1. Aye wa la alingbi ti sara ngangu na ndö ti bango ndo ti mbeni koli na ndö ti tënë ti dutingo mokonzi?

MO PENSÉ “ti duti mokonzi” aye ti tene nyen? Ambeni koli azia si ngobo ti ndo so ala yeke dä wala ti sewa ti ala asara ngangu na ndö ti fason so ala yeke sara ye na wali nga na amolenge ti ala. Bâ tënë so Yanita, mbeni ita-wali na Europe, atene: “Na ndo so mbi yeke dä, azo amä na bê ngangu so awali ayeke na gbe ti akoli nga a lingbi a bâ ala tongana azo ti kua.” Luc, mbeni ita-koli na États-Unis, atene nga atene: “Ambeni babâ afa na amolenge ti ala ti koli so atënë so awali atene ayeke kota ye ape, nga a lingbi akoli adengi mê na atënë so awali atene ape.” Ye oko, Jéhovah aye ti tene akoli asara ye na awali ti ala tongaso ape. (Bâ Marc 7:13.) Tongaso, tongana nyen la mbeni koli alingbi ti gi ti duti mbeni nzoni mokonzi ti sewa?

2. Nyen la a lingbi mbeni mokonzi ti sewa ahinga ni? Ngbanga ti nyen?

² Ti tene mbeni koli aduti nzoni mokonzi ti sewa, a lingbi lo hinga kozoni aye so Jéhovah ahunda na lo ti sara. A lingbi nga lo hinga ndani so Jéhovah amû komandema na ambeni zo, nga tongana nyen la lo lingbi ti mû tapande ti Jéhovah na Jésus. Ngbanga ti nyen la a yeke kota ye ti tene mbeni koli ahinga aye so? A yeke ngbanga ti so Jéhovah amû na amokonzi ti sewa mbeni komandema, nga lo hunda ti tene ala sara kua na ni nzoni.—Luc 12:48b.

3. Nyen la e manda na ndö ti tënë ti dutingo mokonzi na lege ti tënë so ayeke na 1 aCorinthien 11:3?

³ Diko 1 aCorinthien 11:3. Versê so afa tongana nyen la Jéhovah aleke yâ ti sewa ti lo na yayu nga na ndö ti sese. Zo so ayeke mokonzi adoit ti hinga so lo yeke na komandema nga lo yeke kiri tënë ndali ti fason so lo yeke sara kua na ni. Jéhovah ayeke “mokonzi”, wala lo yeke Zo so komandema ti lo ahon atanga  ni kue, nga amolenge ti lo kue, a-ange nga na azo, ayeke na tënë ti kiri na ni na lo (aRom. 14:10; aÉph. 3:14, 15). Jéhovah amû na Jésus komandema na ndö ti congrégation, me Jésus ayeke na tënë ti kiri na ni na Jéhovah ndali ti fason so lo yeke sara ye na e (1 aCor. 15:27). Jéhovah amû na koli komandema na ndö ti wali ti lo nga na amolenge ti lo, me koli ayeke na tënë ti kiri na ni na Jéhovah nga na Jésus ndali ti fason so lo yeke sara ye na azo ti sewa ti lo.—1 Pi. 3:7.

4. Aye wa la Jéhovah na Jésus ayeke na droit ti sara?

⁴ So Jéhovah ayeke Mokonzi ti a-ange nga na azo, lo yeke na droit ti lu andia na ndö ti aye so ala doit ti sara, nga lo yeke na droit ti bâ si a sara ye alingbi na ni (És. 33:22). Jésus so ayeke mokonzi ti congrégation ti aChrétien ayeke nga na droit ti lu andia nga ti bâ si a sara ye alingbi na ni.—aGal. 6:2; aCol. 1:18-20.

5. Nyen la mbeni mokonzi ti sewa so azo ti yâ ni ayeke aChrétien ayeke na droit ti sara? Nyen la lo yeke na droit ti sara ape?

⁵ Legeoko tongana Jéhovah na Jésus, mbeni mokonzi ti sewa so azo ti yâ ni ayeke aChrétien ayeke na droit ti lu andia ndali ti sewa ti lo (aRom. 7:2; aÉph. 6:4). Ye oko, lo yeke sara gï ye ti bê ti lo ape. Na tapande, a lingbi andia so lo lu ague oko na amama-ndia so ayeke na yâ ti Bible (aProv. 3:5, 6). Lo yeke nga na droit ape ti lu andia ndali ti azo so ayeke pëpe na yâ ti sewa ti lo (aRom. 14:4). Na ndö ni, tongana amolenge ti lo ti koli na ti wali akono awe nga ala quitté da ti lo awe, ala yeke ngbâ ti ne lo, me lo yeke mokonzi ti ala encore ape.—Mat. 19:5.

6. Ngbanga ti nyen la Jéhovah amû komandema na ambeni zo?

⁶ Jéhovah amû komandema na ambeni zo ndali ti so lo ye azo ti sewa ti lo mingi. Ti duti mokonzi ayeke mbeni cadeau so alondo na Nzapa. So Jéhovah amû ambeni zo ti duti mokonzi na yâ ti sewa ti lo, a sara si aye atambela na yâ ti siriri nga na lege ni (1 aCor. 14:33, 40). Tongana e hinga polele ape zo wa la ayeke na komandema na yâ ti sewa ti Jéhovah, aye ayeke tambela na lege ni ape nga azo ayeke duti na ngia ape. Na tapande, zo oko ayeke hinga ape zo wa la ayeke mû andangba desizion nga zo wa la ayeke sara si a sara ye alingbi na adesizion ni.

7. A-Éphésien 5:25, 28 atene nyen na ndö ti fason so Jéhovah aye ti tene akoli asara na ye na awali ti ala?

⁷ Tongana a yeke nzoni ye so akoli ayeke amokonzi na yâ ti sewa, ngbanga ti nyen la awali mingi abâ so akoli ti ala asara ye na ala na lege ni ape nga akomande na ndö ti ala na ngangu? A yeke ngbanga ti so akoli mingi asara sanka ti andia so Jéhovah alu ndali ti azo ti sewa, nga ala soro ti sara ye ague oko na angobo ti ndo so ala yeke dä. Peut-être ala yeke sara asioni ye na awali ti ala ti tene terê ti ala anzere. Na tapande, peut-être mbeni koli ayeke komande na ngangu na ndö ti wali ti lo ti fa so lo yeke kota mingi wala ti fa na azo so lo yeke “dogbo zo” ape. Peut-être lo yeke tene so lo peut ti forcé wali ti lo ti ye lo ape, me lo peut ti sara si wali ni asara mbeto ti lo. So lo zia mbeto na yâ ti lo awe, peut-être lo yeke pusu lo ti sara ye kue so lo ye. * A yeke polele so mara ti pensé nga na sarango ye tongaso asara si a ne awali ape tongana ti so a doit fade ti sara, nga a gue nde na ye so Jéhovah aye.—Diko aÉphésien 5:25, 28.

8. Tongana nyen la mbeni koli alingbi ti manda ti duti mbeni nzoni mokonzi ti sewa?

⁸ Mbeni koli alingbi ti manda ti duti nzoni mokonzi ti sewa tongana lo mû tapande ti fason so Jéhovah na Jésus ayeke komande na ni. Gbu  li na ndö ti asarango ye use so Jéhovah na Jésus ayeke na ni, nga bâ tongana nyen la mbeni mokonzi ti sewa alingbi ti fa ni na yâ ti asarango ye ti lo na mbage ti wali ti lo nga na amolenge ti lo.

9. Tongana nyen la Jéhovah afa so lo sara terê ti lo kete?

⁹ Sarango terê kete. Jéhovah ayeke na ndara ahon azo kue, me lo yeke mä awakua ti lo na ngoi so ala yeke fa abango ndo ti ala (Gen. 18:23, 24, 32). Lo mû lani lege na a-ange, so ayeke na gbe ti komandema ti lo, ti fa aye so ala ye ti tene lo sara (1 aGbia 22:19-22). Jéhovah ayeke mbilimbili-kue, me laso lo hunda na e pëpe ti duti mbilimbili-kue. Ye oko, lo mû maboko na azo so ayeke mbilimbili-kue ape so ayeke sara na lo ti sara na lo nzoni (Ps. 113:6, 7). Bible atene même so Jéhovah ayeke “zo ti mungo maboko” na e (Ps. 27:9; aHéb. 13:6). Gbia David atene lani so lo wara lege ti sara akota kua so lo sara gï ndali ti so Jéhovah asara terê ti lo kete nga lo mû maboko na lo.—2 Sam. 22:36.

10. Tongana nyen la Jésus afa so lo sara terê ti lo kete?

¹⁰ Bâ tapande ti Jésus. Atâa so lo yeke lani Seigneur nga Maître ti adisciple ti lo, lo sukula gere ti ala. Mbeni raison so ndali ni Jéhovah asara si a sû mbaï so na yâ ti Bible ayeke so wa? Mbeni raison ni ayeke ti zia na azo kue, nga na amokonzi ti sewa, mbeni tapande ti mû peko ni. Jésus wani atene: “Mbi zia tapande ni na ala, si gï tongana ti so mbi sara na ala, a lingbi ala nga asara tongaso.” (Jean 13:12-17). Atâa so Jésus ayeke lani na kota komandema, lo ku lani pëpe ti tene azo asara kua na lo, me lo la lo sara kua na ala.—Mat. 20:28.

11. Tongana nyen la mbeni mokonzi ti sewa alingbi ti sara terê ti lo kete tongana ti Jéhovah na Jésus?

¹¹ Aye so e lingbi ti manda. Mbeni mokonzi ti sewa alingbi ti sara terê ti lo kete na alege mingi. Na tapande, lo yeke ku pëpe ti tene wali ti lo nga na amolenge ti lo asara ye kue tâ gï na lege ni. Tongana wali ti lo nga na amolenge ti lo ayeke fa apensé ti ala, lo yeke mä ni atâa ague nde na ti lo. Marley so ayeke na États-Unis atene: “Na ambeni ngoi, bango ndo ti mbi na koli ti mbi ayeke oko ape. Me mbi bâ so lo ne mbi ndali ti so lo yeke hunda mbi na bango ndo ti mbi nga lo yeke gbu li nzoni na ndö ni kozo si lo mû mbeni desizion.” Na ndö ni, mbeni koli so asara terê ti lo kete ayeke yeda na bê ti lo wani ti sara akua ti da même tongana azo ti ndo so lo yeke dä abâ akua ni so tongana kua ti awali. Ye  so alingbi ti duti mbeni kpale. Ngbanga ti nyen? Mbeni ita-wali so iri ti lo ayeke Rachel atene: “Na ndo so mbi yeke dä kozo, tongana mbeni koli asukula sembe wala lo sukula yâ ti da, avoizin nga na afami ti lo ayeke tene lo yeke ‘buba koli.’ Ala yeke pensé so wali ti lo la akomande lo.” Tongana gbâ ti azo ti ndo so mo yeke dä ayeke na pensé so, girisa ape so Jésus asukula lani gere ti adisciple ti lo atâa so azo abâ ni lani tongana kua ti ngbâa. Mbeni nzoni mokonzi ti sewa aye pëpe ti sara si azo apensé so lo yeke ngangu wala lo yeke kota mingi. Lo ye ti sara si wali ti lo nga na amolenge ti lo aduti nzoni. Nde na sarango terê kete, mbeni sarango ye wa la a yeke kota ye ti tene mbeni nzoni mokonzi ti sewa aduti na ni?

12. Aye wa la ndoye apusu Jéhovah na Jésus ti sara?

¹² Ndoye. Aye kue so Jéhovah asara, ndoye la apusu lo ti sara ni (1 Jean 4:7, 8). So lo ndoye e, lo mû na e aye so e bezoin ni na lege ti yingo grâce na Mbeti ti lo Bible nga na bungbi ti lo. Lo mû maboko na e ti hinga so lo yeke bâ lege ti e na lege so lo tene na e so lo ndoye e. Ka ti abezoin ti e na lege ti mitele? Jéhovah “amû aye kue mingi mingi na e si e wara ngia dä.” (1 Tim. 6:17). Tongana e sara afaute, lo yeke kiri na e na nzoni lege, me lo yeke ngbâ ti ndoye e. Ndoye apusu Jéhovah ti leke si a futa ye ti zi e. Jésus nga andoye e mingi la lo mû fini ti lo ndali ti e (Jean 3:16; 15:13). Ye oko alingbi pëpe ti kanga lege na Jéhovah na Jésus ti ndoye azo so ayeke be-ta-zo.—Jean 13:1; aRom. 8:35, 38, 39.

13. Ngbanga ti nyen la a yeke kota ye ti tene mbeni mokonzi ti sewa andoye azo ti sewa ti lo? (Bâ nga encadré “ Tongana nyen la mbeni koli so amû wali fini fini alingbi ti sara si wali ti lo ane lo?”)

¹³ Aye so e lingbi ti manda. Aye kue so mbeni mokonzi ti sewa asara, ndoye la adoit ti pusu lo ti sara ni. Ngbanga ti nyen la a yeke kota ye mingi? Bazengele Jean atene: “Zo so andoye ita ti lo [wala sewa ti lo] pëpe, ita ti lo so lo bâ lo, lo lingbi pëpe ti ndoye Nzapa so lo bâ lo pëpe.” (1 Jean 4:11, 20). Mbeni koli so aye azo ti sewa ti lo nga so aye ti mû tapande ti Jéhovah na Jésus ayeke mû maboko na azo ti sewa ti lo ti duti na nzoni songo na Jéhovah, ti bâ so ala yeke nzoni nga lo yeke mû na ala aye so ala bezoin ni  (1 Tim. 5:8). Lo yeke fa ye na amolenge ti lo nga lo yeke kiri na ala na nzoni lege. Lo yeke ngbâ nga lakue ti bâ si adesizion so lo mû amû gonda na Jéhovah nga aga na anzoni ye na azo ti sewa ti lo. Zia e bâ aye so oko na oko, nga zia e bâ tongana nyen la mbeni mokonzi ti sewa alingbi ti mû tapande ti Jéhovah na Jésus dä.

14. Tongana nyen la mbeni mokonzi ti sewa ayeke mû maboko na azo ti sewa ti lo ti duti na nzoni songo na Jéhovah?

¹⁴ Lo yeke mû maboko na azo ti sewa ti lo ti duti na nzoni songo na Jéhovah. Jésus afa so lo sara ye tongana babâ ti lo ndali ti so lo ye lani ti mû maboko na adisciple ti lo ti duti na kpengba mabe (Mat. 5:3, 6; Marc 6:34). Legeoko nga, kozo ye so ayeke kota mingi na mbeni mokonzi ti sewa ayeke ti mû maboko na azo ti sewa ti lo ti duti na nzoni songo na Jéhovah (Deut. 6:6-9). Lo yeke sara ni na lege so lo yeke sara kue ti tene lo na azo ti sewa ti lo adiko Bible nga amanda ni, ague na abungbi, afa nzoni tënë, alë songo ti kamarade na Jéhovah nga angbâ ti duti akamarade ti Jéhovah.

15. Tongana nyen la mbeni mokonzi ti sewa alingbi ti mû maboko na azo ti sewa ti lo ti bâ so ala yeke nzoni?

¹⁵ Lo yeke mû maboko na azo ti sewa ti lo ti bâ so ala yeke nzoni. Jéhovah atene lani polele na Jésus so lo ye lo (Mat. 3:17). Fani mingi, Jésus afa na adisciple ti lo so lo ye ala na lege ti aye so lo sara nga na atënë ti lo. Adisciple ni nga afa na lo so ala ye lo (Jean 15:9, 12, 13; 21:16). Mbeni mokonzi ti sewa alingbi ti fa na wali ti lo nga na amolenge ti lo so lo ye ala na lege ti aye so lo sara, na tapande lo na ala amanda Bible. A yeke nga nzoni lo tene na ala so lo ye ala nga lo bâ ala na nene ni, nga tongana lege ayeke dä lo gonda ala na lê ti azo.—aProv. 31:28, 29.

16. Mbeni ye wa la a lingbi mbeni mokonzi ti sewa asara? Nyen la a lingbi lo sara hange na ni?

¹⁶ Lo yeke mû na azo ti sewa ti lo aye so ala bezoin ni. Jéhovah asara lani kue ti tene azo ti Israël awara aye so ala bezoin ni même na ngoi so lo yeke punir lani ala ndali ti so ala mä yanga ti lo ape (Deut. 2:7; 29:5). Lo yeke mû nga na e laso aye so e bezoin ni (Mat. 6:31-33; 7:11). Jésus amû nga lani kobe na azo so amû peko ti lo (Mat. 14:17-20). Lo sava nga lani azo mingi so terê ti ala ason (Mat. 4:24). Ti zia ngia na bê ti Jéhovah, a lingbi mbeni mokonzi ti sewa amû na azo ti sewa ti lo aye so ala bezoin ni. Ye oko, a lingbi lo sara hange. A lingbi lo sara kua ahon ndö ni ape si akanga lege na lo ape ti mû maboko nzoni na azo ti sewa ti lo ti duti na nzoni songo na Jéhovah nga ti bâ so ala yeke nzoni.

17. Tongana nyen la Jéhovah na Jésus ayeke fa ye na e nga ayeke kiri na e na nzoni lege?

¹⁷ Lo yeke fa ye na azo ti sewa ti lo. Jéhovah ayeke fa ye na e nga lo yeke kiri na e na nzoni lege ndali ti so lo ye nzoni ti e (aHéb. 12:7-9). Legeoko tongana Babâ ti lo, Jésus ayeke fa ye na azo so ayeke na gbe ti komandema ti lo na ndoye (Jean 15:14, 15). Lo mû angangu wango  na azo, me lo sara nga ye na nzoni bê (Mat. 20:24-28). Lo hinga so e yeke mbilimbili-kue ape nga e yeke sara ka afaute.—Mat. 26:41.

18. Nyen la mbeni nzoni mokonzi ti sewa ayeke girisa ape?

¹⁸ Mbeni mokonzi ti sewa so asara ye tongana Jéhovah na Jésus ayeke girisa ape so azo ti sewa ti lo ayeke mbilimbili-kue ape. Lo yeke sara “ngonzo mingi” na terê ti wali ti lo nga na amolenge ti lo ape (aCol. 3:19). So lo hinga so lo kue lo yeke mbilimbili-kue ape, ti gue oko na mama-ndia so ayeke na aGalate 6:1, lo yeke gi ti kiri na ala na nzoni lege me lo yeke “sara ni na ngangu pëpe.” Tongana ti Jésus, lo hinga so nzoni lege ti fa ye na ala ayeke na lege ti tapande ti lo.—1 Pi. 2:21.

19-20. Na ngoi so mbeni mokonzi ti sewa ayeke mû adesizion, tongana nyen la lo lingbi ti sara ye tongana Jéhovah na Jésus?

¹⁹ Lo yeke mû adesizion gï ndali ti nzoni ti lo wani ape. Jéhovah amû adesizion so aga na aye ti nzoni na azo. Na tapande, lo créé aye kue so ayeke na fini ndali ti nzoni ti lo ape, me ti tene gigi anzere na e. Mbeni zo aforcé lani lo ape ti mû Molenge ti lo ti kui ndali ti asiokpari ti e. Lo mû lani desizion ti sara ni ndali ti nzoni ti e. Jésus nga amû lani adesizion ndali ti nzoni ti azo (aRom. 15:3). Na tapande, ahon ti tene lo wu terê ti lo na ngoi so lo fatigué lani mingi, lo fa ye na gbâ ti azo.—Marc 6:31-34.

²⁰ Mbeni nzoni mokonzi ti sewa ahinga so mbeni ye so ayeke ngangu mingi so lo doit ti sara ni ayeke ti mû anzoni desizion ndali ti azo ti sewa ti lo, na lo bâ ni tongana kete ye ape. Lo yeke gi pëpe ti mû adesizion sân mbeni nzoni raison wala ndali ti so terê ti lo anzere wala bê ti lo ason. Me lo yeke zia si Jéhovah afa na lo tongana nyen ti mû anzoni desizion (aProv. 2:6, 7). * Tongana lo sara tongaso, lo yeke pensé na nzoni ti lo wani ape me na nzoni ti azo ti sewa ti lo.—aPhil. 2:4.

21. Nyen la e yeke bâ na yâ ti article ti peko?

²¹ Jéhovah amû mbeni ngangu kua na amokonzi ti sewa, nga ala yeke na tënë ti kiri na ni na lo ndali ti fason so ala yeke sara na kua ni. Me tongana mbeni koli ti wali asara ngangu ti sara ye tongana Jéhovah na Jésus, lo yeke duti mbeni nzoni mokonzi ti sewa. Nga tongana wali ti lo asara akua so lo yeke na ni na yâ ti sewa, mariage ti ala ayeke duti na ngia. A yeke nzoni mbeni wali abâ komandema ti koli ti lo tongana nyen? Akpale wa la lo lingbi ti wara? Article ti peko ayeke kiri tënë na ahunda so.