E tele ni vala e tatau ona manatua. E tatau i Kerisiano ona faamaoni. O la latou matafaioi le usiusitaʻi i tulafono a le atunuu pe afai e lē feteenaʻi ma tulafono a Ieova. (Mata. 22:21; Roma 13:1, 2; Epe. 13:18) E latou te taumafai foʻi e faaaloalo i tū ma aganuu masani, ma ʻalolofa atu i o latou tuaoi e pei o i latou lava.’ (Mata. 22:39; Roma 12:17, 18; 1 Tesa. 4:11, 12) O le faatatauina o na mataupu silisili, o le a ono aafia ai le auala e manatu ai Kerisiano i vaega eseese o le lalolagi aoao, e faatatau i le avatuina o meaalofa ma meaalofa tupe.

I le tele o atunuu, e lē talafeagai i se tasi ona avatu se meaalofa i ʻaufaigaluega a le malo ina ia maua ai se mea e tatau ona ia mauaina. O loo faatino e le ʻaufaigaluega a le malo auaunaga lea o loo totogi ai i latou e le malo, ma e latou te lē fesiligia pe faatalitalia se isi mea e sili atu nai lo o a latou totogi masani. I le tele o atunuu, o se solitulafono le saʻilia pe taliaina o se meaalofa ina ia faatino ai se galuega, e tusa lava po o faia i se auala faamaoni a latou galuega. O lenā meaalofa e manatu i ai o se faiga faaalatua, e tusa lava pe e lē suia ai le faaiʻuga o se mataupu. Pe a tupu lenā tulaga, e lē tatau i se Kerisiano ona tau fesili pe e tatau ona ave se meaalofa po o se meaalofa tupe i tagata faigaluega o le malo. E matuā lē talafeagai na ituaiga o meaalofa.

Peitaʻi, i isi vaega o le lalolagi lea e lē faamalosia ai tulafono faapena, e ese manatu o tagata faigaluega o le malo e faatatau i lenei mataupu. I isi atunuu, e faaaogā e tagata faigaluega o le malo o latou tulaga ina ia maua ai ni tupe po o isi mea mai i ē e tatau iai le auaunaga, ma e latou te lē mananaʻo e faia se galuega, seʻi vaganā ua maua se meaalofa. O lea, e tāpā ai meaalofa tupe e tagata faigaluega o le malo ia e faia faaipoipoga, o ē totogi i ai lafoga, o ē faia pemita o fale, ma isi auaunaga. Pe a lē maua meaalofa tupe, e ono faapogaia e tagata faigaluega o le malo faafitauli e faafaigatā ai e tagata lautele ona maua mea e tatau iā i latou. Na lipotia mai foʻi i se tasi o atunuu e faapea, e lē  mafai ona tapē e le ʻaufuimū se mū seʻi vaganā ua latou maua se meaalofa tupe telē.

I vaipanoa ua taatele ai nei faiga, e manatu nisi e matuā lē mafai ona ʻalofia le avatuina o meaalofa tupe. I tulaga faapenei, atonu e manatu se Kerisiano o le meaalofa tupe o se mea faaopoopo e manaʻomia ona totogi, ina ia maua ai se auaunaga e tatau ona ia maua. Peitaʻi, i nofoaga e taatele ai faiga piʻopiʻo, e manaʻomia ona mataala se Kerisiano i le mea e talia ma le mea e lē talia i le silafaga a le Atua, ina ia lē nenefu ai lana vaai. E ese le avatu o se meaalofa tupe ina ia maua mai ai se mea ua faatulafonoina, mai i le avatu o se tupe e maua ai se mea e lē tusa ma le tulafono. I nofoaga e iai faiga faapiʻopiʻo, e avatu ai e nisi i se tagata faigaluega o le malo se tupe, ina ia faia ai se auaunaga e lē tatau ona latou maua. E latou te avatu foʻi se tupe i se leoleo po o se sui o le malo, ina ia ʻalofia ai se sala e tatau ona totogi. O lea, o se mea sesē le avatuina i se tasi o se tupe e faia ai se gaoioiga faaalatua, ma e sesē foʻi ona taliaina se tupe ina ia faia ai se gaoioiga e lē faaletulafono. O nei gaoioiga uma e lua e lē amiotonu.—Eso. 23:8; Teu. 16:19; Faata. 17:23.

E tusa ai ma o latou lotofuatiaifo ua toleniina i le Tusi Paia, e toʻatele Kerisiano taʻumatuaina e lē avatua meaalofa tupe lē talafeagai, pe a tāpā e tagata faigaluega o le malo. E latou te lagona o le faia faapea, ua pei ai o loo latou lagolagoina faiga piʻopiʻo. O lea, e latou te matuā teena so o se talosaga mo meaalofa faapenei.

Ua iloa e Kerisiano taʻumatuaina, atonu o se faiga faaalatua le avatu o se tupe ina ia maua ai mea e lē tusa ma le tulafono. Peitaʻi, atonu e talia i nisi aganuu, le avatu o se meaalofa itiiti e faaalia ai le talisapaia mo se auaunaga e tatau ona maua, pe ina ia ʻalofia ai le faatuatuai ona maua o se mea talafeagai. I isi tulaga, ina ua maua se togafitiga faafomaʻi e aunoa ma se totogi, e avatu e nisi Kerisiano ni meaalofa i fomaʻi ma tausi maʻi ona o lo latou lotofaafetai mo togafitiga. E latou te faia ma le lotomamā lenei mea ina ua uma le togafitiga, nai lo o le avatu a o leʻi faia le togafitiga, i neʻi iai se manatu sa faia se faiga faaalatua, pe ina ia maua se togafitiga faapitoa.

E lē mafai ona talanoaina i inei tulaga eseese uma i atunuu uma. O lea, po o le ā le tulaga o se vaipanoa, e tatau i Kerisiano ona iai se lotofuatiaifo lelei pe a faia se filifiliga. (Roma 14:1-6) E ao ona latou ʻalofia faiga faasolitulafono. (Roma 13:1-7) E tatau ona latou ʻalofia so o se gaoioiga e ono faalumaina ai le suafa o Ieova, pe faatausuai ai isi. (Mata. 6:9; 1 Kori. 10:32) E tatau i a latou filifiliga e faia ona faaatagia atu ai lo latou alolofa mo tuaoi.—Mare. 12:31.

I le Luka mataupu e 15, e tatou te maua ai le talafaatusa mataʻina a Iesu e faatatau i se tamāloa e iai ni ana mamoe e 100. Ina ua leiloa le mamoe e tasi, na tuua e le tamāloa mamoe e 99 i le vao, ae saʻili le mamoe ua leiloa ʻseʻia oo ina maua.’ Na faapea atili mai Iesu: “Pe a maua lea mamoe, ona ia faafuata lea i ona tauau ma le olioli. Pe a oo o ia i le fale, ona ia valaaulia lea o ana uō, ma ona tuaoi, ma faapea atu, ʻInā tatou olioli ia faatasi ma aʻu, auā ua ou maua laʻu mamoe na leiloa.’” I le faaiʻuga, na fetalai Iesu: “O lea, ou te fai atu iā te outou, e sili atu ona olioli le lagi ona o le tagata agasala e toʻatasi ua salamō, nai lo o tagata amiotonu e toʻaiva sefulu iva e lē tatau i ai le salamō.”—Luka 15:4-7.

Ua faaalia i le siʻomaga o le mau, na fetalai Iesu i nei upu ina ia faasaʻo ai manatu o le ʻautusiupu ma le ʻau Faresaio, o ē na faitioina o ia ona o le faifaimea faatasi ma le ʻauaolafoga ma tagata agasala. (Luka 15:1-3) Na faamatilatila e Iesu le olioli i le lagi pe a salamō se tagata agasala. E tatou te fesili ifo, ʻPe afai e olioli le lagi, pe e lē tatau foʻi la ona olioli le lalolagi pe a salamō se tagata agasala, suia ona ala, ma faasaʻo ala o ona vae?’—Epe. 12:13.

Pe a toe faaaʻe mai se tasi i le faapotopotoga, e iai māfuaaga lelei e tatou te olioli ai. E ui o le a manaʻomia i le tagata ona tausisi pea i lona faamaoni i le Atua, peitaʻi sa tatau ona ia salamō ina ia toe faaaʻe mai ai, ma e tatou te fiafia ona ua ia salamō. O lea, e mafai ona patipati ma le faaaloalo le aofia pe a mananaʻo i ai, i le taimi e faasilasila ai e se toeaina le toe faaaʻe mai o se tasi.

I aso o Iesu, na manatu nisi tagata sa nonofo i Ierusalema e iai le mana e faamālōlō ai tagata, pe a “gaepu” le vai o Petesata. (Ioa. 5:1-7) O le iʻuga, na faapotopoto ai i inā tagata na fia faamālōlōina.

O le vai tāʻele o Petesata sa iloga o se vai tāʻele mo le faamamāina faaletapuaʻiga a Iutaia. Sa maua mai le vai o lenei vai tāʻele mai i se faatanoa sa iai i lea lava fale. E tusa ai ma suʻesuʻega i lea nofoaga, na iloa ai sa iai se pā na vaeluaina ai nei vai e lua. O lenei pā sa iai ni ona faitotoʻa e mafai ona tatala ina ia sau ai le vai mai i le faatanoa agaʻi i le taʻele o le vai tāʻele. Pe a tupu lenā mea, o le tatafe mai o le vai mai i le faatanoa e māfua ai ona gaepu le vai.

O le faamatalaga i le Ioane 5:4 sa faagaepu e se agelu le vai, e lē o maua i manusikulipi Eleni maufaatuatuaina i aso anamua, e pei o le Codex Sinaiticus i le senituri lona fā. Peitaʻi i inā lava i Petesata, na faamālōlō ai e Iesu se tamāloa sa maʻi mo le 38 tausaga. Sa faafuaseʻi ona faamālōlōina le tamāloa e aunoa ma le tofu i le vai tāʻele.