo abâ so ye ni so ayeke senge ye ape, ala bi mbeni ye tongana zeke ti hinga zo wa la na popo ti ala aga na ye ni so na ndo ti ala. Na ngoi so azo ni oko na oko ayeke hon, bê ti Jonas afuti kue. Ye ni ayeke ga dandara. Tongana ala si na ndo ti Jonas, Jéhovah asara si ye ni atï na ndo ti lo ti fa so a yeke ndali ti kengo yanga ti lo Jonas ni la si ni ga na pupu ni so.—Diko Jonas 1:5-7.

13. (a) Jonas atene nyen na azo ni tongana ala bâ so faute ni kue ayeke ti lo? (b) Jonas awa ala ti sara nyen, na ngbanga ti nyen?

¹³ Jonas afa nda ti ye ni kue na azo ni so. Lo fa na ala so lo yeke mbeni wakua ti Jéhovah, Nzapa ti Ngangu Ahon Kue. Nzapa ni so la si lo kpe yongoro na lo si lo zia ngonzo na bê ti lo. Ni la si ala kue ayeke na yâ ti kpale so. Li ti akoli ni so kue akpe, na mbeto agbu ala. Tongaso, ala hunda na lo nyen la ala lingbi ti sara ndali ti fini ti ala nga ndali ti tene bateau ni abuba ape? Tënë ti nyen la Jonas atene na ala? Gi peut-être na pensengo so ni Jonas ni yeke kui na yâ ti dede ngu so, tere ti lo akui kue. Me so lo hinga so lo lingbi ti sö akoli so, lo yeke zia ala tongaso ti kui mara ti kuâ so ape. Tongaso, lo tene na ala: “I kamata mbi, i bi mbi na yâ kota ngu ti ingo, tongaso fade kota ngu ti ingo adë na i; teti mbi hinga pupu so ayä ngangu mingi aga na ndo i ngbanga ti mbi.”—Jonas 1:12.

14, 15. (a) E lingbi ti sara ye na mabe tongana ti Jonas tongana nyen? (b) Na mango wango ti Jonas ni, azo ti kpengo na bateau ni asara nyen?

¹⁴ So tënë ti babâ ti mbeto la? Oko ape! Bê ti Jéhovah adoit ti nzere mingi na Jonas, so ayeke nduru ti kui ndali ti azo so. So tâ kota mabe biani! E nga kue e lingbi ti gi ti duti na kota mabe tongaso na gingo nzoni ti amba ti e kozo na ti e (Jean 13:34, 35). Ni la, tongana e bâ mbeni zo so ye amanke lo, atâa na lege ti mitele, ti bibe wala ti yingo, e yeke mû li ni ti mû maboko na lo? Tongana e sara tongaso, a yeke nzere na Jéhovah mingi.

 ¹⁵ Tënë ni so andu peut-être bê ti akoli ni so nga, teti so ala ke na lo kozo ti bi lo na ngu. Nde na so, ala gi alege nde nde ti sigigi na yâ ti kota pupu ni, me kue gbä. Pupu ni akiri aga gi ngangu ngangu. Na nda ni, ala bâ gbä ala iri ndo na Jéhovah, Nzapa ti Jonas, ti pardone ala, na ala yô Jonas ala bi lo na yâ ti ngu ni.—Jonas 1:13-15.

16, 17. Na ngoi so a bi Jonas na yâ ti ngu, nyen la asi na lo nyen? (Bâ nga afoto ni.)

¹⁶ Jonas atï kpi na yâ ti ngu ni. Hinga ape, lo tirika ngangu ti ngbâ na ndo ti ngu ni. Amousse ti ndo ti ngu ni avuko lê ti lo na lo yeke bâ bateau ni na hongo ni. Me akota mapo ti ngu ni alondo na nduzu aga atï na ndo ti lo si ayeke pete lo petengo na yâ ti ngu ni si lo yeke linda lindango. Lo bâ so ti lo ahunzi awe.

¹⁷ Na yâ ti mbeti ti lo, Jonas afa ye so asi na lo na ngoi ni so. Na yâ ti nduru ngoi so angbâ na lo, aye aga na li ti lo. Mawa asara lo so lo yeke kiri ti bâ pendere temple ti Jéhovah so ayeke na Jérusalem so encore ape. Ye ni ayeke mo bâ mo tene lo yeke lï lingo tâ na gbe ti ngu-ingo ni mveni, nduru na ndo so gere ti ahoto abâ gigi  dä na so apere ti yâ ti ngu ni angoro lo si ayeke pete lo. Ti lo, dû ti kuâ ti lo la lo gue dä so.—Diko Jonas 2:3-7.

18, 19. (a) Nyen la asi na Jonas na gbe ti ngu ni nyen? (b) Nyen la aga amene lo? (c) Zo wa la atokua ni zo wa? (Bâ nga kete tënë na gbe ni.)

¹⁸ Mo ye ti bâ! mbeni ye ayeke ga kâ vuko vuko. Ye ni so akono mingi. A yeke mbeni susu. Tongana lo bâ Jonas, lo ga na mbage ti lo na loro loro. Lo zi kota yanga ti lo na lo mene Jonas.

¹⁹ Ti Jonas ahunzi awe. Me mbeni ye ti ndima apasêe. Jonas akui ape! Susu ni ate yâ ti lo ape, nga yâ ti lo aneka Jonas ape. Jonas angbâ ti wu! Lo doit ti kui fade, me pupu angbâ na yâ ti kate ti lo. Bê ti Jonas akomanse ti pika ngangu. Kite ayeke pëpe so Nzapa ti lo, Jéhovah, la atokua “mbeni kota susu ti mene [lo]”. *—Jonas 2:1.

20. Sambela so Jonas atene na yâ ti kota susu so afa na e nyen na ndo ti lo?

²⁰ Ngoi ayeke hon, ayeke hon. Jonas la ayeke na yâ ti kota vukongo ndo so. Kâ lo pensé na Jéhovah Nzapa na lo sambela lo. Sambela ti lo ni so ayeke na yâ ti use chapitre ti Jonas afa na e ye mingi. A fa na e so Jonas ahinga Mbeti ti Nzapa tâ nzoni mingi, teti fani mingi lo gboto atënë ti lo na yâ ti Psaume. A fa nga so lo yeke zo so ahinga ti kiri singila. Na nda ni, Jonas atene: “Fade mbi mû sacrifice na Mo na yanga so asara tënë ti merci; fade mbi futa ye ti zendo ti mbi so mbi zê awe. Salut ayeke ti [Jéhovah, FD].”—Jonas 2:10.

21. (a) Jonas amanda nyen na yâ ti susu ni? (b) A lingbi e girisa nga nyen ape?

²¹ Kâ, ‘na yâ ti susu ni’, ndo so zo aye ti wara tere ti lo dä ape so, Jonas amanda so Jéhovah alingbi ti sö azo ti lo na ndo kue nga na ngoi kue. Même ge na yâ ti susu ni, Jéhovah awara wakua ti lo so ayeke na yâ ti kpale so na lo sö lo (Jonas 1:17). Gi Jéhovah lo oko la alingbi ti bata zo na fini teti lâ ota na bï ota na yâ ti mbeni kota susu. A yeke nzoni e girisa ape so Jéhovah ayeke ‘Nzapa so mbö ti e ayeke na tïtî Lo’. (Dan. 5:23). Grâce na lo la si e  yeke wu pupu nga si e yeke na fini. Ni la, zia si e mä yanga ti lo ti fa na lo singila ti bê ti e.

22, 23. (a) Na ngoi wa la si Jonas ayeke kiri ti fa so lo yeke mä yanga wala pëpe? (b) Tongana a si so e sara afaute, tapande ti Jonas afa na e nyen?

²² Ka Jonas? Lo yeke mä yanga ti Jéhovah ti fa na lo singila ti bê ti lo? Lo mä yanga. Na peko ti lâ ota ni na bï ota ni, susu ni aga na yanga ti sese na lo ‘dë Jonas na ndo kuru sese.’ (Jonas 2:11). Bâ tâ ye so apasêe! Na peko ti aye so kue so asi so, Jonas asi na yanga ti sese ni na ngangu ti lo wani ape. Me ti gue na Ninive ni, lo la lo doit ti gi lege ni. Kete na pekoni, tënë ti Jéhovah aga na lo ti lege use ni, a tene na lo: “Mo londo, mo gue na Ninive, kota kodoro ni, mo fa na kodoro so tënë so Mbi mû na mo.” (Jonas 3:1, 2). Ge la si Jonas ayeke fa wala lo yeke mä yanga wala pëpe. Jonas ni asara nyen?

²³ Jonas aku ape. Mbaï ni atene: “Jonas alondo, lo gue na Ninive, na lege ti tënë ti L’Éternel.” (Jonas 3:3). Biani, lo mä yanga. A yeke polele so lo manda ye na lege ti afaute so lo sara so. Na ndo so nga, a lingbi e mû peko ti mabe ti Jonas. E kue e sara siokpari, e yeke sara afaute nga (aRom. 3:23). Tongana a si so e sara faute, e tene ti e awe la? wala e yeke manda ye na lege ti afaute ti e ni na e kiri e sara ye so Jéhovah aye?

24, 25. (a) Tufa wa la Jéhovah asara lani na ndo ti Jonas? (b) Aye ti nzoni wa Jonas ayeke kiri ti wara ande?

²⁴ Jéhovah asara tufa na ndo ti Jonas ndali ti so lo mä yanga ti lo so? En, lo sara ni. Mbeni ye ni so afa ni ayeke so Jonas ayeke mä ande so azo ti kpengo na bateau ni angbâ na fini. Gi na peko ti so Jonas ayeda si ala bi lo na yâ ti ngu-ingo ni, kota pupu ni akaï, na akoli so “akpe mbeto ti Nzapa mingi”, si ala mû sandaga na Jéhovah me na anzapa ti ala ti wataka ni so ape.—Jonas 1:15, 16.

²⁵ Mbeni kota tufa ni aga angu mingi na pekoni. Jésus asara kusala na ngoi so Jonas asara na yâ ti kota susu ni ti sara tënë ti ngoi so lo nga kue lo yeke sara ande na yâ ti dû ti kuâ, wala Shéol. (Diko Matthieu 12:38-40.) Na ngoi so Nzapa ayeke zingo ande Jonas na ndo ti sese ge, tere ti lo ayeke nzere ande mingi ti mä tënë ni so! (Jean 5:28, 29). Jéhovah nga kue aye ti sara tufa na ndo ti mo. Tongana ti Jonas, mo yeke manda ande ye na lege ti afaute so mo sara na mo yeke mä yanga?