1-2. (a) Ti gue oko na aÉphésien 6:16, ngbanga ti nyen la e bezoin mbeni “kota vala ti mabe”? (b) Ahunda wa la e yeke kiri tënë na ni?

MO YEKE na “kota vala ti mabe”? (Diko aÉphésien 6:16.) Kite ayeke dä ape so mo yeke na ni. Legeoko tongana ti mbeni kota vala so ayeke bata kota mbage ti terê ti zo, mabe ti mo ayeke bata mo si asioni ye ti dunia so, na tapande lango-sioni, sarango ye ti ngangu na zo nga na aye kue so ague nde na aye so Nzapa ahunda na e ti sara, asara sioni na mo ape.

² Ye oko, e yeke na “lâ ti nda ni,” nga aye ayeke ngbâ ti tara mabe ti e (2 Tim. 3:1). Tongana nyen la mo lingbi ti gi ti bâ vala ti mabe ti mo nzoni ti sara kue si angbâ ngangu? Nga, tongana nyen la mo lingbi ti ngbâ ti gbu vala ti mo ngangu? Zia e bâ akiringo tënë na ahunda so.

3. Nyen la aturugu ayeke sara lani na avala ti ala? Ngbanga ti nyen?

³ Ândö, mingi ni aturugu ayeke na avala so a zia poro ti nyama na terê ni kue. Aturugu ayeke sara mafuta na terê ti avala ti ala ti bata poro ti nyama so ayeke na terê ni nga ti tene rouille agbu pëpe mbage so ayeke na wen. Tongana mbeni turugu abâ so mbeni ye abuba na terê ti vala ti lo, lo yeke sara kue ti tene a leke ni tongaso si lo duti nduru ndali ti bira ti peko. Tapande so abâ mabe ti mo tongana nyen?

4. A lingbi mo gi ti bâ vala ti mabe ti mo nzoni ngbanga ti nyen? Mo doit ti sara ni tongana nyen?

⁴ Legeoko tongana ti aturugu ti ândö, mo doit lakue ti gi ti bâ vala ti mabe ti mo nzoni nga ti bâ lege ni, tongaso si mo yeke  lakue nduru ti sara bira. So e yeke aChrétien, e yeke tiri bira ti yingo, nga na popo ti awato ti e a yeke wara asioni yingo (aÉph. 6:10-12). Zo oko alingbi ti bâ lege ti vala ti mabe ti mo na mo ape. Tongana nyen la mo lingbi ti hinga biani so mo yeke nduru ti gbu lê ni na lê ti atara? Kozoni, a lingbi mo sambela Nzapa ti mû maboko na mo. Na pekoni, a lingbi mo sara kua na Bible ti mû maboko na mo ti bâ mo wani tongana ti so Nzapa ayeke bâ mo (aHéb. 4:12). Bible atene: “Zia bê ti mo kue na ndö ti Jéhovah; zia bê ti mo pëpe na ndö ti hingango ndo ti mo wani.” (aProv. 3:5, 6). Fadeso, gbu li na ndö ti mbeni kpale so mo wara ade ti ninga ape nga na ye so mo sara ti leke ni. Na tapande, mo wara lani mbeni ngangu kpale ti nginza? Zendo ti Jéhovah so ayeke na aHébreu 13:5, so atene: “Mbi yeke zia ande mo lâ oko pëpe nga mbi yeke girisa mo lâ oko pëpe”, aga lani na li ti mo? Zendo so asara lani si mo yeke na confiance so Jéhovah ayeke mû maboko na mo? Tongana mo sara lani tongaso, a fa so mo ngbâ ti bata vala ti mabe ti mo nzoni.

5. Na ngoi so mo yeke gi ti bâ wala mabe ti mo ayeke tongana nyen, nyen la peut-être mo peut ti bâ?

⁵ Peut-être li ti mo ayeke kpe na ye so mo wara na ngoi so mo yeke gi ti bâ nzoni wala mabe ti mo ayeke tongana nyen. Peut-être mo yeke bâ ambeni ye so mabe ti mo awoko dä teti angoi mingi me so mo hinga ni ape. Na tapande, mo yeke bâ peut-être so mabe ti mo awoko ndali ti gingo bê ahon ndö ni, amvene so azo atene na ndö ti e nga ndali ti so mo découragé. Tongana ye so asi na mo, tongana nyen la mo lingbi ti bata mabe ti mo si ambeni ye awoko ni ape?

6. Ambeni gingo bê wa la ayeke nzoni?

⁶ Ambeni gingo bê ayeke nzoni. Na tapande, a yeke na lege ni ti gi bê ti e na ndö ti fason so e yeke zia ngia na bê ti Jéhovah na Jésus (1 aCor. 7:32). Tongana e sara mbeni kota siokpari, e yeke gi bê ti e na ndö ti ye so e lingbi ti sara ti kiri ti leke songo ti e na Nzapa (Ps. 38:18). E yeke gi nga bê ti e na ndö ti ziango ngia na bê ti wali wala koli ti e nga na nzoni duti ti azo ti sewa ti e nga na amba ti e aChrétien.—1 aCor. 7:33; 2 aCor. 11:28.

7. Ti gue oko na aProverbe 29:25, ngbanga ti nyen la e bezoin ti sara mbeto ti zo ape?

⁷ Me gingo bê ahon ndö ni alingbi ti woko mabe ti e. Na tapande, peut-être e yeke gi bê ti e lakue na ndö ti warango kobe nga na bongo (Mat. 6:31, 32). Ti kaï gingo bê ni, peut-être e yeke zia li ti e na ndö ti gingo ti wara aye ti sese. E lingbi même ti maï ndoye ti nginza. Tongana e zia si ndoye ti nginza amaï na yâ ti bê ti e, mabe ti e na Jéhovah ayeke woko nga songo ti e na lo ayeke buba (Marc 4:19; 1 Tim. 6:10). Wala peut-être e lingbi ti komanse ti gi bê ti e mingi na ndö ti ye so azo apensé na ndö ti e. Tongaso, e lingbi ti sara mbeto mingi ti tene azo ahe e wala asara ye ti ngangu na e ahon ti sara mbeto ti zia vundu na bê ti Jéhovah. Ti bata terê ti e si e sara mbeto ti zo ape, a lingbi e voro yanga na Jéhovah ti mû na e mabe nga na courage so e bezoin ni ti gbu lê ni na yâ ti kpale ni.—Diko aProverbe 29:25; Luc 17:5.

8. A lingbi e sara ye tongana nyen tongana mbeni zo atene na e amvene ti a-apostat?

⁸ Satan, “babâ ti mvene”, ayeke sara kua na azo so lo komande na ndö ti ala ti sara si amvene na ndö ti Jéhovah nga na aita ti e amû ndo (Jean 8:44). Na tapande, a-apostat ayeke sigi na amvene nga ala yeke ba yâ ti ambeni tënë so ayeke tâ tënë na ndö ti bungbi ti Jéhovah na ndö ti asite Internet nga na lege ti aye tongana télé, radio nga na ambeti-sango. Amvene so ayeke ambeni “wâ ti akokora”  ti Satan (aÉph. 6:16). Nyen la a lingbi e sara tongana mbeni zo akomanse ti sara tënë na e na ndö ti amvene ti apostat so? A lingbi e ke ti mä ni. Ngbanga ti nyen? Ngbanga ti so e yeke na mabe na Jéhovah nga e yeke na confiance na aita ti e. Ti tâ tënë ni, e yeke kpe aye kue so alingbi ti sara si e sara lisoro na a-apostat. E yeke zia pëpe si mbeni zo, mbeni ye wala même nzara ti hinga ye so ala yeke tene, asara si e mä ala wala e papa na ala.

9. Tongana e découragé alingbi ti sara nyen na e?

⁹ Tongana e découragé alingbi ti woko mabe ti e. E lingbi pëpe ti sara sanka ti akpale ti e. Ti tâ tënë ni, tongana e sara tongaso andâ e yeke sara pëpe ye so e doit ti sara. Na ndö ni, na ambeni ngoi, e lingbi ti bâ so e découragé. Me e doit ti pensé gï lakue na ndö ti akpale ti e ape. Tongana e sara tongaso, e lingbi ti girisa na ndö ti anzoni ye so Jéhovah amû zendo ni na e (Apoc. 21:3, 4). Tongana e découragé alingbi ti sara si ngangu ahunzi na e nga e zia ti sara na Jéhovah (aProv. 24:10). Me ye tongaso adoit ti si na e ape.

10. Nyen la e manda na lege ti lettre so mbeni ita-wali asû?

¹⁰ Bâ tongana nyen la mbeni ita-wali na États-Unis angbâ ti duti na mabe na ngoi so lo yeke bâ lege ti koli ti lo so terê ti lo ason ngangu. Na yâ ti mbeni lettre so lo tokua na kota ndokua ti e, lo tene: “Na ambeni ngoi, dutingo ti e ayeke tâ ngangu nga asara si e découragé, me e yeke na mbeni kpengba beku. Mbi kiri singila mingi ndali ti aye kue so Jéhovah amû na e ti kpengba e nga na mabe ti e. E yeke biani na bezoin ti awango nga na dengo bê so. A mû maboko na e ti ngbâ ti sara na Jéhovah nga ti gbu ngangu na yâ ti akpale so Satan aga na ni na e.” Na lege ti tënë ti ita-wali so, e manda so tongana e découragé e lingbi ti hon ndö ni. Na lege wa? Bâ akpale so mo wara tongana aye so Satan asara kua na ni ti tara mo. Duti na confiance so Jéhovah ayeke dë bê ti mo. Nga, bâ na nene ni akobe ti yingo so lo mû na mo.

11. Ti bâ wala mabe ti e akpengba, ahunda wa la e doit ti hunda terê ti e na ni?

¹¹ Mo bâ so mo bezoin ti kpengba mabe ti mo ahon ti kozo? Na yâ ti anze so ahon, mo  wara lege ti kpe ti gi bê ti mo ahon ndö ni? Mo ke ti mä a-apostat nga ti papa na ala na ndö ti amvene so ala yeke sara si amû ndo? Mo wara lege ti gbu ngangu na yâ ti mbeni ye so aye ti découragé mo? Tongana a yeke tongaso, andâ mabe ti mo akpengba. Me e doit ti ngbâ ti sara hange ndali ti so Satan ayeke na ambeni ye ti bira nde so lo yeke gi ti sara na bira na e. Zia e bâ fadeso mbeni oko.

12. Nyen la nzara ti warango gbâ ti aye ti sese alingbi ti sara na e?

¹² Nzara ti warango gbâ ti aye ti sese alingbi ti gboto lê ti e nga ti sara si e bâ lege ti vala ti mabe ti e ape. Bazengele Paul atene: “Mbeni zo so ayeke sara kua ti turugu ayeke bi terê ti lo pëpe na yâ ti dengo buze ti gigi so, tongaso si lo nzere na lê ti zo so amû lo na kua.” (2 Tim. 2:4). A mû lani lege pëpe na aturugu ti Rome ti dë buze. Nyen la alingbi ti si tongana mbeni turugu asara sanka ti ndia so?

13. Ngbanga ti nyen la mbeni turugu adoit ti dë buze ape?

¹³ Tara ti bâ ye so. Na ndapre, mbeni groupe ti aturugu amû ngoi ti tara terê ti ala na sarango kua na a-épée ti ala, me mbeni oko ayeke dä ape. Turugu ni so ayeke na ville lo yeke kä kobe na gara. Na lakui, aturugu ni amû ngoi ti bâ nzoni aye ti bira ti ala nga ala leke yanga ti a-épée ti ala. Me lo so ayeke kä ye so amû ngoi ti leke akobe so lo yeke kä na ndade ni. Ye oko, na ndade ni na ndapre, gï gbagburu tongaso mbeni wato aga ti sara bira na ala. Na popo ti aturugu so aleke terê ti ala nga na lo so ayeke kä ye so, zo wa la ayeke nduru ti sara bira nga ti zia ngia na bê ti mokonzi ti ala? Tongana mo yeke na yâ ti bira ni, zo wa la mo ye ti tene lo luti na terê ti mo? Lo so aleke terê ti lo so wala lo so kango ye agboto lê ti lo so?

14. So e yeke aturugu ti Christ, nyen la ayeke kota ye mingi na lê ti e?

¹⁴ Legeoko tongana anzoni turugu, e yeke zia pëpe si mbeni ye agboto lê ti e na terê ti kota ye so e zia na gbele e so ayeke ti zia ngia na bê ti amokonzi ti e, Jéhovah na Christ. E bâ ziango ngia na bê ti ala tongana  ye so ayeke kota mingi ahon aye kue so e lingbi ti wara na yâ ti dunia ti Satan. E yeke sara kue ti wara ngoi nga na ngangu so e bezoin ni ti sara na Jéhovah nga ti bata vala ti mabe ti e nga na tanga ti aye ti bira ti e so alondo na Nzapa si angbâ nzoni.

15. Wango wa la Paul amû na e? Ngbanga ti nyen?

¹⁵ A lingbi lê ti e angbâ ti kpengba. Ngbanga ti nyen? Bazengele Paul awa e lo tene so “ala so aye gï ti ga azo ti mosoro” ayeke ‘hon yongoro na mabe.’ (1 Tim. 6:9, 10). Tënë “ahon yongoro” afa so tongana e gi ti wara aye ti sese so e yeke nga na bezoin ni ape alingbi ti gboto lê ti e. Na pekoni, e lingbi ti zia si “abuba nzara nde nde so asara sioni na [zo]” alï na yâ ti bê ti e. Ahon ti zia si asioni nzara so alï na yâ ti bê ti e, a lingbi e bâ ni tongana aye ti bira so alingbi ti sara sioni na e.

16. A lingbi mbaï so ayeke na Marc 10:17-22 apusu e ti gbu li na ndö ti ahunda wa?

¹⁶ Tara ti bâ so e yeke na nginza ti vo gbâ ti aye ti sese. Eskê a yeke sioni ti vo aye so e ye me so e yeke biani na bezoin ni ape? A yeke sioni ape. Me gbu li na ndö ti ahunda so: Même tongana e lingbi ti vo mbeni ye, eskê e yeke biani na ngoi nga na ngangu ti sara kua na ni nga ti bâ lege ni? Nga, eskê e yeke komanse peut-être ti ye mingi aye ti sese so e yeke na ni? Eskê yengo so e ye na aye ti sese  alingbi ti sara si e sara ye tongana maseka-koli so ake ti yeda na tisango ndo so Jésus atisa lo ti sara kua ti Nzapa mingi? (Diko Marc 10:17-22.) A yeke tâ nzoni mingi ti tene e duti na aye mingi ape na yâ ti fini ti e nga ti mû ngoi nga na ngangu ti e so ayeke aye ti ngangu ngere ti sara ye so bê ti Nzapa aye!

17. Nyen la a lingbi e girisa lâ oko ape?

¹⁷ A lingbi e girisa lâ oko ape so e yeke na yâ ti bira nga a lingbi e duti nduru ti sara bira ni lâ oko oko (Apoc. 12:17). Aita ti e alingbi ti yô vala ti mabe ti e ape. A lingbi e wani e ngbâ ti gbu ni ngangu.

18. Ngbanga ti nyen la aturugu ti ândö ayeke ngbâ lani ti gbu vala ti ala ngangu?

¹⁸ Ândö, a yeke ne mbeni turugu ndali ti so lo sara ye na mbeto ape na ngoi ti bira. Me kamene ayeke sara lo tongana lo kiri na kodro sân vala ti lo. Tacite, mbeni wasungo mbaï ti Rome, atene: “Ti tene mbeni turugu adö vala ti lo azia ayeke ye ti kamene mingi.” So ayeke mbeni raison so ndali ni aturugu ayeke sara kue ti ngbâ ti gbu vala ti ala ngangu.

19. Tongana nyen la e lingbi ti ngbâ ti gbu vala ti mabe ti e ngangu?

¹⁹ E yeke ngbâ ti gbu vala ti mabe ti e ngangu tongana lakue e gue na abungbi nga e fa na azo iri ti Jéhovah nga na Royaume ti lo (aHéb. 10:23-25). Na ndö ni, e yeke diko Bible lâ na lâ nga e yeke sambela Jéhovah ti mû maboko na e ti sara ye alingbi na aye so e diko (2 Tim. 3:16, 17). Tongaso, aye ti bira kue so Satan ayeke sara na bira na e ayeke sara sioni na e biani biani ape (És. 54:17). “Kota vala ti mabe” ti e ayeke bata e. Na mbeto ape, e na aita ti e e yeke sö benda na yâ ti bira so e yeke sara lâ na lâ. E yeke duti nga na pasa ti duti na mbage ti Jésus na ngoi so lo yeke sö benda na ndö ti Satan na azo ti lo.—Apoc. 17:14; 20:10.