‘Tambela mbilimbili na popo ti amara’

“I yekia azo kue. I ndoye aïta.”​—1 PIERRE 2:17.

A SALA fadeso angu mingi awe, mbeni watokua ti mbeti-sango na Amarillo ti Texas na Amerika asala vizite na a-église nde nde ti ndo ni, na lo sû tondo na ndo aye so lo bâ. Mbeni bungbi ti vorongo oko agboto lê ti lo ngangu. Lo tene: “Teti angu ota, mbi gue na akota bungbi so aTémoin ti Jéhovah ayeke sala ka ngu oko oko, na so atambela na Amarillo Civic Center. Tongana mbi lï na popo ti ala, mbi bâ zo oko pëpe so a nyon manga, so azi yanga ti mbeni ngbenda ti bière, wala so atene asioni tënë. Mbi bâ lâ oko pëpe na yâ fini ti mbi gbâ ti azo tongaso, so ayeke na saleté pëpe, so asala ye nzoni, so ayü bongo na lege ni, na so ayeke sala songo nzoni tongaso.” Fani mingi, ambeti-sango ayeke mû amara ti atënë tongaso na ndo aTémoin ti Jéhovah. Ngbanga ti nyen azo so akangbi pëpe mabe ti aTémoin ayeke gonda ka ala fani mingi?

² Mingi ni, a yeke gonda azo ti Nzapa teti nzoni tambela ti ala. Na ngoi so alege ti tambela ti azo mingi ayeke buba gi bubango, aTémoin ti Jéhovah abâ so a yeke kungba ti ala ti mû peko ti alege ti tambela so ayeke nzoni ahon, ti bâ so a yeke biani mbeni mbage ti vorongo ti ala. Ala hinga so aye so ala yeke sala ayeke ga na nzoni wala sioni na ndo iri ti Jéhovah nga na ndo ti aita ti ala Chrétien, na nzoni tambela ti ala ayeke mû gonda na tâ tënë so ala yeke fa (Jean 15:8; Tite 2:7, 8). Tongaso, zia e bâ tongana nyen si e lingbi ti tambela mbilimbili lakue na tongaso ti ngbâ ti mû mbage ti e si iri ti Jéhovah na ti aTémoin ti lo abuba pëpe, nga tongana nyen ti wara ye ti nzoni e mveni na salango tongaso.

Sewa ti aChrétien

³ Zia e bâ tambela ti e na yâ sewa. Na yâ  mbeni buku ti ala na ndo liberté ti lege ti vorongo (Die Neuen Inquisitoren: Religionsfreiheit und Glaubensneid), Gerhard Besier na Erwin K. Scheuch atene: “Ti [aTémoin ti Jéhovah], sewa ayeke tâ mbeni ye so a lingbi a bata ni nzoni.” Tënë so ayeke tâ tënë biani, na laso aye ti sioni mingi ayeke dä so a lingbi a bata sewa yongoro na ni. A yeke wara amolenge so “ake yanga ti mama na babâ ti ala”, nga akangba so “andoye asongo ti ala pëpe” wala so “akanga nzara ti tele ti ala pëpe”. (2 Timothée 3:2, 3). Asewa aga ando teti azo ti sala sioni na awali wala akoli ti ala, ababâ na mama ayeke sala ngangu na ndo amolenge ti ala wala ala yeke bata ala nzoni pëpe, nga amolenge asala kpengba-li, ala yeke bi tele ti ala na yâ nyongo mbangi nga na pitan, wala ala kpe yanga-da ti ala. Aye so kue ayeke lengo ti peko ti sioni ngangu so ‘yingo ti sese’ ayeke sala na ndo azo (aEphésien 2:1, 2). A yeke ti e ti bata azo ti sewa ti e si yingo so asala sioni na ndo ala pëpe. Tongana nyen? Na batango wango nga na fango lege so Jéhovah amû teti azo ti sewa.

⁴ Akoli na wali Chrétien so asala mariage ahinga so ala yeke na akungba na mbage ti mba na lege ti bibe, ti yingo nga na ti mitele (1 aCorinthien 7:3-5; aEphésien 5:21-23; 1 Pierre 3:7). Ababâ na mama so ayeke aChrétien ayeke na akota kungba so andu amolenge ti ala (aProverbe 22:6; 2 aCorinthien 12:14; aEphésien 6:4). Nga, tongana amolenge so ababâ na mama ti ala ayeke na yâ tâ tënë ayeke kono, ala manda so ala kue ayeke na akungba (aProverbe 1:8, 9; 23:22; aEphésien 6:1; 1 Timothée 5:3, 4, 8). Ti tene zo ayô kungba ti lo na yâ sewa a hunda na lo ti sala ngangu, ti mû bê ti lo kue na ni, nga ti lë bibe ti ndoye nga ti gbanzi ye na tele. Ye oko, tongana azo ti sewa ni kue ayô na lege ni akungba so Nzapa amû na ala, na nda ni fade ala yeke duti deba nzoni teti mba nga teti kongregation. Na mingi ahon, ala yeke mû gonda na Lingu ti sewa, Jéhovah Nzapa.​—Genèse 1:27, 28; aEphésien 3:15.

 Sewa ti aita Chrétien

⁵ Teti e yeke aChrétien, e nga kue e yeke na akungba na mbage ti aita ti e na yâ kongregation, nga mbilimbili, na mbage ti ala so ayeke ti ‘aita ti e kue so ayeke na sese’. (1 Pierre 5:9). Songo ti e na kongregation ayeke kota ye mingi teti seni ti e na lege ti yingo. Tongana e yeke bungbi na aita ti e aChrétien, e yeke kpengba na lege ti songo ti e na ala, nga e yeke wara nzoni na lege ti kobe ti yingo so ‘ngbâa be-ta-zo na ti ndara’ amû (Matthieu 24:45-47). Tongana e yeke na akpale, e lingbi ti gue na mbage ti aita ti e ti wara anzoni wango so aluti na ndo akpengba-ndia ti Mbeti ti Nzapa (aProverbe 17:17; Zo-ti-fa-tene 4:9; Jacques 5:13-18). Tongana e yeke na yâ ti bezoin, aita ti e ayeke zia e tongaso pëpe. So tâ ye ti deba nzoni biani teti e ti duti na yâ bungbi ti Nzapa!

⁶ Me e yeke na yâ ti kongregation pëpe gi ti wara ye; e yeke nga dä ti mû ye. Biani, Jésus atene: “Ngia ayeke na zo so amû ye, ahon ngia ti lo so akamata ye.” (Kusala 20:35). Bazengele Paul agboto lê na ndo bibe ti duti ndulu ti mû ye, tongana lo tene: “A lingbi e gbu tënë ti beku ti e ngangu si a yengi pëpe, teti Lo so aze e, Lo yeke Be-Ta-Zo. Na a lingbi e bi bê ti e na ambeni zo na popo ti e ti wa ala si ala ndoye azo, na ala sala kusala nzoni; a lingbi e zia ti bungbi pëpe, legeoko tongana ambeni zo asala, me e wa tele ti e na ambeni zo, na a lingbi i wa tele ti i mingi ahon teti i bâ so lâ ni aga ndulu.”​—aHébreu 10:23-25.

⁷ Na yâ kongregation, e yeke fa “tënë ti beku” ti e tongana e yeke kiri na tënë na ngoi ti abungbi wala e yeke mû mbage ti e na ambeni lege nde. Na mungo mbage tongaso, biani e yeke kpengba aita ti e. E yeke kpengba nga ala na lege ti lisoro so e yeke sala na ala kozoni si bungbi ato nda ni, nga na pekoni. A yeke mbeni ngoi so e lingbi ti kpengba ala so awoko, ti lungula vundu ti ala so bê ti ala asui, nga ti dë bê ti ala so ayeke na yâ kobela (1 aThessalonicien 5:14). Atâ Chrétien ayeke ndulu ti mû ye na alege so; ndani la si tongana azo mingi aga ti fani oko ni na abungbi ti e, bê ti ala apika na ndoye so ala yeke bâ na popo ti e.​—Psaume 37:21; Jean 15:12; 1 aCorinthien 14:25.

⁸ Ye oko, e yeke fa ndoye ti e gi pëpe na azo ti kongregation ti e. E yeke fa ni nga na bungbi ti aita ti e kue na ndo lê sese. Ndani la si, na tapande, na yâ ti aDa ti Royaume oko oko, a yeke wara aboîte ti a-offrande so a yeke mû teti lekengo na afini Da ti Royaume. Peut-être e yeke na yâ mbeni Da ti Royaume so ayeke nzoni, me e hinga nga so aita ti e saki mingi ti ambeni kodoro nde ayeke pëpe na mbeni nzoni ndo ti sala bungbi dä. Tongana e yeke mû nginza teti lekengo na afini Da ti Royaume, e yeke fa ndoye ti e teti mara ti azo tongaso, atâa so e hinga peut-être lê ti ala oko oko kue pëpe.

⁹ Ngbanga ti nyen aTémoin ti Jéhovah andoye tele na popo ti ala? Biani, Jésus amû lani yanga na ala ti sala tongaso (Jean 15:17). Nga, ndoye so ala yeke na ni na popo ti ala afa so yingo ti Nzapa ayeke sala kusala na ndo ala oko oko, nga na ndo bungbi ti ala kue. Ndoye ayeke mbeni “lengo ti Yingo”. (aGalate 5:22, 23). Tongana aTémoin ti Jéhovah amanda Bible, ague na abungbi, na asambela lakue Nzapa, ndoye ayeke ga mbeni mbage ti tele ti ala atâa so ala yeke na yâ mbeni sese so ‘ndoye ti azo mingi adë’.​—Matthieu 24:12.

Salango ye ti e na mbage ti sese so

¹⁰ Tongana Paul asala tënë ti ‘tënë ti beku ti e’, a dabe e na mbeni kungba nde so e yeke na ni. Tënë ti beku so andu kusala ti fango nzo tënë na ala so ade ti ga pëpe aita ti e na bungbi (Matthieu 24:14; 28:19, 20; aRomain 10:9, 10, 13-15). Kusala ti fango tënë so ayeke nga mbeni lege nde ti mû ye. Mungo mbage dä ahunda na zo ngoi, ngangu, lekengo tele, mandango ye nga na salango kusala na amosoro so zo ayeke na ni. Ye oko, Paul asû nga na mbeti:  “Mbi yeke wakuda ti aGrec na ti azo ti ngonda, ti awandara na ti azo so ahinga ye pëpe. Tongaso mbi yeke na nzara ti fa Tene-nzoni na i so i yeke na Rome nga.” (aRomain 1:14, 15). Legeoko na Paul, zia e gbanzi tele ti e pëpe tongana e yeke gi ti zi “kuda” so na li ti e.

¹¹ E yeke nga na ambeni kungba nde na mbage ti ala so ayeke pëpe aita ti e na yâ vorongo? Tâ tënë, e yeke na ni biani. E hinga biani so “sese so kue ayeke na tïtî wato-sioni.” (1 Jean 5:19). E hinga so Jésus atene na ndo adisciple ti lo: “Ala yeke ti sese so pëpe, legeoko tongana Mbi yeke ti sese so pëpe.” Ye oko, e yeke sala kusala na yâ sese so, e yeke gi kobe ti yanga ti e na yâ ni, na nga sese ayeke sala ambeni kusala teti e (Jean 17:11, 15, 16). Tongaso, e yeke na akungba ti yô ni na yâ sese so. Akungba ni ayeke so wa? Bazengele Pierre akiri tënë na hundango tënë so. Ngoi kete kozoni na futingo ti Jérusalem, lo sû mbeti na aChrétien ti Asie Mineure, na mbeni versê oko ti mbeti ti lo so amû maboko na e ti sala ye na lege ni na mbage ti sese so.

¹² Ti to nda ni, Pierre atene: “I so mbi ndoye i mingi, mbi hunda i tongana awande na azo ti lege, i ke nzara ti mitele so atiri bira na âme”. (1 Pierre 2:11). Na lege ti yingo, atâ Chrétien ayeke “awande na azo ti lege” teti lê ti ala ayeke mbilimbili na ndo beku ti fini ti lakue lakue so ala so a sa yingo na ndo ti ala ayeke wara na yayu, na ala so ayeke ti “ambeni ngasangbaga” ayeke wara ande na yâ paradis na sese (Jean 10:16; aPhilippien 3:20, 21; aHébreu 11:13; Apocalypse 7:9, 14-17). Me anzara ti mitele ni andu aye wa? A ndu aye tongana anzara ti wara mosoro mingi, ti wara kota ndo, ti sala pitan, nga na anzara so a fa pekoni tongana “salango bê”.​—aColossien 3:5; 1 Timothée 6:4, 9; 1 Jean 2:15, 16.

¹³ Biani mara ti anzara ti mitele tongaso ayeke ‘tiri bira na âme’ ti e. Ala yeke buba yeke yeke songo ti e na Nzapa na tongaso ala zia beku ti e ti Chrétien (so ti tene “âme”, wala fini, ti e) na yâ kpale. Na tapande, tongana e gi ti sala nzara ti aye ti pitan, e lingbi biani ti mû tele ti e tongana “sacrifice so ayeke na fini, na a yeke nzoni-kue, na a lingbi na lê ti Nzapa”? Tongana e tï na yâ ti gbanda ti tombango peko ti mosoro, e lingbi biani ti “gi royaume ti Nzapa na mbilimbili ti Lo kozoni”? (aRomain 12:1, 2; Matthieu 6:33; 1 Timothée 6:17-19). Lege ti nzoni ahon so ayeke ti mû tapande ti Moïse, ti vi peko ti e na aye ti sese so alingbi ti gboto lê ti e, na nga ti zia kusala ti Jéhovah na kozo ndo na yâ fini ti e (Matthieu 6:19, 20; aHébreu 11:24-26). Ye so ayeke kota ye mingi teti e ti tene e zia katikati na popo ti songo ti e na sese so.

“Tambela mbilimbili”

¹⁴ Mbeni kpengba-tene nde asigigi na yâ atënë so Pierre amû na pekoni; lo tene: “I tambela mbilimbili na popo ti aGentil, si tongana ala sala tënë ti ke i tongana azo ti sala sioni, ala lingbi mû gloire na Nzapa, na lâ ni so Lo ga ti bâ ala, teti ala bâ nzo kusala ti i awe.” (1 Pierre 2:12). Teti so e yeke aChrétien, e yeke tiri ti sala ye tâ na lege ni. Na ekole, e yeke sala kusala ngangu. Na place ti kua ti e, e yeke sala kusala na bê ti e kue, na salango ye ti e ayeke na lege ni, atâa patron ti e ayeke sala ambeni ye so e bâ ayeke na lege ni pëpe. Na yâ mbeni da so koli wala wali ni amä na bê pëpe, a yeke teti lo so ahinga tâ tënë ti sala tâ ngangu kue ti mû peko ti akpengba-ndia ti aChrétien. A yeke lakue senge ye pëpe, me e hinga so nzoni tambela ti e anzere na Jéhovah, na fani mingi a yeke sala nzoni na ndo ala so ayeke aTémoin pëpe.​—1 Pierre 2:18-20; 3:1.

¹⁵ A lingbi ti bâ nzoni lengo ti mbilimbili tambela ti aTémoin ti Jéhovah na yâ atënë so azo ayeke tene na ndo ala na so asigigi na yâ ambeti-sango na yâ angu so ahon. Na tapande, mbeti-sango Il Tempo ti Italie atene: “Azo so ayeke sala kua place oko na aTémoin ti Jéhovah ayeke fa  ala tongana azo so ayeke sala kua ti ala tâ na lege ni, na so agbu ngangu atënë ti mabe ti ala mo bâ mo tene atënë ti mabe ni aturne li ti ala; ye oko, ala lingbi na gonda teti nzoni tambela ti ala.” Mbeti-sango Herald ti Buenos Aires, na Argentine, atene: “A-Témoin ti Jéhovah afa na yâ angu so ahon, so ala yeke azo so aye kua, so asala akua ti ala gi na lege ni, so abuba nginza kirikiri pëpe, na so ayeke anzoni zo ti kodoro so akpe mbito ti Nzapa.” Wagingo nda ti ye ti Russie, Sergei Ivanenko, atene: “A hinga aTémoin ti Jéhovah na ndo sese kue tongana atâ zo ti batango ndia, na mbilimbili teti nzoni bango ndo so ala yeke na ni na mbage ti futango lampo kue.” Patron ti mbeni kota ndo, so aTémoin ti Jéhovah asala kusala na ni na Zimbabwe teti kota bungbi ti ala, atene: “Mbi bâ ambeni Témoin na rongo akugbe na sese, nga na sukulango yâ ti akabine. Ndo ni so ala zia na peko ti ala avuru ahon ti kozo. Amaseka ti ala ayeke sala ye tâ na lege ni biani. Mbi ye fade ti tene sese kue asisingo na aTémoin ti Jéhovah.”

A-Chrétien ayeke ndulu ti mä yanga

¹⁶ Pierre asala nga tënë na ndo songo ti e na ayanga-ti-komande ti sese. Lo tene: “I mä kpengba-tene kue ti azo teti iri ti Seigneur; tongana a yeke ti gbia so ahon ambeni zo kue na lege ti komande, wala ti agouverneur so lo to ala ti fâ ngbanga na azo so asala sioni, na ti kiri tënë ti merci na azo so asala nzoni. So ayeke ye so Nzapa aye: na lege ti salango nzoni, i lingbi kanga buba tënë ti azo so ahinga ye pëpe.” (1 Pierre 2:13-15). E kiri singila teti aye ti nzoni so e wara na lege ti yanga-ti-komande so amû andia, na atënë ti Pierre afa na e ti bata andia ti ala nga ti futa lampo ti e. Atâa so e hinga so ngangu ti ayanga-ti-komande ti se azo ti kengo ndia alondo na Nzapa, a yeke mbilimbili “teti Seigneur” si e yeke mä yanga ti ala. A yeke ye so bê ti Nzapa aye. Na ndo ni, e ye pëpe ti ga na zonga na ndo iri ti Jéhovah, teti so ndia ase e ndali ti sioye so e sala.​—aRomain 13:1, 4-7; Tite 3:1; 1 Pierre 3:17.

¹⁷ Mawa ni ayeke so ‘ambeni zo so ahinga ye pëpe’ na so ayeke na ngangu ti komande ayeke sala ngangu na ndo e wala ayeke kanga lege na e na yâ ambeni lege nde; na tapande ala yeke kangbi atënë mingi ti buba iri ti e. Ye oko, a si na ngoi so Jéhovah adiko, a yeke hinga lakue so atënë so ayeke gi mvene, na ye so ayeke kanga biani “buba tënë” ti ala. Gi tambela ti e ti Chrétien alingbi awe ti fa so e yeke tene tâ tënë. Ndani la si fani mingi, akota zo ti komande so asala kusala ti ala na lege ni ayeke kiri tënë ti merci na e, so ti tene ala gonda e na bango e tongana azo so asala nzoni.​—aRomain 13:3; Tite 2:7, 8.

Angbâa ti Nzapa

¹⁸ Fadeso, Pierre amû gbotongo mê so: “I duti tongana azo so awara liberté awe, me i sala pëpe si liberté ti i aga tongana kota bongo ti honde siobe, me i duti tongana angbâa ti Nzapa.” (1 Pierre 2:16; aGalate 5:13). Laso, hingango ye so e wara na ndo Bible azi e na gbe ti afango ye ti lege ti vorongo ti wataka (Jean 8:32). Na ndo ni, e yeke na liberté ti soro ye so bê ti e aye, tongana ti so e ye. Me e gi pëpe ti hon katikati ti liberté so e wara. Tongana e yeke soro akamarade ti e, bongo ti e, lege ti lekengo kuali ti e, aye ti ngia ti e, na même kobe na ye so e yeke nyon, e gi ti dabe e so atâ Chrétien ayeke angbâa ti Nzapa, na ala yeke gi ti nzere na ala mveni pëpe. E soro ti sala  na Jéhovah ahon ti duti ngbâa ti anzara ti mitele ti e mveni wala ti a-style wala asalango ye ti azo mingi ti sese so.​—aGalate 5:24; 2 Timothée 2:22; Tite 2:11, 12.

¹⁹ Pierre atene nga: “I yekia azo kue. I ndoye aita. I kpe mbito ti Nzapa. I yekia gbia.” (1 Pierre 2:17). Teti so Jéhovah Nzapa amû lege na azo ti wara ando ti komande nde nde, e yeke yekia azo so na lege so alingbi. Même e yeke sambela teti ala, ti tene e wara lege ti ngbâ ti sala kusala ti e na yâ siriri nga na mungo tele kue na Nzapa (1 Timothée 2:1-4). Me na oko ngoi ni so, e yeke “ndoye aita” ti e kue. E yeke sala ye lakue teti nzoni ti aita ti e Chrétien, me pëpe teti sioni ti ala.

²⁰ Na tapande, na ngoi so lani bira teti tënë ti mara asungba na yâ mbeni kodoro ti Afrika oko, aTémoin ti Jéhovah aduti tâ nde mingi teti tambela ti ala ti Chrétien. Mbeti-sango Reformierte Presse ti kodoro ti Suisse atene: “Na ngu 1995, Kota Bungbi so abâ lege ti adroit na Afrika . . . asigigi na atënë so afa so a-église kue amû mbage [na yâ bira ni], gi aTémoin ti Jéhovah oko si amû mbage ti ala dä pëpe.” Tongana tënë ti aye ti ngangu so asi na akodoro wande, aTémoin ti Jéhovah na Poto atokua hio kobe na yorö teti aita ti ala nga na ambeni zo nde so ayeke na yâ kodoro ti bira so (aGalate 6:10). Ala sala ye alingbi na atënë ti aProverbe 3:27: “Mo gbanzi nzoye pëpe na lo so alingbi na ni, tongana ye ni ayeke na tïtî mo ti sala na ni.”

²¹ Ye oko, mbeni kungba ayeke dä so ayeke kota ahon yekiango ndo so e yeke mû na mbeni yanga-ti-komande, na même kota ahon ndoye ti e teti aita ti e. A yeke nyen? Pierre atene: “I kpe mbito ti Nzapa.” E yeke na kungba mingi na mbage ti Jéhovah ahon ti ambeni zo kue. Na lege wa si tënë so ayeke tâ tënë biani? Nga tongana nyen e lingbi ti sala si akungba ti e na mbage ti Nzapa nga na mbage ti ayanga-ti-komande ti sese so ane pëpe gi mbage oko? Fade e yeke kiri tënë na ahundango tënë so na yâ article ti peko.

Mo dabe mo na ni?

• Akungba wa aChrétien ayeke na ni na yâ sewa?

• Tongana nyen e lingbi ti fa so e yeke ndulu ti mû ye na yâ kongregation?

• Akungba wa e yeke na ni na mbage ti sese so?

• Ambeni ye ti nzoni wa aga na lege ti batango alege ti tambela so ayeke nzoni ahon?

[Ahundango Tene ti Manda na Ye]

1, 2. (a) Tënë wa mbeni watokua ti mbeni mbeti-sango amû na ndo aTémoin ti Jéhovah? (b) Ngbanga ti nyen aTémoin ti Jéhovah ayeke sala ngangu ti duti na alege ti tambela so ayeke nzoni ahon?

3. A lingbi a bata azo ti sewa si ye wa asala sioni na ndo ala pëpe?

4. Akungba wa azo ti asewa ti aChrétien ayeke na ni na popo ti mba?

5. Adeba nzoni wa e yeke wara na bungbingo oko na aita ti e Chrétien?

6. Tongana nyen Paul afa so e yeke na akungba na mbage ti ambeni Chrétien?

7, 8. Tongana nyen e yeke fa so e yeke ndulu ti mû ye atâa na yâ ti kongregation ti e wala teti aChrétien ti ambeni kodoro nde?

9. Tâ ye so apusu aTémoin ti Jéhovah ti ndoye tele na popo ti ala ayeke nyen?

10. Kungba wa e yeke na ni na mbage ti sese so?

11. Akpengba-ndia use wa so a gboto ni na yâ Bible asala kusala na ndo songo ti e na sese so? Me ye wa a lingbi e yeda kamême na ni?

12. Na lege wa aChrétien ayeke “awande na azo ti lege”? Tongaso, aye wa a lingbi ala duti yongoro na ni?

13. Tongana nyen anzara ti mitele ayeke ‘tiri bira na âme’ ti e?

14. Ngbanga ti nyen e so e yeke aChrétien, e sala ngangu ti tambela lakue mbilimbili?

15. Ye nyen afa na e so azo mingi ahinga tënë ti nzoni tambela ti aTémoin ti Jéhovah?

16. Songo ti e na ayanga-ti-komande ayeke tongana nyen? Na ngbanga ti nyen?

17. Tongana “azo so ahinga ye pëpe” agi ti kanga lege na e, e lingbi ti duti na beku wa?

18. Teti so e yeke aChrétien, na yâ alege wa e lingbi ti sala ye ti hon pëpe katikati ti liberté ti e?

19-21. (a) Tongana nyen e yeke bâ azo ti komande ti sese so? (b) Tongana nyen ambeni zo afa lani so ala “ndoye aita” kue? (c) Kota kungba ti e ayeke so wa?

[Foto na lembeti 9]

Tongana nyen sewa ti aChrétien alingbi ti duti lingu ti kota ngia?

[Afoto na lembeti 10]

Ngbanga ti nyen aTémoin ti Jéhovah andoye tele na popo ti ala?

[Afoto na lembeti 10]

E lingbi ti fa ndoye teti aita atâa e hinga ala oko oko kue pëpe?