1. Wango wa la bazengele Pierre amû lani na aChrétien? Ngbanga ti nyen la na bango ni a peut ti duti ngangu ti sara ye alingbi na ni?

ATÂA e yeke na beku ti wara fini na yayu wala na sese, e peut ti wara ye ti nzoni na lege ti wango so bazengele Pierre amû lani na akozo Chrétien so a soro ala ti gue na yayu. Pierre atene: “Ti tene ala kpa Lo so ayeke nzoni-kue so airi ala so, zia ala nga aga azo so ayeke nzoni-kue na yâ ti sarango ye ti ala kue, ngbanga ti so Mbeti ti Nzapa atene: ‘A yeke nzoni ala ga nzoni-kue, ngbanga ti so mbi yeke nzoni-kue.’” (1 Pi. 1:15, 16). Atënë so afa so, e peut ti mû tapande ti Jéhovah so ayeke tâ nzoni-kue. E peut ti ga nzoni-kue nga e doit ti ga nzoni-kue na yâ ti asarango ye ti e. So e yeke mbilimbili-kue ape, na bango ni a yeke ngangu. Pierre asara ambeni faute, me tapande ti lo afa na e so e peut ti “ga nzoni-kue.”

2. Ahundango tënë wa la e yeke bâ na yâ ti article so?

² Na yâ ti article so, e yeke kiri tënë na ahunda so: Ti duti nzoni-kue aye ti tene nyen? Bible afa na e nyen na ndö ti dutingo nzoni-kue ti Jéhovah? Tongana nyen la e peut ti ga nzoni-kue na yâ ti asarango ye ti e? Dutingo nzoni-kue ague oko na songo ti e na Jéhovah tongana nyen?

3. Ti azo mingi zo so ayeke nzoni-kue ayeke tongana nyen wala lo yeke sara ye tongana nyen? Na ndo wa la e peut ti hinga ye nzoni na ndö ni?

³ Ti azo mingi, zo so ayeke nzoni-kue ayeke zo so ayeke he ka ngia ape nga so ayü abongo ti kua ti nzapa. Me a peut ti  duti vrai ape. Bible atene Jéhovah so ayeke nzoni-kue ayeke “Nzapa so ayeke na ngia”. (1 Tim. 1:11). A tene azo so avoro lo ayeke na “ngia”. (Ps. 144:15). Jésus afâ ngbanga na ndö ti azo so ayü abongo so ayeke nde nga so asara aye ti nzoni ti tene azo abâ ala (Mat. 6:1; Marc 12:38). Atâ Chrétien ahinga nda ti tënë dutingo nzoni-kue na lege ti ye so Bible afa. E hinga biani so Nzapa ti e so ayeke nzoni-kue nga so aye e ayeke hunda na e lâ oko ape ti sara mbeni ye so ahon ngangu ti e. Tongaso, so Jéhovah atene na e, atene: “A yeke nzoni ala ga nzoni-kue,” e yeke sûr so e peut ti sara ni. Kozo ti tene e ga nzoni-kue na yâ ti asarango ye ti e, a lingbi e hinga ye so aye ti tene ti duti nzoni-kue.

4. Ti duti nzoni-kue aye ti tene nyen?

⁴ Ti duti nzoni-kue aye ti tene nyen? Na yâ ti Bible, tënë “dutingo nzoni-kue” aye ti tene ti duti na nzoni sarango ye nga ti voro Nzapa na saleté ape. A ye nga ti tene ti duti nde ti sara kua ti Nzapa. Tongaso, e yeke duti nzoni-kue tongana e yeke na anzoni sarango ye, e voro Jéhovah na lege so lo ye nga e yeke na kpengba songo na lo. Gï ti pensé so e peut ti duti na kpengba songo na Nzapa ti e so ayeke nzoni-kue asara si li ti e akpe, mbilimbili tongana e bâ ye so Bible afa na e na ndö ti dutingo nzoni-kue ti Jéhovah.

5. Nyen la e peut ti manda na ndö ti Jéhovah na lege ti a-ange so ayeke be-ta-zo?

⁵ Jéhovah ayeke nzoni-kue na yâ ti aye kue. A yeke ye so aséraphin, wala a-ange so ayeke nduru mingi na trône ti lo atene. Ambeni adekongo atene: “Jéhovah ti aturugu ayeke nzoni-kue, nzoni-kue, nzoni-kue!” (És. 6:3). Ti tâ tënë ni, ti tene a-ange aduti na kpengba songo na Nzapa ti ala so ayeke nzoni-kue, ala doit ti duti nzoni-kue: na ala yeke ni. Gï so mbeni ange ti Jéhovah asi na mbeni place na ndö ti sese, a sara si place ni so apeut ti ga nzoni-kue. A yeke ye so asi lani na Moïse na ngoi so lo yeke na ndo so wâ amû keke ti sisi dä.—Ex. 3:2-5; Jos. 5:15.

6-7. (a) Ti gue oko na Exode 15:1, 11, tongana nyen la Moïse afa polele so Nzapa ayeke nzoni-kue? (b) Nyen la adabe ti azo ti Israël so Nzapa ayeke nzoni-kue? (Bâ foto ti couverture ni.)

⁶ Na peko ti so Moïse afâ Ngu-Bengba na azo ti Israël lani, lo fa na ala polele so Jéhovah Nzapa ti ala ayeke nzoni-kue. (Diko Exode 15:1, 11.) Azo ti Égypte so ayeke voro anzapa ti wataka ayeke lani nzoni-kue ape. Azo ti Canaan so ayeke voro anzapa ti wataka ayeke nga lani nzoni-kue ape. Na yâ ti vorongo nzapa ti ala, ala yeke mû amolenge na sandaga nga ala yeke sara lango-sioni tâ ti sioni ni (Lév. 18:3, 4, 21-24; Deut. 18:9, 10). Me Jéhovah ayeke hunda lâ oko ape na azo so ayeke voro lo ti sara mbeni sioni ye. Lo yeke tâ nzoni-kue. Mbeti so ayeke na ndö ti plaque ti lor so ayeke na ndö ti turban ti kota prêtre afa ni polele. Mbeti ni atene: “Jéhovah ayeke lo so ayeke nzoni-kue.”—Ex. 28:36-38.

⁷ Zo kue so ayeke bâ tënë so ayeke na ndö ti plaque so ayeke hinga so Jéhovah ayeke biani nzoni-kue. Me ka ti mbeni zo ti Israël so apeut ti bâ ni ape ndali ti so lo peut ti ga nduru na kota prêtre ape? Lo yeke hinga kota tënë so ape? Ên-ën. Zo ti Israël oko oko kue ayeke mä tënë so na ngoi so a yeke diko Ndia na devant ti akoli, awali nga na amolenge (Deut. 31:9-12). Tongana mo yeke lani dä mo yeke mä atënë so: “Mbi Jéhovah la mbi yeke Nzapa ti ala; ala . . . ga nzoni-kue, ngbanga ti so mbi yeke nzoni-kue.” “Ala duti nzoni-kue na lê ti mbi, ndali ti so mbi Jéhovah, mbi yeke nzoni-kue.”—Lév. 11:44, 45; 20:7, 26.

8. Ngbanga ti nyen la a yeke nzoni e gbu li na ndö ti Lévitique 19:2 nga na 1 Pierre 1:14-16?

 ⁸ Zia e bâ mbeni tënë so ayeke na Lévitique 19:2 so a diko ni lani na azo kue. Jéhovah atene lani na Moïse atene: “Tene na azo ti Israël kue, mo tene: ‘A lingbi ala ga nzoni-kue, ngbanga ti so mbi Jéhovah Nzapa ti ala, mbi yeke nzoni-kue.’” Peut-être a yeke versê so la Pierre ayeke sara tënë ni na ngoi so lo wa aChrétien ti “ga nzoni-kue”. (Diko 1 Pierre 1:14-16.) Tâ tënë, e yeke na gbe ti Ndia ti Moïse ape. Me tënë so Pierre atene akiri na ndö ti ye ti manda so ayeke na Lévitique 19:2 so atene Jéhovah ayeke nzoni-kue nga a yeke nzoni azo so aye lo asara kue ti duti nzoni-kue. Atâa e yeke na beku ti wara fini na yayu wala na yâ ti Paradis na ndö ti sese, e doit ti sara kue ti duti nzoni-kue.—1 Pi. 1:4; 2 Pi. 3:13.

9. Nzoni ti nyen la e yeke wara tongana e gbu li na ndö ti Lévitique chapitre 19?

⁹ So e ye ti zia ngia na bê ti Nzapa ti e so ayeke nzoni-kue, e ye ti hinga tongana nyen la e peut ti ga nzoni-kue. Jéhovah amû na e wango tongaso si e hinga tongana nyen la e peut ti sara ni. E peut ti wara wango so na Lévitique chapitre 19. Marcus Kalisch, mbeni wandara ti yanga ti Hébreu atene: “Pendere chapitre so ayeke peut-être mbage ti Lévitique so azo amä yâ ni nzoni mingi, so aye nde nde ayeke na yâ ni, nga peut-être a yeke kota mbage ti akozo buku oku ti Bible.” Zia e bâ ambeni versê ti chapitre so, so afa akpengba ye ti manda so andu fini ti e ti lâ na lâ. Na ngoi so e yeke bâ ni, girisa ape so aye ti manda so akomanse na tënë so: “A lingbi ala ga nzoni-kue.”

10-11. Nyen la Lévitique 19:3 ahunda na e ti sara? Ngbanga ti nyen a yeke kota ye?

¹⁰ Na peko ti so Jéhovah atene na azo ti Israël ti ga nzoni-kue, lo kiri lo tene: “A yeke nzoni ala oko oko ane babâ na mama ti ala, . . . Mbi yeke Jéhovah Nzapa ti ala.”—Lév. 19:2, 3.

¹¹ A yeke polele so, e doit ti sara ye alingbi na commandement ti Nzapa so ahunda na e ti ne babâ na mama ti e. Ala dabe ti ala na ngoi so mbeni koli ahunda Jésus atene: “Aye  ti nzoni wa la mbi doit ti sara ti wara ande fini ti lakue lakue?” Mbage ti kiringo tënë ti Jésus ayeke lani so koli ni adoit ti ne babâ na mama ti lo (Mat. 19:16-19). Jésus afâ même ngbanga na ndö ti aFarizien nga na ascribe ndali ti so ala sara kue ti bâ lege ti ababâ na amama ti ala ape. Na sarango tongaso, ala “sara si tënë ti Nzapa ayeke na ngangu mbeni pëpe.” (Mat. 15:3-6). Mo yeke wara na yâ ti “tënë ti Nzapa”, oku commandement ti aCommandement bale-oko nga na atënë so ayeke na Lévitique 19:3 (Ex. 20:12). Girisa encore ape so atënë so ayeke na Lévitique 19:3 so ahunda ti ne babâ na mama aga droit na peko ti tënë so: “A lingbi ala ga nzoni-kue, ngbanga ti so mbi Jéhovah Nzapa ti ala, mbi yeke nzoni-kue.”

12. Tongana nyen la e peut ti sara ye alingbi na Lévitique 19:3?

¹² Ti gue oko na wango so Jéhovah amû ti ne babâ na mama ti e, e peut ti hunda terê ti e, e tene: ‘Eskê mbi yeke ne babâ na mama ti mbi?’ Tongana mo bâ so mo sara ni nzoni ape, mo peut ti bâ tongana nyen la mo peut ti sara ni nzoni fadeso. Ye so ahon awe mo peut ti changé ni ape, me ti fadeso mo peut ti leke na bê ti mo ti sara ye mingi ndali ti babâ na mama ti mo. Peut-être mo peut ti leke ti mû ngoi mingi ti duti na terê ti ala. Wala mo peut ti aidé ala mingi na lege ti mitele, na lege ti yingo nga mo dë bê ti ala. Tongana mo sara tongaso, andâ mo sara ye ague oko na Lévitique 19:3.

13. (a) Mbeni wango wa la e wara encore na Lévitique 19:3? (b) Tongana nyen la laso e peut ti mû tapande ti Jésus tongana ti so a tene na Luc 4:16-18?

¹³ Lévitique 19:3 afa na e mbeni ye encore ti sara ti ga nzoni-kue. A sara tënë ti batango lâ ti Sabbat. A-Chrétien ayeke na gbe ti Ndia ape, tongaso e yeke bata lâ ti Sabbat yenga oko oko ape. Me e peut ti manda ye mingi na ndö ti fason so azo ti Israël abata na lâ ti Sabbat nga na aye ti nzoni so ala wara dä. Lâ ti Sabbat ayeke lani mbeni ngoi ti wungo terê na peko ti akua nga ayeke ngoi ti vorongo Nzapa. * A yeke ndali ni la na lâ ti Sabbat, Jésus ayeke gue ka na synagogue ti ndo so a bata lo dä ti diko Mbeti ti Nzapa. (Ex. 31:12-15; diko Luc 4:16-18.) Tënë “ala bata asabbat ti mbi” so ayeke na Lévitique 19:3 adoit ti pusu e ti mû ngoi lâ oko oko ti voro Nzapa. Eskê mo bâ so mo peut ti sara ambeni ye mingi ti sara ye alingbi na commandement so? Tongana lakue mo mû ngoi ti voro Jéhovah, mo yeke duti na kpengba songo na lo na a yeke kota ye so ayeke sara si mo ga nzoni-kue.

14. Kpengba tâ tënë wa la a kiri na ndö ni fani mingi na Lévitique chapitre 19?

¹⁴ Lévitique chapitre 19 akiri fani mingi na ndö ti mbeni kpengba tâ tënë so apeut ti aidé e ti ngbâ ti duti nzoni-kue. Versê 4 ahunzi na tënë so: “Mbi yeke Jéhovah Nzapa ti ala.” Tënë so wala mara ni asigi fani 16 na yâ ti chapitre so. A dabe ti e na kozo commandement so: “Mbi yeke Jéhovah Nzapa ti mo, . . . A lingbi mo voro ambeni nzapa nde pëpe, gï mbi oko awe.” (Ex. 20:2, 3). Chrétien kue so aye ti ga nzoni-kue adoit ti sara kue ti tene mbeni ye wala mbeni zo abuba yâ ti songo ti lo na Nzapa ape. So iri Témoin ti Jéhovah ayeke na ndö ti e, e leke na bê ti e ti ngbâ ti kpe asarango ye kue so ayeke buba iri ti lo so ayeke nzoni-kue.—Lév. 19:12; És. 57:15.

15. Aversê ti Lévitique chapitre 19 so asara tënë ti asandaga adoit ti pusu e ti sara nyen?

¹⁵ Azo ti Israël ayeke fa so Jéhovah ayeke  Nzapa ti ala na lege so ala bata andia ti lo. Lévitique 18:4 atene: “Ala sara ye alingbi na ambela ti mbi; nga andia ti mbi, ala bata ni na ala mû peko ni. Mbi yeke Jéhovah Nzapa ti ala.” Na chapitre 19, mo yeke wara nga ambeni “ndia” so azo ti Israël adoit ti sara ye alingbi na ni. Na tapande, versê 5-8, 21 nga na 22 asara tënë ti asandaga ti anyama. Azo ti Israël adoit ti mû asandaga so na mbeni fason so ‘abuba pëpe nengo ti ye so a zia ni nde ndali ti Jéhovah.’ A yeke nzoni aversê so apusu e ti zia ngia na bê ti Jéhovah nga ti mû na lo asandaga ti gonda so lo yeda na ni tongana ti so aHébreu 13:15 ahunda na e ti sara.

16. Nyen la apeut ti dabe ti e na kangbi so ayeke na popo ti azo so asara na Nzapa na azo so ayeke sara na lo ape?

¹⁶ Ti ga nzoni-kue, e doit ti yeda na bê ti e ti duti nde. A peut ti duti kete ye ape. Na ambeni ngoi, amba ti e ti ekole, ti place ti kua, afami ti e so ayeke Témoin ape nga na ambeni zo apeut ti pusu e ti sara aye so ague nde na vorongo so e yeke voro na Nzapa. Tongana a si tongaso, e yeke na mbeni kpengba desizion ti mû. Nyen la apeut ti aidé e ti mû nzoni desizion? Bâ mbeni mama-ndia so ayeke na Lévitique 19:19, so mbeni mbage ni atene: “Bongo so a bungbi aye use so ayeke nde nde si a sara na ni, mo yü ni pëpe.” Ndia so a-aidé zo ti zia kangbi na popo ti azo ti Israël na amara so angoro ala. Laso, e yeke ke pëpe ti yü abongo so a bungbi aye nde nde la asara na ni, na tapande coton na nylon. Me e yeke ke ti sara ye tongana azo so atënë ti mabe ti ala nga na asarango ye ti ala ague nde na aye so Bible afa, atâa a yeke amba ti e ti ekole, ti place ti kua wala afami ti e. Ti vrai ni, e ye afami ti e na e yeke fa so e ye avoizin ti e. Me adesizion so e yeke mû na ya ti fini ti e afa so e ye ti mä yanga ti Jéhovah, même tongana adesizion ni azia kangbi na popo ti e na azo so angoro e. Girisa ape so, ti duti nde ti sara kua ti Nzapa ayeke mbeni ye so asara si e duti nzoni-kue. Ye so ayeke kota ye mingi tongana e yeke sara ngangu ti ga nzoni-kue.—2 aCor. 6:14-16; 1 Pi. 4:3, 4.

17-18. Kpengba ye wa la e peut ti manda na lege ti Lévitique 19:23-25?

¹⁷ Tënë “Mbi yeke Jéhovah Nzapa ti ala” adoit lani ti mû maboko na azo ti Israël ti bâ songo ti ala na Jéhovah tongana ye so ayeke kota mingi. Na lege wa? Lévitique 19:23-25 afa mbeni lege ni. (Diko ni.) Bâ ye so tënë so aye ti tene na azo ti Israël na peko ti so ala lï na Sese ti zendo. Tongana mbeni zo alu keke so a yeke te lengo ni, na yâ ti akozo ngu ota ni lo yeke te lengo ni ape. Na osio ngu ni, lo yeke  ga na alengo ti keke ni ti mû na offrande na tabernacle. A yeke na oku ngu ni la lo peut ti te lengo ti keke ni. Ndia so adoit lani ti aidé azo ti Israël ti hinga so aye so agbu bê ti ala la aga kozo ape. Ala doit lani ti duti na confiance so Jéhovah ayeke bâ lege ti ala nga ti zia vorongo lo na kozo ndo. Lo yeke sara kue si ala wara ye ti te alingbi na nzara ti ala. Nga Nzapa awa ala ti ga na amatabisi mingi mingi na temple, ndo so a yeke voro lo dä.

¹⁸ Ndia so ayeke na Lévitique 19:23-25 adabe ti e na Fango tënë ti Jésus na ndö ti hoto. Lo tene: ‘Ala zia ti gi bê ti ala wala ala yeke te nyen, wala ala yeke nyon nyen.’ Lo kiri lo tene: “Babâ ti ala so ayeke na yayu ahinga so ala yeke na bezoin ti aye so kue.” Nzapa ayeke mû na e aye so e yeke na bezoin ni tongana ti so lo mû même na andeke (Mat. 6:25, 26, 32). E yeke na confiance so Jéhovah ayeke bâ lege ti e. Nga sân ti tene azo ahinga, e yeke mû “amatabisi ti nzoni bê” ti aidé azo so abezoin ni. E yeke duti nga nduru ti mû a-offrande ndali ti adépense ti congrégation. Jéhovah ayeke bâ ni nga lo yeke futa e (Mat. 6:2-4). Tongana maboko ti e awoko, e fa so e comprendre aye ti manda so ayeke na Lévitique 19:23-25.

19. Nzoni ti nyen la mo wara na yâ ti mbage ti Lévitique so e bâ so?

¹⁹ E bâ gï mbeni kete mbage ti Lévitique chapitre 19, na e bâ aye so e peut ti sara ti duti tongana Nzapa ti e so ayeke nzoni-kue. Tongana e mû tapande ti lo, e yeke sara ngangu ti ‘ga nzoni-kue na yâ ti sarango ye ti e kue’. (1 Pi. 1:15). Azo mingi so avoro Jéhovah ape abâ na lê ti ala nzoni sarango ye ti azo ti Jéhovah. Ye so apusu ala ti gonda lo (1 Pi. 2:12). Me gbâ ti aye ayeke encore dä so e peut ti manda na yâ ti Lévitique chapitre 19. Na yâ ti article ti peko, e yeke bâ ambeni versê ti chapitre so na ayeke aidé e ti hinga na yâ ti ambeni ye wa la e peut ti “ga nzoni-kue” tongana ti so Pierre atene.