Zia molenge ti mo gi tongaso pëpe!

MBENI zo so ayeke na kode mingi ti lekengo ta alingbi ti mû mbeni senge ndô na ti sala si a ga mbeni pendere gbakuru so aza na lê ti zo. A yeke awakode mingi pëpe si alingbi ti sala kota ye tongaso gi na lege ti mbeni senge ye. Teti angu saki mingi, azo abâ ndo na mbage ti awalekengo ta ti wara akopo, asembe, atawa, akota ta, nga na ata so asala pendere ti mbeni da.

Ababâ na mama kue ayeke sala nzoni mingi na popo ti azo na lege so ala yeke leke na dutingo nga na salango ye ti amolenge ti ala. Bible ahaka zo oko oko na popo ti e na mbeni ndô, na Nzapa amû na ababâ na mama kota kungba ti leke amolenge ti ala so ayeke tongana “ndô”. (Job 33:6; Genèse 18:19). Legeoko tongana salango mbeni pendere ta ti sese, a yeke tâ kete kusala pëpe ti sala si mbeni molenge aga mbeni kangba so a lingbi ti zia bê kue na lo, na so ayeke sala ye na lege ti ndara. Me mara ti gbiango ye so ayeke ga gi tongaso pëpe.

Angangu mingi ayeke sala kusala na ndo bê ti amolenge ti e. Mawa ni ayeke so ambeni na popo ti angangu so ayeke futi bê ti ala. Ni la, ahon ti zia mbeni molenge gi tongaso, ababâ na mama so ayeke sala ye na ndara ayeke fa ande na molenge ni “lege so a lingbi lo gue dä”, na dutingo na beku so “tongana lo ga mbakoro, fade lo zia lege ni pëpe.”​—aProverbe 22:6.

Na yâ kota kusala ti ala ti batango mbeni molenge, na so ayeke mû angoi mingi, ababâ na mama so ayeke Chrétien ayeke mû ngoi ti tomba yongoro asioni ngangu so alingbi ti buba bê ti molenge ti ala. Ndoye ti ala ayeke wara ande kota tara mingi na ngoi so ala yeke mû na be-nze-pepe na molenge ni “wango-tene, na sengo ndo, so ayeke ti fango lege ti aChrétien.” (aEphésien 6:4, The New English Bible). Biani, kusala ti ababâ na mama ayeke ne ande ala mingi pëpe tongana ala to nda ni hio ti fa lege na molenge ni na ngoi so lo de kete.

To nda ni hio

Awalekengo ta aye mingi ti sala kusala na ndô so awoko alingbi na ni si zo alingbi ti leke ni ti ga mbeni ye; me a lingbi ndô ni akpengba nga alingbi na ni si a bata forme ni tongana a hunzi ti leke pekoni awe. Tongana ala zi asaleté ti yâ ni kue awe, ala yeke bâ so a yeke nzoni ti sala kusala na ndô ni kozoni si nze omene ahon. Legeoko nga, nzoni ngoi ni kue teti ababâ na mama ti to nda ti leke bê ti molenge ti ala si  a ga nzoni ayeke ngoi so bê ni ayeke ndulu mingi ti yeda na afini ye, na so a yeke ngangu mingi pëpe ti leke ni.

Akota wandara so ayeke bâ tënë ti amolenge atene so tongana molenge ayeke na nze miombe, lo manda awe ti hinga atënë so a yeke ti yanga ti kodoro ti lo, nga ti lë mbeni songo so akpengba na ababâ na mama ti lo, ti maï angangu ti lo ti bango ndo na ti hingango aye so andu tele ti lo, na nga lo to nda ni awe ti tara ti hinga nda ti aye so angoro lo. Tâ nzoni ngoi ti to nda ti leke bê ti lo ti ga mbeni ye ayeke na ngoi so lo ngbâ kete. So tâ ye ti nzoni si molenge ti mo ayeke wara ande na pekoni tongana lo ‘hinga Mbeti ti nzoni-kue ti Nzapa na ngoi so lo de molenge’ legeoko tongana ti Timothée!​—2 Timothée 3:15. *

A yeke na yâ ti mênë ti akete molenge ti haka peko ti asalango ye ti ababâ na mama ti ala. Nde na ti so ala yeke haka peko ti ago, atënë, na ageste, ala yeke manda nga ye na ndo ndoye, nzobe, na be-nzoni tongana ala bâ ababâ na mama ti ala na fango alengo so na gigi. Tongana e ye ti fa lege na molenge ti e alingbi na andia ti Jéhovah, a lingbi akomandema ti Nzapa aduti kozoni kue na yâ bê ti e. Yekiango ndo ti ala teti andia ti Jéhovah ayeke pusu ande ababâ na mama ti sala lisoro lakue na amolenge ti ala na ndo Jéhovah nga na ndo Tënë ti lo. Bible amû wango so: “Sala tënë ti komandema so, tongana mo yeke duti na da ti mo, tongana mo yeke tambela na lege, tongana mo gue ti lango, na tongana mo londo.” (Deutéronome 6:6, 7). Franscico na Rosa afa tongana nyen ala sala tongaso na akete molenge ti ala use. *

“Nde na so alisoro so e yeke sala lâ na lâ, e yeke tara lâ oko oko ti sala tënë na amolenge ti e ni oko oko teti apenze-ngbonga 15. Tongana e bâ so mbeni kpale ayeke dä, e yeke kono yâ ti ngoi ni so; na ti bâ ni nzoni, e tingbi na akpale biani. Na tapande, na yâ angoi so a hon ade ti ninga pëpe, molenge ti e ti koli so ayeke na ngu oku alondo na ekole akiri na kodoro, na lo tene na e so lo mä na bê pëpe na Jéhovah. Ti bâ nzoni, mbeni oko ti akamarade ti lo ahe lo na ngia na atene so Nzapa ayeke pëpe.”

Ababâ na mama ni abâ so amolenge ti ala ayeke na bezoin ti lë mabe na yâ Wasalango ala. Teti so aye so Nzapa aleke ayeke gbu ka bê ti amolenge mingi, a lingbi ti lu gere ti mara ti mabe tongaso na ndo bibe ni. A nzere na amolenge mingi ti ndu tele ti mbeni nyama, ti ko akongo ti akete keke ti ngonda, wala ti sala ngia na yâ ti ambutu so ayeke na tele ti ngu. Ababâ na mama alingbi ti mû maboko na ala ti zia kamba na popo ti aye ti ndagigi na Lo so asala ni (Psaume 100:3; 104:24, 25). Yekiango ndo na dongo bê so ala yeke maï teti aye so Jéhovah aleke alingbi ti ngbâ na ala teti fini ti ala kue (Psaume 111:2, 10). Tongana molenge ni awara hingango ndo so awe, lo lingbi ti lë nzara ti nzere na lê ti Nzapa nga mbito ti bi vundu na bê ti Lo. Ye so ayeke pusu ande lo ‘ti zia lege ti sioye.’​—aProverbe 16:6.

Atâa so mingi ti akete molenge aye ti hinga nda ti ye kue na ala yeke ndulu ti manda ye, peut-être bê ti ala ayeke ndulu pëpe ti pusu ala ti mä yanga (Psaume 51:7). Ngoi na ngoi, ala lingbi peut-être ti hunda na ngangu ti sala gi ye so bê ti ala mveni aye wala ti wara ye kue so ala ye. Ababâ na mama ayeke na bezoin ti luti ngangu na ndo desizion ti ala, ti duti na be-nze-pepe, nga ti se amolenge ni ti sala si asioni bango ndo alï pëpe ngangu na yâ bê ti ala (aEphésien 6:4). A yeke ye so asi na Phyllis nga na Paul, so awara lege ti bata amolenge oku nzoni.

Phyllis adabe lo, lo tene: “Atâa so molenge oko oko ayeke na asalango ye ti lo, ala oko oko kue aye lani ti sala ye so bê ti ala mveni aye. A yeke lani ngangu mingi, me na nda ni, ala manda so tongana e ke mbeni ye, e ke awe.” Paul, koli ti lo, atene: “Fani mingi, e yeke fa na ala ngbanga ti nyen e mû adesizion  tongaso tongana ala ga kota awe ti gbu nda ni. Atâa so e tara lakue ti sala ye na nzobe, e fa na ala ti duti na yekiango ndo teti komandema so Nzapa amû na e na yâ sewa.”

Tâ tënë, na yâ angu so ababâ na mama ayeke mû ti fa lege na mbeni molenge na ngoi so lo de kete, akpale alingbi ti si; ye oko, mingi ti ababâ na mama abâ so kota kpale ni ayeke na ngoi so molenge ni ayeke kono ti ga maseka, tongana bê ti lo so ade ti kpengba kue pëpe ato nda ti tingbi na gbâ ti afini tara.

Lege ti ndu bê ti mbeni maseka

A lingbi zo ti lekengo ta ato nda ti leke ndô ni kozoni si a kpengba. Ti tene lo wara mbeni ngoi na ndo ni, ti leke ndô ni, lo lingbi ti zia ngu dä si ndô ni angbâ ngu kete na awoko. Legeoko nga, a lingbi ababâ na mama asala kusala ngangu si bê ti molenge ti ala akpengba pëpe. Biani, kozo ye ti kusala ti ala ayeke Bible so na ni ala lingbi ‘ti zingo na molenge ti ala, ti kiri lo na lege ni, na ti mû na lo ye kue so alingbi teti nzo kusala kue’.​—2 Timothée 3:15-17.

Ye oko, mbeni maseka ayeke yeda peut-être fadeso hio pëpe na wango ti ababâ na mama ti lo tongana ti so lo yeke sala lani na ngoi so lo de kete. Amaseka alingbi ti to nda ti bâ mingi gi akamarade ti ala; tongaso ala lingbi ti zia lege ti sala lisoro polele nga ti zi bê ti ala na ababâ na mama ti ala. A yeke ngoi ti duti na be-nze-pepe nga na kode mingi na ndo ni, teti akungba ti ababâ na mama nga na ti amolenge ni ayeke lï na yâ mbeni fini kapa. A lingbi maseka ni atiri na agbiango ye so ayeke si na yâ tele nga na bibe ti lo. A lingbi lo gi ti mû adesizion na ti zia ambeni ye na gbele lo ti si dä, so alingbi ti sala ngangu na ndo tanga ti alâ ti fini ti lo (2 Timothée 2:22). Na yâ ngoi ti ngangu so kue, a lingbi maseka ni atiri na mbeni ngangu ni nde so alingbi ti futi bê ti lo; a yeke ngangu so akamarade ayeke sala na ndo lo.

Mara ti ngangu tongaso ayeke si pëpe gi na yâ ti mbeni senge ye oko. Nde na so, fani mingi ngangu ni so ayeke fa tele ti lo na yâ molongo ti atënë nga na aye so ayeke si so ayeke woko atënë so agbu bê ti maseka ni. Aye so ayeke sala ngangu na ndo mbeni wokongo so mingi ti apendere ni ayeke na ni, so ti tene kota mbito so ayeke na yâ bê ti ala ti tene amba ti ala apendere ake ala. Teti so kamene asala lo kete na lo ye si amba ti lo ayeda na lo, mbeni maseka alingbi ti to nda ti yeda na ‘aye so ayeke na sese so’, na so amba ti lo amaseka ni ayeda na ni.​—1 Jean 2:15-17; aRomain 12:2.

Ye so asala si ye ni akiri aga ngangu mingi ayeke so, anzara ti yâ ti bê ti lo so ayeke mbilimbili-kue pëpe alingbi ti mû ngangu na atënë ti akamarade ti lo ni. A yeke mara ti atënë tongana: “Sala ngia” na “Sala ye kue so aga na li ti mo”; ti zo so amä ni, atënë tongaso alingbi ti nzere mingi. Maria adabe lo na ye so asi na lo: “Mbi yeke mä lani akamarade ti mbi maseka so ayeke tene so, na lê ti ala, apendere ayeke na droit ti sala ngia kue so ala ye, atâa aye ti pekoni. Teti so mbi ye ti sala aye so akamarade ti mbi ti ekole ayeke sala, a ngbâ kete mbi wara mbeni kpale ti ngangu.” Teti so mo yeke mbeni babâ wala mama, mo ye ti mû maboko na mbeni molenge ti mo maseka ti  hon ndo ti mara ti ngangu tongaso; me mo lingbi ti sala ni tongana nyen?

Na yâ ti atënë ti mo nga na ti asalango ye ti mo, dë bê ti lo na kiri mo dë bê ti lo so mo ye lo biani. Sala kue ti hinga wala bibe ti lo ayeke tongana nyen na ndo aye so ayeke si na lo, na tara ti gbu nda ti akpale ti lo so ayeke peut-être ngangu mingi ahon ti so mo wara giriri tongana mo de na da-mbeti. Na yâ ngoi so mbilimbili, molenge ti mo ayeke na bezoin ti bâ mo tongana mbeni zo so lo lingbi ti zia bê kue na lo (aProverbe 20:5). Na lege ti salango ye ti tele ti lo wala abibe ti lo, mo lingbi peut-être ti bâ vundu so lo yeke na yâ ni, wala ye so asala si li ti lo ayeke gue kirikiri. Kiri tënë na atënë so agbu bê ti lo atâa lo fa ni na gigi na mo pëpe, na ‘sala si bê ti lo awara ngangu’.​—aColossien 2:2, Buku ti Nzapa, Fini Mbuki 1995.

Biani, a yeke kota ye mingi ti luti ngangu na ndo mbeni desizion tongana a yeke na lege ni. Ababâ na mama mingi abâ so ngoi na ngoi, kpale ti mango tele ayeke na popo ti ala na amolenge ti ala, me ala lingbi pëpe ti changé desizion so ala mû tongana a yeke tâ na lege ni. Na mbeni mbage nde, gi ti bâ nzoni so mo gbu nda ti aye so asi awe mbilimbili, kozoni si mo mû desizion ti se molenge ni na lege ti ndoye, na ti bâ tongana nyen ti sala ni tongana a hunda ti sala tongaso.​—aProverbe 18:13.

Atara ni alingbi ti londo même na yâ kongregation

A lingbi peut-être ti hunzi lekengo mbeni ta ti sese; ye oko tongana a de ti zia pekoni na wâ pëpe, lo lingbi ande pëpe ti gbu même senge ye tongana ngu so a leke ta ni ndali ni. Bible ahaka atara nga na akpale, na mara ti kusala so wâ ayeke sala na ndo ta ti sese, teti ala yeke fa na gigi mara ti zo wa e yeke biani. Tâ tënë, Bible ayeke sala tënë mbilimbili ti atara ti mabe ti e, me mingi ni, tënë ni abâ nga tanga ti atara ni kue (Jacques 1:2-4). Ye ti dongo bê ni ayeke so, ambeni tara ti ngangu so amaseka ni awara alingbi ti londo na yâ kongregation.

Peut-être, mo lingbi ti pensé so molenge ti mo so ayeke maseka ayeke na kpale oko pëpe na lege ti yingo; ye oko, na yâ bê ti lo, lo yeke tiri peut-être na ambeni ye so agi ti gboto lê ti lo na mbeni ndo nde (1 aGbia 18:21). Na tapande, Megan atingbi lani na abibe ti sese so alondo na amba ti lo amaseka so ayeke na yâ kongregation:

“Mbi lï na popo ti mbeni bungbi ti apendere so abâ ti ala tâ tënë tongana mbeni ye so adë dengo na so akanga lege na zo ti sala ngia. Ala yeke tene ambeni tënë tongana: ‘Gi na ngoi so mbi yeke wara ngu 18, mbi yeke zia tâ tënë ti hon’; wala ala yeke tene: ‘Mbi yeke ku kungo ti tene ngoi ni asi hio si mbi zia tâ tënë.’ Ala yeke kpe ti tambela na amaseka so ayeda pëpe na abango ndo ti ala; ala yeke tene so amaseka so asala ye mo bâ mo tene ala yeke mbilimbili ahon azo kue.”

Gi tongana amaseka oko wala use tongaso ayeke na mbeni sioni bango ndo, atanga ni kue alingbi ti tï na peko ti ala. Mingi ni, azo so ayeke na yâ bungbi so a wara gbâ ti azo dä so ayeke sala gi ye so mingi ti azo ni ayeke sala. Salango ye ti buba nga na gingo yanga alingbi ti buba lege ti ndara na ti nzoni salango ye ti ala. Mawa ni ayeke so, na yâ akodoro mingi, a si awe so ambeni maseka Chrétien awara kota kpale teti so ala mû peko ti salango ye ti gbâ ti azo.

Biani, amaseka ayeke na bezoin ti wara ambeni kamarade  ti sala ngia na ala. Tongana mo yeke mbeni babâ wala mama, mo lingbi ti sala nyen ti mû lege na ala ti sala ngia? Zia bê ti mo biani ti hinga aye ti ngia ti ala, na sala programme ti ambeni nzerengo ngoi ti warango tele teti sewa ni wala so abungbi amaseka nga na akangba. Gi ti hinga akamarade ti amolenge ti mo. Tisa ala ti te mbeni kobe, wala mû mbeni lakui tongaso ti duti na ala (aRomain 12:13). Wa molenge ti mo ti gi ti sala mbeni nzoni kusala; na tapande, lo lingbi ti manda ti pika guitare wala mbeni ye nde ti hengo na bia tongaso, wala ti manda mbeni fini yanga ti kodoro wala mbeni kusala ti sala. Na yâ aye mingi, lo lingbi peut-être ti sala tongaso gi na ngbango na yanga-da.

Mandango mbeti alingbi ti bata zo

Tongana mbeni pendere ayeke manda mbeti, ye so alingbi nga ti mû maboko na lo ti bi tele ti lo ahon ndo ni pëpe na yâ salango ngia. Loli, mbeni wali so abâ ndo na ndo mbeni kota ekole teti angu 20, atene: “Mbi bâ gbâ ti amaseka Témoin na guengo ni na ekole. Mingi ti ala alingbi na gonda teti salango ye ti tele ti ala; me ambeni ayeke nga dä so a lingbi pëpe ti zia kangbi na popo ti ala na tanga ti a-élève ni. Ala so ayeke na nzoni tapande ayeke biani ala so abi bê ti ala na mandango mbeti ti ala. Mbi wa mingi ababâ na mama ti bi bê ngangu na guengo na li ni ti amolenge ti ala na da-mbeti, ti gi ti hinga azo so ayeke fa ye na ala, na ti ga na amolenge ti ala ti bâ so ti duti mbeni nzoni élève so ahinga mbeti ayeke kota ye mingi. Ambeni ayeke gue ande mingi na li ni ahon amba ti ala, me ala kue alingbi biani ti sala ye so a hunda na mbage ti ala, nga ti sala si awafango ye ni ayekia ala.”

Mara ti mandango mbeti tongaso alingbi nga ti mû maboko na amaseka ti gue na li ni na lege ti yingo. A lingbi ti fa na ala lege ti bata nzoni programme ti mandango ye, ti sala kue ti gbu li gi na ndo ye oko, nga ti wara bibe ti yô kungba nzoni. Kode ti ala ti dikongo mbeti nzoni, na ti gbu nda ti aye ayeke mû ande maboko na ala biani ti duti anzoni wamandango ye nga awafango Tënë ti Nzapa (Néhémie 8:8). Aye so ayeke hunda na ala ti sala na ekole nga amandango ye ti ala na lege ti yingo alingbi ti mû maboko na ala ti bi tele ti ala ahon ndo ni pëpe na yâ salango ngia.

Gonda ague na i ababâ na mama, nga na Jéhovah

Na yâ kodoro ti Grèce ti giriri, walekengo ta ni nga na zo so ayeke sala dessin na tele ni, ala use kue ayeke sû maboko ti ala na tele ti ta ni. Legeoko nga, na yâ sewa, mingi ni a yeke azo use si ayeke sala kusala ti leke amolenge. Babâ nga na mama kue ayeke mû mbage ti ala ti leke bê ti mbeni molenge, na a lingbi ti tene so ala use kue ayeke “sû maboko” ti ala na ndo molenge ni. Legeoko na mbeni nzoni walekengo ta, nga na zo so asala dessin na tele ti ta ni, tongana ala yeke use, i lingbi ti pika kate ti i teti kusala so i sala ti leke mbeni maseka so aga nzoni na pendere.​—aProverbe 23:24, 25.

Nzoni ti peko ti kota kusala so ayeke luti ande mingi ni na ndo ngangu so i mû ni kue ti leke na bê ti molenge ti i. E yeke na beku so i yeke wara ande lege ti tene: “Ndia ti Nzapa ti lo ayeke na bê ti lo; na gere ti lo azene oko pëpe.” (Psaume 37:31). Bê ti mbeni molenge ayeke tâ kota ye mingi; ndali ni, i zia lo gi tongaso pëpe.

[Akete tënë na gbe ni]