1, 2. (a) Nyen la Jésus ahunda na yâ ti ndangba sambela so lo na abazengele ti lo asara? (b) Peut-être nyen la asara si Jésus apensé na ndö ti beoko?

JÉSUS apensé mingi na ndö ti beoko na ngoi ti ndangba kobe so lo na abazengele ti lo ate. Na ngoi so lo na ala asambela, lo tene so lo ye ti tene adisciple ti lo aduti oko gï tongana ti so lo na Babâ ti lo ayeke oko. (Diko Jean 17:20, 21.) Dutingo beoko ti ala ayeke fa na azo polele so Jéhovah la atokua Jésus na sese ti sara ye so bê ti lo aye. Ndoye ayeke duti mbeni ye so afa so ala yeke atâ disciple ti Jésus na ndoye ni ayeke sara si ala duti beoko.​—Jean 13:34, 35.

² A yeke na lege ni so Jésus asara tënë mingi na ndö ti beoko. Lo bâ lani so abazengele ti lo ayeke beoko kue ape wala ala mä terê kue ape, na tapande na ngoi ti ndangba kobe so lo na ala ate. Tongana ti so asi kozo, abazengele ti lo apapa “ti hinga zo wa la na popo ti ala a bâ lo tongana zo so ayeke kota ahon atanga ni  kue.” (Luc 22:24-27; Marc 9:33, 34). Mbeni lâ, Jacques na Jean ahunda na Jésus ti zia ala na kota ndo na terê ti lo na yâ ti Royaume ti lo.​—Marc 10:35-40.

3. Aye wa la peut-être asara si adisciple ti Christ ayeke beoko kue ape? Ahundango ndo wa la e yeke kiri tënë na ni?

³ Ye oko, nzara ti dutingo na kota ndo ayeke gï pëpe oko ye so asara si adisciple ti Christ aduti beoko pëpe. Azo ti ngoi ti Jésus ayeke beoko ape ndali ti songo bê nga na kengo zo. Adisciple ti Jésus abezoin lani ti hon ndö ti abibe so. Na yâ ti article so, e yeke kiri tënë na ahundango ndo so: Jésus asara ti lo ye lani tongana nyen atâa so kengo zo amû ndo na ngoi ti lo? Tongana nyen la lo mû lani maboko na adisciple ti lo ti sara kangbi na popo ti azo ape nga ti duti biani beoko? Fango ye ti lo ayeke mû maboko na e tongana nyen ti ngbâ ti duti beoko?

4. Fa ambeni tapande ti kengo zo so a ke na Jésus.

⁴ Azo ake même Jésus lani. Na ngoi so Philippe atene na Nathanaël so lo wara Messie, Nathanaël atene: “Mbeni nzoni ye alingbi ti sigi na Nazareth so?” (Jean 1:46). Âmanke, Nathanaël ahinga prophétie so ayeke na Michée 5:2 nga lo bâ so Nazareth ayeke kete mingi na a lingbi ti duti gbata ti Messie ape. Legeoko nga, akota zo ti Judée ake lani Jésus ndali ti so lo yeke zo ti Galilée (Jean 7:52). Azo ti Judée mingi abâ azo ti Galilée tongana ambumbuse zo. Ambeni Juif agi lani ti zonga Jésus na iringo lo zo ti Samarie (Jean 8:48). Mara ti azo ti Samarie nga na bungbi ti nzapa ti ala ayeke lani nde na ti aJuif. Azo ti Judée nga na azo ti Galilée ane lani azo ti Samarie mingi ape na ala yeke kpe ala kpengo.​—Jean 4:9.

5. Azo ake lani adisciple ti Jésus ngbanga ti nyen?

⁵ Legeoko nga, amokonzi ti aJuif abâ adisciple ti Jésus tongana ambumbuse zo. A-Farizien azia ala na popo ti “azo so a deba ala awe.” (Jean 7:47-49). Ala bâ azo kue so ague na ekole ti gango Rabbin ape tongana ambumbuse zo nga tongana asenge zo. (Kus. 4:13, kete tënë na gbe ni.) Azo ake lani Jésus na adisciple ti lo ndali ti so azo ni asara baba ti bungbi ti nzapa ti ala, ti kota ndo ti ala nga na ti mara ti ala. Aye so asara nga ngangu na ndö ti adisciple ti Jésus nga na bango ndo ti ala na ndö ti azo. Ti tene ala duti beoko a lingbi ala changé fason so ala yeke pensé na ni.

6. Mû ambeni tapande ti fa tongana nyen la kengo zo alingbi ti ndu e.

⁶ Na yâ ti dunia so e yeke dä laso kengo zo ayeke dä mingi. Azo alingbi ti ke e, wala e wani e lingbi ti ke azo. Mbeni ita-wali so ayeke fadeso pionnier na Australie atene: “Mbi kiri mbi ke amunzu ngangu na ngoi so mbi zia li ti mbi gï na ndö ti aye ti kirikiri so a sara na a-Aborigène ândö nga laso. Aye so asara na mbi na lege ni ape asara nga si mbi ke ala.” Mbeni ita-koli na Canada afa bango ndo so lo yeke na ni ândö, lo tene: “Mbi pensé lani so azo so ayeke tene Français ayeke kota ahon azo kue.” Lo tene so ye so asara si lo ke azo so atene Anglais.

7. Jésus asara ti lo ye lani tongana nyen atâa so kengo zo amû ndo na ngoi ti lo?

⁷ Tongana ti ngoi ti Jésus, laso fani mingi abibe ti kengo zo ayeke maï ngangu na bê ti zo na a yeke ngangu ti zi ni. Jésus asara ti lo ye tongana nyen? Kozoni, lo ke zo ape, na lo sara kangbi oko ape na popo ti azo. Lo fa lani tënë na azo ti mosoro nga na awayere, na aFarizien nga na azo ti Samarie, lo fa tënë même na azo ti rongo nginza ti impôt nga na awasiokpari. Use ni, na lege ti fango ye ti Jésus nga na tapande ti lo, lo fa na adisciple ti lo so a lingbi ala duti na sioni bango ndo na ndö ti azo ape nga ala ke azo ape.

8. Kpengba mama-ndia wa la asara si aChrétien ayeke beoko? Fa ngbanga ti nyen la mo tene tongaso.

⁸ Jésus afa na adisciple ti lo mbeni kpengba mama-ndia so ayeke na gunda ti beoko ti e. Lo tene: “Ala kue ayeke aita.” (Diko Matthieu 23:8, 9.) Biani, mbeni ye so asara si e yeke “aita” ayeke so e kue e yeke amolenge ti Adam (Kus. 17:26). Me ambeni ye ni mingi ayeke dä. Jésus afa so adisciple ti lo ayeke aita ndali ti so ala kue ayeda so Jéhovah ayeke Babâ ti ala ti yayu (Mat. 12:50). Nga, ala ga amembre ti mbeni kota sewa na lege ti yingo so ndoye nga na mabe asara si ala yeke beoko. Ni la na yâ ti alettre so abazengele asû, fani mingi ala tene amba ti ala adisciple ayeke “aita” ti ala.​—aRom. 1:13; 1 Pi. 2:17; 1 Jean 3:13.

9, 10. (a) Ngbanga ti nyen la aJuif ayeke lani na raison ape ti sara baba ti mara ti ala? (b) Tongana nyen la Jésus afa ye so zo alingbi ti sara ti hon ndö ti kengo zo ndali ti mara ti lo? (Bâ foto so ayeke na tongo nda ti article so.)

⁹ Na peko ti so Jésus afa polele so a lingbi e bâ amba ti e tongana aita ti e, lo sara tënë mingi na ndö ti sarango terê kete. (Diko Matthieu 23:11, 12.) Tongana ti so e tene fade, baba so ayeke na lege ni ape asara lani si abazengele ayeke beoko ape. Nga na ngoi ti Jésus azo asara baba mingi ndali ti mara ti ala. A-Juif mingi amä na bê so ala yeke nzoni ahon tanga ti azo kue ndali ti so ala yeke amolenge ti Abraham. Me Jean Baptiste atene na ala: “Nzapa alingbi ti mû atênë so ti sara si aga amolenge ti Abraham.”​—Luc 3:8.

¹⁰ Jésus ake tënë ti sarango baba ti mara. Lo fa ni polele na ngoi so mbeni scribe ahunda lo, atene: “Zo wa si ayeke biani mba ti mbi ni?” Na yâ ti kiringo tënë ti Jésus na hunda so, lo fa mbeni toli so na yâ ni mbeni zo ti Samarie, so na nzoni bê, abâ lege ti mbeni Juif so ayeke voyagé so azo ti nzi apika lo. A-Juif so ayeke hon na lege asara sanka ti koli so awara kpale so, me zo ti Samarie ni abâ ti lo mawa ti koli ni. Jésus ahunzi tënë ti lo ni na tenengo na scribe ni ti sara ye tongana zo ti Samarie so (Luc 10:25-37). Jésus afa so zo ti Samarie alingbi ti fa na aJuif tongana nyen ti ye azo kue.

11. Ngbanga ti nyen la a lingbi adisciple ti Jésus asara kangbi na popo ti azo ape? Lo mû lani maboko na ala tongana nyen ti hinga ni?

¹¹ Ti tene adisciple ti Jésus asara kua so lo mû na ala, a lingbi ala hon ndö ti baba nga na kengo zo. Kozo ti monté na yayu, lo mû na ala kua ti fango tënë na azo “na yâ ti Judée kue nga na Samarie, nga juska na ambage ti sese so ayeke tâ yongoro.” (Kus. 1:8). Jésus aleke lani ala kozoni ti sara kota kua so na lege so lo gboto lê ti ala na ndö ti anzoni sarango ye ti awande. Lo gonda mbeni turugu ti kota kamba ti kodro-wande ndali ti kpengba mabe ti lo (Mat. 8:5-10). Jésus afa tongana nyen la na kodro ti lo na Nazareth, Jéhovah amû maboko na awande, na tapande wali-mua ti Phénicie na kodro ti Zaréphath nga na Naaman zo ti buruma ti kodro ti Syrie (Luc 4:25-27). Jésus afa nga lani tënë na mbeni wali ti Samarie na lo sara même lango use na yâ ti mbeni kete gbata ti Samarie ndali ti so azo ni aye ti mä tënë ti lo.​—Jean 4:21-24, 40.

12, 13. (a) Abazengele asara ye lani tongana nyen na ngoi so Jésus afa ye na mbeni wali ti Samarie? (Bâ foto so ayeke na tongo nda ti article so.) (b) Nyen la afa so Jacques na Jean amä lani kue ape yâ ti ye so Jésus agi ti fa na ala?

¹² A yeke lani kete ye na abazengele ape ti hon ndö ti kengo zo. Li ti ala akpe ti bâ so Jésus ayeda ti fa ye na mbeni wali ti Samarie (Jean 4:9, 27). Akota zo ti nzapa ti aJuif  ayeke sara tënë lani na mbeni wali na lê ti azo ape, na kite ayeke dä ape so ala lingbi pëpe ti sara tënë na mbeni wali ti Samarie so ayeke pëpe na nzoni sarango ye. Abazengele awa Jésus ti te ye. Me kiringo tënë ti lo afa so lisoro so lo yeke sara na wali ni na ndö ti aye ti yingo agbu bê ti lo mingi asara si lo bâ so tengo ye ayeke kota ye ape. Fango tënë, même na mbeni wali ti Samarie, ayeke lani ye so Babâ ti lo aye, na a yeke lani tongana kobe ti Jésus.​—Jean 4:31-34.

¹³ Jacques na Jean amä lani yâ ti ye so lo ye ti fa na ala so ape. Na ngoi so Jésus na adisciple ti lo ayeke hon lani na yâ ti kodro ti Samarie, adisciple ni agi ndo na yâ ti mbeni kete kodro ti Samarie ni ti tene ala lango dä. Azo ti Samarie ake ti yamba ala, ni la ngonzo asara Jacques na Jean na ala hunda Jésus wala lo ye ti tene ala iri wâ ti yayu ti tene agbi kete kodro ni. Jésus asuku na ala ngangu (Luc 9:51-56). Peut-être Jacques na Jean ayeke sara lani ngonzo tongaso ape tongana ye so apassé fade na mbeni ndo na kodro ti ala na Galilée. Peut-être kengo zo la asara si ala sara ngonzo. Ambeni ngoi na pekoni, na ngoi so Jean ayeke fa tënë lani na azo ti Samarie na ala mingi amä lo, peut-être kamene asara lo ndali ti ye so lo sara kozo so.​—Kus. 8:14, 25.

14. A leke mbeni kpale so peut-être alondo ndali ti yanga ti kodro tongana nyen?

¹⁴ Kete na pekoni, na Pentecôte ti ngu 33, mbeni kpale ti mara alondo. Na ngoi ti kangbingo kobe na awali-mua so ye ti ala ayeke dä ape, a bâ nzoni pëpe lege ti awali-mua so ayeke tene Grec (Kus. 6:1). Peut-être kengo zo ndali ti yanga ti kodro ti lo la asara si kpale ni alondo. Abazengele aleke kpale ni hio na lege so ala zia aita-koli so alingbi ti kangbi kobe ni. Iri ti aita-koli so kue ayeke na Grec. Ye so adë peut-être bê ti awali-mua so bê ti ala ason lani.

15. Tongana nyen la Pierre amanda ti sara kangbi pëpe na popo ti azo kue? (Bâ foto so ayeke na tongo nda ti article so.)

¹⁵ Na ngu 36, kua ti sarango adisciple amû yâ ti akodro mingi. Bazengele Pierre ayeke sara songo lani gï na aJuif. Me na peko ti so Nzapa afa polele so a lingbi aChrétien asara kangbi na popo ti azo ape, Pierre afa tënë na Corneille, mbeni turugu ti Rome. (Diko Kusala 10:28, 34, 35.) Na pekoni, Pierre ate kobe na aChrétien so ayeke aGentil. Me ambeni ngu na pekoni, lo ke ti te kobe na aChrétien so ayeke aJuif pëpe na gbata ti Antioche (aGal. 2:11-14). Paul akiri na Pierre na nzoni lege na lo yeda na ni. Na ngoi so Pierre asû kozo lettre ti lo na aJuif nga na aGentil so ayeke aChrétien na Asie Mineure, lo fa so a yeke kota ye ti ndoye sewa ti e ti aita kue.​—1 Pi. 1:1; 2:17.

16. A hinga lani akozo Chrétien na nyen?

¹⁶ A yeke polele so, na lege ti tapande ti Jésus, abazengele amanda ti ndoye “azo nde nde kue”. (Jean 12:32; 1 Tim. 4:10). Atâa so a mû ngoi, ala changé fason so ala yeke bâ na azo. A hinga lani akozo Chrétien na ndoye so ala yeke na ni na popo ti ala. Na ngu 200 tongaso, Tertullien, mbeni wasungo mbeti, atene peko ti tënë so ambeni zo atene na ndö ti aChrétien, lo tene: “Ala ndoye terê na popo ti ala . . . Ala yeke même nduru ti kui ndali ti mba.” So akozo Chrétien ayü “fini zo” ala bâ so na lê ti Nzapa azo kue ayeke oko.​—aCol. 3:10, 11.

17. Tongana nyen la e lingbi ti zi abibe kue ti kengo zo na bê ti e? Fa ambeni tapande ni.

¹⁷ Laso, peut-être e nga kue ti zi kengo zo na bê ti e ayeke mû ngoi. Mbeni ita-wali na France afa tongana nyen la a yeke ngangu na lo ti sara ni. Lo tene: “Jéhovah afa na mbi ye so yengo zo aye ti tene, ye so mungo ye na zo aye ti tene nga ye so yengo azo nde nde kue aye ti tene. Me mbi ngbâ ti manda ti hon ndö ti kengo zo, na a yeke lakue kete ye ape. Ndani la mbi ngbâ ti sambela ndali ni.” Mbeni  ita-wali na Espagne ayeke nga na mara ti kpale so. Lo tene: “Na ambeni ngoi mbi yeke tiri na bibe ti kengo zo so mbi yeke na ni na mbage ti azo ti mbeni kete mara, na mingi ni mbi hon ndö ni. Me mbi hinga so a lingbi mbi ngbâ ti tiri na ni. Merci na Jéhovah, mbi yeke na ngia ti duti na yâ ti sewa so ayeke beoko.” E oko oko kue e lingbi ti bâ yâ ti asarango ye ti e nzoni. Ambeni bibe ti kengo zo ayeke na yâ ti bê ti e so a lingbi e zi ni tongana ti so aita-wali use so asara so?

18, 19. (a) Araison wa la e yeke na ni ti yamba azo kue? (b) E lingbi ti sara ni tongana nyen?

¹⁸ A yeke nzoni e girisa ape so na mbeni ngoi ândö e kue e yeke “awande,” so ti tene e yeke lani nduru na Nzapa ape (aÉph. 2:12). Me Jéhovah agboto e na mbage ti lo na “akamba ti ndoye.” (Os. 11:4; Jean 6:44). Nga Christ ayamba e. A yeke mo bâ mo tene lo zi na e yanga-da tongaso si e lingbi ti ga na yâ ti sewa ti Nzapa. (Diko aRomain 15:7.) Ndali ti so Jésus ayamba e na nzoni bê, atâa so e yeke mbilimbili-kue ape, a lingbi e pensé lâ oko ape ti ke mbeni zo.

¹⁹ So e yeke pusu nduru nduru na hunzingo ti asioni ye ti ngoi so, tënë ti kangbi nga na kengo zo ayeke gue na li ni mingi (aGal. 5:19-21; 2 Tim. 3:13). Me e so e yeke awakua ti Jéhovah, e gi ti duti na ndara so alondo na nduzu, so ayeke sara kangbi na popo ti azo ape nga so amaï siriri (Jacq. 3:17, 18). A nzere na e ti sara kamarade na azo ti ambeni kodro nde, ti yeda na fason ti sarango ye ti ala nga peut-être même ti manda yanga ti kodro ti ala. Tongana e sara tongaso, siriri ti e ayeke ga tongana kota ngu nga mbilimbili ti e ayeke duti tongana amapo ti ngu-ingo.​—És. 48:17, 18.

20. Tongana ndoye achangé bibe ti e nga na bê ti e, nyen la ayeke passé?

²⁰ Na ngoi so ita-wali ti Australie so amanda Bible, sioni kengo zo nga na batango zo na bê so ayeke na bê ti lo ahon yeke yeke. Ndoye achangé pensé ti lo nga na atënë ti bê ti lo. Ita-koli ti Canada so ayeke tene Français so atene fadeso ni bâ so fani mingi azo ake ambeni zo ndali ti so ala hinga ala ape. Lo manda so “ndo so a dü zo dä la ayeke sara si lo duti na anzoni sarango ye ape.” Lo sara mariage même na mbeni ita-wali so ayeke tene Anglais. Atapande so afa so ndoye asara si zo ahon ndö ti kengo zo. Ndoye abungbi e oko na mbeni kamba so alingbi ti fâ ape.​—aCol. 3:14.