1. Abango ndo wa la azo mingi ayeke na ni na ndö ti kua?

NA NDO so mo yeke dä, bango ndo wa la azo mingi ayeke na ni na ndö ti kua? Na akodro mingi, azo ayeke sara kua ngangu mingi ahon ti kozo nga ala yeke sara kua mingi ahon ti kozo. Fani mingi, azo so ayeke sara kua ahon ndö ni ayeke na ngoi ape ti wu terê, ti duti na azo ti sewa ti ala wala ti ngbâ ti manda ye na ndö ti Nzapa (Zo-ti. 2:23). Me ambeni zo aye ti sara kua oko ape nga ala yeke gi araison ti sara kua ape.—aProv. 26:13, 14.

2-3. Tapande wa la Jéhovah na Jésus azia na e na ndö ti kua?

² Azo mingi na yâ ti dunia ayeke sara kua ahon ndö ni wala ayeke sara kua mingi ape. Me gbu li na ndö ti bango ndo ti Jéhovah na Jésus na ndö ti kua. Kite oko ayeke dä ape so Jéhovah aye kua mingi. Jésus afa ni polele tongana lo tene: “Babâ ti mbi angbâ ti sara kua juska fadeso, na mbi kue mbi ngbâ ti sara kua.” (Jean 5:17). Pensé na ndö ti akua kue so Nzapa asara na ngoi so lo créé acréature ti yingo nga na aye kue so ayeke na yâ ti dunia. E bâ nga gbâ ti apendere ye so Nzapa acréé ge na ndö ti sese. A yeke na lege ni so mbeni zo ti sungo psaume atene: “Jéhovah, akusala ti mo ayeke mingi! Mo sara ni kue na lege ti ndara. Sese asi singo na aye so mo sara.”—Ps. 104:24.

³ Jésus amû tapande ti Babâ ti lo. Molenge ti Nzapa, so ayeke ndara so a fa ni tongana zo, amû maboko na ngoi so Nzapa ayeke “leke lani yayu”. Lo yeke lani na terê ti Jéhovah “tongana mbeni wakode-kua.” (aProv. 8:27-31). Angoi mingi na pekoni, na ngoi so Jésus ayeke na sese, lo sara kua pendere mingi. Lo bâ  kua ni tongana kobe ti lo, nga akua so lo sara afa so Nzapa la atokua lo.—Jean 4:34; 5:36; 14:10.

4. Nyen la tapande ti Jéhovah na Jésus afa na e na ndö ti wungo terê?

⁴ Tapande so Jéhovah na Jésus azia na e na ndö ti sarango kua ngangu aye ti fa so a yeke kota ye ape ti tene e wu terê ti e? Ên-ën. Bible atene so na peko ti so Jéhovah acréé yayu nga na sese, “lo zia ti sara kua na lo wu terê ti lo.” (Ex. 31:17). So Jéhovah afatigué lâ oko ape, lo bezoin ti wu terê ti lo ape. Âmanke a ye ti tene so Jéhovah azia ti créé aye nga lo mû ngoi ti bâ na nzerengo terê aye so lo sara. Nga, atâa so Jésus asara kua ngangu na ngoi so lo yeke na sese, lo sara kue ti wara ngoi ti wu terê ti lo nga ti te ye legeoko na akamarade ti lo na ngia.—Mat. 14:13; Luc 7:34.

5. Nyen la ayeke ngangu na awakua ti Nzapa mingi?

⁵ Bible awa awakua ti Nzapa ti duti azo so aye kua. Awakua ti lo adoit ti sara kua ngangu me ti duti azo ti goigoi ape (aProv. 15:19). Peut-être mo yeke sara kua ti nginza ti bâ lege ti azo ti sewa ti mo. Nga, a mû na adisciple ti Christ kue kua ti fango nzoni tënë. Me mo yeke nga na bezoin ti wu terê ti mo nzoni. Na ambeni ngoi, a yeke ngangu na awakua ti Nzapa mingi ti wara ngoi so ala bezoin ni ti sara kua ti nginza, ti fa tënë nga ti wu terê ti ala. Eskê a si na mo tongaso awe? Nyen la ayeke mû lege na e ti hinga ngoi oke la e bezoin ti sara kua nga ti wu terê ti e?

6. Tongana nyen la Marc 6:30-34 afa so Jésus ayeke lani na nzoni bango ndo na ndö ti kua nga na wungo terê?

⁶ A yeke kota ye ti duti na nzoni bango ndo na ndö ti kua. Yingo vulu apusu Gbia Salomon ti sû tënë so: “Ngoi ayeke dä ndali ti . . . akua kue.” Lo sara tënë ti lungo ye, ti lekengo ye, ti toto, ti hengo ngia, ti dodo nga na ambeni ye nde (Zo-ti. 3:1-8). A yeke polele so sarango kua nga na wungo terê ayeke aye use so ayeke akota ye na yâ ti fini ti zo. Jésus ayeke lani na nzoni bango ndo na ndö ti kua nga na wungo terê. Na mbeni ngoi, abazengele akiri na peko ti so ala gue na mbeni ndo ala fa tënë. So ala fa tënë mingi “ala wara même ngoi ti wu terê ti te kobe pëpe.” Jésus atene na ala, lo tene: “Ala ga ala duti na mbeni ndo so zo ayeke dä pëpe na ala wu terê ti ala kete.” (Diko Marc 6:30-34.) Atâa so Jésus na adisciple ti lo awara lege lakue ape ti wu terê ti ala tongana ti so ala ye, lo hinga lani so ala bezoin ti wu terê ti ala.

7. Tongana e hinga ye na ndö ti lâ ti Sabbat ayeke mû maboko na e tongana nyen?

⁷ Na ambeni ngoi, e kue e yeke na bezoin ti wu terê ti e nga ti changé aye so e yeke sara lâ na lâ. E lingbi ti hinga ni na lege ti mbeni ye so Nzapa aleke ndali ti awakua ti lo ti ândö: Sabbat ti yenga oko oko. E yeke na gbe ti Ndia ti Moïse ape, me e lingbi ti bâ nzoni tongana e hinga ye so Ndia ni atene na ndö ti lâ ti Sabbat. Ye so e yeke manda alingbi ti mû maboko na e ti gi ti hinga bango ndo so e yeke na ni na ndö ti kua nga na wungo terê.

8. Ti gue oko na Exode 31:12-15, lâ ti Sabbat ayeke lani lango ti nyen?

⁸ Bible atene so na peko ti so Nzapa acréé aye na yâ ti alango omene, lo zia ti créé aye na ndö ti sese (Gen. 2:2). Ye oko, Jéhovah aye kua mingi, nga na ambeni lege nde, lo ‘ngbâ ti sara kua’. (Jean 5:17). Jéhovah asara kua lani alango omene nga lo wu terê ti lo na lango mbasambala ni; lo tene nga na azo ti Israël ti wu terê ti ala lakue na lango mbasambala ni. Nzapa atene so lâ ti Sabbat ni ayeke mbeni fä na popo ti lo na azo ti Israël. A yeke mbeni lango so a lingbi “zo awu terê ti lo . . . , mbeni lango so a zia ni nde ndali ti Jéhovah.” (Diko Exode 31:12-15.) Ndia so ake na azo kue ti sara kua na lâ ti  Sabbat, a bâ nga amolenge, angbâa wala même anyama ti fango na yaka (Ex. 20:10). Ndia ni amû lege na azo ti zia li ti ala mingi na ndö ti songo ti ala na Jéhovah.

9. Bango ndo wa so ayeke na lege ni ape ambeni zo ayeke na ni na ndö ti lâ ti Sabbat na ngoi ti Jésus?

⁹ Lâ ti Sabbat ayeke lani nzoni ndali ti awakua ti Nzapa; ye oko, gbâ ti akota zo ti nzapa na ngoi ti Jésus asara ye ahon ndö ni na ndö ti lâ ti Sabbat nga ala yeke na bango ndo so ala ngbâ gï na ndö ni. Ala tene so, na lâ ti Sabbat, ndia amû lege na zo pëpe ti ko même alê ti blé wala ti sava mbeni zo so terê ti lo ason (Marc 2:23-27; 3:2-5). Me a yeke ye so Nzapa aye lani ape, nga Jésus asara si azo so amä lo ahinga ni polele.

10. Nyen la e lingbi ti manda na lege ti Matthieu 12:9-12 na ndö ti bango ndo ti Jésus na ndö ti lâ ti Sabbat?

¹⁰ Jésus na adisciple ti lo so ayeke aJuif ayeke bata lani lâ ti Sabbat ndali ti so ala yeke na gbe ti Ndia ti Moïse. * Me atënë ti Jésus nga na asarango ye ti lo afa so zo adoit ti sara ye ahon ndö ni ape na ndö ti lâ ti Sabbat nga so zo alingbi ti sara nzoni na azo nga ti mû maboko na ala na lâ ti Sabbat. Lo tene polele, lo tene: “Ndia amû lege na zo ti sara mbeni ye ti nzoni na lâ ti Sabbat.” (Diko Matthieu 12:9-12.) Lo bâ so ti sara nzoni na azo nga ti mû maboko na ala ayeke dorongo ndia ti lâ ti Sabbat ape. Aye so Jésus asara afa so lo hinga mbeni kota raison so ndali ni Nzapa atene na azo ti lo ti wu terê ti ala na lâ ti Sabbat. So na lâ ti Sabbat awakua ti Nzapa ayeke wu terê ti ala lani na peko ti akua so ala yeke sara lâ na lâ, ala lingbi ti zia li  ti ala na ndö ti vorongo so ala yeke voro na Nzapa. Jésus akono lani na yâ ti mbeni sewa so ayeke voro Nzapa na lâ ti Sabbat. E hinga ni grâce na ye so e diko na ndö ti Jésus na ngoi so lo yeke na Nazareth, gbata so lo kono dä, so a tene: “Tongana ti so [Jésus ayeke] sara ka na lâ ti Sabbat, lo lï na yâ ti synagogue na lo luti ti diko Mbeti ti Nzapa.”—Luc 4:15-19.

11. Zo wa la azia lani nzoni tapande na Jésus na ndö ti kua?

¹¹ Joseph afa lani na Jésus tongana nyen ti sara kua ti charpentier nga lo fa na lo bango ndo ti Nzapa na ndö ti kua (Mat. 13:55, 56). Nga, Jésus abâ lani Joseph so ayeke sara kua ngangu lâ na lâ ti bâ lege ti azo ti da ti lo so ala yeke mingi. Ambeni ngoi na pekoni, Jésus atene na adisciple ti lo, lo tene: “Zo ti kua alingbi na futa ti lo.” (Luc 10:7). Biani, Jésus ahinga lani ti sara kua ngangu.

12. Aversê wa la afa ye so Bible atene na ndö ti sarango kua ngangu?

¹² Bazengele Paul nga ahinga lani ti sara kua ngangu. Kota kua ti lo ayeke lani fango tënë ti témoin na ndö ti iri ti Jésus nga na ndö ti tënë so Jésus afa. Ye oko, Paul asara kua ti wara aye so lo yeke na bezoin ni. Aita ti Thessalonique ahinga lani so lo yeke “sara kua ngangu na gbiki ti li” ti lo nga lo sara kua “bï na lâ” tongaso si lo zia “mbeni nengo kungba” na ndö ti zo oko ape (2 aThes. 3:8; Kus. 20:34, 35). Peut-être Paul aye lani ti sara tënë ti kua ti lo ti lekengo atente. Na ngoi so lo yeke na Corinthe, lo lango na ndö ti Aquila na Priscille nga “lo na ala ayeke sara kua, ndali ti so ala yeke azo ti lekengo atente.” So Paul asara kua “bï na lâ” aye ti tene ape so lo sara kua sân ti wu terê ti lo. Na ambeni ngoi lo sara kua ti lekengo atente ape, na tapande na lâ ti Sabbat. Na lango ni so lo wara lege ti fa tënë na aJuif, so ala nga ala sara kua ape na lâ ti Sabbat.—Kus. 13:14-16, 42-44; 16:13; 18:1-4.

13. Nyen la e lingbi ti manda na lege ti tapande ti Paul?

¹³ Bazengele Paul azia na e nzoni tapande. Lo doit lani ti sara kua ti wara na ye so lo bezoin ni, me lo sara kue ti mû mbage lakue “na kusala ti fango nzoni tënë ti Nzapa”. (aRom. 15:16; 2 aCor. 11:23). Lo wa nga amba ti lo ti sara tongaso. Ni la lo tene Aquila na Priscille ayeke ‘amba ti lo awakua na yâ ti Christ Jésus’. (aRom. 12:11; 16:3). Paul awa lani aita ti Corinthe ti “duti lakue na ye mingi ti sara na yâ ti kusala ti Seigneur”. (1 aCor. 15:58; 2 aCor. 9:8). Yingo ti Jéhovah apusu même bazengele Paul ti tene: “Tongana mbeni zo aye ti sara kua pëpe, zia lo te nga ye pëpe.”—2 aThes. 3:10.

14. Na ngoi so Jésus atene tënë so ayeke na Jean 14:12, lo ye lani ti tene nyen?

¹⁴ Kua so ayeke kota mingi na lâ ti nda ni so ayeke kua ti fango tënë nga na ti sarango adisciple. Jésus atene lani na adisciple ti lo so ala yeke sara ande akua so ayeke même kota mingi ahon ati so lo sara. (Diko Jean 14:12.) Lo ye lani ti tene ape so e yeke sara amiracle tongana ti so lo sara lani. Me adisciple ti lo ayeke fa tënë nga ala yeke fa ye na ando mingi ahon ti so lo fa tënë dä, ala yeke fa tënë na azo mingi ahon lo nga ala yeke sara ni aninga mingi ahon ti so lo sara lani.

15. Ahunda wa la a lingbi e hunda terê ti e na ni? Ngbanga ti nyen?

¹⁵ Tongana mo yeke sara kua ti nginza, hunda terê ti mo na ahunda so: ‘A hinga mbi na place ti kua ti mbi tongana zo so ayeke sara kua ngangu? Eskê mbi yeke hunzi kua ti mbi na l’heure so a hunda? Eskê mbi yeke sara kue ti sara kua ti mbi nzoni?’ Tongana mo lingbi ti kiri tënë en na ahunda so, peut-être patron ti mo ayeke sara confiance na mo. Mo yeke sara nga si azo so ayeke bâ mo ayeke ye mingi ti mä tënë ti Royaume. Tongana a ndu tënë ti fango tënë nga na fango ye, hunda terê ti mo na ahunda  so: ‘A hinga mbi tongana mbeni zo so ayeke sara kua ngangu na fango tënë? Eskê mbi yeke leke ka terê ti mbi nzoni ti fa tënë na azo na ngoi so mbi tingbi na ala ti kozoni? Mbi yeke kiri ka hio ti bâ azo so aye ti hinga ye na ndö ti Nzapa? Mbi yeke mû mbage lakue na yâ ti ambage nde nde ti kua ti fango tënë? Tongana mo lingbi ti kiri tënë en na ahunda so, mo yeke wara ngia na fango tënë.

16. Jésus na abazengele ti lo abâ wungo terê tongana nyen? Tongana nyen la bango ndo ti ala ayeke nde na ti azo mingi laso?

¹⁶ Jésus ahinga lani so na ambeni ngoi lo na abazengele ti lo abezoin ti wu terê ti ala. Ye oko, a lingbi ti haka azo mingi ti ngoi ti ala nga na ti laso na zo ti mosoro ti yâ ti toli ti Jésus. Koli so atene na lo wani, atene: “Mo wu terê ti mo, mo te, mo nyon na mo sara ngia.” (Luc 12:19; 2 Tim. 3:4). Lo pensé lani so ye so ayeke kota mingi na yâ ti fini ti lo ayeke wungo terê nga na ngia. Me Jésus na abazengele ti lo azia pëpe si aye so anzere na ala wani la aduti aye so ayeke kota ye mingi na yâ ti fini ti ala.

17. Tongana nyen la e yeke sara kua na ngoi ti e na alango so kua ayeke dä ape?

¹⁷ Laso, e yeke gi ti mû tapande ti Jésus na lege so na alango so kua ayeke dä ape, e yeke mû ngoi ni so gï ti wu terê ape me ti sara anzoni ye na lege so e fa tënë na azo nga e gue na abungbi. Biani, sarango adisciple nga na guengo na bungbi ayeke kota mingi na lê ti e, ni la e yeke ngbâ ti sara aye so ndali ti Jéhovah (aHéb. 10:24, 25). Même tongana e yeke na congé, e yeke ngbâ ti sara aye so e yeke sara ka lakue so ayeke guengo na bungbi atâa ndo wa la e yeke dä, nga e yeke gi alege kue so azi ti fa tënë na azo so e tingbi na ala.—2 Tim. 4:2.

18. Nyen la Gbia ti e, Christ Jésus, aye ti tene e sara?

¹⁸ E kiri singila mingi so Gbia ti e, Christ Jésus, asara ye ahon ndö ni ape nga lo mû maboko na e ti duti na nzoni bango ndo na ndö ti kua nga na wungo terê (aHéb. 4:15). Lo ye ti tene e wu terê ti e alingbi na ti so e bezoin ni. Lo ye nga ti tene e sara kua ngangu ti wara aye so e bezoin ni nga ti mû mbage na pendere kua ti sarango adisciple. Na yâ ti article ti peko, e yeke sara tënë na ndö ti kua so Jésus asara ti zi e na gbe ti ngbâa so ayeke sioni mingi.