TONGANA mo yeke pensé so mbeni lâ mo yeke ga mbakoro, a yeke sara ka nyen na ndo ti mo? Na pensengo na ndo ni, azo mingi ayeke gi bê ti ala nga ala lingbi même ti sara mbeto. A yeke ndali ti so gango mbakoro ayeke ga na ambeni ye so anzere na zo ape, na tapande zo ni ayeke pendere tongana ti kozo ape, lo yeke ninga ti tï kobela ape, lo yeke girisa ye hio mingi nga lo peut ti wara akobela so a yeke ngangu ti tene a soigné ni.

Me, aye so ayeke si na azo na ngoi so ala ga mbakoro ayeke nde nde. Ti ambeni, seni ti ala apeut ti ngbâ nzoni, ala ngbâ ngangu nga mongoli ti ala angbâ nzoni. Guengo na li ni ti akode ti kaïngo na akobela amû lege na ambeni ti kaï akobela so a yeke ngangu ti soigné ni wala ti kiri na ngangu ti akobela ni na gbe ni kete. Ye so asara si, na yâ ti ambeni kodoro, azo ayeke ngbâ na fini aninga nga ala yeke na nzoni seni.

Ye oko, atâa ala tingbi na kpale ti mbakoro wala pëpe, mingi ti azo aye ti duti na ngia na lâ ti mbakoro ti ala. Me nyen la ala lingbi ti sara ti wara ngia ni so? Mbeni ye ni ayeke ti tene ala duti na nzoni bango ndo nga ala yeda na dutingo ti ala ti mbakoro ni, na ti duti nduru ti sara ambeni changement ti lingbi na dutingo ti ala ni. Na ndo ti tënë so, zia e bâ ambeni fango ye ti Bible so alingbi ti mû maboko na ala.

SARA TERE TI MO KETE: “Ndara ayeke na azo so ayeke na tâ be-ti-molenge.” (aProverbe 11:2). Na yâ ti versê so, tënë so atene, “tâ be-ti-molenge” aye ti sara tënë ti azo so aga mbakoro awe nga so ahinga so ala lingbi ti sara ye kue ape, so ala yeke gi ti ke ni ape wala ti sara sanka ni ape. Charles, so ayeke na ngu 93, na Brésil, atene: “Tongana mo duti na fini aninga awe, nyen na nyen kue mo yeke ga ande mbakoro na pekoni. Lege ti kiri na lâ ti maseka ti mo ayeke dä ape.”

Me, sarango tere kete aye pëpe ti tene ti duti na sioni bango ndo, so a tene: “Mbi yeke mbakoro awe, na ye oko ti tene mbi sara ayeke dä ape.” Mara ti bango ndo tongaso alingbi ti découragé zo. A-Proverbe 24:10 atene: “Tongana tere ti mo awoko na lâ ti ye ti ngangu, ngangu ti mo ayeke kete.” Ni la, mbeni zo so asara tere ti lo kete ayeke fa so lo yeke na ndara na lege so lo yeke duti na nzoni bango ndo nga lo yeke gi ti sara akua so alingbi na ngangu ti lo.

Corrado, so ayeke na ngu 77, na Italie, atene: “Tongana zo ayeke kpe na oto si lo ye ti monté hoto, a lingbi lo gue yeke yeke ngbanga ti wâ amingo na yâ ti oto ni.” Ni la, tongana mbeni zo ayeke ga mbakoro a yeke nzoni lo sara nga ambeni changement. Corrado na wali ti lo aleke ti sara lani ambeni kua ti yâ ti da ti ala alingbi na ngangu  ti ala oko oko, na sarango mbeni nzoni kapa tongaso si ala fatigué mingi ape na hunzingo ti lango ni. Marian, so ayeke na ngu 81, na Brésil, ayeke na mbeni nzoni bango ndo na ndo ti gango mbakoro. Lo tene: “Mbi manda ti sara ye alingbi na rythme ti mbi wani.” Lo kiri lo tene: “Mbi yeke mû ka mbeni ngoi kete ti wu tere ti mbi na peko ti akua so mbi sara. Mbi yeke duti wala mbi lango langongo na ngoi so mbi yeke diko mbeti wala na ngoi so mbi yeke mä mbeni bia. Mbi hinga so mbi lingbi pëpe ti sara aye kue.”

SARA YE NA LEGE NI: “Mbi ye si awali asara pendere ti ala na yungo bongo so ayeke nzoni, na sarango ye ahon ndo ni pëpe nga na hange.” (1 Timothée 2:9). Tënë so atene, “yungo bongo so ayeke nzoni” aye ti fa so a lingbi e soro bongo so ayeke na lege ni nga so ane zo. Barbara, so ayeke na ngu 74, na Canada, atene: “Mbi yeke gi ti yü nzoni bongo so ayeke propre. A yeke pëpe ngbanga ti so mbi yeke mbakoro la si mbi doit ti yü gi angbene bongo, wala mbi doit ti sara encore baba ape.” Fern, so ayeke na ngu 91, na Brésil, atene: “Mbi yeke vo ka afini bongo ngoi na ngoi ti sara si mbi duti na nzoni bango ndo na ndo ti mbi wani.” Ka ti ambakoro-koli ayeke tongana nyen? Antônio, so ayeke na ngu 73, na Brésil, atene: “Mbi yeke sara kue ti sara sape ti mbi bien.” Na ndo ti tënë ti dutingo na saleté ape, lo kiri lo tene: “Mbi yeke sukula ka ngu lakue nga mbi fâ kuä ti yanga ti mbi lakue.”

Na mbeni mbage, a lingbi e kpe ti ga azo so ayeke pensé gi na ndo ti tënë ti pendere ti ala si e sara encore “hange” pëpe na yâ ti asarango ye ti e. Bok-im, so ayeke na ngu 69, na Coré du Sud, na so ayeke na mbeni nzoni bango ndo na ndo ti yungo bongo, atene: “Mbi hinga biani so a yeke nzoni ape ti ngbâ ti yü ambeni bongo so mbi yeke yü ni lani na ngoi so mbi ngbâ maseka.”

DUTI NA NZONI BANGO NDO: “Lâ ti azo ti vundu ayeke sioni lakue, me zo so ayeke na bê ti ngia, lo duti na yâ pumba lakue.” (aProverbe 15:15). Tongana zo aga mbakoro awe, lo peut ti komanse ti wara asioni pensé na ngoi so lo rappelé na lâ ti maseka ti lo nga na gbâ ti aye so lo yeke sara ni ândö. A yeke sioni ape ti wara apensé tongaso. Me, a yeke nzoni e sara kue ti hon ndo ti asioni pensé ni so. Tongana mo yeke pensé mingi na ndo ti aye so mo sara ni ândö, a lingbi ti sara mo nzoni ape nga ayeke découragé mo ti sara aye so mo peut ti sara ni. Joseph, so ayeke na ngu 79, na Canada, na so ayeke na mbeni nzoni bango ndo, atene: “Mbi yeke na ngia ti sara aye so mbi peut ti sara ni, nga mbi yeke dema ape na pensengo na aye so mbi sara ni ândö, me so mbi peut ti sara ni encore ape.”

Ti diko mbeni mbeti na ti manda mbeni ye alingbi nga ti sara si mo wara nzoni bango ndo, nga ti sara si mo yeke nduru ti manda afini ye. Ni la, ti sara aye ni so, a lingbi e duti lakue nduru ti mû alege kue so azi na e ti diko mbeti nga ti manda afini ye. Ernesto, so ayeke na ngu 74, na Philippines, na so ayeke gue lakue na bibliothèque ti gi anzoni buku ti diko ni, atene: “A nzere na mbi ti diko abuku so asara tënë na ndo ti avoyage so azo asara, na a yeke mo bâ mo tene mbi yeke voyagé, atâa so mbi ngbâ na yanga-da.” Lennart, so ayeke na ngu 75, na Suède, asara même mbeto ape ti manda mbeni fini yanga ti kodoro.

MÛ YE NA AZO: “Ala mû ye lakue na azo, na azo ayeke mû ande ye na ala.” (Luc 6:38). Tara ti mû mbeni ngoi ti  mo nga na aye so mo yeke na ni ti mû na ambeni zo. Ye so ayeke mû ande na mo ngia nga ayeke sara si mo bâ so mo sara mbeni ye ti nzoni. Hosa, so ayeke na ngu 85, na Brésil, atara ti sara kue ti mû maboko na ambeni zo, atâa so lo ga mbakoro awe. Lo tene: “Mbi yeke sara ka kua na téléphone ti iri akamarade ti mbi so ayeke na kobela wala so adécouragé, nga mbi yeke tokua alettre na ala. Na ambeni ngoi, mbi tokua na ala akete cadeau. Ti ala so ayeke na kobela, mbi yeke tö mbeni kobe na ala wala mbi yeke sara na ala mbeni dessert.”

Mungo ye na zo ayeke pusu zo ti mû nga ye na e. Jan, so ayeke na ngu 66, na Suède, atene: “Tongana mo fa so mo ye ambeni zo, ala kue ayeke fa so ala ye mo.” Biani, tongana mbeni zo amû ye mingi na azo ayeke sara si azo aye tere nga ala yeke ne mba.

GI TI WARA AKAMARADE: “Zo so azi tere ti lo yamba na azo ayeke gi ti sara gi ye so bê ti lo aye; lo ke tâ ndara kue.” (aProverbe 18:1, FD). Atâa so na ambeni ngoi mo peut ti wara nzara ti duti gi mo mo oko, a yeke nzoni mo kpe ti duti mo oko mingi nga ti zi yanga na azo ape. Innocent, so ayeke na ngu 72, na Nigéria, na so ayeke na ngia ti duti na akamarade, atene: “A nzere ka na mbi mingi ti bungbi ndo oko na azo kue.” Börje, so ayeke na ngu 85, na Suède, atene: “Mbi yeke sara ka kue ti duti na popo ti amaseka. Ngangu so ala yeke na ni ayeke sara si mbi bâ so mbi ngbâ encore maseka, atâa so mbi yeke mbakoro.” Ngoi na ngoi, a yeke nzoni ti tisa akamarade na ndo ti mo. Han-sik, so ayeke na ngu 72, na Corée du Sud, atene: “Mbi na wali ti mbi e yeke tisa na ndo ti e akamarade ti e kue, atâa ala yeke mbakoro wala amaseka, ti bungbi oko ti sara mbeni matanga wala ti te mbeni kobe.”

Atâ kamarade ayeke sara ka lisoro mingi na popo ti ala. Me, atâ kamarade ayeke sara gi lisoro na popo ti ala awe ape, ala yeke mä nga mba. Fa na gigi so mo yeke pensé na amba ti mo. Helena, so ayeke na ngu 71, na Mozambique, atene: “Mbi yeke he ka ngia na azo mingi nga mbi yeke ne ala. Mbi yeke dengi mê ti mä ye so ala yeke tene si amû lege na mbi ti hinga ye so ala pensé nga ye so ala ye.” José, so ayeke na ngu 73, na Brésil, atene: “Zo kue aye ka ti duti na popo ti azo so ahinga ti mä amba ti ala nzoni, azo so ahinga ti zia tere ti ala na place ti amba ti ala nga so ayeke pensé na ala, so ayeke gonda ala tongana ala sara mbeni nzoni ye nga so ayeke tene atënë ti ngia mingi.”

Tongana mo yeke tene mbeni tënë na zo, sara kue ti “zia ingo dä”. (aColossien 4:6). Zia tere ti mo na place ti amba ti mo nga tene atënë so apeut ti kpengba ala.

HINGA TI TENE MERCI: “Ala fa singila ti bê ti ala.” (aColossien 3:15). Tongana mo wara mbeni mungo maboko, fa so mo bâ ni na nene ni. Tenengo merci ayeke sara si songo ti azo akpengba. Marie-Paule, so ayeke na ngu 74, na Canada, atene: “Ade ti ninga ape, mbi na koli ti mbi e quitté e gue na yâ ti mbeni da nde, na gbâ ti akamarade ti e la aga amû lani maboko na e na yongo akungba ti e. E hinga lege so e lingbi ti fa kota singila ti bê ti e na ala ape. Na ambeni, e tokua na ala alettre ti tene na ala merci, me ti ambeni, e tisa ala na yanga-da ti e ti ga ti te mbeni kobe.” Jae-won, so ayeke na ngu 76, na Corée du Sud, so aita ayeke yô ka lo mingi na oto ti gue na ni na Da ti Royaume, atene: “Ti fa singila ti bê ti mbi ndali ti aye so kue aita asara na mbi, mbi yeke sara kue ti mû mbeni kete pata ti tene ala payé na carburant. Na ambeni ngoi, mbi yeke leke mbeni kete cadeau na mbi zia mbeni kete mbeti ti tenengo merci na tere ni.”

Na ndo ni kue, a yeke nzoni e kiri singila ndali ti fini so e yeke na ni so. Gbia Salomon, so ayeke lani na ndara mingi, adabe ti e na atënë so, lo tene: “Mbo so ayeke na fini ayeke nzoni ahon bamara so akui awe.” (Zo-ti-fa-tene 9:4). Biani, tongana e yeke na mbeni nzoni bango ndo nga e duti nduru ti sara ambeni changement ti lingbi na dutingo ti e, a peut ti sara si e duti na ngia na lâ ti mbakoro ti e.