Tuulafoaʻiina e Mātua—Alofagia e le Atua

FAAMATALAINA E BERNADETTE FINN

A o leʻi atoa lelei le fā o oʻu tausaga, na tuuina ai aʻu faatasi ma isi oʻu uso matutua e toʻatolu i le nofoaga o taupousa. E manatua lelei e Bridie e 12, o Phyllis e 8, ma Annamay e 7, le tele o vaiaso o oʻu tagi leotele pea mo oʻu mātua. Aiseā na tuuina ai matou i inā?

SA OU fanau mai i se aiga Katoliko toʻatele lava, iā Me 28, 1936. O i matou le ʻau laiti o le fanau, sa nonofo ma o matou mātua i se tamaʻi fale lava i Duncormick, i County Wexford, i Aialani. O aʻu o le lona valu lea o le fanau, ma sa matou momoe faatasi uma lava i se moega telē ma isi oʻu tuagane ma ou uso matutua e toʻafitu. O loʻu tuagane ma loʻu uso na fananau mulimuli ane, sa momoe i pusatoso o se pusa tū e teu ai lavalava.

Sa galue malosi lo matou tamā i se faatoʻaga. E laʻitiiti lava se tupe na ia maua; o le pogai lea, na utiuti ai foʻi ni meaʻai na maua a lo matou aiga. Na seāseā lava mafai e Tinā ona saunia sina meaʻai ma oʻu tuagane ma ou uso matutua e ave i le aʻoga. Sa aafia saʻo lava lo matou tulaga i le mativa lea sa aafia ai Aialani atoa ai ma le pulega sauā a le Lotu Katoliko i lenā taimi.

Sa auai e lē aunoa lo matou aiga i le lotu, peitaʻi, sa lē tele se fiafia o Tinā i mea faaleagaga. Ae peitaʻi, e manatua pea e oʻu uso le vaaia o tinā o faitauina ni lomiga faalelotu a o nofo i luma o le taʻinafi. Sa ia taumafai e faamatala mai iā i matou nisi o mea na ia faitauina.

“O Fea Loʻu Tinā?”

E lē galo iā te aʻu le aso na ave ai aʻu i le nofoaga o taupousa. Sa tutū oʻu matua i le auala i le fale ma sa talanoa atu ma le naunau i se taupousa, ae sa amata ona matou taaalo ma isi teineiti laiti i inā, sa ou matuā fiafia lava e aunoa ma le iloa o lenā talanoaga. Sa faafuaseʻi lava ona ou tilotilo solo ma sa ou teʻi ina ua ou lē iloa atu Tamā ma Tinā. Sa ou tagi leotele ma faapea atu: “O fea loʻu tinā?” E pei ona taʻua i le amataga, sa ou tagi pea mo le tele o vaiaso.

Ae ui i lea, sa ou maua sina faamāfanafanaga ona sa iai oʻu uso matutua e toʻatolu. Ae ona sa ese le vaega o le nofoaga sa latou iai, sa lē tele sa matou fesootaʻiga ma i latou. Talu ai e lua itula o le pō e umi ai ona feala i latou na i lo o i matou le ʻau laiti, sa ou ala ai pea seʻiloga lava ua ou faalogo atu ua ō e momoe. Ona ou tolotolo lemū ese loa lea mai loʻu moega, ma alu atu i luga o le faasitepu ina ia mafai ai ona talotalo mai oʻu uso iā te aʻu. O aso uma taʻitasi, sa ou faatalitali ai ma le naunau i lenā taimi e sili ona tāua.

E foliga mai sa lē manaʻomia le asiasi mai o mātua i le nofoaga o taupousa, o lea sa seāseā ai lava ona matou vaai i o matou mātua. Sa matuā aafia ai lava oʻu faalogona i lenā nofo valavala. O le mea moni, e na o le tasi lava le asiasiga na ou manatuaina sa faia e oʻu mātua, ae ou te leʻi alu atu iā i laʻua, ma la te leʻi feiloaʻi mai foʻi iā te aʻu. Ae peitaʻi, e manatua e oʻu uso matutua nisi o asiasiga.

Ina ua mavae ni tausaga, sa amata ai loa ona ou manatu i le nofoaga o taupousa o loʻu aiga, o loʻu fale, ma na o le pau lea o le lalolagi na ou iloa. I le 12 tausaga na ou iai i inā, e na o le faalua lava ona mafai ona ou alu i fafo o le pa. O nei tafaoga i nuu lalata ane o le atunuu, sa ou matuā fiafia ai lava, ona sa matou vaaia ai laau ma manu. Ana leai, semanū matou te lē vaai lava i matou o teine, i ni taavale, pasi, po o ni faleoloa, ma o le mea moni, e  seāseā ona matou vaai i ni tamāloloa, seʻi vaganā ai lava patele.

Olaga i le Nofoaga o Taupousa

E tele ni vala o le olaga i le nofoaga o taupousa—o nisi e lelei, a o le tele e faalēlelei. Sa iai se taupousa e ese le lelei na ia aʻoaʻoina i matou i le mea sili na ia mafaia e uiga i le Atua. Na ia taʻu mai iā i matou e faapea, o le Atua o se Tamā alofa. Na faafiafiaina aʻu i lenā mea, ma mai lava i lenā aso, na ou filifili ai o le a ou mafaufau i le Atua o loʻu tamā, talu ai e sili atu ona alofa ma agalelei o ia na i lo o loʻu tamā moni. O lea, sa ou talanoa atu ai i le Atua i ni tatalo faigofie faatamaitiiti. Sa ou misia lava lenā taupousa ina ua alu ese atu mai le nofoaga.

Sa ou maua se aʻoaʻoga faavae e lelei tele, lea ou te lotofaafetai ai. Peitaʻi, ou te manatua lava i latou sa taʻua o “teine e ō mai i le ao,” o ē sa sili ona lelei le faiga pe a ō mai i le aʻoga i le nofoaga o taupousa. O i latou ia e ō mai i aiga mauoloa, ma pe a ō mai, e tatau loa ona matou ō ese ma le potu aʻoga. Sa faamanatu mai pea e taupousa iā i matou e faapea, o i matou, ua na o ni tamaiti aumatuā ma e tatau ona matou iloa lo matou tulaga maualalo.

Sa matuā tele tulafono i le nofoaga. O nisi o na tulafono sa talafeagai, o lea o le toʻatele o i matou sa mafai ona malamalama i le pogai na manaʻomia ai na tulafono. Sa iai lesona aogā e faatatau i uiga ma amioga, ma isi lava mea. E lē mafai ona galo nei mea iā te aʻu, ma sa aogā tele iā te aʻu i loʻu olaga atoa. Ae o nisi tulafono sa lē aogā ma e foliga mai sa lē tonu, a o isi sa lē mafai ona malamalama i ai ma na māfua ai ona mafatia le loto. O se tasi o na tulafono sa manaʻomia ai ona faasalaina se tasi pe a fai se feʻau lata i le moega i le pō (tulou); ma le isi, sa faasalaina foʻi se tasi pe a fia alu i le faleese i le pō.

I se tasi la aso, a o ou savali agaʻi atu i luga o le faasitepu, sa ou talanoa atu ai i se teine sa i oʻu tafatafa. Na valaau mai se taupousa ou te toe foʻi atu, ma na faasalaina ai aʻu ona o loʻu talanoa. O le ā le faasalaga? Sa ou ofuina pea oʻu ofu manifinifi o le tau māfanafana mo le taimi atoa o le maʻatiʻati o le tau mālūlū i Aialani! Sa avea aʻu ma se teine maʻi ma sa masani ona ou mafatia pea i le sela ma tutupu ai fuafua momono i loʻu faaʻī. Sa oo ina ou matuā maʻi lava ma maua ai i le fatafata vaivai, e faapena foʻi le toʻatele o isi teine i le nofoaga o taupousa. E ui sa faleesea i matou, ae matou te leʻi maua ni togafitiga faafomaʻi, ma na maliliu ai nisi, e aofia ai ma saʻu uō mamae lava.

O nisi o i matou sa matuā sasaina lava i le na o le solia o ni nai mea iti o na tulafono. I se faatasiga a le aʻoga atoa, na matou matamata ai a o sasaina e se taupousa se tasi teine mo le sili atu i le lua itula. Sa matou fetagisi uma ai lava. O le mea moni, e tatau ona ou faapea atu, e lē faapea o taupousa uma e lē alolofa. Ae o le mea o loo ou lē malamalama pea i ai e oo mai i le asō, pe mafai faapefea e se tasi ona matuā sauā i tamaiti ua lē mafesoasoania. O le a lē taitai ona ou malamalama i lenā tulaga.

Ina ua oo i le taimi na tuua ai e Bridie ma Phyllis le nofoaga o taupousa, na tuua ai na o i maʻua ma Annamay. Iā i maʻua lava, sa sili ona tāua la ma mafutaga i lo o se isi lava mea i le lalolagi. Sa faamāfanafanaina aʻu e Annamay i tala e faapea, o le a ō mai o ma mātua i se aso ma aveese i maʻua mai le nofoaga o taupousa ma ave i se mea e lē mafai ai lava e taupousa ona maua i maʻua. Ina ua tuua e Annamay le nofoaga o taupousa, na matuā nutimomoia loʻu loto. Sa ou nofo ai pea i inā mo le isi tolu tausaga.

Feagai ma le Olaga i Fafo

Sa ou matuā fefe lava ina ua ou tuua le nofoaga o taupousa i le 16 o ou tausaga. Ou te leʻi iloa ma se mea e tasi e uiga i le lalolagi i fafo atu o pa o le nofoaga o taupousa, ma sa ou matuā fenuminumiaʻi ai lava. Ina ua ou oso i luga o se pasi, na fesiligia aʻu i soʻu pasese, ae ou te leʻi malamalama po o le ā lea mea e taʻu o le pasese. Talu ai sa leai foʻi saʻu tupe, o lea sa vave ai ona tuu aʻu i fafo mai le pasi ma sa ou savali ai i le mea sa ou fia malaga i ai. I le isi taimi, sa ou fia alu ai i se pasi ae leai se pasi na sau. Ou te leʻi iloaina e tatau ona e alu i le nofoaga e faatali ai pasi.

Ae peitaʻi, i le mauaina o sina lototele ma faia foʻi sina palafu itiiti, na faasolosolo mālie ai ina ou malamalama i le mea sa tatau ona ou faia. Sa mafai ona ou maua sina galuega faigofie, ae ina ua uma ona galue mo ni nai masina, sa ou manaʻo ai loa ou te toe foʻi i loʻu aiga e vaai loʻu tinā. I inā, o le taimi muamua lea na ou feiloaʻi atu ai i nai oʻu tei laiti—o le aofaʻi atoa i lenā taimi, e toʻa 14 oʻu tuagane ma  oʻu uso. Talu ai sa leai se avanoa mo aʻu e matou te nonofo ai ma i latou, na fuafua ai e oʻu mātua ou te alu i Uelese ma te nonofo ma loʻu uso o Annamay. Sa ma ō ma loʻu tamā ae na vave lava ona toe foʻi.

Sa ou matuā mativa lava, ae ui i lea sa mafai lava ona ou ola. Mulimuli ane i le 1953, na ou siitia atu ai i Lonetona, i Egelani, o i inā na ou auai ai i le ʻAutau a Maria, o se faalapotopotoga a tagata Katoliko Roma mo le manuia o tagata lautele. Peitaʻi, sa ou matuā lē fiafia ai lava i le galulue ma i latou, ona sa ou faatalitalia ni itu lelei faaleagaga a o galulue faatasi ma na tagata. Ou te fiafia lava e talanoa i mea faaleagaga, ae na o mea faalelalolagi sa talanoa i ai a o matou faigaluega ma le ʻAutau a Maria, e foliga mai sa leai lava se avanoa e talanoaina ai ni mea faaleagaga.

A o ou nofo i Lonetona, na ma feiloaʻi ai ma Patrick, o ia o se uō a oʻu tuagane. Na oo ina alofa le tasi i le isi ma ma faaipoipo ai i le 1961. Na fananau ai i inā la ma uluaʻi fanau e toʻalua o Angela ma Stephen. Mulimuli ane i le 1967, na matou malaga atu ai i Ausetalia ina ia nofo mau ai, o inā na fanau ai la ma tama lona tolu o Andrew. Sa ma faamautū i se nuu i tua e igoa o Bombala i New South Wales.

Iʻu Ina Maua Meaʻai Faaleagaga

E leʻi umi se taimi talu ona matou taunuu i Ausetalia, ae asiasi atu loa se tamāloa talavou e igoa iā Bill Lloyd iā i matou i Bombala e fia talanoa e uiga i le Tusi Paia. Sa ou fiafia lava ina ua taliina saʻo mai i le Tusi Paia aʻu fesili uma. Ae e ui lava ina ou iloa o mea sa fai mai ai Bill o le upu moni lea, ae sa tele lava ina ou finau atu iā te ia, ina ia faaumiumi ai pea ona nofo mai ma ou faalogologo atili ai i nisi faamatalaga mai le Tusi Paia. Mulimuli ane, na aumai ai e Bill iā te aʻu se Tusi Paia ma ni mekasini e faitau.

Sa ou matuā fiafia lava i mekasini, ae na faateʻia aʻu ina ua ou iloa o tagata ia latou te lomiaina ia mekasini, e lē talitonu i le Tolutasi. O lea, na ou nanā ai mekasini ina neʻi faitau i ai Patrick ma avea ai ma auala e faaleagaina ai lona faatuatuaga. Sa ou filifili e toe faafoʻi atu mekasini i le isi taimi e toe sau ai Bill, ae i le isi ana asiasiga na sosoo ai, na ia faailoa mai ai iā te aʻu e faapea, o le aʻoaʻoga i peresona e toʻatolu o loo faia aʻe ai le Aoatua e toʻatasi, e feteenaʻi ma aʻoaʻoga a le Tusi Paia. Sa leʻi pine ae manino mai iā te aʻu e faapea, o Iesu o le Alo o le Atua, e faapea o ia na foafoaina e lona Tamā, o Ieova le Atua—o lona uiga la, e iai sona amataga—ma e sili le Tamā iā Iesu.—Mataio 16:16; Ioane 14:28; Kolose 1:15; Faaaliga 3:14.

Sa vave lava ona ou iloa e faapea, o isi mea na aʻoaʻoina ai aʻu o se Katoliko, sa sesē uma lava. Mo se faaaʻoaʻoga, e lē o aʻoaʻoina e le Tusi Paia e faapea e iai se agaga o le tagata e lē mafai ona oti pe e iai foʻi se afi e faapuapuagatia ai i Seoli. (Failauga 9:5, 10; Esekielu 18:4) I le iloaina o lenā mea, sa avea ai o se mapusaga e sili ona matagofie! I se tasi aso, sa ou sivasiva ai i totonu o le umukuka i loʻu matuā fiafia tele e faapea, ua iʻu lava ina ou iloa le Tamā lea sa ou alofa i ai e lē aunoa ae sa ou lē iloaina o ia. Sa amata ona faamalieina loʻu matelāina faaleagaga. O le isi mea sa sili ona ou fiafia ai, ona sa lagona foʻi e Patrick lea lava naunau fiafia mo nei talitonuga fou.

Na valaaulia i maʻua e Bill i se tauaofiaga a Molimau a Ieova i Temora, o se isi foʻi nuu i tua. E ui lava e mamao, ae na ma talia fiafia lava le valaaulia, ma na ma taunuu i Temora i le afiafipō o le Aso Faraile. I le taeao o le Aso Toonaʻi, na faapotopoto ai vaega i le nofoaga o le tauaofiaga ina ia auai i le talaʻiga mai lea fale i lea fale. Na faafiafiaina i maʻua ma Patrick i lea faamoemoe, ona o le mea lenei ua leva ona ma mananaʻo e fai. Ae peitaʻi, na faapea mai Bill e lē mafai ona ma ō i le talaʻiga ona o loo ma taufai ulaula uma. Peitaʻi, ina ua alu Bill, na ma auai ai ma Patrick i le isi vaega. Sa manatu i latou o i maʻua o ni Molimau ma na matou ō faatasi ai ma i latou.

Sa leʻi umi se taimi ae ma iloaina mea e manaʻomia e le Tusi Paia ina ia ma agavaa ai e auai i le talaʻiga o le tala lelei. (Mataio 24:14) Na iʻu lava ina  tuu la ma ulaula, ma sa faailogaina ai lo ma tuuina atu ma Patrick iā Ieova le Atua e ala i le papatisoina i le vai iā Oketopa 1968.

Tofotofoga o lo Ma Faatuatua

A o tutupu aʻe lo ma malamalamaga i le Tusi Paia ma la ma faiā ma Ieova, na oo ai ina matuā mausalī lo ma faatuatua i folafolaga a le Atua. Mulimuli ane, na tofia ai Patrick e avea ma toeaina i se faapotopotoga o Molimau a Ieova i Canberra, le laumua o Ausetalia. Sa ma faia le mea e sili na ma mafaia i le tausiaina aʻe o la ma fanau e tusa ma apoapoaʻiga a Ieova, i le feagai ai ma luʻi masani uma o le tausia o fanau talavou.—Efeso 6:4.

E faanoanoa lava, ona i le 18 o tausaga o la ma tama tama o Stephen, na maliu ai i se faalavelave tau taavale. E ui i lo ma faavauvau, ae talu ai sa tapuaʻi Stephen iā Ieova, sa avea lea o se faamāfanafanaga moni iā i maʻua. O loo ma faanaunau e toe vaai iā te ia pe a toe faatutūina mai e Ieova ē o i tuugamau. (Ioane 5:28, 29) I le tausaga na sosoo ai, i le 1983, na ou aufaatasi atu ai i la ma tama teine, o Angela i le faiva faataimi atoa, ma talu mai lenā taimi, o loo ou tumau pea i lenā faiva. O le tufa atu o lo matou faamoemoe faavae i le Tusi Paia i isi, ua fesoasoani iā te aʻu e tausisia se vaaiga mautinoa i le olaga, ma ua fesoasoani foʻi e faateʻaeseina ai le tigā o loʻu loto. Ua ou matuā olioli lava ina ua ou iloaina talu ai nei e faapea, ua amata ona suʻesuʻeina e loʻu uso o Annamay le Tusi Paia ma Molimau a Ieova i Uelese.

I le 1984, na maua ai Patrick i se maʻi e foliga mai i lenā taimi o se maʻi iloagatā. Ina ua mavae se taimi sa iloa ai o le maʻi e taʻua o le chronic fatigue syndrome. Mulimuli ane na faamavae ai mai lana galuega totogi, ma faamavae ai foʻi mai le avea o se toeaina Kerisiano. O le mea e fiafia ai, ua toe maua si ona malosi, ma ua toe auauna nei o se auauna tofia i le faapotopotoga.

O loʻu uluaʻi olaga a o ou laʻitiiti, na ou iloa ai le pulea totino ma le olaga faataulagaina, ma na ou iloa ai foʻi le auala e ola ai i se olaga faigofie ma ia lotomalie i nai mea itiiti ua maua. Ae e tumau pea ona ou lē malamalama i le māfuaaga na tuuina ai i matou o teine e toʻafā i le nofoaga o taupousa, ae nonofo pea le isi toʻasefulutasi o le fanau i le aiga. Ua faamāfanafanaina aʻu i le manatu e faapea, o oʻu mātua ua leva ona maliliu, sa la faia le mea sili sa mafai ona la faia i lalo o tulaga atonu e lē mafai ona ou malamalama atoatoa i ai. O taimi faigatā na, sa faigatā foʻi filifiliga sa tatau ona faia. E ui lava i nei tulaga uma, ae ou te faafetai i oʻu mātua ona o le meaalofa o le ola na la tuufaasolo mai iā te aʻu faapea le tausiga o aʻu i le auala e sili ona lelei na la mafaia. Ae o le mea sili, ou te faafetai iā Ieova ona o lana tausiga faatamā.

[Ata i le itulau 26]

Ina ua faatoʻā uma ona ma faaipoipo

[Ata i le itulau 27]

A o laiti la ma fanau

[Ata i le itulau 27]

I maʻua ma Patrick i aso nei